Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών"

Transcript

1 Διάλεξη 37η 38η, Μαρία Ελένη Χοβαλοπούλου Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών Δρ. Μαρία Ελένη Χοβαλοπούλου

2 Αυστραλοπίθηκος σεντίμπα: Μια μεταβατική μορφή; Η ανατολική Αφρική θεωρείται το σκηνικό των αρχικών σταδίων της εξέλιξης του ανθρώπινου γένους Απολιθώματα από το Σπήλαιο Μαλάπα (Νότιος Αφρική) Αφρική δεν αποκλείεται να θέσουν αυτή την άποψη υπό αμφισβήτηση «σεντίμπα» σημαίνει «πηγή» ή «κρήνη» στην τοπική γλώσσα Τα απολιθώματα αποδίδονται στο νέο είδος, Αυστραλοπίθηκο σεντίμπα Η μορφολογία τους εμφανίζει ανάμικτα τα χαρακτηριστικά των αυστραλοπιθήκων με ορισμένα ενδεικτικά του πρώιμου Ανθρώπου

3 Αυστραλοπίθηκος σεντίμπα: Μια μεταβατική μορφή; Χαρακτηριστικά που εντοπίζονται στον Αυστραλοπίθηκο ο Αφρικανός: μικρός εγκέφαλος (420 cm3) ανατομία της ωμικής άρθρωσης σχετικά μακριά άνω άκρα με καμπύλα δάκτυλα άκρο πόδι Χαρακτηριστικά που προσομοιάζουν με του πρώιμου Ανθρώπου: κοντά δάκτυλα πιθανές ενδείξεις αναδιοργάνωσης της δομής του εγκεφάλου

4 Αυστραλοπίθηκος σεντίμπα: Μια μεταβατική μορφή; Τρεφόταν ως επί το πλείστον με: φύλλα, φρούτα φλοιούς δέντρων Σε αντίθεση με τους περισσότερους πρώιμους ανθρωπογονικούς, ανθρωπογονικούς δεν εντοπίζονται στοιχεία που να υποστηρίζουν την εξειδίκευση στην κατανάλωση: χόρτων κρέατος Πρώιμοι ανθρωπογονικοί... εξαιρετικά ποικιλόμορφη ομάδα τόσο ως προς την ανατομία όσο και τη συμπεριφορά τους

5 Πρώιμος Άνθρωπος (2,0 έως 1,4 εχπ): Άνθρωπος ο ικανός (Homo habilis) Απολιθώματα ενός ανθρωπογονικού με σημαντικά μεγαλύτερο εγκέφαλο από των αυστραλοπιθήκων περιγράφηκαν για πρώτη φορά μετά την ανακάλυψη αποσπασματικών οστών στο Φαράγγι του Ολντουβάι Ονόμασαν το νέο είδος «Άνθρωπος ο ικανός» ικανός Εν συνεχεία ανακαλύφθηκαν καλύτερα διατηρημένα υπολείμματα, ιδιαίτερα στην περιοχή της Λίμνης Τουρκάνα

6 Πρώιμος Άνθρωπος (2,0 έως 1,4 εχπ): Άνθρωπος ο ικανός (Homo habilis) Χαρακτηριστικά που διαφέρουν από τους Αυστραλοπιθήκους: σχήμα κρανιακού θόλου κρανιακή χωρητικότητα 631 cm3 αύξηση του μεγέθους του κρανίου 20% σε σχέση με τους πιο μεγαλόσωμους αυστραλοπιθήκους και ακόμη μεγαλύτερη σε σχέση με τις πιο μικρόσωμες μορφές Χαρακτηριστικά που θυμίζουν Αυστραλοπιθήκους: πρόσωπο εύρωστο πίσω δόντια μεγάλα σε μέγεθος Δεδομένο ότι ένα είδος (και πιθανόν δύο) πρώιμου Ανθρώπου ζούσε και εξελισσόταν παράλληλα με ένα είδος Αυστραλοπιθήκου

7 Πρώιμοι ανθρωπογονικοί γεωγραφικά περιορισμένοι στην Αφρική Περίπου 2 εκατομμύρια χρόνια πριν... οι ανθρωπογονικοί για πρώτη φορά εξαπλώθηκαν εκτός της Αφρικής προς άλλες περιοχές του Παλαιού Κόσμου Γεγονός αποφασιστικής σημασίας για την ανθρώπινη εξέλιξη Μεταγενέστεροι ανθρωπογονικοί: εμφανίζουν ευρύτερη γεωγραφική κατανομή είναι πολύ διαφορετικοί από τους αφρικανικούς προγόνους τους ως προς την ανατομία (πιο μεγαλόσωμοι)

8 Το παλαιότερο είδος του γένους Άνθρωπος για το οποίο διαθέτουμε τις περισσότερες μαρτυρίες ως προς την ανατομία είναι: ο Άνθρωπος ο όρθιος (Homo erectus) Ανατομικές διαφορές μεταξύ αφρικανικών και ασιατικών εκπροσώπων: εμφανείς οι στενές συγγενικές τους σχέσεις θα μπορούσαν να εκπροσωπούν διαφορετικές γεωγραφικές αφρικανικά δείγματα διακριτό είδος: Άνθρωπος ο εργαζόμενος (Homo ergaster) ποικιλίες του ίδιου είδους Θα αναφερόμαστε σε αυτά συνολικά ως Άνθρωπος ο όρθιος

9 Κοινά ανατομικά γνωρίσματα Όρθιου Ανθρώπου Σωματικό μέγεθος: ζύγιζαν πολύ παραπάνω από 50 k αύξηση στην ευρωστία του σκελετού μέσο ύψος ενηλίκου 1,67 m παρουσία έντονου φυλετικού διμορφισμού Μέγεθος του εγκεφάλου: Κρανιακή χωρητικότητα εμφανίζει αξιοσημείωτη αύξηση (700 cm3 έως cm3) προφανής μορφολογική διαφορά από τον πρώιμο Άνθρωπο

10 Κοινά ανατομικά γνωρίσματα Όρθιου Ανθρώπου Σημαντικό να σημειώσουμε ότι: παράλληλα με την αύξηση του εγκεφαλικού όγκου, ο Όρθιος Άνθρωπος χαρακτηρίζεται από την αύξηση του συνολικού σωματικού του όγκου Πράγματι, όταν συγκρίνουμε τον Όρθιο Άνθρωπο με τους πιο εύσωμους εκπροσώπους του πρώιμου Ανθρώπου, το σχετικό εγκεφαλικό μέγεθος είναι περίπου το ίδιο Μέγεθος του εγκεφάλου: Κρανιακή χωρητικότητα εμφανίζει αξιοσημείωτη αύξηση (700 cm3 έως cm3) προφανής μορφολογική διαφορά από τον πρώιμο Άνθρωπο

11 Κοινά ανατομικά γνωρίσματα Όρθιου Ανθρώπου Σχήμα κρανίου: Το κρανίο είναι ιδιαίτερα εύρωστο, με παχιά οστά, μεγάλα υπερόφρυα τόξα και προτεταμένο ινιακό όγκωμα στο πίσω μέρος Ο κρανιακός θόλος είναι επιμήκης και χαμηλός, με ελάχιστα ανεπτυγμένο το μέτωπο Επίσης η βάση του κρανίου είναι διευρυμένη συγκριτικά με τα προγενέστερα και τα μεταγενέστερα είδη του ανθρώπινου γένους Το μέγιστο πλάτος του κρανίου εντοπίζεται ακριβώς κάτω από τον έξω ακουστικό πόρο, δίνοντας στο κρανίο ένα πενταγωνικό σχήμα (οπίσθια όψη) Κατά μήκος της κορυφής των περισσότερων κρανίων υπάρχει επίσης βρεγματική τρόπιδα (μικρή ακρολοφία που διατρέχει την κορυφή του κρανίου κατά μήκος της βρεγματικής ραφής)

12 Δεν φαίνεται να είχαν συγκεκριμένο λειτουργικό ρόλο Πιθανόν αποτελούν αντερείσματα σε ένα ιδιαίτερα εύρωστο κρανίο

13 Υπόθεση: Ο Όρθιος Άνθρωπος εμφανίστηκε πρώτα στην ανατολική Αφρική και μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα εξαπλώθηκε στην Ευρώπη και την Ασία Στοιχεία που επιβεβαιώνουν την υπόθεση: υπόθεση Όλοι οι ανθρωπογονικοί που προηγούνται της εμφάνισης του Όρθιου Ανθρώπου προέρχονται από την Αφρική Έχουν βρεθεί απολιθώματα του είδους στην Ανατολική Τουρκάνα, στην Κένυα, που πιστοποιούν την παρουσία του εκεί 1,7 εχπ και ελάχιστα μεταγενέστερα ευρήματα έχουν ανακτηθεί από άλλες θέσεις της ανατολικής Αφρικής Στοιχείο που δεν επιβεβαιώνει ακόμη με ασφάλεια την υπόθεση: υπόθεση Σχεδόν 1,8 εχπ πληθυσμοί του είδους ήδη ζούσαν στη νοτιοανατολική Ευρώπη και έως το 1,6 εχπ επιβεβαιώνεται η παρουσία τους στην Ινδονησία

14 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Αφρική: Ναριοκοτόμε (1,6 εχπ) Ο σκελετός WΤ ανήκει σε έναν οκτάχρονο έφηβο με ύψος 1,60 m και περιλαμβάνει: οστά του προσώπου την πύελο τα περισσότερα οστά των άκρων τις πλευρές και τους σπονδύλους υποδεικνύουν ότι το σχήμα του θώρακα και της σπονδυλικής στήλης του σύγχρονου ανθρώπου ήταν ήδη διαμορφωμένο Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις ενήλικο άτομο: άτομο ύψος 1,75 m κρανιακή χωρητικότητα 909 cm3

15 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Αφρική: Ανατολική Τουρκάνα (1,5 εχπ) Επίσης πολύ σημαντικό εύρημα ένα κρανίο ηλικίας περίπου 1,5 εχπ κρανιακή χωρητικότητα μόλις 691 cm3 το μικρότερο κρανίο από όλα τα δείγματα των αφρικανικών εκπροσώπων του είδους διαθέτει επίσης πιο λεπτά χαρακτηριστικά (όπως λιγότερο έντονα υπερόφρυα τόξα) συγκριτικά με τα υπόλοιπα ευρήματα από την ανατολική Αφρική Έχει προταθεί από ορισμένους ερευνητές ότι: Είναι θηλυκό άτομο και ο παρατηρούμενος βαθμός ποικιλομορφίας αντικατοπτρίζει τον έντονο φυλετικό διμορφισμό του είδους

16 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Αφρική: Ντάκα (1 εχπ) Πρόσφατα ανακτήθηκε από τη θέση Ντάκα της περιοχής της Μέσης Ισάλου (Αιθιοπία) ένα ως επί το πλείστον πλήρες κρανίο Παρουσιάζει περισσότερες ομοιότητες με δείγματα του ασιατικού Όρθιου Ανθρώπου παρά με τα ανατολικοαφρικανικά Tο επιχείρημα πολλών ερευνητών ότι τα απολιθώματα από την ανατολική Αφρική ανήκουν σε διαφορετικό είδος από τον (ασιατικό) Όρθιο Άνθρωπο δεν υποστηρίζεται από τη μορφολογία του κρανίου της Ντάκα

17 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ευρώπη: Γεωργία (1,81 εχπ) Προς το παρόν, τα απολιθώματα από το Ντμανίσι ταξινομούνται μεν ως Άνθρωπος ο όρθιος, αλλά ως μια ποικιλία του είδους που δεν συναντάται πουθενά αλλού Γνωρίσματα παρόμοια με των Όρθιων Ανθρώπων: επιμηκυσμένος κρανιακός θόλος χαμηλό μέτωπο διευρυμένη κρανιακή βάση βρεγματική τρόπιδα

18 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ευρώπη: Γεωργία (1,81 εχπ) Ωστόσο, το πιο πλήρες απολίθωμα διαθέτει γνωρίσματα που διαφέρουν από τους άλλους ανθρωπογονικούς εκτός της Αφρικής: Αφρικής λιγότερο εύρωστα υπερόφρυα τόξα προτεταμένο κάτω πρόσωπο σχετικά μεγάλους άνω κυνόδοντες κρανιακή χωρητικότητα πολύ μικρή ( 600 cm3) Από πρόσθια όψη τουλάχιστον, το κρανίο αυτό θυμίζει περισσότερο τους πιο μικρόσωμους εκπροσώπους του πρώιμου Ανθρώπου από την ανατολική Αφρική

19 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ευρώπη: Ιταλία (353,000 χπ) Ανακάλυψη ενός καλά διατηρημένου κρανίου στο Τσεπράνο Οι Ιταλοί ερευνητές έχουν αντιπροτείνει την υπαγωγή αυτού του ανθρωπογονικού σε διαφορετικό είδος Την περίοδο που ακολουθεί τα χρόνια πριν, το απολιθωµατικό αρχείο των ανθρωπογονικών της Ευρώπης γίνεται ολοένα και πιο πλούσιο αύξηση βαθμού ποικιλομορφίας μεταξύ των δειγμάτων Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η ταξινομική θέση πολλών από αυτά τα απολιθώματα είναι αντικείμενο συνεχιζόμενης αντιπαράθεσης

20 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ασία: Κίνα (780,000 χπ) Ανασκαφές στο Τσουκουντιέν αποτελούν μακράν τη μεγαλύτερη συλλογή απολιθωτικού υλικού του είδους παγκοσμίως Περιλαμβάνει 14 κρανιακούς θόλους, άλλα τµήµατα του κρανίου και περισσότερα από 100 µεµονωµένα δόντια, ελάχιστα όμως µετακρανιακά οστά ή τµήµατα αυτών Εκπροσωπούνται έως και 40 άτομα, ενήλικοι και παιδιά, και ως σύνολο παρέχουν μια καλή γενική εικόνα της μορφολογίας του Όρθιου Ανθρώπου στην Κίνα

21 Απολιθώματα Όρθιου Ανθρώπου από την Ασία: Ιαπωνία (70,000 40,000 χπ) Ένας πληθυσμός Όρθιων Ανθρώπων στην Ιάβα προφανώς κατόρθωσε να επιβιώσει μέχρι πολύ αργά έως και νωρίτερα από τα χρόνια πριν Τα απολιθώματα από τη Νγκαντόνγκ είναι τα νεότερα που έχουν ανακαλυφθεί σε ολόκληρο τον Παλαιό Κόσμο Έντεκα ως επί το πλείστον πλήρη κρανία Όρθιων Ανθρώπων οι πληθυσμοί αυτοί θα ήταν σύγχρονοι του Σοφού Ανθρώπου, ο οποίος μέχρι τότε είχε ξαπλωθεί σε όλη την έκταση του Παλαιού Κόσμου

22 Η ερμηνεία των ευρημάτων του Όρθιου Ανθρώπου προϋποθέτει: Αναγνώριση ενός αρκετά μεγάλου βαθμού ενδοειδικής ποικιλότητας Η ποικιλομορφία αυτή πιθανότατα συνδέεται με: τις τεράστιες διαφορές στις κλιματικές και οικολογικές συνθήκες που συνάντησαν οι ανθρωπογονικοί στο ταξίδι τους προς την Ευρώπη και την Ασία τις αχανείς αποστάσεις και την εξελικτική δυναμική των νησιών που συνάντησε ο Όρθιος Άνθρωπος στην Ασία λειτούργησαν ως καταλύτες των εξελικτικών μηχανισμών αυξάνοντας την γενετική παρέκκλιση μεταξύ των πληθυσμών

23 Μέση Πλειστόκαινος (780, ,000 χπ): Αρχαϊκοί άνθρωποι ως επί το πλείστον αντικατέστησαν τους προγενέστερους ανθρωπογονικούς στις ήδη κατοικημένες ζώνες δεν επέκτειναν τη γεωγραφική ζώνη εξάπλωσης του ΌρΘιου Ανθρώπου Εξαίρεση ο επιτυχέστερος αποικισμός της Ευρώπης

24 Κοινά ανατομικά γνωρίσματα αρχαϊκών ανθρώπων και Όρθιου Ανθρώπου: μεγάλο πρόσωπο προτεταμένα υπερόφρυα χαμηλό μέτωπο σε μερικά δείγματα τα τοιχώματα του κρανιακού θόλου εξακολουθούν να είναι παχιά Παράγωγα χαρακτηριστικά αρχαϊκών ανθρώπων: διαθέτουν μεγαλύτερο εγκέφαλο πιο σφαιρικό κρανιακό θόλο δηλαδή το μέγιστο πλάτος του κρανίου εντοπίζεται πάνω από τον έξω ακουστικό πόρο περισσότερο κατακόρυφη μύτη και πιο στρογγυλεμένο ινιακό οστό

25 Γνωρίζουμε ότι: αρχαϊκοί άνθρωποι ποικιλόμορφη ομάδα κατανεμημένη σε 3 ηπείρους Η ταξινομική τους κατάταξη αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής αντιπαράθεσης για δεκαετίες και ακόμη δεν έχει υπάρξει ομόφωνη απόφαση Παρ' όλα αυτά: Τα απολιθώματα ηλικίας έως ετών αποδίδονται στον Άνθρωπο της Χαϊδελβέργης (Homo heidelbergensis) ονομάστηκε από ένα απολίθωμα που βρέθηκε κοντά στην ομώνυμη πόλη της Γερμανίας το 1907

26 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης: Αφρική Αρκετές παλαιοανθρωπολογικές θέσεις της Αφρικής έχουν αποκαλύψει απολιθώματα αρχαϊκών ανθρώπων Το σχεδόν άρτιο κρανίο από τη θέση Μπόντο είναι: ένα από τα αρχαιότερα δείγματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέρyης που έχουν βρεθεί στην αφρικανική ήπειρο η αρχαιότερη μαρτυρία σκόπιμης κατεργασίας οστών ανθρωπογονικών από ανθρωπογονικούς καθώς εμφανίζει χαρακτηριστικά σημάδια κοπής από λίθινα εργαλεία

27 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης: Ευρώπη Η Ευρώπη έχει να επιδείξει την πιο πολυάριθμη συλλογή απολιθωμένων ανθρωπογονικών της Μέσης Πλειστόκαινου από οποιαδήποτε άλλη περιοχή Συνολικά από τον Λάκκο των Οστών στην Αταπουέρκα έχουν ανακτηθεί τα απολιθωμένα οστά τουλάχιστον 28 ατόμων Για την ακρίβεια, έχοντας αποδώσει περισσότερα από θραύσματα απολιθωμάτων, αυτή η θέση περιέχει παραπάνω από το 80% του απολιθωματικού υλικού των ανθρωπογονικών της Μέσης Πλειστόκαινου παγκοσμίως

28 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης: Ασία Ένας αποσπασματικός σκελετός από το Ζινιουσάν (βορειοανατολική Κίνα) έχει: 1. σχετικά μεγάλη κρανιακή χωρητικότητα ( cm3) και 2. λεπτά κρανιακά τοιχώματα Ανατομικά γνωρίσματα που συναντώνται στους σύγχρονους ανθρώπους Η ταξινόμηση των ανθρωπογονικών της Μέσης Πλειστόκαινου από την Κίνα αποτελεί άλλο ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα Το 2004, ένας διακεκριμένος παλαιοανθρωπολόγος (Rightmire) απεφάνθη ότι εκπροσωπούν τοπικές παραλλαγές του Ανθρώπου της Χαϊδελβέργης

29 Οι Νεάντερταλ: οι αρχαϊκοί άνθρωποι της Ύστερης Πλειστοκαίνου Τα απολιθώματα των Νεάντερταλ χρονολογούνται έως και χρόνια πριν Θα εστιάσουμε όμως τη συζήτησή μας στους πληθυσμούς εκείνους που έζησαν κατά τη διάρκεια της τελευταίας μείζονος παγετώδους περιόδου

30 Ένα πολύ εντυπωσιακό γνώρισμα των Νεάντερταλ είναι το μέγεθος του εγκεφάλου τους (μέσος όρος: cm3) Μεγαλύτερος από του σύγχρονου ανθρώπου (1.300 cm cm3) Πιθανόν σχετίζεται με την καλύτερη μεταβολική αποδοτικότητα που έχει ο μεγαλύτερος εγκέφαλος υπό συνθήκες ψύχους (Οι Εσκιμώοι, οι οποίοι επίσης ζουν σε πολύ ψυχρά κλίματα, έχουν κατά μέσο όρο μεγαλύτερο εγκεφαλικό όγκο από τους υπόλοιπους σύγχρονους ανθρώπινους πληθυσμούς)

31 Το κρανίο του κλασικού Ανθρώπου του Νεάντερταλ είναι μεγάλο, επίμηκες και κοντό Τα υπερόφρυα τόξα ενώ είναι έντονα δεν δημιουργούν εξογκώματα Συγκρινόμενος με τον ανατομικά σύγχρονο άνθρωπο: άνθρωπο το πρόσωπο του εμφανίζει μεσοπροσωπικό προγναθισμό (μεγάλες προεξέχουσες ρινικές κοιλότητες) όσον αφορά στη μετακρανιακή ανατομία του, είχε πολύ εύρωστη σωματική διάπλαση, θώρακα σε σχήμα βαρελιού και ισχυρό μυϊκό σύστημα με κοντύτερα άκρα

32 Η πλειονότητα των απολιθωμάτων έχει ανακαλυφθεί στην Ευρώπη Η περιγραφή του Ανθρώπου του Νεάντερταλ στηρίζεται κυρίως στα δείγματα από τη δυτική Ευρώπη, τα οποία αποκαλούνται συνήθως «κλασικοί Νεάντερταλ» Νεάντερταλ

33 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Κεντρική Ευρώπη Στη θέση Κραπίνα της Κροατίας, Κροατίας οι ερευνητές έχουν ανακτήσει πολυάριθμα οστά θραύσματα στα οποία εκπροσωπούνται έως και 70 άτομα Η θέση Κραπίνα: Κραπίνα πιθανόν είναι η αρχαιότερη που έχει αποδώσει απολιθώματα σε ολόκληρη την κλίμακα της κλασικής νεάντερταλ μορφολογίας είναι από τις αρχαιότερες θέσεις σκόπιμης ταφής των νεκρών που έχουν ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα

34 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ασία Στο Σπήλαιο Σανιντάρ, στα Όρη Ζάγκρος του βορειοανατολικού Ιράκ ανακαλύφθηκαν αποσπασματικοί σκελετοί εννέα ατόμων, ατόμων τέσσερα από τα οποία είχαν ενταφιαστεί σκόπιμα Το εύρημα με το μεγαλύτερο επιστημονικό ενδιαφέρον είναι ο σκελετός ενός άνδρα (Shanidar 1): 1 ηλικία μεταξύ 30 και 45 ετών αρκετά μεγάλη ηλικία για προϊστορικό άνθρωπο ύψος 1,70 m ενδοκρανιακός όγκος cm3

35 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ασία Ο άνδρας αυτός είχε δεχθεί πλήγμα: στην αριστερή πλευρά του κρανίου πιθανώς αφήνοντας τον άνδρα τυφλό από εκείνη την πλευρά στη δεξιά πλευρά του σώματος τα οστά της ωμοπλάτης, της κλείδας και του βραχίονα είναι πολύ πιο μικρά και λεπτά στη δεξιά πλευρά (πιθανή παράλυση) Ο δεξιός πήχης και η παλάμη λείπουν πιθανόν ατροφία ή ακρωτηριασμός

36 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ασία «Ένας μονόχειρας, σχεδόν τυφλός, με σοβαρή κινητική αναπηρία άνδρας δεν θα ήταν σε θέση να κυνηγήσει ή να συλλέξει την τροφή του. Το γεγονός ότι επιβίωσε για χρόνια μετά τον τραυματισμό του αποτελεί απόδειξη της συμπόνιας και της ανθρωπιάς των Νεάντερταλ» Νεάντερταλ (Trinkaus και Shipman, 1992)

37 Τα κυριότερα απολιθώματα του Ανθρώπου του Νεάντερταλ: Δυτική Ευρώπη 'Ενας σχεδόν πλήρης σκελετός ανακτήθηκε το 1908 στη νοτιοδυτική Γαλλία > 40 ετών κρανιακή χωρητικότητα cm3 Σε ελάχιστους από τους ομοειδείς του τα νεάντερταλ χαρακτηριστικά είναι τόσο υπερτονισμένα εκπροσωπεί το άκρο του φάσματος της ποικιλομορφίας των Νεάντερταλ (Brace et al., 1979)

38 Οι Άνθρωποι της Ντενίσοβα: Άλλο ένα είδος ανθρωπογονικού σύγχρονο με τους Νεάντερταλ; Σε ένα σπήλαιο της νότιας Σιβηρίας, το Σπήλαιο της Ντενίσοβα, στα Όρη Αλτάι, ανακαλύφθηκαν: ένα οστό δακτύλου του χεριού και δύο δόντια χρονολογημένα στα με χρόνια πριν Το μιτοχονδριακό DΝΑ διαφέρει τόσο από του σύγχρονου Ανθρώπου τον Σοφού όσο και από του Ανθρώπου του Νεάντερταλ! Αποτελούν έναν διακριτό κλάδο ανθρωπογονικών, που συνυπήρχαν χρονικά και τοπικά με ακόμη δύο ανθρωπογονικές καταγωγικές γραμμές (τους Νεάντερταλ και τους σύγχρονους ανθρώπους)

39 Οι αφρικανικοί πληθυσμοί του Ανθρώπου της Χαϊδελβέρyης πιο πιθανοί πρόγονοι των πρώτων Σοφών Ανθρώπων Χρονοδιάγραμμα των θέσεων της παρουσίας του σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου Είχαν εξελιχθεί έως τα χρόνια πριν

40 Ποικιλία ανατομικών γνωρισμάτων του κρανίου του σύγχρονου ανθρώπου Κάθετο μέτωπο Σχετικά μικρά υπερόφρυα τόξα Κυνοδοντικός βόθρος Σαγόνι Πυραμοειδής μαστοειδής απόφυση

41 Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Αφρική Χρονολογία Θέση Εξελικτική σημασία χρόνια πριν Όμο (Αιθιοπία) Έχουν βρεθεί δύο κρανία, το ένα ελαφρώς πιο εύρωστο. Χρονολογημένα στα περίπου χπ, είναι τα αρχαιότερα δείγματα σύγχρονου ανθρώπου παγκοσμίως Χέρτο (Αιθιοπία) χρόνια πριν Πάρα πολύ καλά διατηρημένο κρανίο. Χρονολογημένο > χπ, το καλύτερα διατηρημένο απολίθωμα σύγχρονου ανθρώπου παγκοσμίως

42 Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Ανατολή Χρονολογία χρόνια πριν Θέση Σχουλ (Ισραήλ) χρόνια πριν Καφζέ (Ισραήλ) Εξελικτική σημασία Τουλάχιστον 10 άτομα. Όπως τα δείγματα από το Καφζέ, έχουν σύγχρονη μορφολογία, αλλά είναι ελαφρώς προγενέστερα (και τα αρχαιότερα γνωστά δείγματα του σύγχρονου ανθρώπου εκτός Αφρικής) Μεγάλη συλλογή οστών (τουλάχιστον 20 άτομα). Οπωσδήποτε σύγχρονοι, αλλά ορισμένα άτομα έχουν σχετικά εύρωστη κατασκευή. Πρώιμη χρονολόγηση (> χπ)

43 Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Ασία Χρονολογία χρόνια πριν Εξελικτική σημασία Αποσπασματικό κρανίο που πρόσφατα χρονολογήθηκε εκ νέου με περισσότερη ακρίβεια. Το αρχαιότερο εύρημα ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στην Ασία χρόνια Σπήλαιο Αποσπασματικό κρανίο και μερικά μετακρανιακά πριν Τιανγουάν (Κίνα) οστά. Το αρχαιότερο εύρημα ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στην Κίνα Θέση Σπήλαιο Νία (Βόρνεο, Ινδονησία)

44 Τα κυριότερα απολιθώματα του ανατομικά σύγχρονου Σοφού Ανθρώπου: Ευρώπη Χρονολογία χρόνια πριν Θέση Κρο-Μανιόν (Γαλλία) Εξελικτική σημασία Το πιο διάσημο εύρημα πρώιμου ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στον κόσμο. Η αρχαιότερη μαρτυρία τού ανατομικά σύγχρονου ανθρώπου στη Γαλλία χρόνια πριν Λαγκάρ Βέλο (Πορτογαλία) Σκελετός νηπίου. Έχει προταθεί ότι είναι υβρίδιο Ανθρώπου του Νεάντερταλ και Σοφού Ανθρώπου - αλλά αυτό αμφισβητείται

45 Προς το τέλος τον 2004 ανακαλύφθηκε ένας εξαιρετικά μικρόσωμος ανθρωπογονικός, με πολύ μικρό εγκέφαλο, στη νήσο Φλόρες ανατολικά της Ιάβας Τα σκελετικά υπολείμματα αποτελούνταν από: έναν αποσπασματικό σκελετό ενήλικου θηλυκού ατόμού (επονομαζόμενη «μικρή κυρία της Φλόρες» ή απλά «Φλο») και μερικά οστά από περίπου 13 ακόμη άτομα (αποκαλούμενα χαϊδευτικά «χόμπιτ»)

46 Ο σκελετός του θηλυκού ατόμου: ύψος μετά βίας 0,9 m (το ύψος του πιο μικρόσωμου αυστραλοπιθηκίνα) εγκεφαλικός όγκο μόλις 417 cm3 (όχι μεγαλύτερος από του χιμπαντζή) Το πιο αναπάντεχο στοιχείο από όλα είναι το γεγονός ότι αυτοί οι ανθρωπογονικοί εξακολουθούσαν να ζουν στο νησί έως και χπ Από πού προήλθαν; Οι πρόγονοί τους ήταν πιθανόν πληθυσμοί του Όρθιου Ανθρώπου παρόμοιοι με αυτούς από την Ιάβα κατόρθωσαν να επιβιώσουν σε αυτό το νησί για πολύ μεγαλύτερο διάστημα αφότου οι συγγενείς τους εξαφανίστηκαν από τις υπόλοιπες περιοχές του κόσμου

47 Στην προσπάθειά ανασυγκρότησης και κατανόησης της καταγωγής του σύγχρονου ανθρώπου έχουν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν σε δύο αντικρουόμενες απόψεις: απόψεις Α) Το μοντέλο της τοπικής συνέχειας (πολυτοπική εξέλιξη): τοπικοί πληθυσμοί (όχι όλοι βέβαια) συνέχισαν την κατά τόπους εξελικτική τους πορεία από τις αρχαϊκές μορφές ανθρωπογονικών προς τον ανατομικά σύγχρονο άνθρωπο Μέσω της γονιδιακής ροής και της φυσικής επιλογής, επιλογής οι τοπικοί πληθυσμοί δεν θα είχαν εξελιχθεί εντελώς ανεξάρτητα ο ένας από τον άλλο αποτροπή ειδογένεσης μεταξύ των τοπικών γενεαλογικών γραμμών, διατηρώντας έτσι τον σύγχρονο άνθρωπο ως ένα μοναδικό, μολονότι εμφανώς πολυμορφικό, είδος σε όλη τη διάρκεια της Πλειστόκαινου

48 Τα πιο πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι τα πολυτοπικά μοντέλα δεν παρέχουν πλέον ιδιαίτερα χρήσιμες πληροφορίες για την καταγωγή ούτε για τη γεωγραφική διασπορά του Σοφού Ανθρώπου Β) Διάφορες εκδοχές του μοντέλου της αντικατάστασης: όλα τα μοντέλα αντικατάστασης τονίζουν ότι οι σύγχρονοι άνθρωποι εξελίχθηκαν αρχικά στην Αφρική και μόνο αργότερα εξαπλώθηκαν στις άλλες περιοχές του κόσμου όπου αντικατέστησαν τους ανθρωπογονικούς που ήδη ζούσαν εκεί

49 Η βιολογία του σύγχρονου ανθρώπου: πρότυπα σκελετικής ποικιλομορφίας Διάφορες εξελικτικές δυνάμεις: φυσική επιλογή γονιδιακή ροή γενετική παρέκκλιση αντικατοπτρίζονται στη μορφολογία του σκελετού (περιλαμβανομένων και των δοντιών) καθώς αυτή διαμορφώνεται υπό την επίδραση: ενός ή περισσοτέρων γονιδίων τις συνθήκες διαβίωσης το κλίμα τη διατροφή τις καθημερινές δραστηριότητες την ύπαρξη ή μη παθήσεων το φύλο την ηλικία

50 Όλοι οι ανθρώπινοι πολιτισμοί διαιρούν και ταξινομούν τους ανθρώπους σε ομάδες, βασιζόμενες συνήθως σε χαρακτηριστικά όπως: εθνικά γλωσσικά ή άλλα πολιτιστικά Ωστόσο, πολλοί θεωρούν εσφαλμένα, ότι η «φυλή», «φυλή» μια βιολογική έννοια, έννοια αντανακλάται σε αυτές τις πολιτιστικές κατηγορίες

51 Υπάρχουν δύο ευδιάκριτες έννοιες της «φυλής» Α. Κοινωνικά κατασκευασμένη έννοια της «φυλής» Ένα σύνολο πολιτιστικών ή εθνικών παραγόντων, τα οποία συνδέονται με εύκολα αντιληπτά μορφολογικά γνωρίσματα όπως: το ποσοστό μελανίνης του δέρματος η μορφή του σώματος η κρανιακή δομή προκειμένου να δημιουργηθεί μια τεχνητή «βιολογική» κατηγορία

52 Επιστημονική έννοια της «φυλής» Η επιστημονική έννοια της «φυλής» ορίζεται ως: Ένας πληθυσμός, ή ομάδα πληθυσμών, εντός του είδους που έχει καθορισμένα βιολογικά μετρικά χαρακτηριστικά και ο δείκτης εγκαθίδρυσης (Fst) είναι τουλάχιστον 0.25 σε σχέση με άλλους πληθυσμούς του είδους Ο δείκτης εγκαθίδρυσης, εγκαθίδρυσης είναι ο λόγος της ποικιλότητας ανάμεσα στους πληθυσμούς του είδους (διαπληθυσμιακή ποικιλότητα) προς τη συνολική ποικιλότητα του είδους Βιολογικά καλείται επίσης και υποείδος: υποείδος Στην ουσία, ένα υποείδος, ή «φυλή», είναι μια μονάδα μέσα σε ένα είδος που ακολουθεί μια εξελικτική τροχιά διαφορετική από την τροχιά των άλλων πληθυσμών του είδους με αποτέλεσμα να διαφοροποιείται όλο και περισσότερο από αυτούς σε γενετικό επίπεδο

53 Ο έλεγχος της υπόθεσης ύπαρξης «φυλών» στους σύγχρονους ανθρώπους μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω των διαφορών των βιολογικών χαρακτηριστικών μεταξύ των υποειδών 1. Αρχικά πρέπει να προσδιοριστούν τα βιολογικά χαρακτηριστικά που καθορίζουν ένα υποείδος εντός του ανθρώπινου είδους και 2. Εν συνεχεία να αξιολογηθεί ο δείκτης εγκαθίδρυσης (Fst) του υποείδους σε σχέση με άλλους πληθυσμούς του είδους Οι προφανείς θέσεις για τον προσδιορισμό των βιολογικών εκείνων χαρακτηριστικών που καθορίζουν διαφορές μεταξύ πληθυσμών είναι: το DNA η μορφολογία τα πρότυπα ασθενειών Στις διαφάνειες που ακολουθούν, γίνεται αναφορά στη μορφολογία

54 Κρανιομετρία Ένα μακροπρόθεσμο στήριγμα στις δικανικές αναλύσεις είναι η κρανιομετρία (κρανιακές μετρήσεις) για να διαφοροποιήσει τους πληθυσμούς Σήμερα, οι ιατροδικαστές είναι συχνά σε θέση να ταξινομήσουν ένα κρανίο ως ασιατικό, αφρικανικό, ή ευρωπαϊκό με ακρίβεια περίπου 80% Δεδομένου ότι τα κρανία μπορούν να ταξινομηθούν σε πολιτιστικές κατηγορίες, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι κατηγορίες είναι βιολογικά καθορισμένες Δεν ισχύει Το πρότυπο της κρανιακής ποικιλομορφίας στο είδος μας ταιριάζει με το πρότυπο της ποικιλομορφίας στο DNA μας (σύμφωνα με το δείκτη εγκαθίδρυσης κρανιακών μετρήσεων) Το 80% περίπου της κρανιακής ποικολομορφίας εντοπίζεται ενδοπληθυσμιακά Το 20% περίπου της κρανιακής ποικολομορφίας εντοπίζεται διαπληθυσμιακά στις γεωγραφικές περιοχές

55 Πώς λοιπόν μπορούν οι δικανικές αναλύσεις να ταξινομούν τα κρανία σε πληθυσμιακές κατηγορίες με σχετικά υψηλό επίπεδο ακρίβειας; Α. Η ταξινόμηση εξαρτάται από τους εκάστοτε ορισμούς που επιλέγονται και τους τρόπους κατηγοριοποίησης: Εάν για παράδειγμα, έχουμε 3 κατηγορίες στις οποίες πρέπει να ταξινομήσουμε τα κρανία, μπορούμε να τα ομαδοποιήσουμε στις 3 κατηγορίες αυτές. Εάν έχουμε 6 ή 8 ή 10 κατηγορίες, θα μπορούσαμε να τα ομαδοποιήσουμε στις αντίστοιχες Παραδείγματος χάριν Μπορεί να είμαστε σε θέση να διαφοροποιήσουμε: διαφοροποιήσουμε τα κρανία των αμερικανικών αρσενικών ατόμων ευρωπαϊκής καταγωγής που χρονολογούν από το 1979 από τα αντίστοιχα κρανία που χρονολογούν από το 1840 όπως επίσης Δεν σημαίνει όμως ότι τα αρσενικά άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής που χρονολογούν από το 1979, ανήκουν σε διαφορετική «φυλή» από τα αρσενικά άτομα ευρωπαϊκής καταγωγής που χρονολογούν από το 1840

56 Β. Ο διαχωρισμός, βασίζεται σε ποσοτικές μεταβλητές (μέσοι όροι, εύρη) κατά συνέπεια, κάθε μεμονωμένο κρανίο μπορεί να εμπίπτει ή να μην εμπίπτει στο «σωστό» εύρος Αυτός είναι και ο λόγος που παρατηρείται ένα ορισμένο ποσοστό σφάλματος στην προσπάθεια κατηγοριοποίησης των κρανίων Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι: ότι Οι μετρήσεις που χρησιμοποιούνται για την διαφοροποίηση των κρανίων στην Ελλάδα δεν θα είναι ακριβώς οι ίδιες με αυτές που λαμβάνονται σε άλλα μέρη του κόσμου, λαμβάνοντας υπόψη τις πληθυσμιακές μορφολογικές διαφορές Με άλλα λόγια: οι μετρήσεις που καταδεικνύουν «αφρικανική καταγωγή» στην Ελλάδα, δεν θα κάλυπταν την μορφολογική ποικιλομορφία των κρανίων που εντοπίζονται στην αφρικανική ήπειρο

57 Βιβλιογραφία Jurmain, R., Kilgore, L., Trevathan, W., & Ciochon, R. L. (2014). Introduction to physical anthropology. Fuentes A. (2013). Βιολογική Ανθρωπολογία (Γενική Επιμέλεια Πρόλογος της Ελληνικής Έκδοσης: Ε. Βαλάκος, Χ. Παπαγεωργοπούλου, Π. Παυλάκης). Εκδόσεις UTOPIA. Ousley, S., Jantz, R., & Fred, D. (2009). Understanding race and human variation: why forensic anthropologists are good at identifying race. American Journal of Physical Anthropology 139(1), Relethford, J.H. (2002). Apportionment of global human genetic diversity based on craniometrics and skin color. American Journal of Physical Anthropology, 118, Relethford, J.H. (2009). Race and global patterns of phenotypic variation. American Journal of Physical Anthropology 139(1),

Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών

Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών Διάλεξη 36η, 21-12-2016 Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Η εξέλιξη και η ποικιλομορφία του ανθρώπινου σκελετού Η ιστορία των ανθρωπογονικών Δρ. Μαρία Ελένη Χοβαλοπούλου Οι βιολόγοι βρίσκονται αντιμέτωποι: εκτός

Διαβάστε περισσότερα

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η ΕΞΕΛΙΞΗ:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: Η ΕΞΕΛΙΞΗ: Πρόλογος: Η θεωρία της Εξέλιξης, είναι µια επιστήµη που οι προβλέψεις της αποδεικνύονται από τις διαρκείς ανακαλύψεις καθηµερινά. Η πρακτική επιβεβαίωση των προβλέψεων, είναι χαρακτηριστικό για κάθε πραγµατική

Διαβάστε περισσότερα

Ο Homo erectus έχει σωματικές αναλογίες που μοιάζουν με τις ανθρώπινες. Τρέχει σταθερά και κυνηγάει συστηματικά. Έχει μικρό σε

Ο Homo erectus έχει σωματικές αναλογίες που μοιάζουν με τις ανθρώπινες. Τρέχει σταθερά και κυνηγάει συστηματικά. Έχει μικρό σε HOMO ERECTUS HOMO ERGASTER HOMO GEORGICUS HOMO CERPACENSIS Γεωργία Φραγκιαδάκη Κατερίνα Χαραλαμπάκη Ειρήνη Ρηγάκη Μαρία Φραγιαδάκη Καλλιόπη Χαραλαμπάκη HOMO ERECTUS Ο Homo Erectus (άνθρωπος ο όρθιος στα

Διαβάστε περισσότερα

Περίληψη Περιεχομένων

Περίληψη Περιεχομένων Περίληψη Περιεχομένων ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή στη Φυσική Ανθρωπολογία 3 Κληρονομικότητα και εξέλιξη ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Η διαμόρφωση της εξελικτικής θεωρίας 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η βιολογική βάση της ζωής 49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Κληρονομικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΟΙ ΑΥΣΤΡΑΛΟΠΙΘΗΚΟΙ Δρ Σωκράτης Ρουσιάκης Επίκουρος Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

HOMO HABILIS HOMO GAUTENGENSIS HOMO RUDOLFENSIS

HOMO HABILIS HOMO GAUTENGENSIS HOMO RUDOLFENSIS HOMO HABILIS HOMO GAUTENGENSIS HOMO RUDOLFENSIS Αδαμοπούλου Μαρίνα Α1 Σαββοπούλου Ζέτα Α3 Χαρίδημος Τζαγκαράκης Α4 Λιονάκης Νεκτάριος Α2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο homo habilis, o homo rudolfensis και o homo gautengensis

Διαβάστε περισσότερα

1 Bιολογική ανθρωπολογία και εξέλιξη 3

1 Bιολογική ανθρωπολογία και εξέλιξη 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Bιολογική ανθρωπολογία και εξέλιξη vii ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος xvii Πρόλογος Πέμπτης Ελληνικής Έκδοσης xxiii Πρόλογος Έβδομης Ελληνικής Έκδοσης xxv Οδηγός xxvii ΜΕΡΟΣ I Εξελικτικό υπόβαθρο 1 1

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. 1 Η ιστορία της εξελικτικής βιολογίας: Εξέλιξη και Γενετική 2 Η Προέλευση της Μοριακής Βιολογίας 3 Αποδείξεις για την εξέλιξη 89

Περιεχόμενα. 1 Η ιστορία της εξελικτικής βιολογίας: Εξέλιξη και Γενετική 2 Η Προέλευση της Μοριακής Βιολογίας 3 Αποδείξεις για την εξέλιξη 89 Περιεχόμενα Οι Συγγραφείς Πρόλογος της Ελληνικής Έκδοσης Πρόλογος της Αμερικανικής Έκδοσης Σκοπός και Αντικείμενο του Βιβλίου ΜΕΡΟΣ Ι ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ 1 Η ιστορία της εξελικτικής

Διαβάστε περισσότερα

Ανθρώπινος Σκελετός. ñ Ανθεκτικότητα στην αποικοδόµηση. ñ Ιδανική πηγή πληροφοριών: προϊστορικά, ιστορικά, σύγχρονα

Ανθρώπινος Σκελετός. ñ Ανθεκτικότητα στην αποικοδόµηση. ñ Ιδανική πηγή πληροφοριών: προϊστορικά, ιστορικά, σύγχρονα Ανθρώπινος Σκελετός ñ Ανθεκτικότητα στην αποικοδόµηση ñ Ιδανική πηγή πληροφοριών: προϊστορικά, ιστορικά, σύγχρονα ñ Σκελετική ανατοµία: γονίδια + περιβάλλον ñ Ποικιλοµορφία: οντογένεση, φύλο, πληθυσµός,

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Στοιχεία της ανθρώπινης Βιολογίας

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Στοιχεία της ανθρώπινης Βιολογίας ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Διαλέξη:7η 14/10/2015 Ε. Δ. Βαλάκος Στοιχεία της ανθρώπινης Βιολογίας Ταξινόµηση των ειδών Η θέση των ανθρώπων στη φύση Μέθοδοι ταξινόµησης Ταξινοµικές προσεγγίσεις Βιβλιογραφία Ταξινομηση

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΩΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΥΦΥΟΥΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΛΟΓΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ Ή ΟΧΙ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΩΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΥΦΥΟΥΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΛΟΓΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ Ή ΟΧΙ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ ΙΑΤΡΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΩΣ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΕΥΦΥΟΥΣ ΖΩΗΣ ΣΤΗ ΓΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΛΟΓΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΜΑΣ Ή ΟΧΙ ΣΤΟ ΣΥΜΠΑΝ Δρ. ΚΩΝ/ΝΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

Τα πρωτεύοντα. Plesiadapis (55-58εκ. χρ)

Τα πρωτεύοντα. Plesiadapis (55-58εκ. χρ) Ανθρώπινη εξέλιξη Τα πρωτεύοντα Plesiadapis (55-58εκ. χρ) Τα θηλαστικά αναπτύσσονται από τα ερπετά κατά τη διάρκεια της Τριασικής περιόδου, περίπου 200-245 εκατομμύρια έτη πριν. Μετά από την τελική κρητιδική

Διαβάστε περισσότερα

Διδακτικό σενάριο: Η εξέλιξη του ανθρώπου. Διάρκεια 3 διδακτικές ώρες

Διδακτικό σενάριο: Η εξέλιξη του ανθρώπου. Διάρκεια 3 διδακτικές ώρες Διδακτικό σενάριο: Η εξέλιξη του ανθρώπου Διάρκεια 3 διδακτικές ώρες Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα Ο μαθητής να μπορεί: Να περιγράφει τα στάδια εξέλιξης του ανθρώπινου είδους. Να επιχειρηματολογεί

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ. Ερευνητική Εργασία Β' Τετραμήνου. Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μ.Φρονίμου

Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ. Ερευνητική Εργασία Β' Τετραμήνου. Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μ.Φρονίμου Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Ερευνητική Εργασία Β' Τετραμήνου Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Μ.Φρονίμου Στην επιστήμη της βιολογίας, με τον όρο εξέλιξη εννοείται η αλλαγή στις ιδιότητες ενός πληθυσμού οργανισμών στο πέρασμα

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ

Κεφάλαιο 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ Κεφάλαιο 3. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ Σε συνεργασία με τη διδάκτορα Μ.E. Χοβαλοπούλου Σύνοψη Σκοπός του κεφαλαίου είναι να εισαγάγει τους φοιτητές στη μεθοδολογία του προσδιορισμού του φύλου μέσω της μελέτης

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Συστηματικής Βοτανικής / Ζιζανιολογίας 2 ο Εξάμηνο (Εαρινό) Εισαγωγή. Δρ. Γεωργία Τοουλάκου

Εργαστήριο Συστηματικής Βοτανικής / Ζιζανιολογίας 2 ο Εξάμηνο (Εαρινό) Εισαγωγή. Δρ. Γεωργία Τοουλάκου Εργαστήριο Συστηματικής Βοτανικής / Ζιζανιολογίας 2 ο Εξάμηνο (Εαρινό) 2018-2019 Εισαγωγή Δρ. Γεωργία Τοουλάκου Η Συστηματική Βοτανική είναι κλάδος της Βοτανικής. δηλαδή της επιστήμης η οποία ασχολείται

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση»

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση» ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση» Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις λέξεις κίνηση και μετακίνηση; Μετακινούνται όλοι οι οργανισμοί; Άσκηση σελ. 98 ΣΒ Α. Η Κίνηση στους μονοκύτταρους οργανισμούς

Διαβάστε περισσότερα

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ. «Τίποτε δεν έχει νόημα στη Βιολογία παρά μόνο υπό το φως της εξέλιξης» Θεοδόσιος Ντομπζάνσκυ

Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ. «Τίποτε δεν έχει νόημα στη Βιολογία παρά μόνο υπό το φως της εξέλιξης» Θεοδόσιος Ντομπζάνσκυ Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ «Τίποτε δεν έχει νόημα στη Βιολογία παρά μόνο υπό το φως της εξέλιξης» Θεοδόσιος Ντομπζάνσκυ Η σημασία της θεωρίας της εξέλιξης για τη Βιολογία Η θεωρία της εξέλιξης δεν αποτελεί

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα. 1 Εισαγωγή 1. 2 Βασικές aρχές oστεολογίας και oδοντολογίας του aνθρώπου 31. vii. xvii

Περιεχόμενα. 1 Εισαγωγή 1. 2 Βασικές aρχές oστεολογίας και oδοντολογίας του aνθρώπου 31. vii. xvii Περιεχόμενα Πρόλογος ελλη νικής Έκδοσης Προοίμιο xviii Πρόλογος xxi xvii 1 Εισαγωγή 1 Ιστορική αναδρομή 5 Πρώιμη περίοδος: 1800 έως 1938 5 Περίοδος εδραίωσης: 1939 έως 1971 8 Σύγχρονη περίοδος: 1972 έως

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Οι αρχές της εξελικτικής σκέψης Η προέλευση των ειδών Ορθές και λανθασµένες αντιλήψεις σχετικά µε τη θεωρία της εξέλιξης Η θεωρία της εξέλιξης

Διαβάστε περισσότερα

1. Πατήστε στο ανθρωπάκι, πάνω αριστερά στο παράθυρο και επιλέξτε «ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ» - ΜΥΪΚΟ

1. Πατήστε στο ανθρωπάκι, πάνω αριστερά στο παράθυρο και επιλέξτε «ΣΧΕΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ» - ΜΥΪΚΟ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (1) ΤΑΞΗ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: ΠΕΡΑΚΗ ΑΛΕΞΑΝ ΡΑ ΒΙΟΛΟΓΟΣ 10ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΑΡΙΣΑΣ SOFTWARE: «Εγκυκλοπαίδεια του ανθρώπινου Σώµατος». Μπαίνουµε στο πρόγραµµα και επιλέγουµε

Διαβάστε περισσότερα

Εξελικτική Οικολογία. Σίνος Γκιώκας Πανεπιστήμιο Πάτρας Τμήμα Βιολογίας 2014

Εξελικτική Οικολογία. Σίνος Γκιώκας Πανεπιστήμιο Πάτρας Τμήμα Βιολογίας 2014 Εξελικτική Οικολογία Σίνος Γκιώκας Πανεπιστήμιο Πάτρας Τμήμα Βιολογίας 2014 Εξελικτική Οικολογία - Σίνος Γκιώκας - Παν. Πατρών - Τμ. Βιολογίας - 2014 1 Πού συναντιούνται τα δύο πεδία; Οι κιχλίδες των Μεγάλων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ-ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΠΑΛΑΙΟΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΟΛΙΓΟΚΑΙΝΙΚΟΙ ΚΑΙ ΜΕΙΟΚΑΙΝΙΚΟΙ ΚΑΤΑΡΡΙΝΟΙ ΔΙΠΟΔΗ ΒΑΔΙΣΗ ΠΡΩΙΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ

ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΩΝ Μάθημα 9ο: η εξέλιξη του Ανθρώπου Η προέλευση των πρωτευόντων Πρωτεύοντα Κατάρρινοι και Μειοκαινικοί Πίθηκοι Ο Ουρανοπίθηκος και η σημασία του Από το Σαχελάνθρωπο στον Σοφό Ανθρωπο

Διαβάστε περισσότερα

Η πορεία της βιοποικιλότητας στο χρόνο

Η πορεία της βιοποικιλότητας στο χρόνο Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων / ΔΠΘ Η πορεία της βιοποικιλότητας στο χρόνο ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΑ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Αριστοτέλης Χ. Παπαγεωργίου Ιδανικός πλανήτης για τη ζωή Θερμοκρασία

Διαβάστε περισσότερα

έ ό ή ΔΑΡΒΙΝΟΣ ΕΞΕΛΙΞΗ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ

έ ό ή ΔΑΡΒΙΝΟΣ ΕΞΕΛΙΞΗ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ ΔΑΡΒΙΝΟΣ ΕΞΕΛΙΞΗ & ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ Η βιοποικιλότητα είναι γύρω μας, παντού. «Όλα τα είδη προέρχονται από έναν κοινό πρόγονο. Κάποια αποκλίνουν και δημιουργούν νέα είδη. Οι αποκλίσεις γίνονται μέσω τηςδιεργασίαςτηςφυσικήςεπιλογήςσύμφωναμετηνοποίαένας

Διαβάστε περισσότερα

Σωματική ανάπτυξη των παιδιών

Σωματική ανάπτυξη των παιδιών Σωματική ανάπτυξη των παιδιών Περίγραμμα διάλεξης Σωματική ανάπτυξη Εισαγωγικά - Ορισμοί Χαρακτηριστικά γνωρίσματα της σωματικής ανάπτυξης Νόμοι σωματικής ανάπτυξης Παιδαγωγική αξία γνώσης των νόμων Επιτάχυνση

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΗ 7 ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΕΥΟΝΤΩΝ Ι Συστηματική Πρωτευόντων Συστηματική Πρωτευόντων

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών

Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών Εργαστήριο Ανατοµίας Ιατρική Σχολή Πανεπιστήµιο Αθηνών ΣΥΝΟΠΤΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ Το Μυοσκελετικό Σύστηµα Δρ. Ε. Τζόνσον Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Αθήνα 2012 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΜΙΑ Ι. Α. Τα µέρη και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής: επιλέξτε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή συνέχεια της πρότασης. 1. Η θεμελιώδης μονάδα ταξινόμησης των οργανισμών είναι: α. ο πληθυσμός. β. το είδος.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΗΛΙΑΣ ΝΟΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΣΩΠΑ-ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ. Ο Ελέφαντας των Γρεβενών

ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΗΛΙΑΣ ΝΟΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΣΩΠΑ-ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ. Ο Ελέφαντας των Γρεβενών ΚΕΝΤΡΟ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΜΗΛΙΑΣ ΝΟΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ ΚΑΙ Η ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑ ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΡΟΣΩΠΑ-ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΕΣ Ο Ελέφαντας των Γρεβενών Από τις αρχές της δεκαετίας του 80, ο Δημήτρης Ζησόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Αφού παρακολουθήσετε τα βίντεο με τα σαρκοφάγα φυτά και τις ναστίες συμπληρώστε την παραπάνω ερώτηση. Με ποιους τρόπους στηρίζονται τα φυτά;

Αφού παρακολουθήσετε τα βίντεο με τα σαρκοφάγα φυτά και τις ναστίες συμπληρώστε την παραπάνω ερώτηση. Με ποιους τρόπους στηρίζονται τα φυτά; ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Κεφάλαιο 5 «Στήριξη και Κίνηση» Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στις λέξεις κίνηση και μετακίνηση; Μετακινούνται όλοι οι ζωικοί οργανισμοί; Άσκηση σελ. 98 ΣΒ Α. Η Κίνηση στους μονοκύτταρους

Διαβάστε περισσότερα

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας

Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ Αντιμετώπιση συμπτωμάτων vs. Αποκατάσταση της αιτίας του πόνου και της δυσλειτουργίας Ο πατέρας της Οστεοπαθητικής Dr A. T. Still, διατύπωσε την άποψη στις αρχές του 20ου αιώνα ότι

Διαβάστε περισσότερα

Σκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο. Φυλογενετικό δέντρο

Σκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο. Φυλογενετικό δέντρο Σχολές Συστηματικής Σκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο Φυλογενετικό δέντρο Σκορπιός Χειλόποδο Διπλόποδο Ορθόπτερο Ημίπτερο Υμενόπτερο Κολεόπτερο 14 12 11 7 Φαινόγραμμα

Διαβάστε περισσότερα

Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου)

Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου) Α Μέρος (από 2) Οστά του Κορμού (Σπονδυλική Στήλης, Θώρακα, Κρανίου) 01/35 Το Ερειστικό Σύστημα αποτελείται από: 1. Τα Οστά 2. Τις Αρθρώσεις 3. Τους Συνδέσμους 02/35 ΟΣΤΑ ΤΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΥ Σύνολο: 285 οστά

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ

Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Ο ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΤΗΣ ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗΣ ΣΤΗΛΗΣ Αυχενικοί σπόνδυλοι 7 Θωρακικοί σπόνδυλοι 12 Οσφυϊκοί σπόνδυλοι 5 Ιερό οστό 5 συνοστεομένοι σπόνδυλοι Κόκκυγας Φυσιολογικά Κυρτώματα Σ.Σ. Η σπονδυλική στήλη δεν είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 Β ΦΑΣΗ

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2019 Β ΦΑΣΗ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΒΙΟΛΟΓΙΑ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Ημερομηνία: Πέμπτη 2 Μαΐου 2019 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α: Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό καθεμίας από τις παρακάτω

Διαβάστε περισσότερα

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ

2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ 2. ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ Υ ΡΟΣΦΑΙΡΑΣ 2.1 Ωκεανοί και Θάλασσες. Σύµφωνα µε τη ιεθνή Υδρογραφική Υπηρεσία (International Hydrographic Bureau, 1953) ως το 1999 θεωρούντο µόνο τρεις ωκεανοί: Ο Ατλαντικός, ο Ειρηνικός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΛΙΝΙΚΩΝ ΕΥΡΗΜΑΤΩΝ ΟΡΙΣΜΟΣ Ως ινιακή πλαγιοκεφαλία χαρακτηρίζεται η ασυμμετρία και αποπλάτυνση του οπισθίου τμήματος της κεφαλής (βρεγματοϊνιακή χώρα) (όπως αναφέρεται και στο κεφάλαιο των κρανιοσυνοστεώσεων). Ο προσδιορισμός

Διαβάστε περισσότερα

Ανθρωπολογική Μελέτη οστεολογικού υλικού ανθρώπου Γεωμετρικής Εποχής Αρχαιολογικού Χώρου Παλαιάς Πόλης Σαλαμίνας

Ανθρωπολογική Μελέτη οστεολογικού υλικού ανθρώπου Γεωμετρικής Εποχής Αρχαιολογικού Χώρου Παλαιάς Πόλης Σαλαμίνας Ανθρωπολογική Μελέτη οστεολογικού υλικού ανθρώπου Γεωμετρικής Εποχής Αρχαιολογικού Χώρου Παλαιάς Πόλης Σαλαμίνας ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Λιώλης Δημήτρης-Αινείας Υπεύθυνος: Καθηγητής Πάρις Παυλάκης Επιβλέπων:

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κανάρη 36, Δάφνη Τηλ. 210 9713934 & 210 9769376 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΘΕΜΑ Α Να σημειώσετε το γράμμα που συμπληρώνει σωστά κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις : 1. Μικροοργανισμοί

Διαβάστε περισσότερα

B Μέρος (από 2) Οστά των Ακρων

B Μέρος (από 2) Οστά των Ακρων B Μέρος (από 2) Οστά των Ακρων 01/25 ΑΝΩ ΑΚΡΑ 02/25 ΑΝΩ ΑΚΡΑ Οστά της Ζώνης του Ώμου 1. Ωμοπλάτη (scapula) _Τριγωνικό οστό _Συνδέεται με την κλείδα με το ακρώμιο. 2. Κλείδα (clavicle) _Με το ένα άκρο της

Διαβάστε περισσότερα

Δικαστική Ανθρωπολογία

Δικαστική Ανθρωπολογία Δικαστική Ανθρωπολογία Δρ Κωνσταντίνος Μωραΐτης Δικαστικός Ανθρωπολόγος Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Δικαστική ανθρωπολογία Κλάδος της φυσικής ανθρωπολογίας που ασχολείται με την ανθρωπολογική

Διαβάστε περισσότερα

Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου

Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μετρικοί χαρακτήρες Η μέτρηση στοιχείων του σκελετού (ανθρωπομετρία) επιτρέπει την ποσοτική μελέτη της σκελετικής

Διαβάστε περισσότερα

Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού IΙ. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου

Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού IΙ. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού IΙ Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μετρικοί χαρακτήρες Η ποσοτική μελέτη της σκελετικής μορφολογίας χωρίζεται σε δύο σκέλη: Μεγεθος και Σχήμα Παραδοσιακές

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος εργασίας: Καθορισμός του φύλου στους ζωικούς οργανισμούς

Τίτλος εργασίας: Καθορισμός του φύλου στους ζωικούς οργανισμούς Τίτλος εργασίας: Καθορισμός του φύλου στους ζωικούς οργανισμούς Ένας από τους βασικότερους βιολογικούς μηχανισμούς, ο καθορισμός του φύλου, χαρακτηρίζεται από υψηλό επίπεδο ποικιλότητας μηχανισμών και

Διαβάστε περισσότερα

Ο λύκος των παραμυθιών και ο λύκος της φύσης

Ο λύκος των παραμυθιών και ο λύκος της φύσης 250579 Natural Europe CIP-ICT PSP-2009-3 Δρ Βορεάδου Κατερίνα Υπεύθυνη Εκπαίδευσης ΜΦΙΚ Ο λύκος των παραμυθιών και ο λύκος της φύσης Το όνομά του εικάζεται πως προέρχεται από τη λέξη 'λύκη που σημαίνει

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΧΗ. 3. Μύες (ανάλογα µε την εµβρυολογική προέλευση και την νεύρωσή τους διαχωρίζονται σε: α. Εξωγενείς (ετερόχθονες) β. Ενδογενείς (αυτόχθονες)

ΡΑΧΗ. 3. Μύες (ανάλογα µε την εµβρυολογική προέλευση και την νεύρωσή τους διαχωρίζονται σε: α. Εξωγενείς (ετερόχθονες) β. Ενδογενείς (αυτόχθονες) ΡΑΧΗ Ι. Γενικά Α. Η ράχη αποτελείται από την οπίσθια επιφάνεια του σώµατος 1. Αποτελεί µυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορµού 2. Οστικά στοιχεία α. Σπόνδυλοι β. Κεντρικά τµήµατα των πλευρών γ. Άνω επιφάνειες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΟΛΟΓΙΑ. 1. Σκελετικοί µύες

ΜΥΟΛΟΓΙΑ. 1. Σκελετικοί µύες ΜΥΟΛΟΓΙΑ Μυϊκός ιστός και Μυϊκό σύστηµα Ι. Γενικά Α. Μύες = όργανα µαλακά συσταλτά 1. οι συσπάσεις των µυϊκών ινών κινούν τα µέρη του σώµατος 2. προσδίδει το σχήµα του σώµατος 3. τρία είδη µυών α. Σκελετικοί

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 03. ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ & ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ

ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 03. ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ & ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΓΕΝΕΤΙΚΗ 03. ΜΕΣΗ ΤΙΜΗ & ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΗ 1 ΠΟΣΟΤΙΚΟ ΓΝΩΡΙΣΜΑ ΑΑββΓΓδδεεΖΖ αριθμός φυτών 50 00 150 100 50 0 10 5 184 119 17 87 40 1 5 0-10 10-0 0-30 30-40 40-50 50-60 60-70 70-80 80-90 απόδοση/φ υτό

Διαβάστε περισσότερα

Εικόνα 1.1. Ρομπογιαννάκη Αγγελική Α3 Καλαϊτζάκη Χρύσα Α2 Ρίζου Μαρία Α3 Μακρυδάκη Κωνσταντίνα Α2 Κεφαλάκη Γιώτα Α2 Μπελιπασάκης Παύλος Α3

Εικόνα 1.1. Ρομπογιαννάκη Αγγελική Α3 Καλαϊτζάκη Χρύσα Α2 Ρίζου Μαρία Α3 Μακρυδάκη Κωνσταντίνα Α2 Κεφαλάκη Γιώτα Α2 Μπελιπασάκης Παύλος Α3 «ΟΙ ΠΡΟΓΕΝΕΣΤΕΡΟΙ» Εικόνα 1.1 Ρομπογιαννάκη Αγγελική Α3 Καλαϊτζάκη Χρύσα Α2 Ρίζου Μαρία Α3 Μακρυδάκη Κωνσταντίνα Α2 Κεφαλάκη Γιώτα Α2 Μπελιπασάκης Παύλος Α3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εξέλιξη του ανθρώπου έχει περάσει

Διαβάστε περισσότερα

Καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο εκτοπισμένος συγκάτοικός μας

Καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο εκτοπισμένος συγκάτοικός μας 19 Αυγούστου 2018 Καφέ αρκούδα (Ursus arctos), ο εκτοπισμένος συγκάτοικός μας Επιστήμες / Περιβάλλον - Οικολογία Μέσα από μία πορεία εξέλιξης 35 εκατομμυρίων χρόνων η καφέ αρκούδα, ζώο ιδιαίτερα προσαρμοστικό,

Διαβάστε περισσότερα

Σχέση μεταξύ της Φυσικής Επιλογής και της Εξέλιξης * Φυσική επιλογή είναι ο μηχανισμός με τον οποίο συμβαίνει η Εξέλιξη.

Σχέση μεταξύ της Φυσικής Επιλογής και της Εξέλιξης * Φυσική επιλογή είναι ο μηχανισμός με τον οποίο συμβαίνει η Εξέλιξη. 3.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Λόγοι για τους οποίους άργησε να γίνει αποδεκτή η θεωρία της εξέλιξης των ειδών που διατυπώθηκε από τον Κάρολο Δαρβίνο; A. στην κοινή γνώμη 1) Ο «κοινός νους» είναι δύσκολο να αποδεχτεί πολλές

Διαβάστε περισσότερα

Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα. Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια

Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα. Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια Κινητικό σύστημα του ανθρώπου Μέρος Ι: Ερειστικό, μυϊκό και συνδεσμικό σύστημα Μάλλιου Βίβιαν Καθηγήτρια ΤΕΦΑΑ ΔΠΘ Φυσικοθεραπεύτρια Τα συστήματα του ανθρώπινου σώματος Αναπνευστικό σύστημα (αποτελείται

Διαβάστε περισσότερα

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1-2-3

ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1-2-3 ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΘΕΜΑΤΑ : ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΗ ΥΛΗ: ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1-2-3 ΘΕΜΑ Α Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο φύλλο απαντήσεων τον αριθμό της ερώτησης και δίπλα το γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Βιολογία Γενικής Παιδείας

Βιολογία Γενικής Παιδείας Γ ΓΕΛ 12/ 04 / 2018 Βιολογία Γενικής Παιδείας ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: Α1. Το πρώτο είδος ανθρώπων είναι ο: Α. Αυστραλοπίθηκος Β. Homo sapiens

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Τομέας Έρευνας ΚΕΘΕΑ Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα, έννοιες ή συμπεριφορές επιχειρεί να απαντήσει το γιατί

Διαβάστε περισσότερα

Εξέλιξη των πρωτευόντων

Εξέλιξη των πρωτευόντων Π. Πάσχου Εξέλιξη των πρωτευόντων Η ιστορία των σπονδυλωτών στη γη διαιρείται σε τρεις εποχές (αιώνες) -Παλαιοζωικό η εποχή της αρχαίας ζωής µε ψάρια, αµφίβια και πρωτόγονα ερπετά -Μεσοζωικό ενδιάµεση

Διαβάστε περισσότερα

ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ

ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ ΠΑΥΛΟΣ Γ. ΚΑΤΩΝΗΣ ΑΝΑΠΛ. ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ ΡΑΧΗ Αποτελεί τον μυοσκελετικό άξονα στήριξης του κορμού με κύριο οστικό στοιχείο τους σπονδύλους και την παράλληλη συμβολή

Διαβάστε περισσότερα

Προτεινόμενα Θέματα Εξετάσεων Βιολογία Γενικής

Προτεινόμενα Θέματα Εξετάσεων Βιολογία Γενικής Προτεινόμενα Θέματα Εξετάσεων Βιολογία Γενικής ΘΕΜΑ Α Α1. Να κυκλώσετε το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση (Μονάδες 10) 1. Τα βακτήρια διαθέτουν: α. μιτοχόνδρια β. ριβοσώματα γ. χλωροπλάστες δ.

Διαβάστε περισσότερα

Ζώα υπό εξαφάνιση - Το Γιγάντιο Πάντα

Ζώα υπό εξαφάνιση - Το Γιγάντιο Πάντα Ζώα του δάσους υπό εξαφάνιση Τμήμα Α4 Σχ. Έτος 2012-20132013 Α τετράμηνο Είναι διεθνές σύμβολο της WWF. Τ α υ τ ό τ η τ α Όνομα : Γιγάντιο Πάντα Βάρος : 86-125 κιλά Ύψος : 1.20-1.90μ. Βιότοπος, εξάπλωση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΚΕΘΕΑ Τομέας Έρευνας Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΙΟΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Γεράσιμος Παπαναστασάτος, Ph.D. Αθήνα, Σεπτέμβριος 2016 ΚΕΘΕΑ Τομέας Έρευνας Η ποιοτική έρευνα επιχειρεί να περιγράψει, αναλύσει, κατανοήσει, ερμηνεύσει κοινωνικά φαινόμενα,

Διαβάστε περισσότερα

Ακτινογραφική απεικόνιση ωμικής ζώνης. Περικλής Παπαβασιλείου,PhD Τεχνολόγος Ακτινολόγος

Ακτινογραφική απεικόνιση ωμικής ζώνης. Περικλής Παπαβασιλείου,PhD Τεχνολόγος Ακτινολόγος Ακτινογραφική απεικόνιση ωμικής ζώνης Περικλής Παπαβασιλείου,PhD Τεχνολόγος Ακτινολόγος Ανατομία ωμικής ζώνης 1. 1η πλευρά 3. 4η και 7η πλευρά 4. κλείδα 5. ακρωμιοκλειδική άρθρωση 6. ακρώμιο 7. εντομή

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πηγές και μέθοδοι (συνέχεια) Ο κλασικός αρχαιολόγος ταξινομεί το υλικό του: Κατά χρονική

Διαβάστε περισσότερα

Πρόλογος...11. 1. Οργανισμοί...15

Πρόλογος...11. 1. Οργανισμοί...15 Περιεχόμενα Πρόλογος...11 1. Οργανισμοί...15 1.1 Οργανισμοί και είδη...15 1.1.1 Ιδιότητες των οργανισμών...15 1.1.2 Φαινότυπος, γονότυπος, οικότυπος...17 1.1.3 Η έννοια του είδους και ο αριθμός των ειδών...19

Διαβάστε περισσότερα

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ

Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χ Β. Π. Γ. Π. Η Αφρική είναι η τρίτη σε μέγεθος ήπειρος του πλανήτη μας, μετά την Ασία και την Αμερική. Η έκτασή της είναι, χωρίς τα νησιά, 29,2 εκατομμύρια τετρ. χιλιόμετρα, ενώ με τα νησιά φτάνει τα 30,2

Διαβάστε περισσότερα

(Μερος 2 ο ) Εισηγητής: Ν. Πουλακάκης

(Μερος 2 ο ) Εισηγητής: Ν. Πουλακάκης Ταξινομικοί χαρακτήρες και Φυλογενετική ανασύσταση. Σχολές ταξινόμησης. Θεωρίες για την Ταξινομική. Φυλογενετική ανάλυση: Μοριακή συστηματική. Οι κύριες διαιρέσεις της Ζωής. (Μερος 2 ο ) Εισηγητής: Ν.

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. Κεφάλαιο 3

Περιεχόμενα ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΠΝΟΗΣ. Κεφάλαιο 3 Πρόλογος Aγγλικής Έκδοσης xiii Λίγα Λόγια για τους Συγγραφείς xv Ευχαριστίες xvii Εισαγωγή xix Χρησιμοποιώντας το Βιβλίο xxi Πρόλογος Ελληνικής Έκδοσης xxiii Κεφάλαιο 1 ΒΑΣΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΝΑΤΟΜΙΑΣ Ανατομία

Διαβάστε περισσότερα

ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ

ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΣΩΜΑΤΟΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ Εξέταση και αξιολόγηση των κυρτωμάτων της σπονδυλικής στήλης 1 1. Κατακόρυφος άξονας 2 3 2. Λοβίο του αυτιού 3. Ακρώμιο 4 5 6 7 8 4. Ομφαλός 5. Πρόσθια

Διαβάστε περισσότερα

Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη

Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Κυκλαδική τέχνη και σύγχρονη αφηρημένη τέχνη Νάγια Οικονομίδου 2014-2015 1 Περιεχόμενα Πρόλογος...3 1. Γνωρίσματα Κυκλαδικής Τέχνης...4 Πτυόσχημα ειδώλια.5 Βιολόσχημα ειδώλια 6

Διαβάστε περισσότερα

plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων

plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων plus Πειραματικό Γενικό Λύκειο Ηρακλείου Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου Κατηγορία A: Μαθητές Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων Στόχοι Εργασίας Μεθοδολογία Ομάδας Μέσα από το μεγάλο όγκο των δεδομένων

Διαβάστε περισσότερα

Η ελληνική βιοποικιλότητα Ενας κρυμμένος θησαυρός. Μανώλης Μιτάκης Φαρμακοποιός Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας

Η ελληνική βιοποικιλότητα Ενας κρυμμένος θησαυρός. Μανώλης Μιτάκης Φαρμακοποιός Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας Η ελληνική βιοποικιλότητα Ενας κρυμμένος θησαυρός Μανώλης Μιτάκης Φαρμακοποιός Αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εθνοφαρμακολογίας Ο μεγάλος αριθμός και η ποικιλομορφία των σύγχρονων μορφών ζωής στη Γη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ

ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ ΣΤΑ ΓΟΝΙΔΙΑ Κοντού Κ., Αυγερινάκη Π., Σουλτάτη Α., Ιακωβίδου Χ., Μαλέγγου Κ., Δανδίκα Μ., Αθανασιάδου Κ., Αράπη Έ., Τατάκη Σ., Μπαγκλαρίδου Λ., Μιχαηλίδου Γ., Χράντα Κ. Πρότυπο Πειραματικό

Διαβάστε περισσότερα

Τα γεγονότα γονιδιωματικού αναδιπλασιασμού στην εξέλιξη. Whole genome

Τα γεγονότα γονιδιωματικού αναδιπλασιασμού στην εξέλιξη. Whole genome Τα γεγονότα γονιδιωματικού αναδιπλασιασμού στην εξέλιξη Whole genome duplication (WGD) Τα γεγονότα γονιδιωματικού αναδιπλασιασμού (WGD) στην εξέλιξη Αν και οι απόγονοι των γεγονότων WGD δεν επιβιώνουν

Διαβάστε περισσότερα

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Ανάλυση θεωρίας Κεφάλαιο Εξέλιξη 3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ανάλυση θεωρίας Πολλές από τις επιστημονικές απόψεις που έχουν κατά καιρούς διατυπωθεί δεν γίνονται εύκολα αποδεκτές, διότι αντιβαίνουν την αντίληψη που οι άνθρωποι διαμορφώνουν

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 4 Σύγχρονη Εξελικτική θεωρία

Κεφάλαιο 4 Σύγχρονη Εξελικτική θεωρία ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ 16η-17η ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ 8/11/2016 Π.Παπαζαφείρη Κεφάλαιο 4 Σύγχρονη Εξελικτική θεωρία Πώς συμβαίνουν οι εξελικτικές αλλαγές σε επίπεδο πληθυσμού; Τι είναι η ειδογένεση και πως συμβαίνει;

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ

PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ PROJECT 2017 ΟΜΑΔΑ: ΑΝΕΣΤΗΣ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΜΙΧΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΝΤΙΝΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΟΣΧΟΦΙΔΗΣ ΑΦΡΙΚΗ Η Αφρική είναι η δεύτερη σε έκταση και πληθυσμό ήπειρος της γης με πληθυσμό περίπου 1 δισ κατοίκους.

Διαβάστε περισσότερα

Μέτρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων

Μέτρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων Μέτρηση της κινητικότητας των αρθρώσεων Εύρος κίνησης Το ποσό της κίνησης που παρουσιάζεται σε μια άρθρωση κατά την παθητική (παθητικό εύρος) ή ενεργητική (ενεργητικό εύρος) κίνηση. Εκτίμηση: με χρήση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Η Εξέλιξη των Πρωτευόντων με έμφαση στον άνθρωπο. Επικ. Καθ. Πουλακάκης Νίκος

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Η Εξέλιξη των Πρωτευόντων με έμφαση στον άνθρωπο. Επικ. Καθ. Πουλακάκης Νίκος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Η Εξέλιξη των Πρωτευόντων με έμφαση στον άνθρωπο Επικ. Καθ. Πουλακάκης Νίκος Συστηματική Πρωτευόντων Πρωτεύον ονομάζεται κάθε μέλος της τάξης των Θηλαστικών Πρωτεύοντα

Διαβάστε περισσότερα

Ποικιλομορφία μη μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου

Ποικιλομορφία μη μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Ποικιλομορφία μη μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μη μετρικοί χαρακτήρες Μικρές μορφολογικές διαφοροποιήσεις του ανθρώπινου σκελετού: δεν μπορούν να μετρηθούν δεν

Διαβάστε περισσότερα

Από το βιβλίο του Δρ. Πέτρου Α. Πουλμέντη

Από το βιβλίο του Δρ. Πέτρου Α. Πουλμέντη Από το βιβλίο του Δρ. Πέτρου Α. Πουλμέντη Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή στη βιολογική μηχανική Κεφάλαιο 2 Εκβιομηχανική των οστών Οι διαφάνειες που ακολουθούν Η ΑΝΑΤΟΜΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ Για να περιγράψουμε τα

Διαβάστε περισσότερα

Στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας:

Στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας: «ΘΑΛΗΣ: Ενίσχυση της Διεπιστημονικής ή και Διιδρυματικής έρευνας και καινοτομίας με δυνατότητα προσέλκυσης ερευνητών υψηλού επιπέδου από το εξωτερικό μέσω της διενέργειας βασικής και εφαρμοσμένης έρευνας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Εργαστηριακή άσκηση Η Εξέλιξη των Πρωτευόντων με έμφαση στον άνθρωπο

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ. Εργαστηριακή άσκηση Η Εξέλιξη των Πρωτευόντων με έμφαση στον άνθρωπο ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ Εργαστηριακή άσκηση Η Εξέλιξη των Πρωτευόντων με έμφαση στον άνθρωπο Ηράκλειο 2013 Επιμέλεια Πουλακάκης Νίκος Συστηματική Πρωτευόντων Πρωτεύον ονομάζεται κάθε μέλος

Διαβάστε περισσότερα

Διάλεξη 11η Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης

Διάλεξη 11η Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Διάλεξη 11η Αποκλίσεις Σπονδυλικής Στήλης Κοκαρίδας Δημήτριος Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα Στάση Σώματος Ο όρος σωστή στάση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΡΟΣ Α: (10 Μονάδες). Αποτελείται από τέσσερις (4) ερωτήσεις. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με 2.5 μονάδες. Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις.

ΜΕΡΟΣ Α: (10 Μονάδες). Αποτελείται από τέσσερις (4) ερωτήσεις. Κάθε ορθή απάντηση βαθμολογείται με 2.5 μονάδες. Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις. ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2017-2018 ΓΡΑΠΤΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ - ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΜΑΘΗΜΑ: ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΑΞΗ: Γ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 04 / 06 / 2018 ΧΡΟΝΟΣ: 2 ΩΡΕΣ Βαθμός:.. Ολογράφως:.. Υπογραφή:.. ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ:.....

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ERSA ΜΕΛΟΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ (RSAI, ERSA) Οικονομική Κρίση και Πολιτικές Ανάπτυξης και Συνοχής 10ο Τακτικό Επιστημονικό

Διαβάστε περισσότερα

Νεοφυτικός αιώνας (περίοδος των Αγγειοσπέρμων)

Νεοφυτικός αιώνας (περίοδος των Αγγειοσπέρμων) Νεοφυτικός αιώνας (περίοδος των Αγγειοσπέρμων) Η κυριαρχία των Αγγειοσπέρμων αρχίζει από το Mέσο Kρητιδικό (πριν 100 εκ. χρόνια) και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Υπάρχουν περίπου 250.000 είδη Αγγειοσπέρμων.

Διαβάστε περισσότερα

Η ΒΡΑΧΟΣΚΕΠΗ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΕΦΑΛΑ ΠΕΤΡΑ ΣΗΤΕΙΑΣ

Η ΒΡΑΧΟΣΚΕΠΗ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΕΦΑΛΑ ΠΕΤΡΑ ΣΗΤΕΙΑΣ Η ΒΡΑΧΟΣΚΕΠΗ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΕΦΑΛΑ ΠΕΤΡΑ ΣΗΤΕΙΑΣ ΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΟΣΤΑ Καθαρισμός και τακτοποίηση των οστών Την άνοιξη του 2008 (Μάρτιο-Απρίλιο), η κ. Ελευθερία Τσιχλή, μεταπτυχιακή φοιτήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου

Διαβάστε περισσότερα

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση

Δημογραφία. Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Δημογραφία Ενότητα 11.1: Παράδειγμα - Περιφερειακές διαφοροποιήσεις και ανισότητες του προσδόκιμου ζωής στη γέννηση Μιχάλης Αγοραστάκης Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας &

Διαβάστε περισσότερα

Εργαστήριο Δασικής Γενετικής και Βελτίωσης Δασοπονικών Ειδών. Προστασία Γενετικής Βιολογικής Ποικιλότητας

Εργαστήριο Δασικής Γενετικής και Βελτίωσης Δασοπονικών Ειδών. Προστασία Γενετικής Βιολογικής Ποικιλότητας Εργαστήριο Δασικής Γενετικής και Βελτίωσης Δασοπονικών Ειδών Προστασία Γενετικής Βιολογικής Ποικιλότητας 1 Βιολογική ποικιλότητα Βιολογική ποικιλότητα ή βιοποικιλότητα Έννοια με ευρεία αναφορά σε διεθνείς

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΜΑΘΗΜΑ 9ο ΜΕΡΟΣ Α Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Η ΑΙΜΑΤΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ Ο εγκέφαλος αρδεύεται από : 1. Τις δύο έσω καρωτίδες και τους κλάδους τους 2. Τις δύο σπονδυλικές αρτηρίες και τους κλάδους τους Οι τέσσερις

Διαβάστε περισσότερα

Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου

Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I. Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Ποικιλομορφία μετρικών χαρακτήρων του ανθρώπινου σκελετού I Δρ. Μαρία-Ελένη Χοβαλοπούλου Μετρικοί χαρακτήρες Η μέτρηση στοιχείων του σκελετού (ανθρωπομετρία) επιτρέπει την ποσοτική μελέτη της σκελετικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΦΥΤΟΓΕΩΓΡΑΦΙΑΣ Χωρολογία των φυτών Εξελικτική ή ιστορική φυτογεωγραφία Φυτοκοινωνιολογία Οικολογική φυτογεωγραφία Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΞΑΠΛΩΣΗΣ 1) Η ερμηνεία της περιοχής

Διαβάστε περισσότερα

Αναγνώριση φύλου στα καναρίνια

Αναγνώριση φύλου στα καναρίνια Αναγνώριση φύλου στα καναρίνια Η διάκριση του φύλου στα καναρίνια αποτελούσε και αποτελεί ένα πάγιο ερώτημα των ερασιτεχνών εκτροφέων καναρινιών. Πόσοι από μας που ερασιτεχνικά και μόνο από αγάπη εκτρέφουμε

Διαβάστε περισσότερα

Ανατομία και μορφολογία πτηνού

Ανατομία και μορφολογία πτηνού Ανατομία και μορφολογία πτηνού Τα πτηνά είναι ομοιόθερμα σπονδυλωτά που φυλογενετικά σχετίζονται με τους Δεινοσαύρους Τα αρτίγονα πουλιά (Νεόρνιθες) διαιρούνται σε δύο ομάδες: (1) Παλαιόγναθα (κίβι, έμου,

Διαβάστε περισσότερα

OΥΡΑΝΟΠΙΘΗΚΟΣ Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ

OΥΡΑΝΟΠΙΘΗΚΟΣ Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ 1 OΥΡΑΝΟΠΙΘΗΚΟΣ Ο ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ (Ouranopithecus macedoniensis) ΓEΩΡΓΙΟΣ Δ. ΚΟΥΦΟΣ Καθηγητής Παλαιοντολογίας, Α.Π.Θ. Ιστορικό Η παρουσία απολιθωμένων θηλαστικών ζώων στην ευρύτερη κοιλάδα του Αξιού ποταμού

Διαβάστε περισσότερα

Ανάλυση ποσοτικών δεδομένων

Ανάλυση ποσοτικών δεδομένων Εισαγωγή στην κοινωνική έρευνα Earl Babbie Κεφάλαιο 13 Ανάλυση ποσοτικών δεδομένων 13-1 Σύνοψη κεφαλαίου Ποσοτικοποίηση δεδομένων Μονομεταβλητή ανάλυση Σύγκριση υποομάδων Διμεταβλητή ανάλυση Εισαγωγή στην

Διαβάστε περισσότερα

Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση 24/6/2013. Τηλεπισκόπηση. Κ. Ποϊραζίδης ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση. Τηλεπισκόπηση 24/6/2013. Τηλεπισκόπηση. Κ. Ποϊραζίδης ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ Κ. Ποϊραζίδης Η ταξινόμηση εικόνας αναφέρεται στην ερμηνεία με χρήση υπολογιστή των τηλεπισκοπικών εικόνων. Παρόλο που ορισμένες διαδικασίες έχουν τη δυνατότητα να συμπεριλάβουν πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ. Διαλέξεις 1 η -2 η 4/10/2016. Ε. Βαλάκος

ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ. Διαλέξεις 1 η -2 η 4/10/2016. Ε. Βαλάκος ΦΥΣΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Διαλέξεις 1 η -2 η 4/10/2016 Ε. Βαλάκος Η επιστήµη της Ανθρωπολογίας Ονοµατολογία και ορολογία; Ανθρώπινη Ποικιλοµορφία Εξέλιξη -Προσαρµογή Η διαίρεση της Ανθρωπολογίας Η επιστήµη της

Διαβάστε περισσότερα