Αντιόχεια επί Ορόντου (Βυζάντιο), Ανάκτορο

Transcript

1 Μπάκου Ελένη,, Περίληψη : Το παλάτι της Αντιόχειας βρισκόταν στο νησί του Ορόντη ποταμού στο κέντρο της πόλης. Η ίδρυσή του ανάγεται στην Ελληνιστική περίοδο, ξαναχτίστηκε όμως από την αρχή στα τέλη του 3ου αιώνα. Σήμερα δε σώζεται τίποτα και οι πληροφορίες που διαθέτουμε προέρχονται κυρίως από την περιγραφή του Λιβανίου, από μία ψηφιδωτή παράστασή του, καθώς και από μεταγενέστερες περιγραφές και αναπαραστάσεις. Η συνολική μορφή του δε συνάγεται με βεβαιότητα, διότι οι πληροφορίες που διαθέτουμε μας δίνουν μόνο μια αποσπασματική εικόνα του. Ενδεχομένως είχε κάποια σχέση με το Χρυσό Οκτάγωνο και τον ιππόδρομο. Χρονολόγηση Ελληνιστική/Ρωμαϊκή περίοδος/ύστερη Αρχαιότητα Γεωγραφικός Εντοπισμός Αντιόχεια Συρίας 1. Τοπογραφία Θέση στον αστικό ιστό Το παλάτι της Αντιόχειας βρίσκεται στο βόρειο άκρο της πόλης, στο νησί 1 που σχηματίζεται από τους δύο βραχίονες του ποταμού Ορόντη. Βρίσκεται πίσω από ένα μνημειώδες πρόπυλο και γειτνιάζει με το οχυρωματικό τείχος της πόλης. 2 Υπολογίζεται ότι κατέχει το 1/4 του νησιού και ότι είναι χωροθετημένο στο κέντρο του, με θέα τον Ορόντη. Η τοπογραφία, η θέση και η εσωτερική διάρθρωση του παλατιού της Αντιόχειας αποτελούν αντικείμενο επιστημονικών υποθέσεων, αφού το νησί του Ορόντη, στο οποίο βρισκόταν το παλάτι και σήμερα καλύπτεται από αποθήκες, δεν έχει ανασκαφεί. Κατά συνέπεια, οι κύριες πηγές στις οποίες στηρίζεται η περιγραφή του παλατιού είναι κειμενικές και όχι αρχαιολογικές. Ωστόσο, και παρά την έλειψη αρχαιολογικών τεκμηρίων, το παλάτι της Αντιόχειας κατέχει ιδιαίτερη θέση στις σύγχρονες θεωρίες σχετικά με την εξέλιξη του παλατιακού μοντέλου της Ύστερης Αρχαιότητας στην Ανατολή. 3 Σχετικά με τη θέση του παλατιού στην πόλη, ακολουθούμε πάντα το τοπογραφικό σχέδιο του D.N. Wilber 4 στην αποκατάσταση του G. Downey, 5 η οποία είναι σύμφωνη με το κείμενο Αντιοχικός του Λιβανίου ( ), 6 και τις αναφορές του Ευαγρίου (6ος αι.) 7 και του Θεοδωρήτου Κύρου (α μισό 5ου αι.). 8 Ως προς τη μορφή του παλατιού, αντλούμε κάποιες πληροφορίες από δύο παραστάσεις που θεωρείται ότι εικονίζουν το οικοδόμημα: η πρώτη βρίσκεται στην ταινία που περιτρέχει το ψηφιδωτό δάπεδο της Μεγαλοψυχίας, από μια οικία στο χωριό Γιάκτο (Yakto), στο προάστιο της Δάφνης της Αντιόχειας, 9 ενώ η δεύτερη βρίκσεται στο γλυπτό τμήμα της αψίδας του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη. 10 Στο ψηφιδωτό δάπεδο του Yakto, όπου εικονίζεται η διαδρομή από το προάστιο της Δάφνης στην Αντιόχεια, παριστάνεται το παλάτι δίπλα σε έναν μικρό ιππόδρομο, (ο ιππόδρομος της Αντιόχειας;) και πιθανόν κοντά στο Χρυσό Οκτάγωνο του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Στο γλυπτό διάκοσμο της αψίδας του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη το παλάτι της Αντιόχειας αποτελεί το φόντο μιας σκηνής θυσίας. Βάσει των κειμενικών πηγών, η κύρια είσοδος του παλατιού στο νότο, ήταν προσβάσιμη μέσω ενός μεγαλοπρεπούς τετράπυλου, ενώ η πίσω όψη του εφάπτεται στο εξωτερικό τείχος της πόλης. Αυτή η χωροθέτηση του παλατιού έδινε τη δυνατότητα διαμόρφωσης δύο όψεων με εντελώς διαφορετικό χαρακτήρα. Η κύρια όψη, που αποσκοπεί στην ανάδειξη του κτηρίου μέσα στον αστικό ιστό, αξιοποιούσε στοιχεία πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού σχεδιασμού (μεγαλοπρεπείς άξονες με κιονοστοιχία, τετράπυλο στη διασταύρωσή τους). Αντίθετα, η πίσω όψη έδινε μικρότερη έμφαση στην μνημειακή Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 1/7

2 Μπάκου Ελένη,, διαμόρφωση και μεγαλύτερη στην προστασία του ιδωτικού χώρου του συγκροτήματος. Πέραν της ομορφιάς του τοπίου, η επιλογή της θέσης του παλατιού δίπλα στο ποτάμι συνέβαλλε και στην εξασφάλισή του από εισβολείς. Ο Hoepfner 11 αναφέρει για το ανακτορικό συγκρότημα ότι επρόκειτο για «πόλη μέσα στην πόλη», αφού περιλάμβανε ανάκτορα, κτήρια διοίκησης, βιβλιοθήκες, ακαδημίες, ναούς, χώρους συγκεντρώσεων, θέατρο και στάδιο. Πάντως, τα τοπογραφικά σχέδια της αρχαίας πόλης της Αντιόχειας από διάφορους μελετητές, βάσει των πενιχρών αρχαιολογικών δεδομένων, των κειμενικών αναφορών και της σημερινής τοπογραφίας (η οποία όμως έχει αλλάξει σημαντικά από τις αναχωματώσεις και τις αλλαγές της ροής του ποταμού) αποκλίνουν σε βασικά τους σημεία. 12 Δύο πρόσφατες μελέτες μάλιστα έθεσαν εκ νέου κάποια ερωτήματα και διαπιστώσεις σε σχέση με τη θέση του παλατιού, τοποθετώντας το ανατολικότερα από την προτεινόμενη από τον Wilbur θέση Αρχιτεκτονική περιγραφή Για την αρχιτεκτονική του παλατιού δε γνωρίζουμε πολλά πράγματα. Η κύρια όψη του παλατιού, σύμφωνα με το ψηφιδωτό του Yakto, ήταν διώροφη, με μνημειακή διαμόρφωση, με μια μεγάλη είσοδο στο ισόγειο και μία υπερκείμενη στοά στον όροφο. Μπροστά από την είσοδο ένα μεγαλοπρεπές τετράπυλο έπαιζε το ρόλο μνημειώδους πρόσβασης στο παλάτι. 14 Το τετράπυλο αυτό δημιουργείτο από τη διασταύρωση τεσσάρων δρόμων διαμορφωμένων κατά μήκος με στοές: τριών που κατέληγαν στις οχυρώσεις του νησιού και ενός, «του πλατύτερου και του πιο ωραίου», 15 που οδηγούσε στο παλάτι. Στο δεύτερο όροφο, η πίσω όψη (βορινή πλευρά) διαμορφώνεται μόνο όμως στο σημείο που εφαπτόταν με τα τείχη σε εξώστη με στοά και έχει θέα στον Ορόντη και στην εξοχή. Η βορινή πλευρά περιστοιχιζόταν στα αριστερά και στα δεξιά από δύο υπερυψωμένους πύργους. Το ανάκτορο της Αντιόχειας παρουσίαζε επομένως αρκετά από τα κύρια, σύμφωνα με την υπολογία του Duval, χαρακτηριστικά των παλατιακών μεγάρων της Ύστερης Αρχαιότητας. 16 Η κύρια είσοδος του παλατιού στη νότια όψη του βρίσκεται στην απόληξη του κύριου άξονα που διέσχιζε την πόλη, ενώ η πίσω όψη εφαπτόταν στα τείχη, τα οποία σε αυτό το σημείο απέληγαν σε κιονοστοιχία αντί επάλξεων, διαμορφώνοντας έτσι στον όροφο των εκεί διαμερισμάτων του ανακτόρου εξώστη με στοά. Όσον αφορά την εσωτερική διάρθρωση του παλατιού, ο Λιβάνιος 17 μας πληροφορεί πως είναι μεγαλειώδους ομορφιάς. Συγκεκριμένα, αναφέρει πως διέθετε εσωτερικά περιστύλια με αυλές και στοές, γύρω από τα οποία οργανώνονταν από τη μια τα ιδιωτικά διαμερίσματα (θάλαμοι) και από την άλλη οι αίθουσες της υποδοχής και της δημόσιας ζωής (ανδρώνας). Ο Ευάγριος μας πληροφορεί πως το συγκρότημα περιελάμβανε πολλά κτήρια (οίκους), εκ των οποίων όμως δύο κατέρρευσαν στο σεισμό του Το σχέδιο του παλατιού, όπως περιγράφεται στις πηγές, φαίνεται ότι παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με το παλάτι του Γαλερίου στη Θεσσαλονίκη κι αυτό του Διοκλητιανού στο Split (Σπολάτο), ακολουθώντας τα χαρακτηριστικά των παλατιών της τετραρχίας Χρονολόγηση Η ίδρυση του παλατιού ανάγεται στην περίοδο των Σελευκιδών, 20 ξαναχτίστηκε όμως, όπως και ο ιππόδρομος και αρκετά λουτρά, στα τέλη του 3ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Διοκλητιανού ( ). 21 Είναι αυτή την εποχή που το Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 2/7

3 Μπάκου Ελένη,, νησί παίρνει το όνομα Νέα Πόλη. Αλλαγές στη χωροθέτηση των κτηρίων έγιναν επίσης και από τους αυτοκράτορες Γαλλιηνό ( ) και Πρόβο ( ). Ο Μεγάλος Κωνσταντίνος ( ), τέλος, αναδιοργάνωσε εκ νέου την πόλη της Αντιόχειας. 4. Σημερινή κατάσταση και βιβλιογραφική έρευνα Από το παλάτι δε σώζεται τίποτα. Κι αυτό, όπως και το Χρυσό Οκτάγωνο, καλύπτεται πιθανότατα από επιχωματώσεις που έχουν τροποποιήσει κατά πολύ την τοπογραφία της πόλης και έχουν δυσχεράνει το ανασκαφικό έργο. Βασιζόμενοι στις υπάρχουσες πηγές διάφοροι μελετητές (P. Lauffray, G. Poccardi) 22 έχουν αποπειραθεί να αναπαραστήσουν την τοπογραφία της αρχαίας πόλης της Αντιόχειας. Μέχρι σήμερα η επικρατέστερη εκδοχή για την αναπαράσταση της τοπογραφίας της πόλης και της χωροθέτησης των σημαντικότερων μνημείων της θεωρούνταν αυτή του D.N. Wilber στην αποκατάσταση του G. Downey το τοπογραφικό αυτό σχέδιο συμπεριέλαβε μόλις το 2000 η C. Kondoleon, επιμελήτρια της έκθεσης «Antioch. The lost ancient city» στον κατάλογο της έκθεσης. 23 Ωστόσο, το 1999 ο Hoepfner παρουσίασε μια τροποποιημένη εκδοχή της τοπογραφίας της Αντιόχειας, σύμφωνα με την οποία μετατοπίζονται κάποιες πολεοδομικές χαράξεις και χωροθετήσεις σημαντικών μνημείων Η πόλη που βρίσκεται στο νησί, το οποίο σχηματίζεται από τις διακλαδώσεις του Ορόντη, καλείται από το Λιβάνιο Νέα Πόλη, σε αντίθεση με την Παλαιά Πόλη, που απλώνεται στη δεξιά όχθη του Ορόντη. Το νησί είναι οχυρωμένο και συνδέεται με την Παλαιά Πόλη μέσω 5 γεφυρών, βλ. Festugière, A.J., Antioche païenne et chrétienne. Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie (Paris 1959), σελ Βλ. το χάρτη της πόλης της Αντιόχειας στο βιβλίο Downey, G., A history of Antioch in Syria, from Seleucus to the Arab conquest (Princeton New Jersey 1961), εικ Παρατήρηση του Duval, N., Les résidences impériales: leur rapport avec les problèmes de légitimité, les partages de l empire et la chronologie des combinaisons dynastiques, στο Paschoud, F. Szidat, J. (επιμ.), Usurpationen in der Spätantike. Akten des Kolloquiums Staatsstreich und Staatlichkeit 6-10 März 1996 Solothurn/Bern Heft 111 (Stuttgart 1997), σελ Βλ. επίσης Lavin, I., Antioch hunting mosaics and their sources, Dumbarton Oaks Papers 17 (1963), σελ Η αναπαράσταση από τον αρχιτέκτονα D.N. Wilber έγινε στο πλαίσιο των αμερικανογαλλικών προπολεμικών ανασκαφών και εκδόθηκε από το C.R. Morey, βλ. The excavations of Antioch on the Orontes, Proceedings of the American Philological Society 76 (1936), σελ Downey, G., A history of Antioch in Syria, from Seleucus to the Arab conquest (Princeton New Jersey 1961), σελ. 140, , , , 384, , 398, , 514, , 661. Ο Downey τροποποιεί κάπως το τοπογραφικό σχέδιο του D.N. Wilber και το ανιπαραθέτει με εκείνο του του C.O. Müller (fig. 9), το οποίο όμως παρουσιάζει εξακριβωμένα λάθη προσανατολισμού. 6. Το κείμενο έχει μεταφραστεί από το Festugière, βλ. Festugière, A.J., Antioche païenne et chrétienne. Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie (Paris 1959), σελ , Ευαγρίου Σχολαστικού, Εκκλησιαστική Ιστορία, Bidez, J. Parmentier, L. (επιμ.), The ecclesiastical History of Evagrius with the scholia (London 1898), ΙΙ, Θεοδωρήτου Κύρου, Εκκλησιαστική Ιστορία, Parmentier, L. (επιμ.), Theodoret, Kirchengeschichte (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller, Berlin 1998, α' έκδοση 1911), IV, 26, Το ψηφιδωτό πρωτοδημοσιεύτηκε από το Lassus, J., La mosaïque de Yakto, Antioch on-the-orontes I: The excavations of 1932 (Princeton 1934), σελ , ιδ. σελ. 49, και επαναδημοσιεύτηκε από το Levi, D., Antioch mosaic pavements I (Princeton 1947), σελ , πίν. XXV-LXXX. 10. Downey, G., The palace of Diocletian at Antioch, Les annales archéologiques de Syrie 3 (1953), σελ Hoepfner, W., Geschichte des Wohnens v.chr. 500 n.chr. Vorgeschichte Frühgeschichte Antike (Stuttgart 1999), σελ Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 3/7

4 Μπάκου Ελένη,, 12. Χρησιμοποιούμε, όπως είπαμε, την αναπαράσταση του αρχιτέκτονα D.N. Wilber, βλ. Morey, C.R. (επιμ.), Τhe excavations of Antioch on the Orontes, Proceedings of the American Philological Society 76 (1936), σελ. 638, αλλά ο αρχιτέκτονας J. Lauffray έχει προτείνει ένα σχέδιο εντελώς διαφορετικό. Βλ. Lauffray, J., L urbanisme antique en Proche Orient, Acta congressus M. Hafniae 4 (Kopenhagen 1958), σελ Ο Poccardi, Ο.G., Antioche de Syrie. Pour un nouveau plan urbain de l île d Oronte (ville neuve) du IIIe au Ve siècle, Mélanges de l'ecole française de Rome: Antiquité 106:2 (1994), σελ , κάνει έναν υπολογισμό που καταλήγει στο ότι, λαμβάνοντας υπόψη το πραγματικό εμβαδόν του ιπποδρόμου, αυτός θα έπρεπε να καλύπτει κατά ένα μέρος την υποτιθέμενη θέση του παλατιού. Επίσης ο W. Hoepfner (1999) επιχειρεί μια εξελικτική τοπογραφική ανάλυση της πόλης της Αντιόχειας κατά την Ύστερη Αρχαιότητα και τα Πρωτοβυζαντινά χρόνια και παρουσιάζει ένα σχέδιο, στο οποίο μας ενδιαφέρουν οι εξής διαπιστώσεις: το σχέδιο πόλης ακολουθεί δύο είδη πολεοδομικών χαράξεων. Η πρώτη χάραξη, που αφορά την κυρίως πόλη, ακολουθεί κατεύθυνση παράλληλη στο βουνό, ενώ η δεύτερη, που αφορά το νησί του Ορόντη και το βασιλικό συγκρότημα, ακολουθεί την κατεύθυνση του ποταμού. Οι δύο αυτές δομές μοιάζουν να εισχωρούν η μία στην άλλη, και αυτό κατά το Hoepfner πρέπει να έχει συμβολική σημασία. Ακόμα, βάσει της προτεινόμενης χωροθέτησης, το παλατιακό συγκρότημα τοποθετείται στην περιοχή δίπλα στον ποταμό, αλλά ανατολικότερα της θέσης που προτείνεται από το Wilber, αφού, παρόμοια με τον Poccardi, και ο Hoepfner θεωρεί πιθανότερο ο ιππόδρομος να καταλαμβάνει την υποτιθέμενη θέση του παλατιού. Βλ. Hoepfner, W., Geschichte des Wohnens v.chr 500 n.chr. Vorgeschichte Frühgeschichte Antike (Stuttgart 1999), σελ Festugière, A.J., Antioche païenne et chrétienne. Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie (Paris 1959), Festugière, A.J., Antioche païenne et chrétienne. Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie (Paris 1959), σελ Τα κύρια χαρακτηριστικά των παλατιακών μεγάρων της Ύστερης Αρχαιότητας τα έχει διατυπώσει ο Duval στο άρθρο του Palais et cité dans la pars orientis, Corso di cultura sull arte ravennate et bizantina 26 (1979), σελ Βλ. Festugière, A.J., Antioche païenne et chrétienne. Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie (Paris 1959), σελ. 25, 45, 46, Ευαγρίου Σχολαστικού, Εκκλησιαστική Ιστορία, Bidez, J. Parmentier, L. (επιμ.), The ecclesiastical History of Evagrius with the scholia (London 1898), ΙΙ, Poccardi, G., Antioche de Syrie. Pour un nouveau plan urbain de l île d Oronte (ville neuve) du IIIe au Ve siècle, Mélanges de l'ecole Française de Rome: Antiquité 106:2 (1994), σελ Βλ. επίσης και Duval, N., Les résidences impériales: leur rapport avec les problèmes de légitimité, les partages de l empire et la chronologie des combinaisons dynastiques, στο Paschoud, F. Szidat, J. (επιμ.), Usurpationen in der Spätantike. Akten des Kolloquiums Staatsstreich und Staatlichkeit 6-10 März 1996 Solothurn/Bern Heft 111 (Stuttgart 1997), σελ Η αυτοκρατορική κατοικία πρέπει να υπήρχε ήδη από την εποχή των Σελευκιδών (Ελληνιστική περίοδος) χτισμένη ωστόσο αλλού, ενώ χτίστηκε στο νησί όταν βασίλευε ο Αντίοχος Γ ο Μέγας ( π.χ.), έναν αιώνα μετά τη δημιουργία της πόλης της Αντιόχειας από τον πρώτο βασιλέα των Σελευκιδών. 21. Η περίοδος της αυτοκρατορίας του Διοκλητιανού ( ) σηματοδοτεί μια νέα οικοδομική φάση στο νησί. Πιο συγκεκριμένα, ο Downey πιστεύει πως το παλάτι είχε χτιστεί πριν από το 298, βλ. Downey, D., The palace of Diocletian at Antioch, Les annales archeologiques de Syrie 3 (1953), σελ Lauffray, J., L urbanisme antique en Proche Orient, Acta congressus M. Hafniae 4 (Kopenhagen 1958), σελ Poccardi, G., Antioche de Syrie. Pour un nouveau plan urbain de l île de l Oronte (ville neuve) du IIIe au Ve siècle, Mélanges de l Ecole française de Rome: Antiquité 106:2 (Rome 1994), σελ Kondoleon, C. (επιμ.), Antioch. The lost ancient city (Princeton N.J. 2000). 24. Hoepfner, W., Geschichte des Wohnens v.chr 500 n.chr. Vorgeschichte Frühgeschichte Antike (Stuttgart 1999), σημ. 13. Βιβλιογραφία : Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 4/7

5 Μπάκου Ελένη,, Downey G., A History of Antioch in Syria from Seleucus to the Arab Conquest, Princeton New Jersey 1961 Festugière A.J., Antioche païenne et chrétienne, Libanius, Chrysostome et les moines de Syrie, Paris 1959 Hoepfner W., Geschichte des Wohnens v.chr n.chr. Vorgeschichte - Frühgeschichte - Antike, Stuttgart 1999 Duval N., "Les résidences impériales: leur rapport avec les problèmes de légitimité, les partages de l empire et la chronologie des combinaisons dynastiques", Paschoud F. Szidat J. (eds), Usurpationen in der Spätantike. Akten des Kolloquiums Staatsstreich und Staatlichkeit 6-10 März 1996 Solothurn/Bern Heft 111, Stuttgart 1997, Kondoleon C. (ed.), Antioch. The lost ancient city, Princeton New Jersey 2000 Downey G., "The palace of Diocletian at Antioch", Les annales archéologiques de Syrie, 3, 1953, Duval N., "Palais et cité dans la pars orientis", Corso di cultura sull arte ravennate et bizantina, 26, 1979, Lavin I., "Antioch hunting mosaics and their sources", Dumbarton Oaks Papers, 17, 1963, Lassus J., "La mosaïque de Yakto", G.V. Elderkin, Antioch on-the-orontes I: The excavations of 1932, Princeton N.J. 1934, Poccardi G., "Antioche de Syrie. Pour un nouveau plan urbain de l île de l Oronte (ville neuve) du IIIe au Ve siècle", Mélanges de l Ecole française de Rome. Antiquité, 106:2, 1994, Δικτυογραφία : Antioch: exhibition review Antioche de Syrie. Pour un nouveau plan urbain de l'île de l'oronte (Ville Neuve) du IIIe au Ve siècle _Prescripts_Search_isPortletOuvrage=false Αντιόχεια - Απάμεια Γλωσσάριo : ανδρών, ο 1. δημόσια αίθουσα συνάθροισης ανδρών για συμπόσια. 2. μεγάλο δωμάτιο της οικίας απέναντι από τη θύρα εισόδου με θέα προς την αυλή και συχνά με πολυτελή διακόσμηση για την υποδοχή, παραμονή και εστίαση των ανδρών. Το δάπεδό του διακοσμείται με ένα κεντρικό ψηφιδωτό και οι τοίχοι, τους οποίους περιτρέχουν ανάκλιντρα, με τοιχογραφίες. Ανασκαφικά εντοπίζεται και από την ύπαρξη μιας έκκεντρης θύρας εισόδου. διαμέρισμα, το Το εσώτατο της ομηρικής κατοικίας μέρος και μάλιστα ο γυναικωνίτης ή το μέρος που ανήκει στην οικοδέσποινα. έπαλξη, η Το μεσαιωνικό τείχος στην άνω απόληξή του (επίπεδο των επάλξεων) διαμορφώνεται με κενά ανά τακτά διαστήματα. Το χτιστό τμήμα μεταξύ των κενών είναι η έπαλξη (αγγλ., γαλλ. merlon), ενώ στα ελληνικά δεν υφίσταται ειδικός όρος για το διάκενο Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 5/7

6 Μπάκου Ελένη,, (αγγλ. crenel, γαλλ. créneau) που παρεμβάλλεται μεταξύ των επάλξεων. Η διαμόρφωση αυτή επέτρεπε στους αμυνόμενους να βάλλουν κατά των επιτιθέμενων από τα διάκενα και να προφυλάσσονται πίσω από τις επάλξεις. Όταν τα τείχη δέχονταν επίθεση, τα διάκενα κλείνονταν με ξύλινα διαφράγματα (αγγλ. shutters,γαλλ. huchette de bois), τα οποία στηρίζονταν σε οριζόντιο άξονα και μπορούσαν να ανοιγοκλείνουν ώστε να διευκολύνουν την άμυνα. Το άνω τμήμα των επάλξεων μπορεί να είναι ευθύγραμμο και επίπεδο, ευθύγραμμο με τριγωνική διατομή, με χελιδονοειδείς ή πριονωτές απολήξεις κ.λπ. περιστύλιο, το Η κιονοστοιχία που περιβάλλει ένα οικοδόμημα ή έναν υπαίθριο χώρο. στοά, η Επίμηκες επιστεγασμένο δημόσιο κτήριο υποβασταζόμενο στη μία πλευρά του από κιονοστοιχίες. Κατ επέκταση, είναι και ο επιστεγασμένος διάδρομος που υποβαστάζεται από κιονοστοιχίες. Πηγές Λιβάνιος, Αντιοχικός, R. Foerster, Libanii opera 1.2 (Leipzig 1903, ανατ. Hildesheim 1997), Ευάγριος Σχολαστικός, Εκκλησιαστική Ιστορία, ΙΙ.12, Bidez, J. Parmentier, L. (επιμ.), The ecclesiastical History of Evagrius with the scholia (London 1898), σελ. 64. Θεοδωρήτος Κύρου, Εκκλησιαστική Ιστορία, IV , Parmentier, L. (επιμ.), Theodoret, Kirchengeschichte (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller, Berlin 1998, αʹ έκδοση 1911), σελ Παραθέματα Περιγραφή του ανακτόρου της Αντιόχειας από τον Λιβάνιο αὐτὰ δὲ τὰ βασίλεια κατείληφε μὲν τῆς νήσου τοσοῦτον, ὥστε εἰς τέταρτον μέρος τῆς ὅλης τελεῖν. τοῦ μέσου γάρ, ὃν ὀμφαλὸν προσείληφεν, ἐφάπτεται καὶ πρὸς τὴν ἔξω μοῖραν τοῦ ποταμοῦ προβέβηκεν, ὥστε καὶ τὸ τεῖχος ἀντ ἐπάλξεων κίονας δεξάμενον θέα βασιλεῖ πρέπουσα κατεσκεύασται τοῦ ποταμοῦ μὲν ὑπορρέοντος, τῶν προαστείων δὲ πανταχόθεν εὐωχούντων τὰς ὄψεις. (207) καὶ δι ἀκριβείας μὲν ὑπὲρ τούτου τοῦ μέρους βουλομένῳ διελθεῖν τοῦτ αὐτὸ ποιητέον ὑπόθεσιν, ἀλλ οὐχ ἑτέρας μέρος, δεῖ δὲ ὅμως τοσοῦτον εἰπεῖν, ὅτι τῶν ὄντων ἁπανταχοῦ τῶν μὲν ἐκ μεγέθους λαβόντων ὄνομα, τῶν δὲ ἐπὶ κάλλει βεβοημένων τῶν μὲν οὐδαμῇ λείπεται, τῶν δὲ καὶ πολὺ κεκράτηκεν, εἰς κάλλους μὲν λόγον οὐδαμοῦ νικώμενον, ἐν μεγέθους δὲ κρίσει πανταχοῦ νικῶν, εἰς τοσούτους θαλάμους καὶ στοὰς καὶ ἀνδρῶνας διῃρημένον, ὥστε καὶ τοὺς λίαν ἐθάδας ἐκ θυρῶν ἐπὶ θύρας ἰόντας εἰς πλάνην ἐμπίπτειν. τοῦτό μοι δοκεῖ κἂν μόνον ἐν πόλει φαύλως ἐχούσῃ κείμενον, οἵας πολλὰς ἐπὶ Θρᾴκης ὁρῶμεν, ἔνθα οὐ πολλαὶ καλύβαι ποιοῦσι τὰς πόλεις, εἰ τούτων μιᾷ τοῦτο ἐνέκειτο, πάντως ἂν παρεῖχεν ἐν ἐξετασμῷ πόλεων τῇ κεκτημένῃ μεγαλαυχεῖσθαι. Λιβάνιος, Αντιοχικός, R. Foerster, Libanii opera 1.2 (Leipzig 1903, ανατ. Hildesheim 1997), Περιγραφή του ανακτόρου της Αντιόχειας από τον Θεοδώρητο Κύρου Βορρᾶθεν μὲν Ὀρόντης ὁ ποταμὸς παραρρεῖ τὰ βασίλεια, ἐκ δὲ μεσημβρίας στοὰ μεγίστη διόροφος τῷ τῆς πόλεως ἐπῳκοδόμηται περιβόλῳ, πύργους ὑψηλοὺς ἑκατέρωθεν ἔχουσα. μεταξὺ δὲ τῶν τε βασιλείων καὶ τοῦ ποταμοῦ λεωφόρος ἐστὶν ὑποδεχομένη τοὺς ἐκ τῶν τῇδε πυλῶν ἐκ τοῦ ἄστεως ἐξιόντας καὶ εἰς τοὺς προαστείους ἀγροὺς παραπέμπουσα. διὰ ταύτης Ἀφραάτης παριὼν ὁ θεσπέσιος εἰς τὸ πολεμικὸν ἀπῄει γυμνάσιον... Θεοδωρήτου Κύρου, Εκκλησιαστική Ιστορία, IV, 26, 1 3, Parmentier, L. (επιμ.), Theodoret, Kirchengeschichte, (Berlin 1998), σελ Χρονολόγιο Περίοδος Σελευκιδών (Ελληνιστική περίοδος): Κατασκευή του παλατιού , : Επαναδιευθετήσεις στην οργάνωση του παλατιού Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 6/7

7 Μπάκου Ελένη,, τέλη 3ου αι.: Ανακατασκευή παλατιού επί της βασιλείας του Διοκλητιανού : Αναδιοργάνωση όλης της πόλης της Αντιόχειας επί της βασιλείας του Μεγάλου Κωνσταντίνου Δημιουργήθηκε στις 2/3/2017 Σελίδα 7/7