τα βιβλία των επιτυχιών

Transcript

1 Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίηση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδόσεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών. τα βιβλία των επιτυχιών

2 Γεωργία Μακρή Μαρία Γκυρτή αρχαία ελληνική ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

3 Περιεχόμενα ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Α, 2, 19 Κείμενο Β : Ἰσοκράτους Ἑλένης ἐγκώμιον, ΙΘ, Κείμενο Γ : Ἰσοκράτους Περὶ ἀντιδόσεως, Γραμματική Κανόνες τονισμού Προσωπικές αντωνυμίες Ρήμα εἰμὶ Συντακτικό Είδη προτάσεων και οι τρόποι σύνδεσής τους Τα μόρια του ἄν, ὡς, ὥσπερ ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ἀνδοκίδου Περὶ τῶν μυστηρίων, Κείμενο Β : Πλάτωνος Ἀλκιβιάδης Β, 149Ε-150Β Κείμενο Γ : Πλάτωνος Φαίδων, 113d-e Γραμματική Ρήματα α συζυγίας Συντακτικό Υποκείμενο ρηματικών τύπων Χρόνοι Εγκλίσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Πλάτωνος Μενέξενος, 240 D-E Κείμενο Β : Πλάτωνος Νόμοι, 643d-644a Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α, 93 Γραμματική Α κλίση ουσιαστικών Δεικτικές αντωνυμίες Συντακτικό Κατηγορούμενο ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Λυσίου Κατὰ τῶν σιτοπωλῶν, Κείμενο Β : Αριστοτέλους Ρητορική, 1354, 32a-5b Κείμενο Γ : Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, ΣΤ, 1, 5-6 Γραμματική Β κλίση ουσιαστικών Κτητικές αντωνυμίες Συντακτικό Αντικείμενο Ομοιόπτωτοι ονοματικοί προσδιορισμοί ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ἰσοκράτους Εὐαγόρας, Κείμενο Β : Δημοσθένους Περὶ τῶν ἐν Χερρονήσῳ, Κείμενο Γ : Ἰσοκράτους Φίλιππος, 5, Γραμματική Υγρόληκτα και ενρινόληκτα ρήματα Συντακτικό Απρόσωπη σύνταξη

4 ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ἰσοκράτους Περὶ τῆς ἀντιδόσεως, Κείμενο Β : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ, VI, 2-4 Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Η, 82 Γραμματική Δευτερόκλιτα επίθετα Αόριστες αντωνυμίες Συντακτικό Δευτερεύουσες ειδικές ονοματικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α, 137 Κείμενο Β : Ἰσοκράτους Πανηγυρικός, Κείμενο Γ : Πλάτωνος Νόμοι, Δ, 712 d-e Γραμματική Σχηματισμός μέσου παρακειμένου και υπερσυντελίκου Ερωτηματικές και αναφορικές αντωνυμίες Συντακτικό Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί Δευτερεύουσες ονοματικές πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Γ, Ι, 8-9 Κείμενο Β : Λυσίου Κατὰ Ἐρατοσθένους, Κείμενο Γ : Ἰσαίου Ὑπὲρ Εὐφιλήτου, 9-10 Γραμματική Γ κλίση ουσιαστικών: φωνηεντόληκτα Συντακτικό Απαρέμφατο ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἱέρων, 5, 1-3 Κείμενο Β : Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Ε, 1, Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Δ, 27, 1-3 Γραμματική Αόριστος β ενεργητικής και μέσης φωνής Συντακτικό Δευτερεύουσες ενδοιαστικές προτάσεις Οι πλάγιες πτώσεις ως προσδιορισμοί επιρρημάτων, επιφωνημάτων και μορίων ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Δ, Ι, Κείμενο Β : Ὑπερείδου Ὑπὲρ Εὐξενίππου, Κείμενο Γ : Ἰσοκράτους Περὶ τῆς ἀντιδόσεως, Γραμματική Κλίση μετοχών Ρήματα με μέσο μέλλοντα και ενεργητική σημασία Συντακτικό Μετοχή ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Πλάτωνος Φαίδων, 85 a-b Κείμενο Β : Πλάτωνος Παρμενίδης, 127 a-c Κείμενο Γ : Ἰσοκράτους Αἰγινητικός, Α, 1-2

5 Γραμματική Γ κλίση ουσιαστικών: συμφωνόληκτα [αφωνόληκτα, ημιφωνόληκτα (ενρινόληκτα, υγρόληκτα)] Συντακτικό Οι προτάσεις κρίσεως στον ευρύ και πλάγιο λόγο ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Πλάτωνος Λάχης, 188Ε-189Β Κείμενο Β : Λυσίου Περὶ δημεύσεως τῶν τοῦ Νικίου ἀδελφοῦ, Κείμενο Γ : Δημοσθένους Κατά Στεφάνου ψευδομαρτυριῶν Α, 1-2 Γραμματική Παθητικός μέλλοντας και αόριστος Συντακτικό Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Λυσίου Κατὰ Ἀλκιβιάδου λιποταξίου Α, Κείμενο Β : Ἰσοκράτους Κατὰ Λοχίτου, Κείμενο Γ : Ἰσαίου Περὶ τοῦ Κλεωνύμου κλήρου, Γραμματική Γ κλίση ουσιαστικών: σιγμόληκτα Συντακτικό Δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Δ, 4, Κείμενο Β : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Ζ, 17, 1-4 Κείμενο Γ : Ἀντιφῶντος Φαρμακείας κατὰ τῆς μητρυιᾶς, Γραμματική Ανώμαλα ουσιαστικά Συντακτικό Δευτερεύουσες τελικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, ΣΤ, 15 Κείμενο Β : Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, Ζ, ΙV, 8-9 Κείμενο Γ : Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία, Β, IV, 2-3 Γραμματική Συνηρημένα ρήματα Συντακτικό Οι προτάσεις επιθυμίας στον ευθύ και πλάγιο λόγο ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ, V, Κείμενο Β : Ἰσοκράτους Πλαταϊκός, Κείμενο Γ : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ, ΙΙΙ, 4-5 Γραμματική Τριτόκλιτα επίθετα Συντακτικό Δευτερεύουσες συμπερασματικές προτάσεις

6 ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Δημοσθένους Περὶ τῆς παραπρεσβείας, Κείμενο Β : Ξενοφῶντος Πόροι, 5, Κείμενο Γ : Δημοσθένους Πρὸς τὴν ἐπιστολὴν τοῦ Φιλίππου, Γραμματική Ρήματα β συζυγίας: συμφωνόληκτα Συντακτικό Δευτερεύουσες υποθετικές προτασεις υποθετικοί λόγοι ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ, Ι, 4-6 Κείμενο Β : Λυσίου Κατὰ τῶν σιτοπωλῶν, Κείμενο Γ : Δημοσθένους Ἐπιτάφιος, Γραμματική Τριτόκλιτα επίθετα: σιγμόληκτα Ανώμαλα επίθετα Συντακτικό Δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις Δευτερεύουσες παραχωρητικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Δημοσθένους Κατὰ Νεαίρας, Κείμενο Β : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Ε, 9, 5-9 Κείμενο Γ : Πλάτωνος Φαίδων, 116 a-b Γραμματική Ρήματα β συζυγίας: φωνηεντόληκτα Συντακτικό Δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ξενοφῶντος Ἑλληνικά, 5, 2, 1-2 Κείμενο Β : Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Γ, ΙΙΙ, 8-10 Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Δ, 21 Γραμματική Παραθετικά επιθέτων Συντακτικό Λανθάνων υποθετικός λόγος Β όρος σύγκρισης ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Πλάτωνος Δημόδοκος, 382e-383a-b Κείμενο Β : Ξενοφῶντος Οἰκονομικός, 5, 7-12 Κείμενο Γ : Αἰσχίνου Περὶ τῆς παραπρεσβείας, Γραμματική Ρήματα β συζυγίας στον αόριστο β Συντακτικό Μετατροπή ευθύ λόγου σε πλάγιο σε ευθείες ερωτήσεις και δευτερεύουσες προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ἰσοκράτους Παναθηναϊκός, Κείμενο Β : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α, 121 Κείμενο Γ : Ἰσοκράτους Περὶ τῆς εἰρήνης, 34-35

7 Γραμματική Παραθετικά επιρρημάτων Συντακτικό Δευτερεύουσες αναφορικές προτάσεις ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Λυσίου Κατὰ Θεομνήστου, Α, 3-5 Κείμενο Β : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, ΣΤ, 93 Κείμενο Γ : Πλάτωνος Νόμοι, Ε, 729 b-c Γραμματική Βαρύτονα ρήματα με αόριστο β όπως τα σε -μι Συντακτικό Μετατροπή πλάγιου λόγου σε ευθύ ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Α, 28 Κείμενο Β : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, ΣΤ, 96 Κείμενο Γ : Λυσίου Κατὰ Νικομάχου, Γραμματική Αυτοπαθητικές αντωνυμίες Ρήμα εἶμι Συντακτικό Εξαρτημένοι υποθετικοί λόγοι ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Πλάτωνος Γοργίας, 508 a-c Κείμενο Β : Πλάτωνος Κλειτοφῶν, 407 a-d Κείμενο Γ : Δεινάρχου Κατὰ Δημοσθένους, Γραμματική Οριστική/επαναληπτική αντωνυμία Ρήμα φημὶ Συντακτικό Ρηματικά επίθετα σε -τος/-τέος ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Λυσίου Κατὰ Ἀλκιβιάδου λιποταξίου, Κείμενο Β : Δημοσθένους Κατὰ Ὀλυμπιοδώρου, 8-10 Κείμενο Γ : Πλάτωνος Παρμενίδης, 136 d-e Γραμματική Ρήμα οἶδα Αλληλοπαθητική αντωνυμία Συντακτικό Σύμπτυξη πρότασης σε μετοχή/απαρέμφατο ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ἀνδοκίδου Περὶ τῶν μυστηρίων, Κείμενο Β : Πλάτωνος Φαίδων, 92 d-e Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Β, 65 Γραμματική Ρήματα δέδοικα, ἔοικα, τέθνηκα Συντακτικό Επιρρηματικοί προσδιορισμοί

8 ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Ὑπερείδου Ὑπὲρ Εὐξενίππου, 18 Κείμενο Β : Ἰσοκράτους Ἀρεοπαγιτικός, Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Δ, 100 Γραμματική Συσχετικές αντωνυμίες Αριθμητικά Συντακτικό Εμπρόθετοι προσδιορισμοί ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Λυσίου Κατὰ Ἐρατοσθένους, Κείμενο Β : Πλάτωνος Συμπόσιον, 216a-216c Κείμενο Γ : Δημοσθένους Πρὸς Νικόστρατον, 4-5 Γραμματική Ρήματα κεῖμαι, κάθημαι, μέμνημαι, δύναμαι Συντακτικό Ο σκοπός Η αιτία Ο χρόνος ΕΝΟΤΗΤΑ Κείμενο Α : Λυσίου Ἀπολογία δωροδοκίας, Κείμενο Β : Ἀντιφῶντος Περὶ τοῦ χορευτοῦ, 2-3 Κείμενο Γ : Θουκυδίδου Ἱστορίαι, Η, 2 Γραμματική Ομόηχοι τύποι Συντακτικό Σχήματα λόγου ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΒΑΣΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΩΝ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

9 1ENOTHTA

10 κανόνες τονισμού, προσωπικές αντωνυμίες, ρήμα εἰμί, είδη προτάσεων και οι τρόποι σύνδεσής τους, τα μόρια του ἄν, ὡς, ὥσπερ ΚΕΙΜΕΝΟ A Ἴσως οὖν εἴποιεν ἂν πολλοὶ τῶν φασκόντων φιλοσοφεῖν ὅτι οὐκ ἄν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο, οὐδὲ ὁ σώφρων ὑβριστής, οὐδὲ ἄλλο οὐδὲν ὧν μάθησίς ἐστιν ὁ μαθὼν ἀνεπιστήμων ἄν ποτε γένοιτο. Ἐγὼ δὲ περὶ τούτων οὐχ οὕτω γιγνώσκω ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τὰ τοῦ σώματος ἔργα τοὺς μὴ τὰ σώματα ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους ποιεῖν, οὕτω καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα τοὺς μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους οὔτε γὰρ ἃ δεῖ πράττειν οὔτε ὧν δεῖ ἀπέχεσθαι δύνανται. Δι ὃ καὶ τοὺς υἱεῖς οἱ πατέρες, κἂν ὦσι σώφρονες, ὅμως ἀπὸ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων εἴργουσιν, ὡς τὴν μὲν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν ἄσκησιν οὖσαν τῆς ἀρετῆς, τὴν δὲ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν. Μαρτυρεῖ δὲ καὶ 15 τῶν ποιητῶν ὅ τε λέγων ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἄπ ἐσθλὰ διδάξεαι ἢν δὲ κακοῖσι συμμίσγῃς, ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐόντα νόον. Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα, Α, 2, 19 Θεματογραφία / 1 ENOTHTA

11 Λεξιλόγιο ὁ, ἡ ἀνεπιστήμων, -ον: αδαής, αυτός που έχει άγνοια, ανίκανος, άμυαλος εἴργω: εμποδίζω την έξοδο, αποκλείω, φυλακίζω χρηστός, -ή, -όν: ωφέλιμος, καλός, ικανός, τίμιος, ηθικός, αξιόπιστος ἡ ὁμιλία: συναναστροφή, διδασκαλία ἡ κατάλυσις, -εως: διάλυση, τέλος, μέρος ανάπαυσης, παραμονής ἐσθλός, -ή, -όν: γενναίος, καλός, αγαθός, ευγενής, ωραίος, έντιμος, συνετός συμμίσγω/συμμίγνυμι: αναμειγνύω, συσχετίζομαι, συναναστρέφομαι ἀπόλλυμι: χάνω, φονεύω, καταστρέφω, αφανίζω διδάξεαι διδάξῃ (β ενικό οριστικής μέλλοντα) τὸν ἐόντα τὸν ὄντα νόον νοῦν 16 Συντακτική ανάλυση Σχόλια Ο Ξενοφώντας, στο πρώτο βιβλίο των Ἀπομνημονευμάτων, προσπαθεί να αποκαταστήσει τη μνήμη του δασκάλου του Σωκράτη. Στο πρώτο κεφάλαιο, ανασκευάζει την κατηγορία που αφορούσε την ασέβεια του Σωκράτη προς τους θεούς και, στο δεύτερο κεφάλαιο, ασχολείται με το άλλο σκέλος της κατηγορίας, τη διαφθορά των νέων. Συγκεκριμένα, ο ένας από τους κατηγόρους του Σωκράτη είχε ισχυριστεί ότι η αρνητική κριτική του φιλοσόφου σε θεμελιώδεις πρακτικές της αθηναϊκής δημοκρατίας, όπως η κλήρωση των αρχόντων, υπονόμευε το πολίτευμα και καθιστούσε βίαιους και ανήθικους τους μαθητές του. Τεκμηρίωσε μάλιστα τον ισχυρισμό του, προβάλλοντας τις περιπτώσεις του Κριτία και του Αλκιβιάδη. Ο Ξενοφώντας υποστηρίζει ότι οι άνδρες αυτοί επέδειξαν φαύλη συμπεριφορά, αφότου σταμάτησαν να συναναστρέφονται τον Σωκράτη και συνεχίζει με το παρακάτω επιχείρημα: οι άνθρωποι μπορούν να γίνουν καλύτεροι ή και χειρότεροι είναι ζήτημα μάθησης, άσκησης και συναναστροφής. Ἴσως οὖν εἴποιεν ἂν πολλοὶ τῶν φασκόντων φιλοσοφεῖν: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική, επαυξημένη οὖν: συμπερασματικός σύνδεσμος (σε κύριες προτάσεις δηλώνει πραγματικό συμπέρασμα ως φυσική συνέπεια των προηγούμενων) τῶν φασκόντων: επιθετική μετοχή ως γενική διαιρετική στο πολλοὶ φιλοσοφεῖν: ειδικό απαρέμφατο αντικείμενο της μετοχής τῶν φασκόντων ὅτι οὐκ ἂν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του ρήματος εἴποιεν ἂν ὅτι: υποτακτικός σύνδεσμος, που εισάγει δευτερεύουσα ειδική πρόταση και δηλώνει αντικειμενική κρίση οὐκ ἂν γένοιτο: εκφέρεται με δυνητική ευκτική, γιατί δηλώνει το (μη) δυνατό σε παρόν-μέλλον οὐδὲ ὁ σώφρων ὑβριστής (ἄν ποτε γένοιτο): δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του ρήματος εἴποιεν ἄν (συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη ειδική με εξακολουθητική αποφατική σύνδεση, οὐκ οὐδέ) 1 ENOTHTA / Θεματογραφία

12 οὐδὲ ἄλλο οὐδὲν ὁ μαθὼν ἀνεπιστήμων ἄν ποτε γένοιτο: δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του ρήματος εἴποιεν ἂν (συνδέεται παρατακτικά με την προηγούμενη ειδική με εξακολουθητική αποφατική σύνδεση, οὐδέ οὐδέ) ὁ μαθών: αναφορικοϋποθετική μετοχή ως υποκείμενο του ρήματος γένοιτο (= ὅστις μάθοι), λανθάνων υποθετικός λόγος η απλή σκέψη του λέγοντος οὐδέν: αντικείμενο σύστοιχο της μετοχής ὁ μαθών ὧν μάθησίς ἐστιν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση κρίσεως ως γενική διαιρετική στο οὐδέν ὧν: γενική υποκειμενική στο μάθησις Ἐγὼ δὲ περὶ τούτων οὐχ οὕτω γιγνώσκω: κύρια πρόταση κρίσεως, αποφατική, επαυξημένη δέ: ο αντιθετικός σύνδεσμος δέ, χωρίς να προηγείται ο μέν, κάνει πιο έντονη την αντίθεση οὕτω: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο ρήμα γιγνώσκω περὶ τούτων: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αναφοράς ὁρῶ γὰρ ὥσπερ τὰ τοῦ σώματος ἔργα τοὺς μὴ τὰ σώματα ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους ποιεῖν, οὕτω καὶ τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα τοὺς μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντας οὐ δυναμένους: κύρια πρόταση κρίσεως, επαυξημένη οὐ δυναμένους οὐ δυναμένους: κατηγορηματικές μετοχές από το ρήμα ὁρῶ, που αναφέρονται στα αντικείμενα του ρήματος τοὺς μὴ ἀσκοῦντας τὰ σώματα τὴν ψυχήν: αντικείμενα των αναφορικοϋποθετικών μετοχών τοὺς μὴ ἀσκοῦντας ποιεῖν: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο της μετοχής οὐ δυναμένους τὰ ἔργα: αντικείμενο του απαρεμφάτου ποιεῖν ὥσπερ-οὕτω: παραβολικό ζεύγος που αναφέρεται στις μετοχές οὐ δυναμένους 17 Στον ευθύ λόγο υπήρχε μία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική πρόταση (ὥσπερ οἱ μὴ τὰ σώματα ἀσκοῦντες οὐ δύνανται ποιεῖν τὰ τοῦ σώματος ἔργα) και μία κύρια πρόταση κρίσεως (οὕτω οἱ μὴ τὴν ψυχὴν ἀσκοῦντες οὐ δύνανται ποιεῖν τὰ τῆς ψυχῆς ἔργα), που στον πλάγιο λόγο, εξαρτώμενες από το ρήμα ὁρῶ, ενώθηκαν σε μία πρόταση και μετατράπηκαν σε κατηγορηματικές μετοχές. οὔτε γὰρ δύνανται: κύρια πρόταση κρίσεως, αποφατική ἅ δεῖ πράττειν: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του εννοούμενου τελικού απαρεμφάτου πράττειν της προηγούμενης κύριας πρότασης πράττειν: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος δεῖ (ετεροπροσωπία) ἅ: αντικείμενο σύστοιχο του απαρεμφάτου πράττειν ὧν δεῖ ἀπέχεσθαι: δευτερεύουσα ονοματική αναφορική πρόταση κρίσεως ως αντικείμενο του εννοούμενου τελικού απαρεμφάτου ἀπέχεσθαι της προηγούμενης κύριας πρότασης ἀπέχεσθαι: τελικό απαρέμφατο ως υποκείμενο του απρόσωπου ρήματος δεῖ (ετεροπροσωπία) ὧν: αντικείμενο του απαρεμφάτου ἀπέχεσθαι Θεματογραφία / 1 ENOTHTA

13 Δι ὃ καὶ τοὺς υἱεῖς οἱ πατέρες ὅμως ἀπὸ τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων εἴργουσιν, ὡς τὴν μὲν τῶν χρηστῶν ὁμιλίαν ἄσκησιν οὖσαν τῆς ἀρετῆς, τὴν δὲ τῶν πονηρῶν κατάλυσιν: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική, επαυξημένη δι ὃ (= διὰ τοῦτο οὖν): εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας Η αναφορική αντωνυμία ὃς, ἣ, ὃ ύστερα από τελεία, άνω τελεία ή ερωτηματικό, εφόσον αναφέρεται στα προ της τελείας γραφόμενα και εφόσον δεν υπάρχει άλλη κύρια πρόταση στην περίοδο ή στην ημιπερίοδο, ισοδυναμεί με τη δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο και εισάγει κύρια πρόταση. τοὺς υἱεῖς: αντικείμενο του ρήματος εἴργουσιν ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της απομάκρυνσης ὅμως: ο αντιθετικός σύνδεσμος τίθεται μετά τη δευτερεύουσα παραχωρητική πρόταση για λόγους έμφασης ὡς οὖσαν: αιτιολογική μετοχή, υποκειμενικής αιτιολογίας, αιτιατική απόλυτη τὴν ὁμιλίαν: υποκείμενο της μετοχής Το ὡς συνοδεύει πάντα αιτιολογική μετοχή προσωπικού ρήματος εδώ κατ εξαίρετη τίθεται σε αιτιατική απόλυτη, για να δηλώσει έντονα το στοιχείο της υποκειμενικότητας. τῶν χρηστῶν τῶν πονηρῶν: γενικές αντικειμενικές στο ὁμιλίαν ἄσκησιν κατάλυσιν: κατηγορούμενα στο ὁμιλίαν τῆς ἀρετῆς: γενική αντικειμενική στα ἄσκησιν κατάλυσιν 18 κἂν ὦσι σώφρονες: δευτερεύουσα επιρρηματική παραχωρητική πρόταση κἂν (= καὶ ἄν): εκφράζει παραχώρηση προς κάτι αβέβαιο υποκειμενικό οἱ υἱεῖς (ενν.): υποκείμενο του ρήματος ὦσι Μαρτυρεῖ δὲ καὶ τῶν ποιητῶν ὅ τε λέγων: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική (ο σύνδεσμος δὲ είναι μεταβατικός, ενώ ο καὶ είναι προσθετικός) ὁ λέγων: επιθετική μετοχή ως υποκείμενο του ρήματος μαρτυρεῖ τῶν ποιητῶν: γενική διαιρετική στο ὁ λέγων ἐσθλῶν μὲν γὰρ ἄπ ἐσθλὰ διδάξεαι: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική ἐσθλῶν ἄπο: (= ἀπὸ ἐσθλῶν αναστροφή πρόθεσης): εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου διδάξεαι (= διδάξῃ): ρήμα, υποκείμενό του το σὺ ἐσθλά: αντικείμενο του ρήματος ἢν δὲ κακοῖσι συμμίσγῃς: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση, υποθετικός λόγος με απόδοση το ρήμα ἀπολεῖς της κύριας πρότασης το προσδοκώμενο κακοῖσι: αντικείμενο του ρήματος συμμίσγῃς ἀπολεῖς καὶ τὸν ἐόντα νόον: κύρια πρόταση κρίσεως, καταφατική νόον (= νοῦν): αντικείμενο του ρήματος ἀπολεῖς τὸν ἐόντα (= τὸν ὄντα): επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στο νόον 1 ENOTHTA / Θεματογραφία

14 Παρατηρήσεις Να μεταφραστεί το παραπάνω κείμενο. Να γραφούν οι παρακάτω λέξεις στις ζητούμενες πτώσεις και να δικαιολογηθεί ο τονισμός τους. δίκαιος: ονομαστική ενικού και αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. ἀσκοῦντας: δοτική πληθυντικού στο αρσενικό γένος. τούτων: ονομαστική πληθυντικού στο ίδιο γένος. γένοιτο: απαρέμφατο στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. πράττειν: γ ενικό ευκτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. 3. δίκαιος, σώφρονες, πονηρῶν: να γίνει παραθετική αντικατάσταση. 4. σώματος, υἱεῖς, πατέρες, ὁμιλίαν, ἄσκησιν, νοῦν: να κλιθούν και στους δύο αριθμούς. 5. ἐγώ: να γραφούν οι πλάγιες πτώσεις της αντωνυμίας και στα τρία πρόσωπα και στους δύο αριθμούς. 6. ὦσι: α) να γραφεί το β πρόσωπο ενικού και πληθυντικού αριθμού της ευκτικής και προστακτικής ενεστώτα β) να μετατραπεί το ρήμα σε σύνθετο με την πρόθεση ἀπὸ και να κλιθεί στην οριστική ενεστώτα και παρατατικού και στην προστακτική ενεστώτα. 7. γένοιτο, μαθών, ὁρῶ, πράττειν, ἀπέχεσθαι, δύνανται, ἀπολεῖς: να αντικατασταθούν χρονικά οι τύποι (εκεί που βρίσκονται). 8. γιγνώσκω: να κλιθεί σε όλες τις εγκλίσεις του αορίστου β. 9. Να βρεθούν οι ρηματικοί τύποι του κειμένου και στη συνέχεια να βρεθούν τα υποκείμενά τους. 10. Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι μετοχές του κειμένου. 19 Θεματογραφία / 1 ENOTHTA

15 ΚΕΙΜΕΝΟ Β Μετὰ γὰρ τὴν Θησέως εἰς Ἅιδου κατάβασιν, ἐπανελθούσης αὐτῆς εἰς Λακεδαίμονα καὶ πρὸς τὸ μνηστεύεσθαι λαβούσης ἡλικίαν, ἅπαντες οἱ τότε βασιλεύοντες καὶ δυναστεύοντες τὴν αὐτὴν γνώμην ἔσχον περὶ αὐτῆς ἐξὸν γὰρ αὐτοῖς λαμβάνειν ἐν ταῖς αὐτῶν πόλεσι γυναῖκας τὰς πρωτευούσας, ὑπεριδόντες τοὺς οἴκοι γάμους ἦλθον ἐκείνην μνηστεύσοντες. Οὔπω δὲ κεκριμένου τοῦ μέλλοντος αὐτῇ συνοικήσειν, ἀλλ ἔτι κοινῆς τῆς τύχης οὔσης, οὕτω πρόδηλος ἦν ἅπασιν ἐσομένη περιμάχητος, ὥστε συνελθόντες πίστεις ἔδοσαν ἀλλήλοις ἦ μὴν βοηθήσειν, εἴ τις ἀποστεροίη τὸν ἀξιωθέντα λαβεῖν 20 αὐτήν, νομίζων ἕκαστος τὴν ἐπικουρίαν ταύτην αὑτῷ παρασκευάζειν. Ἰσοκράτους Ἑλένης ἐγκώμιον, ΙΘ, ENOTHTA / Θεματογραφία