ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ. Μεταβιομηχανική κοινωνία και πολιτισμός

Transcript

1 Μεταβιομηχανική κοινωνία και πολιτισμός

2 Κοινωνία και οικονομία στον 20 ο αιώνα

3 Ζήτημα: η μετάβαση από τη νεωτερικότητα στη μετανεωτερικότητα χρειάζεται τεκμηρίωση Χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας: Χρονικό πλαίσιο: απαρχές 15 ος αι., επίκεντρο ο Διαφωτισμός Συνεχής διαδικασία σε πολλά επίπεδα Διαμορφώθηκε από εσωτερικές και εξωτερικές δυνάμεις Είναι ένα πλέγμα θεσμών (ανάμεσά τους και το κράτος) Ο καπιταλισμός προσφέρει στη νεωτερικότητα οικονομική δύναμη Ποικιλία τρόπων ζωής και αύξηση κατανάλωσης Οι νεωτερικές κοινωνίες είναι εξουσιαστικές και οργανώνονται κυρίως με τη φιλελεύθερη αστική δημοκρατία Η παγκοσμιοποίηση εξελίσσεται και έχει τις αρχές της στις νεωτερικές κοινωνίες

4 Θέματα που συνδέονται με τη νεωτερικότητα σήμερα: Ο απόηχος και ο αντίκτυπος των επαναστάσεων του Οι προοπτικές και το μέλλον του εθνικού κράτους την εποχή της παγκοσμιοποίησης Το ζήτημα του περιβάλλοντος Η μεταβιομηχανική κοινωνία Το ζήτημα των κοινωνικών τάξεων σήμερα Το ζήτημα του πολιτισμού και των ταυτοτήτων Η μετανεωτερική κουλτούρα και οι συνέπειες των νέων καιρών στην ταυτότητα [παγκόσμιος μετανεωτερικός πολιτισμός και παράλληλη αναγέννηση του εθνικισμού, εθνοτισμού και φονταμεταλισμού Η αμφισβήτηση του σχεδίου του Διαφωτισμού (ο μεταμοντερνισμός είναι και μια μέθοδος αποδόμησης του Διαφωτισμού)

5 Ο αντίκτυπος και το σοκ του Β Π.Π. αναίρεσαν σε μεγάλο βαθμό το Διαφωτισμό και τον πολιτισμικό χαρακτήρα της Ευρώπης στον κόσμο Ωστόσο μετά το 1989 η Δύση θριάμβευσε απέναντι σε εναλλακτικές προοπτικές Η συζήτηση για το 1989 αφορά πολλά περισσότερα από το γεγονότα εκείνης της χρονιάς Το 1989 είναι ερέθισμα για τη συζήτηση για τη νεωτερικότητα Τι σημαίνει το 1989 για το δυτικό πολιτισμό της νεωτερικότητας; Ποιο πλαίσιο (τα πλαίσια αλλάζουν στο χρόνο) χρησιμοποιούμε για την ερμηνεία των γεγονότων; Το 1989 άνοιξε η συζήτηση για τη φύση και την έννοια της δημοκρατίας

6 Η έννοια και οι συνθήκες της παγκοσμιοποίησης στα τέλη του 20 ου και τις αρχές του 21 ου αιώνα. Α

7 Μια παγκόσμια κοινωνία Ο Διαφωτισμός έθετε Οράματα και υποθέσεις οικουμενικού χαρακτήρα. Στο τέλος του 20 ου αι. οι διαδεδομένες εικόνες της γης από το διάστημα ενίσχυαν την αντίληψη για τον ενιαίο χώρο που λέγεται πλανήτης Γη. Οι συγκυριακές εξελίξεις σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο ενίσχυσαν την αντίληψη για ενότητα του παγκόσμιου χώρου.

8 Νέα τάξη πραγμάτων που υπόσχεται ενιαία παγκόσμια προοπτική για την ανθρωπότητα. Η μεταδιεθνής πολιτική προκύπτει από την παγκοσμιοποίηση και την αμφισβήτηση του έθνους κράτους.

9 Θέματα και δομή Στην παραδοσιακή κοινωνιολογία η μελέτη της σύγχρονης κοινωνίας θεωρεί την κοινωνία ταυτόσημη με το εθνικό κράτος. Από το 19 ο αι. η κοινωνιολογία είναι δέσμια τα τοπικών ή εθνικών κλιμάκων και προοπτικών. Εντούτοις, στις σημερινές συνθήκες οι δικτυώσεις που υπερβαίνουν τα σύνορα διαμορφώνουν άλλο τοπίο.

10 Η παραδοσιακή αντίληψη για την κοινωνία οριζόμενη σε εθνικά πλαίσια δεν είναι αρκετή. Ζήτημα συζήτησης: η αναδυόμενη παγκόσμια κοινωνία.

11 Με την παγκοσμιοποίηση: Ανάγκη για καθολική θεώρηση κοινωνικών υποθέσεων και οικουμενικές αλήθειες (ζήτημα το οποίο είχαν θέσει και οι Διαφωτιστές). Το μέλλον και η βιωσιμότητα του εθνικού κράτους. Ήρθε το τέλος των εθνικών κρατών που αποτέλεσαν και κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά της νεωτερικότητας;

12 Αντινομία: η κοινωνιολογία στρέφεται σε κοινωνία παγκόσμια κλίμακας όταν η μετανεωτερικότητα αρνείται το εύλογο μιας οικουμενικής αλήθειας. Ζητήματα: Ποιος ο Λόγος της παγκοσμιοποίησης Ποιες οι διαστάσεις Διαμάχη: παγκοσμιοποίηση και σχηματισμός παγκόσμιας κοινωνίας Βιωσιμότητα εθνικού κράτους και εθνικής πολιτικής κοινότητας Παγκοσμιοποίηση και οικουμενική κοινωνιολογία

13 Νεωτερικότητα και παγκοσμιοποίηση Έως τα τέλη του 20 ου αι. οι βασικοί θεσμοί της νεωτερικότητας: Βιομηχανισμός, καπιταλισμός, εθνικό κράτος απέκτησαν παγκόσμια εμβέλεια με τεράστιο ανθρώπινο κόστος. Η σύγχρονη παγκοσμιοποίηση έχει μετασχηματίσει τον κόσμο σε ένα παγκόσμιο σύστημα όπου ιστορικές κοινωνίες και πολιτισμοί έχουν συμπτυχθεί.

14 Οικουμενική συνομιλία: ο Λόγος της παγκοσμιοποίησης Τη δεκαετία του 1980 αναπτύχθηκε η επεξεργασία της έννοιας της παγκοσμιοποίησης σε ένα ευρύ φάσμα της διεθνούς βιβλιογραφίας Αιτίες: τα έθνη κράτη έχουν συχνά κοινές προοπτικές λόγω των οικουμενικών κρίσεων και της πυρηνικής απειλής Η συνείδηση της παγκόσμιας αλληλεξάρτησης ενισχύθηκε από τα ηλεκτρονικά μέσα που δημιουργούσαν μια αίσθηση της παγκόσμιας κοινότητας

15 Αλληλένδετες καταστάσεις και διαδικασίες σε όλο το εύρος του πλανήτη Κοινωνικά κινήματα Παγκόσμιο σύστημα εμπορίου Οικονομία και παραγωγή Πολιτισμός Επικοινωνίες Γνώση κ.α.

16 Η παγκόσμια οικονομική κρίση τέλη του 70 και αρχές του 80 αύξησε την ένταση της παγκοσμιοποίησης. Νέος καταμερισμός εργασίας, δημιουργία παγκόσμιου χρηματιστικού συστήματος με συναλλαγές σε 24 ώρη βάση.

17 Δυο αλληλένδετες διαστάσεις της παγκοσμιοποίησης: Το εύρος δεσμοί και εξαρτήσεις στο χώρο. Ένταση εντατικοποίηση της αλληλεπίδρασης και αλληλεξάρτησης ανάμεσα στα κράτη και τις κοινωνίες.

18 Παγκόσμια κοινωνία; Ο Διαφωτισμός διακήρυξε έναν «πεφωτισμένο οικουμενισμό» Όμως τελικά φιλελευθερισμός και μαρξισμός είναι ανεπαρκείς για να εξηγήσουν τη σύνθετη παγκοσμιοποίηση η οποία μετασχηματίζει βασικές παραμέτρους της κοινωνικής ζωής Που οδηγεί την ανθρωπότητα η παγκοσμιοποίηση;

19 Η παγκοσμιοποίηση και η πολιτική κοινότητα του μέλλοντος. Το εθνικό κράτος και ο εγγυητικός του ρόλος για τους πολίτες έχει αμφισβητηθεί από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου λόγω των πυρηνικών όπλων και της μορφής του καπιταλισμού.

20 Η διάλυση του εθνικού κράτους Στις σημερινές συνθήκες η παγκοσμιοποίηση διαλύει τις βασικές δομές του σύγχρονου κρατισμού Διακυβεύονται 4 κρίσιμες όψεις του σύγχρονου εθνικού κράτους: η επάρκειά του, η μορφή & η αυτονομία του η εξουσία και νομιμοποίησή του. Η οικονομική αλληλοσύνδεση περιορίζει (ή και αυξάνει κατά περιπτώσεις) τις εξουσίες των κρατών. Ταυτόχρονα: διεθνή ζητήματα που αναζητούν λύσεις σε εγχώριο επίπεδο.

21 Η ικανότητα του κράτους να επιβάλει τις απαιτήσεις του μέσω στρατιωτικής ισχύος περιορίζεται. Στη θέση της στρατιωτικής ισχύος: η οικονομική ισχύς και η οικονομική διπλωματία. Η μορφή του κράτους μεταβάλλεται τεχνηέντως μέσω της συμμετοχής του σε διεθνείς οργανισμούς. Οργανισμοί με υπερεθνικές εξουσίες. Μορφές διεθνούς διακυβέρνησης μέσω υπερεθνικών οργανισμών. Διεθνοποίηση εθνικών γραφειοκρατιών.

22 Απώλεια της κρατικής αυτονομίας. Περιορισμός της οικονομικής αυτάρκειας και διαμόρφωσης δημοσιονομικής πολιτικής.

23 Εντούτοις οι κυβερνήσεις δεν είναι απόλυτα ακινητοποιημένες. Οι περιορισμοί της οικονομίας ποικίλουν ανά περίπτωση. Περιορισμός και διάβρωση της εξουσίας και νομιμότητας του κράτους.

24 Επιπλέον, λόγω της επικοινωνίας οι πολίτες έχουν παραστάσεις για τα προβλήματα και τις λύσεις τους και θέτουν υπό αμφισβήτηση την κρατική εξουσία. Δημιουργούνται νέα κινήματα από κάτω που αμφισβητούν και διαβρώνουν τη δύναμη της εξουσίας του κράτους.

25 Τέσσερις βασικοί λόγοι για τους οποίους το κράτους παραμένει σε ισχύ: Μονοπώλιο στρατιωτικής ισχύος. Εθνικισμοί. Ενίσχυση κρατών μέσω διεθνών συνεργασιών. Η αλληλεξάρτηση είναι μύθος.

26 Η στρατιωτική ισχύς προσφέρει μια σχετική ασφάλεια. Η εθνική ταυτότητα διατηρείται ως συνεκτικό στοιχείο των πολιτών. Οι διεθνείς συνεργασίες σε πολλές περιπτώσεις εξυπηρετούν τα εθνικά συμφέροντα. Η αλληλεξάρτηση (αμοιβαίες ευπάθειες σε εξωτερικά γεγονότα εξάρτηση ασύμμετρες ευπάθειες) διαφέρει από την αλληλοσύνδεση (ευαισθησία και όχι ευπάθεια απέναντι σε εξωτερικά συμβάντα). Επομένως, η θεωρία της παρακμής για το τέλος των εθνικών κρατών δείχνει κάπως πρόωρη.

27 Η αναθεώρηση της κυριαρχίας και της πολιτικής κοινότητας: Το ζήτημα της πολιτικής κοινότητας και κυριαρχίας στο νέο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Στη νεωτερικότητα η καλή κοινότητα συνδέθηκε με την εθνική κοινότητα Σήμερα ο διεθνής πολιτικός χώρος είναι αναδιαρθρωμένος. Εμφανίζονται νέες πολιτικές δομές. Λόγος για νέο μεσαιωνισμό όπου το έθνος ως κυρίαρχη οντότητα δεν έχει τον ίδιο ρόλο στην τάξη πραγμάτων.

28 Παγκοσμιοποίηση και οικουμενική κοινωνιολογία. Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην αναθεώρηση της σύγχρονης κοινωνιολογικής σκέψης και της έννοιας της κοινωνίας. Η κοινωνιολογία αναζητά νέο υποκείμενο (κοινωνία) προς μελέτη επαναπροσδιορίζοντας την κοινωνία.

29 Μεταμοντερνιστές: η ιδέα της κοινωνίας ως συνολική έννοια. αποδοχή της ιδέας ενός μεταμοντέρνου παγκόσμιου χώρου Για ορισμένους (Archer) η λύση βρίσκεται σε μια κοινωνιολογία για έναν κόσμο, μια αναθεώρηση του Διαφωτισμού, αν και σήμερα είναι πολύ δύσκολο να διατυπωθούν εντελώς αντικειμενικές ή καθολικές εξηγήσεις των κοινωνικών φαινομένων.

30 Η μεταβιομηχανική κοινωνία και το πέρασμα στο μεταφορντισμό

31 Οι μεγάλες αλλαγές στην οικονομία σηματοδοτούν την ανάδυση μιας πολύ διαφορετικής οικονομικής τάξης πραγμάτων. Ο οικονομικός μετασχηματισμός βρίσκεται σε εξέλιξη ήδη από τις δεκαετίες 1970 και Η μετανεωτερική εποχή χαρακτηρίζεται από τις τεχνολογίες της πληροφορίας και όχι από τη δύναμη του άνθρακα και την επέκταση των εργοστασίων. Ευέλικτες μορφές εργασίας και παραγωγής.

32 Οι κατευθύνσεις της αλλαγής Ποιοτικές αλλαγές στην οικονομία που οδηγούν σε ριζική μεταβολή. Η δυναμική που οδηγεί την οικονομία σχετίζεται με την παραγωγή γνώσης και πληροφορίας.

33 Μεταβιομηχανική στροφή Στις δυτικές κοινωνίες: απομάκρυνση από το βιομηχανισμό, στροφή από τη μεταποίηση στις υπηρεσίες. Κεντρική η σημασία της γνώσης και της πληροφορίας.

34 Ερώτημα: οι αλλαγές σηματοδοτούν μια νέα μορφή οικονομικής νεωτερικότητας ή κάτι πέρα από τη νεωτερική εποχή;

35 Από το φορντισμό στο μεταφορντισμό Μετά το 1970 στροφή στο μοντέλο παραγωγής με ευέλικτες μορφές οικονομικής οργάνωσης. Ο μεταφορτνισμός ως οικονομική βάση του μετανεωτερικού πολιτισμού.

36 Λύση ως απάντηση στην κρίση: Νέο φορντισμός ή μεταφορντισμός

37 Νεοφορντισμός Διαιώνιση της φορντιστικής εποχής. Στην εργασιακή διαδικασία οι νέες τεχνολογίες μεταβάλλουν την παραγωγή από μαζική σε μικρές παρτίδες, αλλάζοντας και τις ίδιες τις εργασιακές ομάδες. Η παραγωγή αποκεντρώνεται από τις χώρες της Δύσης σε χώρες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Για τη Σχολή της Ρύθμισης η μεταφορά της παραγωγής δε σηματοδοτεί ρήξη με το φορντισμό καθώς η κίνηση αποσκοπεί στη διατήρηση του μοντέλου μαζικής παραγωγής ως κίνηση υπέρβασης της κρίσης.

38 Μεταφορντισμός Σηματοδοτεί μια ποιοτική μεταβολή στην οργάνωση της παραγωγής και κατανάλωσης που περιέχει ρήξη με το φορντικό τρόπο παραγωγής. Για τους μεταφορντιστές η εξέλιξη και χρήση των τεχνολογιών αντιμετωπίζεται θετικά καθώς δημιουργούν ευκαιρίες για απόκτηση δεξιοτήτων και για κατάρτιση. Δεν υπάρχει η ανάγκη για διατήρηση μεγάλων αποθεμάτων παραγόμενων προϊόντων λόγω της ευέλικτης παραγωγής. Στην κατανάλωση οι πολιτιστικές προσδοκίες βρίσκονται σε στάδιο αλλαγής και παρατηρείται ευρύτερη αποδοχή της διαφοράς και του πλουραλισμού (όχι όπως συνέβαινε στο φορντισμό με την κυριαρχία ενός μόνο πολιτιστικού προτύπου).

39 Σε πολιτικό επίπεδο το κράτος περιορίζεται ως θεσμός έναντι της νεοφιλελεύθερης οικονομικής στρατηγικής του ιδιωτικού κεφαλαίου. David Harvey: οι αλλαγές σχετίζονται με την αυτονόμηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος από τη δεκαετία του 1970 σε σχέση με την παραγωγή, γεγονός που οδήγησε στην ανάδυση του καθεστώτος ευέλικτης συσσώρευσης.

40 Το εύρος της αλλαγής Ερωτήματα: Στο μεταβιομηχανισμό υπάρχει πάντα μια αλληλουχία συσχετίσεων όπως η μετατόπιση της απασχόλησης από τη βιομηχανία στις υπηρεσίες και από τις χειρωνακτικές εργασίες στις εργασίες γραφείου; [οι διαφορές από χώρα σε χώρα είναι σημαντικές] Πόσο διαδεδομένες είναι αυτές οι αλλαγές μέσα στους κλάδους της οικονομίας για να σηματοδοτούν ένα νέο τύπο οικονομίας; Ποιο είναι το γεωγραφικό πεδίο των εξελίξεων, πού συμβαίνουν οι αλλαγές και ποια είναι η σχέση (κυριαρχίας) των χωρών της Δύσης με άλλες χώρες;

41 Μεταμοντερνισμός

42 Μοντερνισμός: κίνημα κατά της κληρονομιάς του παρελθόντος. Επιδίωξη: δημιουργία εκ νέου του κόσμου. Κουλτούρα της καινοτομίας και της αλλαγής. Στο β μισό του 20 ου αι. έχασε τη δυναμική του. Στη θέση του ένα νέο κίνημα που ήθελε να ανακαλύψει εκ νέου την παράδοση: ο μεταμοντερνισμός (εκλεκτικιστικό κίνημα παρωδίας και απομίμησης ). Εκτός από μια νέα τέχνη σηματοδοτεί και την ανάδειξη μιας νέας εποχής: της κοινωνίας της μετανεωτερικότητας.

43 Ο μεταμοντερνισμός με την αναζήτηση εκ νέου της παράδοσης μπορεί να παραπέμπει σε συντηρητισμό αλλά και σε προοδευτισμό (δεδομένου πως ο μοντερνισμός είχε συνδεθεί με και με φαλλοκράτες ιμπεριαλιστές).

44 Χαρακτηριστικά γνωρίσματα μετανεωτερικής εποχής: εγκατάλειψη ορθολογικής και κοινωνικής συνεκτικότητας, εναγκαλισμός υπερπολιτιστικών εικόνων, κοινωνικών μορφωμάτων και ταυτοτήτων. Ανάγκη για νέες κοινωνικές θεωρίες για την ερμηνεία αυτών των αλλαγών.

45 Θέματα και ερωτήματα για το μεταμοντερνισμό: Είναι ο μεταμοντερνισμός μια διακριτή τάση; Ο μεταμοντερνισμός σχετίζεται με τις οικονομικές εξελίξεις; Ποιες οι πολιτικές συνέπειες του μεταμοντερνισμού; Εκφράζει ο μεταμοντερνισμός μια νέα εποχή (μετανεωτερικότητα);

46 Είναι ο μεταμοντερνισμός η πολιτιστική λογική του ύστερου καπιταλισμού; Υπάρχει διάκριση ανάμεσα σε νεωτερικότητα και μετανεωτερικότητα; Ανάγονται τα νέα κοινωνικά κινήματα σε ταξικές θέσεις και στη λογική της παραγωγής; Είναι ο πολιτισμός της μετανεωτερικότητας πολιτισμός βασισμένος στην εικόνα; Ποια η σχέση πρωτότυπου και αντίγραφου; Είναι δυνατή η ανάπτυξη γενικών θεωριών στη νέα εποχή; Υπάρχουν θετικές και εποικοδομητικές διαστάσεις του μεταμοντερνισμού ως μορφή απελευθέρωσης;

47 Μεταμοντερνισμός Ο μοντερνισμός στις αρχές 20 ου αι. αμφισβήτησε το ρεαλισμό και με τις πρωτοποριακές τεχνικές του σόκαρε την αισθητική των αστών. Δεκαετίες 1980 και 1990: νέες αισθητικές πολιτιστικές και πνευματικές τάσεις και πρακτικές αναδύθηκαν. Η κουλτούρα του μεταμοντερνισμού απορρίπτει την καθαρότητα, την κυριαρχία της δομής και του ελιτισμού, είναι ειρωνική και εκλεκτική σε ύφος.

48 Για τον David Harvey Η κουλτούρα του μεταμοντερνισμού σχετίζεται περισσότερο με κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές διαδικασίες παρά με καλλιτεχνικά κινήματα. Ο μεταμοντερνισμός ως πολιτιστική τάση αντιτίθεται σε όλες τις μορφές μετααφηγήσεων και των ολιστικών θεωριών που απορρέουν από το Διαφωτισμό. Οι μεταμοντέρνες πολιτιστικές τάσεις σχετίζονται με μεγάλες μετανεωτερικές αλλαγές ή ενσωματώνονται στον πολιτισμικό λόγο του ύστερου καπιταλισμού. Ποιες οι πολιτικές συνέπειές του μεταμοντερνισμού; Είναι νέο-συντηρητικές ή χειραφετικές;

49 Συνέπειες του μεταμοντερνισμού: Αρχιτεκτονική: λαϊκά και ιδιότυπα στυλ και όχι τα άψυχα μοντέρνα. Φιλοσοφία: αντίδραση στην πίστη του Διαφωτισμού για τη δύναμη της τεχνολογίας, της επιστήμης και του Λόγου. Στρέφεται προς την αποσπασματικότητα και την ασυνέχεια στη διαφορά αντί την ομοιομορφία. Μεταμοντέρνοι στοχαστές εναντίον κάθε ολιστικής μεταθεωρίας. Έμφαση στο τοπικό, το μερικό και τις μικρές κλίμακες. Σε πολιτικό επίπεδο: συμμετοχή σε τοπική και αυτόνομη δράση και απόρριψη του ιμπεριαλισμού. Γλώσσα και επικοινωνία: η σχέση σημαίνοντας και σημαινόμενου για τους μεταμοντερνιστές είναι δυναμική.

50 Συνέπειες του μεταμοντερνισμού: Δημιουργία της σχιζοφρενικής μετανεωτερικής προσωπικότητας λόγω της ολοκληρωτικής ενασχόλησης του μεταμοντερνισμού με την αποσπασματικότητα, κατάτμηση του νοήματος αδυναμία θεώρησης της πραγματικότητας. Ο σύγχρονος πολιτισμός επικεντρώνεται στην επιφανειακή εμφάνιση, διακρίνεται για την απώλεια του βάθους. Κατάρρευση της ακαδημαϊκής αυθεντίας για την αισθητική, κυριαρχία της λαϊκής κουλτούρας και του καταναλωτισμού. Εποικοδομητική άποψη για τις δυνατότητες ανάπτυξης διαφορικών Κουλτούρων. Για ορισμένους μαρξιστές ο μεταμοντερνισμός είναι απλώς μια πολιτιστική λογική του ύστερου καπιταλισμού.

51 Για τον Harvey δεν υπάρχει σαφώς ρήξη ανάμεσα στη νεωτερικότητα και μετανεωτερικότητα. Υπήρξε όμως μια αλλαγή στον τρόπο ρύθμισης του καπιταλισμού από τη δεκαετία του 1970 που προκάλεσε ραγδαίες αλλαγές ρευστότητας και αβεβαιότητας.

52 Σήμερα ο πολιτισμός έχει ενσωματωθεί στη βιομηχανική παραγωγή (δεν υφίσταται διάκριση ανάμεσα στην υψηλή και λαϊκή κουλτούρα) Τα υφολογικά χαρακτηριστικά του μεταμοντέρνου πολιτισμού παραπέμπουν σε ένα σύμφερμα εικόνων, όπου το άτομο χάνει κάθε αίσθηση για το χρόνο (π.χ. σινεμά, αρχιτεκτονική)

53 Πολιτισμός και πολιτική Στη μετανεωτερικότητα μη ταξικές πολιτικές πρακτικές και κοινωνικές ομάδες κάνουν έντονη την εμφάνισή τους. Όμως για τον Jameson οι κοινωνικές αλλαγές που συμβαίνουν δεν σημαίνουν και εξαφάνιση των τάξεων και των ταξικών συγκρούσεων. Το πολιτικό πρόβλημα έχει να κάνει με το γεγονός πως οι άνθρωποι μπορούν να ταυτιστούν με ομάδες αλλά είναι δύσκολο εώς αδύνατο να ταυτιστούν με μεγάλες άμορφες τάξεις. Οι τάξεις, πλέον, δεν λειτουργούν ως φορείς ή υποκείμενα της ιστορίας.

54 Βιβλιογραφία Hall, S., Held, D. & McGrew, A Η Νεωτερικότητα σήμερα, Σαβάλας, Αθήνα σ , , ,