Αρτοι επί τω λίκνω. οι άρτοι ως αφιερώματα των θεών ΙΕΡΟ ΑΤΤΙΚΟ ΣΕΛΗΝΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Αρτοι επί τω λίκνω. οι άρτοι ως αφιερώματα των θεών ΙΕΡΟ ΑΤΤΙΚΟ ΣΕΛΗΝΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ"

Transcript

1 1

2 2 Αρτοι επί τω λίκνω οι άρτοι ως αφιερώματα των θεών ΙΕΡΟ ΑΤΤΙΚΟ ΣΕΛΗΝΙΑΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

3 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τα Λίκνα ως Αναθήματα.σελ. 5 Οι Άρτοι ως Αφιερώματα...σελ. 11 Ο Κόλλαβος.σελ. 11 Το Πόπανον..σελ.12 Πόπανα Πολυόμφαλα. σελ. 13 Ο Πλακούς.σελ.16 Ο Βλωμιαίος ή Βλωμός.σελ.17 Η Μάζα σελ.18 Τα είδη της Μάζας σελ.20 Ο/H Σήσαμις.σελ.21 Η Παγκαρπία και τα Ίτρια. σελ.21 Η Τολύπη σελ. 22 Το Παλάθιον και η Παλάθη..σελ. 22 Η Γάστρις σελ.22 Η Πυραμίς ή ο Πυραμούς σελ.25 Ο Νάστος...σελ.26 Ο Ελαφός...σελ.26 Η Αχαΐνη...σελ. 26 Ο Βους και η Σελήνη...σελ. 26 Ο/Η Φθοΐς...σελ.27 Σύνοψις...σελ. 29 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Οι ονομασίες των θυσιαστικών άρτων και των θεών που προσφέρονται...σελ. 30

4 4

5 5 ΤΑ ΛΙΚΝΑ ΩΣ ΑΝΑΘΗΜΑΤΑ Οι ανασκαφές στο Ιερό της Δήμητρος και της Κόρης στον Ακροκόρινθο έφεραν στο φως πολυάριθμα μικροσκοπικά πήλινα λίκνα, δηλαδή καλάθια για λίχνισμα, γεμάτα με αρτόζυμα αφιερώματα για τις δύο θεές που πρώτες αποκάλυψαν στον άνθρωπο τα μυστικά της καλλιέργειας των δημητριακών. Τα αφιερωματικά λίκνα ήταν τάματα στο Ιερό από την πρώιμη περίοδο του -6ου αιώνος, αν όχι νωρίτερα, μέχρι τον -2ο αιώνα. Είναι σχεδόν αδύνατο να εξακριβώσουμε τα χρονολογικά όρια, καθώς υπάρχουν πολύ λίγα στρωματοποιημένα ή κλειστά αρχαία λείψανα. Αυτά τα αφιερώματα τα συναντάμε πιο συγκεντρωμένα στον -6ο και -5ο αιώνα. Από τα 588 θραύσματα που βρέθηκαν, ο μεγαλύτερος αριθμός, περίπου 365, βρέθηκαν στο μεσαίο Άνδηρο, όπου πραγματοποιούνταν η θυσία και κατά πάσα πιθανότητα παρουσιάζονταν οι προσφορές. Ένας μικρότερος αριθμός, 212 θραύσματα, ανακτήθηκαν από το χαμηλό Άνδηρο, μέρος το οποίο προοριζόταν για το φαγητό. Εδώ οι μεγαλύτερες συγκεντρώσεις θραυσμάτων βρέθηκαν στην κατασκευή κάτω από τα πρώτα κτίρια της τραπεζαρίας. Από το Άνω Άνδηρο, όπου πραγματοποιόνταν αναμφισβήτητα κάποιου είδους μύηση, στο μικρό θέατρο, βρέθηκαν μόνο τρία λίκνα. Στην πραγματικότητα το λίκνο, ή το καλάθι λιχνίσματος, που εκπροσωπείται από το πήλινο αφιέρωμα ήταν ένα λεκανοειδές καλάθι με επίπεδο πυθμένα, κεκλιμένες πλευρές, και ένα ανοικτό άκρο, συνήθως είχε και δύο λαβές. Οι πρόγονοι το χρησιμοποιούσαν για να διαχωρίσουν το σιτάρι από το άχυρο μετά το ράβδισμα. Το πτύον, ή θρίναξ, δηλαδή το φτυάρι ή η πηρούνα λιχνίσματος χρησιμοποιούνταν πρώτα για να ριχτεί το σιτάρι και άχυρο στον αέρα, με τα φύσημα του αέρα απομακρύνονταν οι ελαφρότεροι φλυοί και οι βαρύτεροι πυρήνες έπτεφταν στην άλω δηλαδή στο αλώνι. Το λίκνο παρείχε έναν πρόσθετο πιο λεπτομερή καθαρισμό, ο οποίος πιθανώς γίνονταν από καθιστές γυναίκες. Οι γυναίκες το περιέστρεφαν και το ανακινούσαν στα δύο χέρια μέχρι το ελαφρύτερο άχυρο ανερχόταν στην κορυφή και χύνονταν έξω το ανοικτό άκρο 1. Στην ουσία ήταν ένα ανοιχτό καλάθι με δύο λαβές, ως εκ τούτου το λ ίκνο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να μεταφέρει οτιδήποτε, ως δευτερεύουσα λειτουργία. Το θείο βρέφος στο λίκνο ήταν ένα ισχυρό σύμβολο της ανανέωσης της ζωής καθώτι η γεωργία κατέστη δυνατή. Ο Δίας και ο Ερμής κοιμόνταν στα λίκνα όταν ήταν μωρά, το ίδιο και ο Διόνυσος, του οποίου η αφύπνιση στο λίκνο του από τις Θυιάδες εορταζόταν σε ένα τελετουργικό στους Δελφούς. 2 Τα Λικνοφόρια, ή η μεταφορά των λίκνων στην πομπή, ήταν ένα κοινό στοιχείο των τελετών και ιδιαίτερα τελετών που είναι συνδεδεμένες με τα μυστήρια της Δήμητρος 3. 1 Η βασική συζήτηση για το λίκνον γίνεται από την Harrison 1903, σελ , αλλά για μια πιο πρόσφατη συζήτηση για το λίκνον στο τελετουργικό, δείτε Berard 1976, σελ Καλλίμαχος 48, Ερμ Πλουταρχος περι Ίσ. και Όσ. 378f 3 Σούδα, Αρποκρατίων: λικνοφόρος το λίκνον προς πάσαν τελετήν και θυσίαν επιτηδςιόν εστι. Bekker, Anecd. Graec.... έστι δε ο επί τω λίκνω πλακούς και άλας. Καλλίμαχος, Δημ. 127: ως δ

6 6 Ο Αθήναιος μας λέει ότι αυτός που φέρει το σκεύος Κέρνος (ένας δίσκος με πολλά μικρά κύπελλα που συνδέονται στο εσωτερικό, και χρησιμοποιούνται σε Ελευσίνια τελετουργικά) δοκιμάζει για να δει τι είναι το καθένα, όπως ακριβώς κάνει και ο λικνοφόρος. Δεν μας λέει τι ήταν στο λίκνο, αλλά δίνει έναν κατάλογο με τις τροφές που συνήθως μεταφέρονται στον κέρνο: «φασκόμηλο, λευκούς σπόρους παπαρούνας, σιτάρι, κριθάρι, μπιζέλια, όσπρια, μπάμιες, φακές, φασόλια, δίκοκκο σιτάρι, βρώμη, κέικ φρούτων, μέλι, ελαιόλαδο, κρασί, γάλα και το άπλυτο μαλλί προβάτου». 4 Η στενή σύνδεση του λίκνου με τον κέρνο βεβαιώνεται στη βιβλιογραφία και αντανακλάται έντονα στην ανακάλυψη μεγάλων αριθμών κέρνων τύπου λίκνου στο Ιερό, Εικ Στα Ελληνιστικά χρόνια το λίκνο συνδέεται με τα μυστήρια του Διονύσου, όπου εμφανίζεται γεμάτο με τους καρπούς της γης και με έναν φαλλό. 5. Το λίκνο είναι στενά συνδεδεμένο επίσης με τη Δήμητρα, όπως βλέπουμε στην λάρνακα Lovatelli, αι λικνοφόροι χρυσώ πλέα λίκνα φέροντι, ως αμές τον χρυσόν αφειδέα πασεύμεθα. Τα λίκνα λέγεται ότι ήταν γεμάτα χρυσό, ίσως αυτό είναι μεταφορά για τον πλούτο της γεωργικής παραγωγής. 4 Αθηναιος 478d: Μετὰ δὲ ταῦτα τὴν τελετὴν ποιεῖ καὶ αἱρεῖ τὰ ἐκ τῆς θαλάμης καὶ νέμει ὅσοι ἄνω τὸ κέρνος περιενηνοχότες. Τοῦτο δ ἐστὶν ἀγγεῖον κεραμεοῦν ἔχον ἐν αὑτῷ πολλοὺς κοτυλίσκους κεκολλημένους ἔνεισι δ ἐν αὐτοῖς ὅρμινοι, μήκωνες λευκοί, πυροί, κριθαί, πισοί, λάθυροι, ὦχροι, φακοί, κύαμοι, ζειαί, βρόμος, παλάθιον, μέλι, ἔλαιον, οἶνος, γάλα, ὄιον ἔριον ἄπλυτον. Ὁ δὲ τοῦτο βαστάσας οἷον λικνοφορήσας τούτων γεύεται. 5 Nilsson 1957, 30-35: Ο Stroud πρότεινε ότι ο Διόνυσος λατρευόταν με τη Δήμητρα στον Ακροκόρινθο και ότι μπορούσε να διαδραματίσει ρόλο στα μυστήρια που γίνονταν κατά πάσα πιθανότητα στον θεατρικό χώρο του ιερού: Stroud 1968, σ. 326, σημείωση 31, και σ. 329.

7 7 όπου κρατείται πάνω από το κεφάλι ενός καλυμένου, με πέπλο, μύστη κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής μύησης στα Ελευσίνια Mysteries. 6 Το λίκνο που καθαρίζει τον φλυό του σταριού από τον σπόρο βλέπουμε ότι μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε έναν μυστικό καθαρισμό. Η σύνδεση του με το νεογέννητο, καθώς και με τον καθημερινό άρτο του ανθρώπου έθεσε το λίκνο ως ένα κοινό σύμβολο της γονιμότητας. Τα λίκνα από το Ιερό κυμαίνονται σε μέγεθος από το μικρότερο που είναι μόλις μέτρα σε μήκος εως το μεγαλύτερο, μέτρα ( Εικ.30). Τα περισσότερα από τα λίκνα είναι κατασκευασμένα από πηλό και περιέχουν μια μέτρια έως πυκνή ποσότητα του μαύρου χώματος. Το χρώμα της καύσης του αργίλου κυμαίνεται από στιλβωμένο ή ανοιχτό καφέ, λίγα είναι είτε ελαφρώς πιο ανοιχτόχρωμα είτε λίγο πιο κόκκινα. Όλα είναι τοπικής Κορινθιακής κατασκευής, και το μεγαλύτερο μέρος των λίκνων είναι χειροποίητα. Μια μικρότερη ομάδα διαμορφώθηκε από πολύ λεπτό πηλό (Βλέπε Εικ. 28, 31, 36-38, 56, 57, 59, 60, 71-75, 78, 79, 83, 87, 90, 92, 93). 6 Αυτή η μαρμάρινη λάρνακα του +1ου αιώνα, συζητείται από τον Deubner 1932, σελ , πίν. 7:2, τον Burkert 1987, σελ , τον Kerenyi 1967, σ. 56, και τον Nilsson 1957, σ. 36.

8 8

9 9 Επιπλέον, αυτά τα κομμάτια είναι γενικά λεπτά, και μερικά (Εικ. 57, 60, 79, 83, 87, 90) είναι φτιαγμένα πάνω στον τροχό της αγγειοπλαστικής. Οι λεπτότεροι τύποι χρονολογούνται, πιθανώς όχι πριν από τον -5ο αιώνα, και τα βρίσκουμε συχνότερα από τον - 4ο αιώνα και αργότερα. Το λίκνο στην Εικ.1, είναι το νωρίτερο στο πλαίσιο, και αποτελεί μια εξαίρεση, διαμορφώνεται από πολύ λεπτό πηλό, αλλά διαφέρει από εκείνα που αναφέραμε παραπάνω είναι καθώτι είναι φτιαγμένο από ένα πολύ παχύτερο ύφασμα. Οι εκτεθειμένες επιφάνειες των κοιλοτήτων των χονδρόκοκκων λίκνων συχνά εμφανίζονται να έχουν σκουπίστεί με ένα σφουγγάρι ή πανί για να αποφέρουν μια λεία επιφάνεια, ενώ οι κάτω επίπεδες πλευρές συνήθως αφήνονται αρκετά σκληρότερες.

10 10 Σε πολύ λίγα δείγματα, όπως τα λίκνα στην Εικ.31 και 75, χρησιμοποιείται ένα θαμπό μαύρο ή αραιό μαύρο βερνίκι για να προσομοιώσει την εμφάνιση της καλαθοπλεκτικής. Πολλοί λίκνα είχαν λαβές ή τρύπες τρυπημένες στις πλευρές τους, με τις οποίες θα μπορούσαν να κρεμαστούν κάπου, όπως ακριβώς σήμερα οι αναθηματικές πλάκες ή τάμες, που είναι δεμένες σε σειρά πάνω στα εικονοστάσια των χριστιανών. Οι επίπεδοι πυθμένες των λίκνων καθιστούσαν εύκολη την αποθήκευση με το να στοιβάζονται στα ράφια. Σε έναν ενδιαφέρων παράλληλισμό προς τον κέρνο, πολλά από αυτά τα λίκνα περιέχουν μικρότερα λίκνα ή άλλα πιάτα στο εσωτερικό τους. Μερικά από τα λίκνα είναι άδεια, όπως στην Εικ. 31, και μπορεί να είχαν στο περιεχόμενο τους φθαρτές προσφορές, και μερικά, όπως στην Εικ. 30, είναι αρκετά μεγάλα ώστε να έχουν πληρωθεί με το κατάλληλο περιεχόμενο για να χρησιμοποιηθεί στην τελετουργία. Τα περισσότερα από αυτά, ωστόσο, είναι παραγεμισμένα με μια ποικιλία αναγνωρίσιμων αρτόζυμων ή άρτων διαμορφωμένα σε πηλό.

11 11 ΟΙ ΑΡΤΟΙ ΩΣ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ Οι άρτοι μπορούν να χωριστούν σε περίπου επτά τύπους. Ο πρώτος τύπος, είναι ένας μικρός πεπλατυσμένος δίσκος από πηλό, ο οποίος είναι η συχνότερη μορφή, μερικές φορές αγγίζουν το χείλος του λίκνου έτσι ώστε δεν μπορεί κανείς να είναι σίγουρος αν είναι άρτος ή ένας διακοσμητικός κόμβος (π.χ. στις Εικ. 14 και 21, διακοσμητικοί κόμβοι, Εικ.1, 38). Ο ΚΟΛΛΑΒΟΣ (Κόλλαβος) Οι παραπάνω (14, 21, 1, 38) είναι οι μικρότεροι από όλους τους άρτους, και μπορούν να ταυτιστούν με τον Κόλλαβο ή τον Κόλλυβον, ένα μικρό σταρένιο άρτίδιο, το όνομα του οποίου προέρχεται από την ομοιότητά του με το μικρό κέρμα Κόλλυβος. 7 Τα κόλλυβα χρησιμοποιούνταν στο τελετουργικό καλωσόρισμα ενός νέου μέλος της οικογένειας ή ενός δούλου, τον οποίον τον έραιναν με «τραβήγματα», όπως φοινίκια (χουρμάδες), Κόλλαβους, σύκα, και καρπούς. 8. Τα κόλλυβα προσφέρονται στις θυσίες για τον Δία, στον Ξένιο, στην Δαμία και την Αυξησία, οι θεές αυτές συνήθως ταυτίζονται με την Δήμητρα και την Κόρη 9. 7 Ησύχιος, κόλλυβα τρωγάλια (έψητος σίτος). Ο Αθηναίος 112f περιγράφει τον κόλλαβο ως τον ίδιο με τον Κολλίκιο, ένα μικρό Θεσσαλικό κυλινδράκι άρτου: των δε κολλίκιων άρτων οι αυτοί δε εισί τοις κολλάβοις. Αριστοφάνης Βάτραχοι 507, Ειρ. 1196, 1200, κόλλαβος, ο και κόλλυβον το. Σήμερα τα χριστιανικά κόλλυβα, είναι ένα μείγμα από βρασμένα δημητριακά και καρπούς τα οποία διαμοιράζονται στις κηδείες. Προβατάκης σελ.57, Τσαμπουνάρα κόλλυβα 1534 σελίς. 8 Σχόλια Πλούτος Αριστοφάνους 768: τραβήγματα... από φοινίκων, κολλύβων, τρωγαλίων και ισχάδων και καρύων... 9 Sokolowski 1969, 55, σειρά 24 (Μια επιγραφή του +2 ου αιώνος, από το Σούνιο σχετίζει με μια λατρεία του Ξένιου και του Τυράννου: κολλύβων χοίνικες δύο (τα κόλλυβα είναι φτιαγμένα από 700 γραμμάρια περίπου αλεύρι), Αρ. 62 σειρά 11 (επιγραφή από την Σπάρτη, του +1 ου αιώνος, σχετίζει με την λατρεία του Διός Ταλητίτη, Δαμίας και Αυξησίας): κόλλυβα. Η Δαμία και η Αυξησία είναι γνωστές από την Τροιζήνα και την Επίδαυρο: Σχόλια σε Αριστείδη 3 σελ. 598 (Dindorf), Ηρόδοτος , Παυσανίας , IG IV² I 386. Για συζήτηση στους άρτους από επιγραφικές πηγές βλέπε Kearns 1994.

12 12 ΤΟ ΠΟΠΑΝΟΝ (Πόπανον) Ο δεύτερος τύπος, επίσης, εμφανίζεται συχνά, είναι ένας μεγαλύτερος, στρογγυλός, επίπεδος άρτος με έναν ομφαλό (κόμβο) στο κέντρο (παράδειγμα Εικ. 9, 10, 20, 36, 49, 55, 64 ). Αυτός ο επίπεδος άρτος ταυτίζεται με το Πόπανον, το οποίο περιγράφεται ως επίπεδο, ελαφρύ, και κυκλικό. 10 Ο επίπεδος άρτος με έναν κεντρικό ομφαλό (κόμβο) είναι το Πόπανον μονόμφαλόν, το οποίο προσφέρεται στην Αρτέμιδα, τη Λητώ, τον Ηρακλή, την Κουροτρόφο και τον Ερμή. 11 Το πόπανον, από το πέπτω, (ψήνω, στο φούρνο), είναι ένα ουσιαστικό μέρος της θυσιαστικής τελετουργίας, συνήθως είναι μέρος από τα προθύματα ή αλλιώς τις προκαταρκτικές θυσίες και πολύ συχνά το σχετίζουν με δύο θεές. 12 Το μέγεθός του είναι πάντοτε ιερό κατά κανόνα, πρέπει να είναι κατασκευασμένο από έναν πλήρη χοίνιξ (τέσσερα κύπελλα, ή ένα κιλό) αλεύρι: πόπανον χοινικιαίον, ίσως ένας όρος ανάλογος με τον άρτο του κιλού σήμερα, τα θυσιαστικά εθιμοτυπικά καμμιά φορά μπορεί να απαιτήσουν έναν άρτο φτιαγμένο από δύο χοίνικες ή δύο κιλά αλεύρι. 13 Τα Πόπανα που προσφέρονται στον Δία Γεωργό, στους Ανέμους και τον Ηρακλή περιγράφονται ως ορθόνφαλα, δηλαδή έχουν έναν όρθιο ή προεξέχων 10 Φώτιος, πόπανα πλακούντια πλατέα λεπτά και περιφερή Sokolowski 1969, αρ. 23 (-4 ος αιώνας, επιγραφή από τον Πειραιά που σχετίζεται με την λατρεία της Αρτέμιδος), Αρτέμιδος Ακόλουθοι μονόμφαλα ΙΙΙ Λετοϊ μονόμφαλα ΙΙΙ αρ. 24 (-3 ος, -2 ος αιώνας Αθηναϊκή λατρευτική επιγραφή) : Κουροτρόφωι και Ερμήι πόπανα μονόμφαλα ΙΙΙ. 12 Αριστοφάνης Πλούτος 660: επεί δε βωμώ πόπανα και προθύματα καθωσιώθη. Θεσμ 285: το πόπανον, ως λαβούσα θύσω ταίν θεαίν... Sokolowski 1969, αρ. 21 Α, σειρές 2-6 (-4 ος αιώνας, επιγραφή στον Πειραιά που σχετίζεται με την λατρεία του Ασκληπιού): κατά τάδε προθύεσθαι Μαλεάτηι πόπανα τρία Απόλλωνι πόπανα τρία Ερμήι πόπανα τρία 13 Sokolowski 1969, αρ.52, σειρές 1-3 (+1 ος αιώνας, Αθηναϊκό λατρευτικό ημερολόγιο): θεαίς... της Παντελείας πόπανον δωδεκόνμαλον χοινικιαίον... Αθηναίος 647 α ταυτίζει τα Παντέλεια με τα Θεσμοφόρια των Συρακουσών, άρτοι αιδοία, σε σχήμα θυληκών οργάνων, περιφέρονταν στην πομπή προς τιμήν της Δήμητρος και της Κόρης. Sokolowski 1969, αρ.169 Β Ι, σειρές 9-10 (-3 ος αιώνας, λατρευτικό ημερολόγιο από την Κω): πόπανον εγ δύο χοινίκων.

13 13 μεγάλο ομφαλό, ίσως είναι το ίδιο με τον Ορθοστάτη, έναν θυσιαστικό άρτο του οποίου τα συστατικά μας είναι άγνωστα. 14 Μια πιθανή αναπαράσταση του πόπανου ορθόνφαλου έχει ταυτοποιηθεί μεταξύ των πήλινων αγαλατιδίων από την Αθηναϊκή Αγορά, προερχόμενο ίσως από το Αθηναϊκό Ελευσίνιο. Το κεφάλι μιας γυναίκας υποστηρίζει αυτό που μοιάζει με έναν μεγάλο άρτο του οποίου οι εξωτερικές πτυχώσεις σύρονται προς τα μέσα, όπου εκεί υπήρχε μια μεγάλη κεντρική προεξοχή η οποία έχει σπάσει. 15 Το πόπανον καθήμενον, είναι ένας πεπλατυσμένος άρτος που προσφέρεται στον Ποσειδώνα και στον Κρόνο. 16 ΠΟΠΑΝΑ ΠΟΛΥΟΜΦΑΛΑ Ο τρίτος τύπος είναι ένας επίπεδος άρτος κέικ με περισσότερους από έναν ομφαλούς (κόμβους). Ο αριθμός των κόμβων του άρτου είναι συνήθως πέντε, διατεταγμένα με το ένα στο κέντρο και τέσσερα ομοιόμορφα κατανεμημένα γύρω στην περίμετρο, συχνά δύο λωρίδες της ζύμης,που διασχίζουν τον άρτο, συνδέουν τους κόμβους τον ένα με τον άλλο. Οι διάφοροι τύποι απεικονιζονται στις εικόνες παρακάτω: Αρτοι με τέσσερεις κόμβους Εικ Sokolowski 1969, αρ.52 (+1ος αιώνας, Αθηναϊκό λατρευτικό ημερολόγιο), σειρές 12-13: Διί Γεωργώ κ πόπανον χοινικιαίον ορθόνφαλον. Σειρές 19-20: Ανέμοις πόπανον χοινικιαίον οθόνφαλον. Σειρές 26-28: Ηρακλεί... πόπανα χοίνικος δωδεκόμφαλα ορθόνφαλα. Πορφύριος περί απ. 2.7 (συζητώντας αναίμακτες θυσίες) : δρωμένη πομπή Ηλίου τε και Ωρών πομπεύει... ορθοστάτης. Πολυδεύκης 6.74: ορθοστάτης ιερού αρτου τι είδος. Ησύχιος, ορθοστάτης είδος πέμματος. 15 D.B. Thomson 1954, σελ. 94, Sokolowski 1969, αρ. 52 (+1ος αιώνας, λατρευτικό Αθηναϊκό ημερολόγιο), σειρές 9-10: Απολλώνι και Αρτεμίδι ζ πόπανον χοινικιαίον ορθόμφαλον και καθήμενον δωδεκόνφαλον, σειρές 16-17: πόπανον χοινικιαίον δωδεκόνφαλον καθήμενον Ποσιδώνι, σειρές 23-24: Κρόνω πόπανον δωδεκόμφαλον καθήμενον...

14 14 Άρτοι με πέντε κόμβους: Εικ. 7, 60, 72, 78. Αρτοι με επτά ή οκτώ κόμβους: Εικ. 29.

15 15 Άρτοι με πέντε κόμβους που συνδέονται με δύο λωρίδες ζύμης: Εικ. 8, 25, 27, 28, 38,50. Ένα σύγχρονο παράδειγμα ενός παρόμοιου άρτου απεικονίζεται στην Εικ. Α Αυτοί οι πολύκομβοι άρτοι ονομάστηκαν κλήθηκαν πόπανα πολυόμφαλα από τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό, Προτρ , όπου : «οίαι δε και αι κίσται αι μυστικαί δει γαρ απογυμνώσαι τα άγια αυτών και τα άρρητα εξειπείν. οι σησαμαί ταύτα και πυραμίδες και τολύπαι, και πόπανα πολυόμφαλα χόνδροι τε αλών και δράκων, όργιον Διονύσου Βασσάρου και Γης Θέμιδος» αποκαλύπτει το περιεχόμενό τους που δεν είναι τίποτα περισσότερο από διάφορους άρτους, κομμάτια από αλάτι, και ένα φίδι. Οι θυσιαστικοί άρτοι με πολλούς κόμβους ονομάζονται επίσης ομφαλωτά πόπανα. 17 Οι άρτοι με δώδεκα κόμβους δεν εμφανίζονται στα λίκνα, αν και σε ένα αθηναϊκό λατρευτικό ημερολόγιο τα πόπανα δωδεκόμφαλα προσφέρονται στις δύο θεές, στον Απόλλωνα, 17 Πολύβιος : τοις ομφαλωτοίς ποπάνοις παραπλήσιον τοις επί τας θυσίας επιτιθεμένοις.

16 16 στην Αρτέμιδα, στον Δία Γεωργό, ατον Ποσειδώνα, στους Ανέμους, στον Κρόνο, και στον Ηρακλή. 18 Ο ΠΛΑΚΟΥΣ Ο τέταρτος τύπος είναι ένας άρτος παχύς με έναν κόμβο. Παρόλο που δεν είναι πολυάριθμα στα λίκνα, αυτός ο τύπος είναι εύκολα αναγνωρίσιμος από χαρακτηριστική εμφάνιση του, με βαθιές τομές ή με νευρώσεις στις πλευρές οι οποίες συναντώνται στην κορυφή κάτω από έναν μεγάλο κεντρικό κόμβο (π.χ., 10, 68, 73, 91. Αυτός ο τύπος πρέπει να ταυτίζεται με τον Πλακούντα, ένας άρτος του οποίου η εξωτερική εμφάνιση συγκρίνεται, κατά τους αρχαίους συγγραφείς, με τον λοβό της εξημερωμένης μολόχας, η οποία είχε επίσης μια ραβδωτή δομή και έναν κεντρικό κόμβο για κορυφή. 19 Μια πρόσφατη συζήτηση ως προς την ετυμολογία, την εμφάνιση, και τα συστατικά του πλακούντος υποστηρίζει ότι δεν ήταν ένας επίπεδος άρτος, ακόμη και αν πολύ συχνά έτσι αποδίδεται. 20 Ο πλακούς ήταν ένας ελαφρύς, με πολλά φύλλα ζύμης άρτος, μια ακαταμάχητη μεταγευματική 18 Sokolowski 1969, αρ. 52 (+1ος αιώνας, λατρευτικό Αθηναϊκό ημερολόγιο) σειρές 1-3: θεαίς... πόπανον δωδεκόνφαλον χοινικιαίον..., σειρές 9-11: Απόλλωνι και Αρτέμιδι ζ πόπανον χοινικιαίον ορθόνφαλον και καθήμενον δωδεκόνφαλον, σειρές 12-13: Διί Γεωργώ κ πόπανον χοινικιαίον ορθόνφαλον δωδεκόφαλον..., σειρές 17-18: πόπανον χοινικιαίον δωδεκόνφαλον καθήμενον, Ποσιδώνι Χαμαιζήλω.., σειρές 19-20: ανέμοις πόπανον χοινικιαίον ορθόνφαλον δωδεκόνφαλον νηφάλιον, σειρές 26-28: Ηρακλεί... πόπανα χοίνικος δωδεκόμφαλα. 19 Αθηναίος 58d-e: της ημέρου μαλάχης ο σπερματικός τύπος καλείται πλακούς, εμφερής ων αυτώ το μεν γαρ κτενώδες ανάλογον καθάπερ η του πλακούντος κρηπίς, κατά μέσον δε του πλακουντικού όγκου το κέντρον ομφαλικόν. Ησύχιος, πλακούς εκτός του πέμματος και ο σπερματικός τύπος της ημέρας μαλάχης. 20 Grandjouan 1989, σελ

17 17 απόλαυση, σύμφωνα με τον Αθήναιο: «..., όταν είδα το χρυσό, γλυκό, μεγάλο, στρογγυλό, χοντρό παιδί της Δήμητρας που ερχόταν, έναν ψημένο πλακούντα...» 21. Και πάλι, ο κωμικός ποιητής Αντιφάνης, τον -4ο αιώνα, αναφέροντας, δίνει μια περιγραφή της δομής του πλακούντος, ο οποίος αποτελείται από μέλι και κατσικίσιο τυρί το οποίο εναλλάσσεται στις λεπτές στρώσεις της ζύμης μέσα σε μια διαμορφωμένο κέλυφος τούρτας. 22 Ο πλακούς προσφέρεται επίσης στη θυσία,όπως μας αποκαλύπτει το ιερό ημερολόγιο από τη Μίλητο, και ήταν ένα από τα τρόφιμα που μεταφέρονται στο λίκνο από την λικνοφόρο. 23 Ένα ποίημα του -3ου αιώνα, περιγράφει το δώρο ενός τετράχρονου αγοριού στον Απόλλωνα, με την ευκαιρία του πρώτου κουρέματος του, έναν κόκκορα και έναν πλούσιο πλακούντα γεμάτο με τυρί. 24 Ο ΒΛΩΜΙΑΙΟΣ ή ΒΛΩΜΟΣ Μία παραλλαγή του πλακούντος είναι ένας άρτος ο οποίος είναι χαραγμένος με μια τη μία, ομοιόμορφα, σε τέσσερα μέρη (π.χ., 55, 71), και με έναν κεντρικό κόμβο (40). Ο Αθήναιος τους ονομάζει Βλωμιαίους, «άρτοι που έχουν χαρακιές, και που οι Ρωμαίοι τους αποκαλούν τέταρτα». 25 Ένας άρτος με παρόμοια εμφάνιση από την Αθηναϊκή Αγορά, χαραγμένος σε τρία μέρη και χωρίς τον κεντρικό ομφαλό, έχει προσδιοριστεί ως πλακούς τριάβλωμος κατ 'αναλογία με οκτάβλωμος. 26 Αυτό το επίθετο χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τον Ησίοδο στο Έργα και Ημέραι, όπου συμβουλεύει τον αγρότη, σ έναν πλούσιο σαραντάχρονο ζευγολάτη, ότι θα πρέπει να δοθεί ένα άρτοζυμο που είναι τετράτρυφον, οκτάβλωμον (442). Ως βλωμός νοείται συνήθως ένα κομμάτι άρτου, 21 Αθήναιος 137b-c: δεύτεραι αύται τράπεζαι εφωπλίζοντο γέμουσαι... ως δε ίδον, ξανθόν, γλυκερόν, μέγαν, έγκυκλον, αδρόν, Δήμητρος παιδ οπτόν επεισελθόντα πλακούντα..., Σούδα, πλακόεις και τον πλακόεντα πίον τυρόφορον. 22 Αθήναιος 449b-c: ξουθής μελίσσης νάμασιν δε συμμιγή μηκάδων αιγών απόροουν θρόμβον, εκαθειμένον εις πλατύ στέγαστρον αγνής παρθένου Δηούς κόρης, λεπτοσυνθέτοις τρυφώντα μυρίοις καλύμμασιν. Βλέπε και Grandjouan 1989, σελ. 58, για την επεξήγηση αυτού του δύσκολου αποσπάσματος. 23 Sokolowski 1955, αρ. 43, σειρά 2 (-5ος αιώνας, ιερό λατρευτικό ημερολόγιο Μιλήτου): πλακόντα... Bekker, Ανέκδοτα Ελληνικά I, σελ. 277: λικνοφόρος ο φέρων το λίκνον. έστι δε τούτο μυστικόν της Δήμητρίου τροφής σημείον... έστι δε ο επί τω λίκνω πλακούς και άλας. 24 Παλ. Ανθολογία 6.55: αιχμητάν δ επέθυσεν αλέκτορα και πλακόεντα παις Ηγησιδίκου πίονα τυροφόρον. 25 Αθήναιος 114e: βλωμιαίους τε άρτους ονομάζεσθαι λέγει τους έχοντας εντομάς, ους Ρωμαίοι κοδράτους λέγουσι. 26 D. B. Thompson 1954, T 431, σελ. 96, σημ. 46, και 22.

18 18 αυτός ο δύσκολος στίχος έχει αποδωθεί ως, «ένα αρτόζυμο χαραγμένο σε οκτώ μέρη, αλλά χωρίσμένο σε τέσσερα. 27 Το επίθετο τεράτρυφος προέρχεται από το Θρύπτω, «σπάζω σε κομμάτια», και θα μπορούσε κατά προτίμηση να αποδωθεί ως «θραυσμένο τέσσερις φορές» αντί για "σπασμένο στα τέσσερα». Ένας αρτος κομμένος ή θραυσμένος τέσσερις φορές, είτε στρογγυλός ή τετράγωνος, θα δώσει οκτώ κομμάτια, όπως οι άρτοι που περιγράψαμε παραπάνω, χαραγμένοι με δύο σχισμές αλλά αποφέρουν τέσσερα κομμάτια. Στην εικόνα 45, βλέπουμε έναν άρτο σφραγίσμένο με δύο ρόδακες που μοιάζουν με τις σφραγίδες ψωμιού που χρησιμοποιούνται για την τελετουργία των χριστιανών στην Ελλάδα σήμερα, και είναι μοναδικό σε αυτή τη συλλογή. Αναθηματικές πλάκες με παρόμοια μικρά σφραγιδόζυμα ήταν αφιερωμένα στο Ηραίο στην Ιταλία. 28 Η ΜΑΖΑ Ο πέμπτος τύπος άρτου είναι μια άμορφη μάζα επίπεδη με κυκλικές τομές ή στίξη που φαίνεται να αντιπροσωπεύει μια κοκκώδη υφή (π.χ. 34, 47, 54, 55). Η έλλειψη ύψους και το σχήμα του κάνει κάποιον να σκεφτεί ότι πρόκειται για μια μάζα από βρώμη ή βραστά δημητριακά. Ο γενικός όρος των δύο, για τα άψητο δημητριακό (πλιγούρι) και το βρασμένο σιτάρι σε ένα υγρό (βρώμη ή πλιγούρι) είναι μάζα. Η Μάζα αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Ησίοδο στην περιγραφή του για τις απολαύσεις στις αρχές του καλοκαιριού, να καθίσουν στη σκιά, να πιουν κρασί, και να φάνε μάζα αμολγαίη που γίνεται με το γάλα των αιγών που μόλις έχουν στερέψει: μάζα τ ἀμολγαίη γάλα τ αἰγῶν σβεννυμενάων (στ.590). Από τις πολλές πιθανές αποδόσεις της αμολγαίης μάζας ο M. L. West βρίσκει πιο πειστική την απόδοση του σχολιαστή :«δίκοκκο σιτάρι μουσκεμένο σε γάλα ή άρτο με προζύμι και γάλα.» 29 Στο πρόσφατο παρελθόν στην Ελλάδα το υπόλειμμα από το κατσικίσιο ή πρόβειο γάλα βραζόταν με χονδρόκοκκο σιτάρι, ιδιαίτερα με κριθάρι, και το 27 Ησίοδος Εργα και Ημέραι : τοις δ άμα τεσσαρακονταετής αιζηός έποιτο άρτον δειπνήσας τετράτρυφον, οκτάβλωμον. 28 Προβατάκης 1990, σελ. 203, West 1978, σελ Παρ. σχολ. Ησίοδ. 590 : μάζα αμολγαίη άρτος μετά γάλακτος εντεθρυμμένος ή τυρός... ή όλυραν βεβρεγμένην γάλακτι. μάζα ουν αμολγαίη ή τυρός ή άρτος εκ γάλακτος εζυμωμένος.

19 19 άπλωναν να στεγνώσει στον ήλιο για να κάνουν τραχανά. Αυτή η αποξηραμένη, γαλακτώδης μάζα θα μπορούσε να θερμανθεί σε υγρό για να κάνει έναν χυλό, αυτός ήταν ένας απλός τρόπος για την αποθήκευση του γάλακτος για χρήση κατά τη διάρκεια του χειμώνος. 30 Η Μάζα θα μπορούσε να γίνει με νερό, λάδι, γάλα, ή ακόμη και τη χολή ενός μοσχαριού, το σιτάρι που θα χρησιμοποιόταν ήταν, τις πιο πολλές φορές αλφίτα, χονδρόκοκκο τριμμένο, άψητο κριθάρι, ή σιτηρά για πλιγούρι. 31 Η Μάζα σχετίζεται με το μάσσω, αναμειγνύω, ανακατεύουμε, καθώς η προετοιμασία της περιλαμβάνει την ανάμειξη του υγρού και ξηρού σε μια διαδικασία που περιγράφεται ως τα προφυράματα των μαζών 32 (πρβλ. φυράω, αναμειγνύω το στεγνό με το υγρό, να παρασκευάσω, υδατώσω, διαβρέξω). Η φράση αυτή δεν αναφέρεται σε αλεύρι που είναι «προζυμωμένο», όπως αποδίδεται τις πιο πολλές φορές λανθασμένα, αλλά στη διαδικασία κατά την οποία το γεύμα μουσκεύει μέσα στο υγρό και το απορροφά έτσι ώστε να διογκωθεί πριν να ξηρανθεί όπως ο τράγος (δηλαδή ο σύγχρονος τραχανάς). Η Μάζα, η οποία θα μπορούσε να προσφερθεί υγραίνεται με μέλι ή γάλα ή βρασμένη σε ένα υγρό, διαχωρίζεται από τον άρτο, ένα καρβέλι ψωμί που παρασκευάζεται με προζύμι και ψηνεται στον φούρνο. 33 Οι Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου ονόμάζουν πρώτα κάθε είδος του άρτου που βρίσκουν στην ελληνική γραμματεία και την λογοτεχνία και στη συνέχεια απαριθμούν κάθε είδος μάζας. 34 Διάφορες απόψεις υπήρχαν σχετικά με την πεπτικότητα και την θρεπτική αξία της Μάζας και του Άρτου. Ο Ιπποκράτης ισχυρίζεται ότι η Μάζα, καλά εμποτισμένη και μη αλεσμένη, είναι η πιο μαλακή και η πιο καθαρή τροφή, ενώ ο Μνησίθεος υποστηρίζει ότι ο Άρτος είναι πιο εύπεπτος από την Μάζα. 35 Δεν είναι εύκολο να κάνεις ένα καλό ψωμί μαγιάς από κριθάρι, αλλά αυτό το λιτό και παραγωγικό σιτηρό κάνει έναν πλούσιο χυλό όταν συνδυάζεται με το τυρί, τα όσπρια, το γάλα, ή και διάφορα καρυκεύματα. Έτσι υπήρχαν πολλά διαφορετικά είδη Μάζας. 30 Sittl (1889, σελ. 290) συζητεί για το χονδρόκοκκο σιτάρι, ή το πλιγούρι, καθώς και για το βραστό πλιγούρι με γάλα, τον τραχανά. Εμπορικά παρασκευασμένος τραχανάς είναι διαθέσιμος στα αθηναϊκά παντοπωλεία. 31 Σούδα, λήμ. μάζα όστις αλφιτοσιτεί, ύδατι και ελαίω (κριθάρι που διαβρέχεται με νερό και λάδι). Γεωπονικά 20.23: ανάμειξη της χολής ενός μοσχαριού με το κριθάρι το λάδι και το νερό κάνει Μαζία. 32 Αθηναίος 140 α, Ιπποκράτης 2.40, 3.68, Ησύχιος τολύπη. 33 Ηροδοτος 1.200: μάζαν μαζαμένος έδει, δ δε άρτου οπτήσας. Αριστοφάνης Πλ. 543: σιτείσθαι δ αντί μεν άρτων μαλάχης πτόρθους, αντί δε μάζης φυλλεί ισχνών παφανίδων. 34 Αθήναιος 109β: ημείς ουν ειπωμέν τι και περί άρτων ε : Και μάζας δ έστιν ευρείν αναγεγραμμένας Ιπποκράτης : χρη ουν... τοίσι τε σίτοισι μαλακωτέροισι και καθαρωτέροισι και ελάσσοσι χρήσθαι, είτα τη μάζα πλείον ή τω άρτω, ταύτη δε προφυρητή ατριπτοτέρη. Αθήναιος 115φ: Μνησίθεος δε φησι τον Άρτον της μάζης ευπεπτότερον είναι.

20 20 ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ α. Η Βασύνια, που αποτελείται από βρασμένο σιτάρι, μέλι, ένα σύκο και καρύδια, προσφέρονταν στην Ίριδα από τους Δήλιους 36. β. Οι Βήρηκες, που τρώγονται σε μια εορτή του Απόλλωνος στη Σπάρτη, γίνονται από Μάζα, με έχουν "κέρατα", σύμφωνα με μια πηγή. 37 γ. Τα Νεήλατα, τα οποία διανέμονται σε μυήσεις, έχουν φρεσκοτριμμένο κριθάρι που είναι μουσκεμένο με μέλι σε συνδυασμό με σταφίδες και χλωρά ρεβίθια, 38 ένα γλυκό παρασκεύασμα που θυμίζει τα κόλλυβα που τρώγονται στη μνήμη των νεκρών στην Ελλάδα σήμερα. δ. Οι Όμπαι, είναι σιτάρι εμποτισμένο με μέλι, και καίγεται στη φωτιά ως προσφορά στη Δήμητρα, η οποία έφερε τον τίτλο Ομπνία. 39 ε. Τα Προκώνια, είναι άψητο κριθάρι, η άλφιτα, εμποτισμένο με μέλι. Επιγραφές από την Ελευσίνα, τον -4 ο αιώνα, περιγράφουν την προκώνια ως το κριθάρι που προσφέρεται στην Δήμητρα και την Κόρη κατά την εποχή της συλλογής των Απαρχών, δηλαδή τους πρώτους καρπούς των σιτηρών. 40 στ. Τέλος, η Υγεία, που είναι μάζα και διανέμεται στις θυσίες για τους συμμετέχοντες να δοκιμάσουν ή δίδεται σε μια θεότητα ως εξιλαστήρια προσφορά. 41 Δεν μπορούμε να κατονομάσουμε κάποια Μάζα στις παραπάνω εικόνες των αναθηματικών λίκνων, θα μπορούσαν να είναι ή Νεήλατα ή Προκώνια ή Όμπαι, δεδομένου ότι αυτά είναι που συνδέονται με την Δήμητρα και την Κόρης ή με την μύηση γενικότερα σε γενικές. Η ανασκαφή των δωματίων της τραπεζαρίας στο Κάτω Αίθριο του Ιερού έχει αποδώσει μυλόπετρες, κονιάματα και μαγείρικά σκεύη (κατσαρόλες, γάστρες), τα οποία παραπέμπουν σε βρασμό ή βράσιμο κατά το ψήσιμο. 42 Αυτά τα σκεύη φαίνεται να δείχνουν ότι οι προσκυνητές κατανάλωναν σιτηρά, με τη μορφή βρασμένου πληγουριού καθώς και φουρνιστά, μάζες ή άρτους. Τα τρόφιμα που εκπροσωπούνται 36 Αθήναιος 645b: τη Ίριδι θύουσι τους Βασυνίες καλούμενους. εστιν δε εφθόν πύρινον σταις μέλιτι και τα καλούμενα κόκκωρα ισχάς και κάρυα τρία. 37 Αθήναιος 114f: και μάζας δ έστιν ευρείν... και βήρηκα.., 140a: εν Αμυκλαίον παρ Απέλλω, ει Βαράκες πολλαί κάρτοι... λέγων μάζας... τούτο γαρ αι βάρακες δηλούσιν, ουχί τολύπας... ή τα προφυράματα των μαζών... Bekker, Ανέκδ. Ελλ. Ι, σελ. 220: μάζαι ορθαί επάνω κέρατα έχουσαι. 38 Αρποκρατίων νεήλατα άλφιτα, τα νεωστί αληλεσμένα, α δη μέλιτι αναδεύοντες, ασταφίδας τε και χλωρούς ερεβίνθους επεμβάλλοντες, τοις τα ιερά τελούσιν ένεμον. Πβλ. Δημοσθένης, περί στεφ. 260, Bekker, Aνέκδ. Ελλην. I, σελ. 282, Ιουλ., Eπ. 24, Πολυδ Καλλίμαχος αποσπ. 658: εν δε θεοίσιν επί φλογί καιέμεν όμπας, Απόσπ. 681: νηφάλιαι και τήσιν αεί μελιηδέας όμπας λήτειραι καίειν έλλαχον Ησυχίδες. Ησύχιος, όμπαι θύματα. πυροί μέλιτι δεδευμένοι. Σούδα, όμπνιος λειμών ο σίτος και οι Δημητριακοί καρποί, επεί Ομπνία η Δημήτηρ λέγεται. Πβλ. σχόλια Νικάνδρου Αλεχ. 450, Ετυμ. Μεγ. ομπή, Σχόλια Λυκοφρων 621, Bekker Aνέκδ. Ελλ. Ι, σελ IG II² 1672, σειρά 280 (-4 ος αιών Ελευσίνιες επιγραφές): εἰς προκώνια τοῖν θεοῖν μέδιμνος. Πολυδ. 6.77: προκώνα και προκώνια τα εξ αφρύκτων κριθών άλφιτα. Φώτιος, προκώνια η ως Κράτης πυροκώνια αι άφρυκτοι κριθαί. ή πυροί μέλιτι κεχρισμένοι. Αρποκρατίων, προκώνια. 41 Αθηναίος 115a: υγεία δε καλείται η διδόμενη εν ταις θυσίαις μάζα ίνα απογεύσωνται. Πολυδ. 6.76: μελιτούττα μεν Τροφονίω ως αρεστή, και υγεία ομοίως και γαρ υγίεια μάζης τι είδος. 42 Βουκίδης 1990, σελ. 92

21 21 στα αναθηματικά λίκνα μας δίδουν μια ζωντανή ιδέα του φάσματος φάσμα των τροφών που διανέμονταν στην τραπεζαρία. Ο/Η ΣΗΣΑΜΙΣ Ο έκτος τύπος του άρτου είναι σφαιρικός και αποτελείται από σφαιρίδια που μπορεί να αντιπροσωπεύουν σπόρους (Εικ. 10, 23, 52). Αυτός μπορεί να είναι ένας άρτος από σουσάμι, ποικιλοτρόπως ονομάζεται Σησάμις, Σησαμούς, (σησαμοείς), ή Σησαμίτης. Η Σησάμις, είναι ένας σφαιρικός άρτος που γίνεται από ψημένο σουσάμι, μέλι και λάδι, και είναι ένας από τους άρτους που μεταφέρονταν στην μυστική κίστη στις τελετές του Διονύσου και της Γαίας, σύμφωνα με τον Κλήμη τον Αλεξανδρινό. 43 Στο Σπαρτιατικό λατρευτικό ημερολόγιο ο άρτος αυτός είναι αφιερωμένος στην λατρεία των χθόνιων θεοτήτων όπου δεικνύεται η προσφορά ενός σησαμίτη στην Δήμητρα και την Δέσποινα, η οποία είναι η Κόρη. 44 Η ΠΑΓΚΑΡΠΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΙΤΡΙΑ Ένας στρογγυλός άρτος που ονομάζεται Παγκαρπία γινόταν και είχε πάνω του ίτρια, δηλαδή λεπτά μικρά αρτίδια από σουσάμι και μέλι, βρασμένα στο μέλι, κατόπιν σχηματισμένα σε μπάλες και συσκευασμένα σε λεπτούς βύβλους (πάπυρους) για να 43 Αθήναιος 646f: σησαμίδες εκ μέλιτος και σησάμων πεφρυγμένων και ελαίου σφαιροειδή πέμματα. Κλήμης Προτ. 2.19: οίαι δε και αι κίσται αι μυστικαί δει γαρ απογυμνώσαι τα άγια αυτών και τα άρρητα εξειπείν. ου σησαμαί ταύτα... Αριστοφάνης Αχαρν. 1092, Θουκυδίδης 5.70, Πολυδ. 6.72, Αθήναιος 114a. 44 Sokolowski 1969, αρ. 63, σειρές 8-12: Δάματρει θύσει... άρτον διά σαάμων... Δεσποίνα... άρτον διά σαάμω.

22 22 κρατούν το σχήμα τους. 45 Σε ένα ιδιωτικό λατρευτικό ημερολόγιο του +1ου αιώνα προσφέρονται στον Δία Γεωργό. 46 Η ΤΟΛΥΠΗ Ένας άλλος στρογγυλός άρτος είναι η Τολύπη, η οποία περιγράφεται ως κατασκευασμένη από Μάζα, δεδομένου ότι τολύπη σημαίνει επίσης την μπάλα του νήματος, συνήθως θεωρείται ότι είναι ένας στρογγυλός άρτος. Δεν περιγράφεται ότι είναι κατασκευασμένη από σπόρους, ωστόσο, και έτσι στην εμφάνισή της, δεν ταιριάζει με τα στρογγυλά αρτόσπορα στα λίκνα. 47 ΤΟ ΠΑΛΑΘΙΟΝ ΚΑΙ Η ΠΑΛΑΘΗ Ο έβδομος τύπος άρτου είναι επίπεδος και επιμήκης και αντιπροσωπεύει έναν άρτο φρούτων ή ξηρών καρπών συμπιεσμένων με το μέλι, το Παλάθιον ή η Παλάθη, τον οποίον ο Αθήναιος καταγράφει ως την παραδοσιακή προσφορά του Κέρνου κατά το έθος 48 (Εικ. 14, 29, 47). Η ΓΑΣΤΡΙΣ Ο Αθήναιος δίνει μια λεπτομερή συνταγή για έναν παρόμοιο άρτο, που ονομάζεται Γάστρις ή Γάστριον (λαίμαργος) στην Κρήτη: καρύδια, φουντούκια, αμύγδαλα και ψητοί σπόροι παπαρούνας κατόπιν σε πολτό μαλακωμένα με βραστό μέλι με πιπέρι. Λευκό σουσάμι τίθεται στην ίδια διαδικασία για να παράχθεί μια αντίθεση λευκού στρώματος που τοποθετείται πάνω και κάτω από το σκούρο στρώμα του άρτου. 45 Αθήναιος 646d: ίτριον πεμμάτιον λεπτόν διά σησάμου και μέλιτος γινόμενον, 648b: παγκαρπία ίτρια δ εστί ταύτα συντεθρυμμένα μετά μέλιτος εψόμενα και μετά την έψησιν σφαιρηδόν συντεθέντα περιδείται βύβλω λεπτή ένεκα του συμμένειν. 46 Sokolowski 1969, αρ. 52, σειρές (+1 ος αιών, Λατρευτικό ημερολόγιο εκ των Αθηνών): Διί Γεωργώ... παγκαρπίαν νηφάλιον. 47 Ησύχιος, τολύπη τα προφυράματα των μαζών, α και βήρηκας καλούσιν. Αθήναιος 114f: και μάζας δ εστιν... και τολύπας. Αθήναιος 140a, Κλήμης, Προτρ Αθήναιος 500d: συντιθάσιν εις παλάθης Συριακής τρόπον πλάττοντες. Θεόφραστος , Σούδα, παλάθη, Ησύχιος, παλάθη, Πορφύριος 2.7 παλάθη ηγητρία, Αθήναιος 478d, Ηρόδοτος 4.23.

23 23 Κατόπιν γίνεται τετράγωνο και επίπεδο με σπόρους σπόρους παπαρούνας και φουντουκιού. 49 Τα αναθηματικά λίκνα περιελάμβαναν επίσης, εκτός από άρτους, μικρά σφαιρίδια ή σφαίρες που αντιπροσωπεύουν διασκορπισμένους κόκκους ή σπόρους (Εικ. 3, 7, 53, 72). Οι σπόροι δεν είναι αναγνωρίσιμοι, αν και σε μία περίπτωση μοιάζουν με αμύγδαλα (Εικ.37), και σε μια άλλη, ίσως είναι ρεβίθια (Εικ. 29). Αυτά τα σφαιρίδια ή σφαίρες εμφανίζονται σε μικρά δισκία ή λίκνα στον πάτο του λίκνου (Εικ. 4, 29, 58, 77). 49 Αθήναιος 647f: ἐν Κρήτῃ δέ, φησίν, πλακουντάριον ποιοῦσιν ὅπερ ὀνομάζουσι γάστριν. γίνεται δὲ οὕτως : κάρυα Θάσια καὶ Ποντικὰ καὶ ἀμύγδαλα, ἔτι δὲ μήκων, ἃ φρύξας θεράπευσον καλῶς καὶ εἰς θυίαν καθαρὰν τρῖψον ἐπιμελῶς: συμμίξας τε τὴν ὀπώραν μάλαξον μέλιτι ἡψημένῳ, προσβαλὼν πέπερι πλέον καὶ μάλαξον γίνεται δὲ μέλαν διὰ τὴν μήκωνα. διαπλατύνας ποίησον τετράγωνον. εἶτα σήσαμον λευκὸν τρίψας μάλαξον μέλιτι ἡψημένῳ καὶ ἕλκυσον λαγάνια δύο καὶ ἓν θὲς ὑποκάτω καὶ τὸ ἄλλο ἐπάνω, ἵνα τὸ μέλαν εἰς μέσον γένηται, εὖ ῥύθμισόν τε αὐτό. Ησύχιος, γάστριον πέμμα, σησαμώδες παρά Κρησί.

24 24 Ένας αριθμός λίκνων τύπου κέρνου, με άδεια κύπελλα που είναι συνδεδεμένα με τον πάτο τους, έχουν βρεθεί στο Ιερό (Εικ ). Αυτά τα λίκνα είναι παρόμοια στην λειτουργική τους χρήση με τον Κέρνο, ο οποίος είναι πήλινο σκεύος που κατέχει μικρούς Κοτυλίσκους που περιέχουν σπόρους παπαρούνας, σιτάρι, κριθάρι, μπιζέλια, φακές, διάφορα όσπρια, και φασόλια. Τα κενά κύπελλα στα λίκνα πρέπει να είχαν χρησιμοποιηθεί για να κρατήσουν ένα οποιοδήποτε από τα τέσσερα υγρά που συνήθως μεταφέρονται στον κέρνο, μέλι, το λάδι, οίνο, ή γάλα από αίγα. 50 Στην Εικ. 89 βλέπουμε ότι το λίκνο έχει τέσσερα σκαφίδια και ίσως να περιείχε και τα τέσσερα από αυτά τα υγρά. 50 Αθήναιος 478d:... το κέρνος... ένεισι δ εν αυτοίς....μέλι, έλαιον, οίνος, γάλα...

25 25 Επίσης στον Κέρνο βρίσκουμε, σύμφωνα με τον Αθήναιο, το πρόβειο άπλυτο μαλλί, Όιον έριον άπλυτον, το οποίο φαίνεται να εκπροσωπείται στα λίκνα των Εικ. 43, 51, και 54. Αυτό είναι το μόνο μη βρώσιμο στοιχείο στην καταγραφή του Αθήναιου, και συναντάται πολύ συχνά στις προσφορές των πρώτων καρπών. Το Μαλλί συνδέεται με τις προσφορές των διαφόρων φρούτων και των σπόρων που τελούνται τόσο για τον Κτήσιο Δία, την θεότητα των αγαθών στην αποθήκη μας, όσο και για την Δήμητρα. 51 Υπάρχει επίσης και ένας αριθμός από άρτους που είναι γνωστοί από φιλολογικές πηγές, οι οποίοι δεν εμφανίζονται στα λίκνα. Η ΠΥΡΑΜΙΣ ή Ο ΠΥΡΑΜΟΥΣ Η Πυραμίς ή ο Πυραμούς, είναι ένας πυραμιδικός άρτος από σιτάρι και γίνεται από σουσάμι και μέλι. Ο άρτος αυτός περιγράφεται ως βραβείο και προσφέρεται σε όσους έμεναν άγρυπνοι όλη τη νύχτα σε συμπόσια και σε εορτές, όπως τα Θεσμοφόρια. 52 Εφόσον οι πυραμιδικοί άρτοι εμφανίζονται σε συμπόσια ηρώων σε ανάγλυφα, έχει υποστηριχθεί ότι η πυραμίς προοριζόταν για χθόνιες θεότητες και λατρείες Σύμφωνα με τον Αθήναιο, ωστόσο, οι Πυραμίδες επιδίδονταν σε συμπόσια και δεν προορίζονταν για χθόνιες τελετές Παυσανίας (προσφέρεται στην Δήμητρα στη Φιγαλεία): τα δε από των δένδρων των ημερών τα τε αλλά αμπέλου καρπόν και μελισσών τε κηρία και ερίων τα μη ες εργσίαν πω ήκοντα αλλά έτι ανάπλεα του οισύπου... Αθήναιος 473c (στον Δία Κτήσιο): κάδισκον καινόν δίωτον επίθημα έχοντα στέψαι τα ώτα ερίω λευκώ Αθήναιος 114b: εστί δε και ο πυραμούς άρτος διά σησάμων πεπτόμενος και τάχα ο αυτός τω σησαμίτη ων. Aθήναιος 647c: τούτων μνημονεύει Ιατροκλής εν τω περί Πλακούντων καὶ τοῦ πυραμοῦντος καλουμένου, οὐ διαφέρειν λέγων τῆς πυραμίδος καλουμένης: γίνεσθαι γὰρ ταύτην ἐκ πυρῶν πεφωσμένων καὶ μέλιτι δεδευμένων. αὗται δὲ ἆθλα τίθενται ταῖς παννυχίσι τῷ διαγρυπνήσαντι. Ετυμ. Μ. πυραμίς η εκ πυρών και μέλιτος ώσπερ σησαμίς, ή εκ σησάμων και μέλιτος. τινές δε από του συμβαίνοντος αυτή σχήματος πλατέος κάτωθεν όντος και εις οξύ λήγοντος, δ έστι το φλογί αναφερομένη εοικός. Ησύχιος, πυραμούντα την πυραμίδα. πυραμούς είδος πλακούντος, εκ πυρών πεφρυγμένων και μέλιτι αναδεδευμένων. Σούδα, πυραμούς, Φώτιος, πυραμειδής, Σχόλια σε Αριστοφάνη Θεσμ. 94, Αριστοφάνης Ιπ. 277, Σχόλια σε Πίνδαρο 9, Κλημης Προτρ. 2, Thonges-Stringaris 1965, σελ Aθήναιος 642e-f, απαριθμεί τις πολλές «δαγκωματιές» που προσφέρονται στην ώρα του επιδόρπιου:.. ίτρια, τραγήμαθ ήκε, πυραμούς, άμης... βλέπε και Dentzer 1982, σελ

26 26 Ο ΝΑΣΤΟΣ Ένας άλλος άρτος που δεν φαίνεται στα λίκνα είναι ο Ναστός, ένας κωνικού σχήματος άρτος ή αρτόζυμο έχει έναν πλούσιο πολτό στο εσωτερικό του, που αποτελείται από μέλι με τριμμένες σταφίδες και αμύγδαλα. 55 Το κωμικό λατρευτικό ημερολόγιο στις Όρνιθες του Αριστοφάνους περιγράφει έναν μελίρρυτο Νάστο ως θυσία στον Φαλακροκόρακα (Κορμοράνο). 56 Στην αττική λατρεία, ο Ζεύς Γεωργός λαμβάνει ένα Νάστο που γίνεται από έναν πλήρη χοίνικα αλευριού. 57 Άρτοι σε σχήμα ζώων προσφέρονται στους θεούς στους οποίους είναι ιδιαίτερα κατάλληλοι. Ο ΕΛΑΦΟΣ Ένας άρτος από σιτάρι γίνεται με μέλι και σουσάμι και διαμορφώνεται στο σχήμα του ελαφιού και προσφέρεται στην Αρτέμιδα κατά την διάρκεια της εορτής της, στα Ελαφηβόλια. 58 Η ΑΧΑΪΝΗ Ένας μεγάλος άρτος γεμάτος από λαρδί, διαμορφωμένος στο σχήμα μιας κατσίκας, προσφέρεται στη Δήμητρα Αχαϊνα (θλιβερή) στα Μεγαλάρτια, στην εορτή των μεφάλων άρτων στην Βοιωτία. 59 Ο ΒΟΥΣ ΚΑΙ Η ΣΕΛΗΝΗ Ο Βους είναι ένας άρτος διακοσμημένος με κέρατα και αντιπροσωπεύει είτε τη Νέα Σελήνη ή ένα βόδι, προσφέρεται στον Απόλλωνα, την Αρτέμιδα, την Εκάτη, την Σελήνη, την Δήμητρα, και τον Κρόνο. 60 Προφανώς, ένα κομμάτι θυσιαστικού τεχνάσματος θυμίζει την ιστορία του Ησιόδου για τον Προμηθέα, όπου αυτός ο άρτος θα μπορούσε να υποκατασταθεί για ένα πραγματικό βόδι Αθήναιος 646e: ναστὸς πλακοῦντος εἶδος, ἔχων ἔνδον καρυκκείας. Πολυδ. 6.78: ναστοί (σακτοί)... κώνος συν ασταφίσι και αμυγδάλαις, άπερ τριφθέντα και μιχθέντα οπτάται. Σχόλια σε Αριστοφάνη Πλ. 1142, Ησύχιος, ναστός, Αθήναιος 111c-d. 56 Aριστοφάνης, Όρν. 567: λάρω ναστούς θύειν μελιτούττας Sokolowski 1969, αρ. 52, σειρές (+1ος αιών, Λατρευτικό ημερολόγιο των Αθηνών): Διί Γεωργώ... ναστόν χοινικιαίον επιπλασμένον. 58 Aθήναιος 646e: ἔλαφος πλακοῦς ὁ τοῖς Ἐλαφηβολίοις ἀναπλασσόμενος διὰ σταιτὸς καὶ μέλιτος καὶ σησάμου. 59 Αθήναιος 109e: Ἀχαΐνας. τούτου τοῦ ἄρτου μνημονεύει Σῆμος ἐν η Δηλιάδος λέγων ταῖς θεσμοφόροις γίνεσθαι. εἰσὶ δὲ ἄρτοι μεγάλοι, καὶ ἑορτὴ καλεῖται Μεγαλάρτια επιλεγόντων των φερόντων αχαϊνην στέατος έμπλεων τράγον. Πολεμών 39, Πλούταρχος περί Ισιδ. και Όσιρ. 378e. 60 Πολυδεύκης 6.76: πέμμα γαρ εστί κέρατα έχον πεπηγμένα, προσφερόμενον Απόλλωνι και Αρτέμιδι και Εκάτη και Σελήνη. Sokolowski 1969, αρ. 25 (-4ος-3ος αιώνας, επιγραφή σχετικά με τη λατρεία του Απόλλωνα Πυθίου): Απόλλωνος Πύθιο...θύειν τρεις εβδόμους βους, αρ. 52, σειρές (+1ος αιώνας, Αθηναϊκό λατρευτικό ημερολόγιο): Κρόνω... επιπλάσεις βουν χοινικιαίον, Sokolowski 1962, αρ. 80, γραμμές 4-7 (Αχρονολόγητη επιγραφή λατρείας από τη Σάμο): Κουροτρόφωι και Ερμή...εβδόμους [:ΙΙΙ], Sokolowski 1955, αρ. 43, σειρά 3 (+5ος αιώνας, λατρευτική επιγραφή από τη Μίλητο): --ν: βόν, Ανθ. Παλ , Ευστάθιος, Iλ :... σελήναι πέμματα ήσαν πλατέα κυκλοτερή επί δε έξ σελήναις τοιαύταις βουν, φασίν, έβδομον έπεπτον κέρατα έχοντα κατά μίμησιν πρωτοφυούς σελήνης. έθυον μεν ουν επί τέσσαρσι ποπάνοις έθυον βουν και εκάλουν αυτόν πέμπτον βουν, μάλλον μέντοι επί ταις

27 27 Ο/H ΦΘΟΪΣ Ο Φθόϊς ή η Φθοΐς γίνεται από μαλακό αλεύρι σίτου, τυρί και μέλι. O Αθήναιος μας δίνει μια συνταγή: αφού στραγγιστεί η επιπλέον υγρασία από το τυρί, τρίψτε το, βάλτε το σε ένα χάλκινο στραγγιστήρι, σουρώνουμε, προσθέτουμε το μέλι και ένα φλιτζάνι μαλακό αλεύρι σίτου, και ανακατεύουμε μέχρι να μαλακώσει. Άλλες πηγές καθιστούν σαφές ότι ψήνεται όπως ο πλακούς και δεν τηγανίζεται. 62 Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς κατονομάζει τον φθόϊ μεταξύ των περιεχομένων των μυστικών κύστων των Μυστηρίων του Διονύσου and Γαίας Θέμιδος. 63 Ο Φθόϊς συνήθως κατά την παράδοση προσφέρεται σε θυσίες, που σχετίζονται, από επιγραφές, με την Εστία, τον Δία, τον Απόλλωνα, και τον Ασκληπιό. 64 Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον είδος άρτου που συνδέεται με τις τελετές της Δήμητρος δεν γίνεται αναγνωρίσημο στα παραπάνω λίκνα. Αυτά είναι οι άρτοι Αιδοία, ψημένα στο σχήμα των ανδρικών και των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Συνδέονται με τα Θεσμοφόρια και τα Αλώϊα ή Αλώα, εορτές της Δήμητρος, αυτοί οι άρτοι μπορεί να θεωρούνταν υπερβολικά άρρητοι, ή ακατονόμαστοι, ώστε να αναπαραχθούν ως αναθηματικά. 65 Λίγα είναι γνωστά για τη λατρεία της Δήμητρας και της Κόρης στην Κόρινθο από μη αρχαιολόγικές πηγές. Ο Παυσανίας επισκέφθηκε τον Ακροκόρινθο και σημείωσε ότι ο ναός των Μοιρών, της Δήμητρος και της Κόρης είχε αγάλματα που δεν ήταν στη δημόσια θέα. 66 Το ότι τα αγάλματα δεν ήταν σε δημόσια θέα οθόνη σημαίνει ότι η λατρεία ήταν μυστική εκεί. Η μοναδική άλλη λογοτεχνική αναφορά της Δήμητρος στην Κόρινθο είναι από τον Ησύχιο, ο οποίος μας λέει ότι το επίθετο της ήταν Εποικιδίη, δηλαδή αυτή που προεδρεύει στην οικεία. 67 Η Δήμητρα η Εποικιδίη, υποδηλώνει ένα τελετουργικό με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις γυναίκες, αλλά δεν γνωρίζουμε τίποτα από τα τελετουργικά που συνδέονται με τα λίκνα γεμάτα με τους άρτους. Δεδομένου ότι κανένα από αυτά λίκνα δεν προέρχεται από το πρωτογενές μέρος της εναπόθεσης, δεν είναι σαφές από πού ή πώς ήταν αφιερωμένα, κανένα δεν έχει βρεθεί άθικτο στο δάπεδο, και γι 'αυτό δεν ξέρω αν ήταν αφιερωμένα στις τραπεζαρίες ή αν έπαιζαν κάποιο ρόλο στην εξ έθυον αυτόν, ος και εκαλείτο διά τούτο έβδομος βους, Ησύχιος, μαζεινός βους ο εξ αλφίτων, Σούδα, πόπανα. 62 Αθήναιος 647d-e: ὁ δὲ φθοῖς οὕτω γίγνεται: τυρὸν ἐκπιέσας τρῖβε καὶ ἐμβαλὼν ἐς κόσκινον χάλκεον διήθει, εἶτ ἐπίβαλε μέλι καὶ σελίγνεως ἡμίναν καὶ συμμάλαξον εἰς ἕν. Σχ ολ. Αριστοφ. Πλ. 677: έστι δε πλακούντας ή πέμματα... Τζετζης Προλ. Κωμ. Αριστοφ. Πλ. 677, Σουδα, ανάστατοι, φθόϊς, Ησύχιος, φθοίς. 63 Κλήμης, Προτρ.,2.19: οίαι δε και αι κίσται αι μυστικαί δει γαρ απογυμνώσαι τα άγια αυτών και τα άρρητα εξειπείν. ου σησαμαί ταύτα... δε και φθοΐς Sokolowski 1969, αρ. 151 A (-4ος αιών, Λατρευτικό ημερολόγιο της Κω), σειρά 30: και τογ καυτόν και φθόιας επτά και μέλι, σειρά 37: θύη και τους φθόιας..., Sokolowski 1955, αρ. 24 A, σειρά 22 (-4 ος αιών, επιγραφή από τις Ερυθραί που σχετίζεται με την λατρεία του Ασκληπιού): θυστά θύηι φθοίγ..., Sokolowski 1962, αρ. 109, σειρά 5 (+1ος αιών,θυσία στον Δία Αταβύριο): θυόμενον και φθόϊας Σχόλια Λουκ.,σελ. 276, αρ :...αναφέρονται δε καταύθα άρρητα ιερά εκ στέατος του σίτου κατασκευασμένα, μιμήματα δρακόντων και ανδρείων σχημάτων, σελ. 280:... εκ πλακούντος κατασκευασμένα αμφοτέρων γενών αιδοία, Αθήναιος 647a: Ἡρακλείδης ὁ Συρακόσιος ἐν τῷ περὶ Θεσμῶν ἐν Συρακούσαις φησὶ τοῖς Παντελείοις τῶν Θεσμοφορίων ἐκ σησάμου καὶ μέλιτος κατασκευάζεσθαι ἐφήβαια γυναικεῖα, ἃ καλεῖσθαι κατὰ πᾶσαν Σικελίαν μυλλοὺς καὶ περιφέρεσθαι ταῖς θεαῖς. 66 Παυσανίας 2.4.6: ο δε των Μοιρών και ο Δήμητρος και Κόρης ου φανερά έχουσι τα αγάλματα. 67 Ησύχιος, εποικιδίη Δημήτηρ εν Κορίνθω.

28 28 τελετουργία. Μερικά λίκνα έχουν τρύπες για να κρεμιούνται, το οποίο μπορεί να υποδεικνύει ότι ήταν εμφανώς κρεμασμένα μέσα στο Ιερό. Ο μεγάλος αριθμών αυτών των λίκνων που έχουν ανασκαφεί οδηγεί κάποιον να σκεφτεί ότι τα γεμάτα άρτους αναθηματικά λίκνα ήταν ένα σύνηθες, φθηνό ανάθημα για τους πολλούς προσκυνητές στο Ιερό που θα το αγοράζαν πριν από την είσοδο τους και θα το αφιέρωναν ως τάμα στη θεότητα. Με ποια εορτή όμως, εάν υπάρχει, μπορούμε να συνδέσουμε αυτές τις προσφορές των δημητριακών; Η παρουσίαση των ψημένων αγαθών στο λίκνον σίγουρα φαίνεται να υποστηρίζεται με μια εορτή που συνδέεται με την συγκομιδή δημητριακών και την προσφορά των πρώτων καρπών, αλλά το Ιερό της Δήμητρας τυπικά είναι το μέρος για τις εορτές της Δήμητρος όλο το χρόνο. Πολλές από τις τελετουργίες γνωστές από αλλού, όπως τα Μυστήρια, τα Αλώα ή Αλώϊα, τα Θεσμοφόρια, τα Καλαμαία, και η προσφορά των πρώτων καρπών, μπορεί να εορτάζονταν στο Ιερό της Δήμητρας και της Κόρης στον Ακροκόρινθο. Η αφιέρωση των αρτόζυμων στο λίκνο ήταν κατάλληλη σε οποιαδήποτε στιγμή του έτους αφού, όπως είδαμε, οι άρτοι ήταν ένα βασικό χαρακτηριστικό στοιχείο όλων των θυσιών. Εκτός από την χρησιμότητα του στο αλώνι, το λίκνο ήταν ένα πολυδύναμο σύμβολο με προεκτάσεις μυστικές ως προς τον καθαρμό και τη γονιμότητα και έπαιζε ένα ρόλο σε μια σειρά από διαφορετικές τελετουργίες. Η μοναδικότητα του λίκνου στην Κόρινθο είναι κάπως αξιοπερίεργη. Το λίκνο γεμάτο με προσφορές φαίνεται σαν μια φυσική προσφορά σε ένα ιερό της Δήμητρας, αλλά άρτοι, με ή χωρίς το λίκνο, δεν έχουν αναφερθεί πουθενά αλλού τόσο συχνά. Ακριβώς όπως και ο κέρνος που φαίνεται να είναι ιδιαίτερα Ελευσίνιος, ίσως και τα μικροσκοπικά αναθηματικά λίκνα είναι ιδιαίτερα Κορινθιακά προϊόντα. 68 Θεωρείται ότι το λίκνο συνδέεται κυρίως με τον Διόνυσο, ακόμα και αν είναι το πρώτο που πιστοποιείται ως μέρος της λατρείας του στην ελληνιστική εποχή. Η πρώϊμη ημερομηνία σε αυτά τα αναθηματικά λίκνα από την Κόρινθο καθιστά σαφές ότι το λίκνο ήταν επίσης ιερό και για την Δήμητρα από την πρώϊμη αρχαιότητα Pollitt 1979, σελ Τα λίκνα τύπου Κέρνου από την Κόρινθο διαφέρουν από τους Ελευσίνιους Κέρνους και αποτελούν έναν άλλο τύπο αναθηματικού. 69 Ure 1949, σελ , Ure 1969, σελ , Nilsson 1957, σελ. 21.

29 29 ΣΥΝΟΨΙΣ Συνοψίζοντας ό, τι μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα για τα λίκνα γεμάτα με τους άρτους: Ήταν αφιερωμένα στη Δήμητρα στο ιερό της στον Ακροκόρινθο τουλάχιστον από τις αρχές του -6ου αιώνα μέχρι τον -2ο αιώνα, και αφέθηκαν στο Ιερό σε τέτοια αφθονία και περιοδικά απομακρύνθηκαν στο σημείο εναπόθεσης όπου και βρέθηκαν. Συνδέθηκαν με τις θυσίες και τα ιερά γεύματα που πραγματοποιήθηκαν στο Ιερό, πολύ πιθανόν μόνο από γυναίκες. 70 Προφανώς οι αναθηματικοί άρτοι στα λίκνα ήταν αφιερωμένοι ως μνημείο της τελετής στην οποία οι πραγματικοί άρτοι θυσιάστηκαν στις θεές. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα αναμνηστικών αναθηματικών και ανάγλυφων από θυσίες εορτών που περιλαμβάναν την χρήση των άρτων. 71 Δεν μπορούμε να ονομάσουμε την εορτή ή τις εορτές κατά τις οποίες, αυτά τα λίκνα γεμάτα με άρτους, χρησιμοποιήθηκαν στην Κόρινθο, όπως ακριβώς δεν μπορούμε να πούμε και τίποτα για το πότε τα αφιερώματα που μνημονεύουν την θυσία έλαβαν χώρα, η πιθανότητα είναι ότι έχουν προσφερθεί σε πολλές περιπτώσεις τελετουργικών, όπως ακριβώς και οι πραγματικοί άρτοι τους οποίους μνημονεύουν χρησιμοποιήθηκαν σε πάρα πολλές θυσίες. 70 Bουκίδης 1990, σελ Kearns (1994, σελ. 68) συζητά μια λατρευτική επιγραφή του -4ου αιώνος από τον Πειραιά κατά την οποία ο ιερέας Ασκληπιού έχει χαραγμένη μια εικόνα ενός πόπανου που προσφέρθηκε ως προκαταρκτική θυσία, ίσως για να εξασφαλίσει ότι οι προσκυνητές είχαν προετοιμάσει το σωστό είδος του άρτου: Sokolowski 1969, αρ. 21 Α, γραμμές 16-17: εν αίς τα πόπανα πρώτος εξηικάσατο α χρη προθύεσθαι Ένα αναθηματικό δίδεται επίσης ως αναμνηστικό ενός πέλανου, βλέπε Jameson 1956, σ. 60.

30 30 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ : ΟΙ ΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΤΩΝ ΘΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΑΡΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΘΕΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΕΡΟΝΤΑΙ Αχαΐνας: άρτος σε σχήμα αίγας, πού δίδεται στην Δήμητρα και την Κόρη στα Μεγαλάρτια, εορτή της Βοιωτίας. Αθήναιος 109 e,πλούταρχος, περί Ις. και Ος. 378e. Αμφιφών: άρτος με δαδάκια γύρω από αυτόν, αφιερωμένος στην Αρτέμιδα. Αθήναιος 645 α, Πολυδεύκης 6,75, Σούδα, ανάστατοι, Ευστάθιος Ιλ Ανάστατοι: άρτος που δίδεται στις Αρρηφόρους. Αθήναιος 114α-β, Σούδα ανάστατοι. Αρεστήρ: άρτος που καίγεται στη φωτιά, προσφέρεται στον Ήλιο στην Μνημοσύνη και στις Μοίρες. Πολυδεύκης 6,76, LSCG 21.B19, σειρές 23-24, LSCG 22, σειρά 2, LSCG 26, σειρά 2, Bekker, Ανέκδοτα. Ελλην. I, σ Βασύνια: σιτάρι βρασμένο με μέλι, σύκα, καρύδια, προσφέρεται στην Ίριδα. Αθήναιος 645b. Βήρηξ: Μάζα, τρώγεται στην εορτή του Απόλλωνος Κοπίδος στην Σπάρτη. Ησύχιος, τολύπη, βήρηκες, Αθήναιος 114f 140a, Bekker, Ανέκδοτα. Ελλ. I, σ Βούς: επίπεδος στρογγυλός άρτος με κέρατα, προσφέρεται στον Κρόνο, στην Εστία, στην Εκάτη, στην Σελήνη κατά την Νουμηνία, στον Απόλλωνα, στην Αρτέμιδα, στην Κουροτρόφο και στον Ερμή. Ευστάθιος, Ιλ , Σούδα, πόπανα, Ανθ. Παλ. 6.36, 98, Πολυδεύκης 6,76, Ησύχιος, μαζεινός βούς. LSCG 25,LSCG 52, σειρές 24-25, LSS 80, σειρά 7, LSS 21, LSAM 43, σειρά 3. Γάστρις: επίπεδος άρτος φτιαγμένος από σπόρους, ξηρούς καρπούς, πιπέρι και μέλι. Αθήναιος 647f, Ησύχιος,γάστριον. Ετυμ. Μ. 221,45. Ελατήρ: άρτος πεπλατυσμένος και γεμισμένος με πολτό βρασμένων φασολιών (φασολάδα) και προσφέρεται στην Ήρα, στον Δία Φράτριο, στον Διόνυσο, και στην Αθηνά. Αριστοφάνης, Αχ. 246 Ιπ. 1183, Σούδα, ελατήρ, Ησύχιος, έλατρα, LSCG 19, σειρά 7, LSCG 151Β, σειρά 9, LSAM 37, σειρά 11, LSAM 50, σειρά 36. Ελαφός: άρτος μορφοποιημένος σε σχήμα ελαφιού φτιαγμένος από σιτάρι, μέλι, και σουσάμι, προσφέρεται στην Αρτέμιδα και στην εορτή της, στα Ελαφηβόλια. Αθήναιος 646e. Ελλύτης: άρτος από σιτάρι που προσφέρεται στις Μούσες LSCG 135, σειρές

31 31 Επιπελανίαι: άρτοι που προσφέρονται σε προκαταρκτικές θυσίες Ησύχιος, επιπελανίαι. Επιπέμματα: γενικοί θυσιαστικοί άρτοι. LSAM 38, σειρές Θάργυλος, Θαλύσιος: άρτος που γίνεται από τους πρώτους καρπούς της συγκομιδής σιτηρών και προσφέρεται στην Δήμητρας και στον Απόλλωνα, στα Θαλύσια και στα Θαργήλεια αντίστοιχα. Αθήναιος 114 α, Ευστάθιος, Ιλ. 772,22. Θιαγών: αυτός ο άρτος προσφέρεται στους θεούς στην Αιτωλία. Αθήναιος 114c, Ησύχιος, θιαγόνες. Κόλλυβα: μικρά στρογγυλά αρτίδια που προσφέρονται στον Δία, στην Δαμία και την Αυξησία. Ησύχιος, κόλλυβα, Αριστοφάνης Βατ. 507, Ειρ 1196, Σχολ. Αριστοφάνους, Πλ. 768, Αθήναιος 112f, LSCG 55, σειρά 24, LSCG 62, σειρά 11. Κρήιον: Αργείος γαμήλιος άρτος που ψήνεται στην εσχάρα και στα κάρβουνα. Αθήναιος 645d. Κρίβανα: άρτοι μορφοποιημένοι σε σχήμα μαστού, μεταφέρονται σε Σπαρτιατικά τελετουργικά γάμου Αθήναιος 115α, 646a. Λοχιά: άρτος που γίνεται για την Αρτέμιδα, ίσως να συνδέεται με τα έθιμα του τοκετού. Ησύχιος, λοχιά. Μύλλος: άρτοι-αιδοία από σουσάμι και μέλι, πομπεύονται προς τιμήν της Δήμητρος και της Κόρης στην Θεσμοφόρια, στις Συρακούσες. Αθήναιος 647a. Ναστός: άρτοι κωνικοί με σταφίδες, αμύγδαλα, και πολτό ζεστού μελιού στο εσωτερικό του, προσφέρεται στον Δία Γεωργό. Αθήναιος 111c-d, 646e, Πολυδεύκης 6,78, Αριστοφάνης, Σφ. 567, Πλούτ. 1142, Σχολ., Αριστοφάνης, Πλούτ. 1142, Ησύχιος, ναστός LSCG 52, σειρές 11-14, LSCG 55, σειρά 23. Νεήλατα: αρτόζυμα από τριμμένο κριθάρι και βρασμένα με μέλι, σταφίδες, και χλωρά ρεβίθια, διανέμεται στις μυήσεις. Δημοσθένης, περί Στεφ. 260, Πολυδεύκης 6,77, Ιουλ, Επ. 24, Αθήναιος 645b, Bekker, Aνεκδ. Ελλην, σ. 282, Αρποκρατίων, νεήλατα. Οβελία: άρτος ψημένος στη σούβλα, μεταφέρεται σε πομπή προς τιμήν του Διονύσου. Πολυδεύκης 6,75, Αθήναιος 111b, Ησύχιος, οβελίας.

ΠΛΑΣΤΗΡΙ, ΤΑΨΙ. Έβαζαν πάνω τα καρβέλια να φουσκώσουν.

ΠΛΑΣΤΗΡΙ, ΤΑΨΙ. Έβαζαν πάνω τα καρβέλια να φουσκώσουν. ΣΚΑΦΙΔΙ Το χρησιμοποιούσαν για να κάνουν το ζυμάρι. Έπρεπε εκεί να ετοιμάσουν το αλεύρι, να αναπιαστεί το προζύμι και να γίνει ο ζυμωτός, δηλαδή το ζυμάρι. Μετά το τέλος του ζυμωτού η σκάφη πλενόταν και

Διαβάστε περισσότερα

Στα συμπόσιά τους τα τραπέζια ήταν βαρυφορτωμένα και το κρασί έρεε άφθονο.

Στα συμπόσιά τους τα τραπέζια ήταν βαρυφορτωμένα και το κρασί έρεε άφθονο. Οι αρχαίοι Έλληνες ήταν καλοφαγάδες. Γενικά όμως ήταν λιτοδίαιτοι, σκοπό είχαν να ερεθίσουν και όχι να βαρύνουν το στομάχι, γι αυτό άλλωστε ήταν πλούσιες σε καρυκεύματα και αρωματικά βότανα Στα συμπόσιά

Διαβάστε περισσότερα

Τεχνολογία Παρασκευής «Παραδοσιακών Ζυμαρικών» Θεοφάνης Γεωργόπουλος, Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων, ΤΕΙ Θεσσαλίας

Τεχνολογία Παρασκευής «Παραδοσιακών Ζυμαρικών» Θεοφάνης Γεωργόπουλος, Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων, ΤΕΙ Θεσσαλίας Τεχνολογία Παρασκευής «Παραδοσιακών Ζυμαρικών» Θεοφάνης Γεωργόπουλος, Καθηγητής Εφαρμογών, Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων, ΤΕΙ Θεσσαλίας Φοιτητές: Ηλιάνα Γκοβίνα Κατερίνα Κάμπα Δημήτρης Φραγκούλης Χρήστος

Διαβάστε περισσότερα

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου τα δημητριακά ήταν μια από τις πολλές πηγές τροφίμων, καθώς η δίαιτα των Ευρωπαίων βασιζόταν κυρίως σε τρόφιμα

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου τα δημητριακά ήταν μια από τις πολλές πηγές τροφίμων, καθώς η δίαιτα των Ευρωπαίων βασιζόταν κυρίως σε τρόφιμα Τo ψωμί στην Ελλάδα μέσα από σπάνιο φωτογραφικό υλικό. Σπάνια φωτογραφικό υλικό της Ελλάδας σε σχέση με το ψωμί. Η ιστορία του ψωμιού ξεκινάει πριν από 30.000 χρόνια στην Ευρώπη. Το πρώτο ψωμί που φτιάχτηκε

Διαβάστε περισσότερα

Τα κύρια συστατικά του ψωμιού είναι : αλεύρι, νερό, αλάτι, μαγιά ή προζύμι.

Τα κύρια συστατικά του ψωμιού είναι : αλεύρι, νερό, αλάτι, μαγιά ή προζύμι. Το ψωμί (άρτος) είναι βασικό είδος τροφίμου με ιδιαίτερη θρεπτική αξία. Ανήκει στην παραδοσιακή διατροφή, ιδιαίτερα αυτής των φτωχών. Το ψωμί είναι η βασική τροφή στην Ευρώπη, αλλά και στους πολιτισμούς

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Σχολικό έτος: 2013-2014 Από την αρχαία Ελλάδα στη σύγχρονη εποχή, ο αθλητισμός και τα φαινόμενα της βίας και του ντόπινγκ

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές συνήθειες στον αρχαίο πολιτισμό της Ελλάδας

Διατροφικές συνήθειες στον αρχαίο πολιτισμό της Ελλάδας Διατροφικές συνήθειες στον αρχαίο πολιτισμό της Ελλάδας Επιμέλεια, παρουσίαση : Παντελάκη Μαργαρίτα (ΠΕ08, καλλιτεχνικών μαθημάτων, 3ο Δημοτικό Σχολείο Σερρών ) Δευτέρα, 12 Νοεμβρίου 12 Τι σχέση μπορούν

Διαβάστε περισσότερα

Η συνταγή πρέπει να είναι γραμμένη σε κατευθυντικό λόγο. Στα κείμενα που περιέχουν οδηγίες ο αναγνώστης πρέπει να οδηγηθεί σε συγκεκριμένες ενέργειες

Η συνταγή πρέπει να είναι γραμμένη σε κατευθυντικό λόγο. Στα κείμενα που περιέχουν οδηγίες ο αναγνώστης πρέπει να οδηγηθεί σε συγκεκριμένες ενέργειες Συνταγές μαγειρικής Η συνταγή πρέπει να είναι γραμμένη σε κατευθυντικό λόγο. Στα κείμενα που περιέχουν οδηγίες ο αναγνώστης πρέπει να οδηγηθεί σε συγκεκριμένες ενέργειες και για αυτό ο λόγος πρέπει να

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Τρόφιμα και μαγειρική

Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Τρόφιμα και μαγειρική Ι ΑΚΤΙΚΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: Τρόφιμα και μαγειρική Ενότητα: ιατροφή (2 φύλλα εργασίας) Επίπεδο: Α1, Α2 Κοινό: αλλόγλωσσοι ενήλικες ιάρκεια: 4 ώρες (2 δίωρα) Υλικοτεχνική υποδομή: Για τον διδάσκοντα: 1 υπολογιστής

Διαβάστε περισσότερα

1ΤΓ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΠΑΞΙΜΑΔΙΟΥ Γ. ΠΑΞΙΜΑΔΙ ΣΙΤΑΡΕΝΙΟ

1ΤΓ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΠΑΞΙΜΑΔΙΟΥ Γ. ΠΑΞΙΜΑΔΙ ΣΙΤΑΡΕΝΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Η Κρήτη είναι νησί, ορεινό νησί, με οικονομία που εξηρτάτο στο μεγαλύτερο βαθμό της από την γεωργία και την κτηνοτροφία. Και ήταν ο τρόπος ζωής των Κρητών, μαζί με τα προϊόντα του νησιού

Διαβάστε περισσότερα

H κουζίνα της Αργεντινής

H κουζίνα της Αργεντινής H κουζίνα της Αργεντινής Αργεντινή Η Αργεντινή είναι μια χώρα που βρίσκεται κυρίως. Στο νότιο μισό της νότιας Αμερικής Το κλίμα: Η κεντρική Αργεντινή έχει θερμά καλοκαίρια με καταιγίδες και ψυχρούς χειμώνες.

Διαβάστε περισσότερα

Ζυμώνετε τα συστατικά όλα μαζί για να γίνουν μία ζύμη. Τα αφήνετε σκεπασμένα επί 3 ώρες. Κατόπιν τα απλώνετε για την επακόλουθη επεξεργασία.

Ζυμώνετε τα συστατικά όλα μαζί για να γίνουν μία ζύμη. Τα αφήνετε σκεπασμένα επί 3 ώρες. Κατόπιν τα απλώνετε για την επακόλουθη επεξεργασία. ΒΑΣΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΖΥΜΗΣ Ζύμη για γεμιστό πιτάκι 1,5 kg αλεύρι 15 g αλάτι 250 g βούτυρο ή λίπος 3/8 l νερό Ζυμώνετε τα συστατικά όλα μαζί για να γίνουν μία ζύμη. Τα αφήνετε σκεπασμένα επί 3 ώρες. Κατόπιν

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή διατροφή Άνσελ Κις

Μεσογειακή διατροφή Άνσελ Κις Μεσογειακή διατροφή Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών που συμπεριλαμβάνονταν

Διαβάστε περισσότερα

Ο τρόπος αυτός διατροφής κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, καθώς πλήθος μελετών δείχνουν ότι οι κάτοικοι Μεσογειακών περιοχών

Ο τρόπος αυτός διατροφής κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια, καθώς πλήθος μελετών δείχνουν ότι οι κάτοικοι Μεσογειακών περιοχών ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΤΣΙΑΤΤΑΛΑΣ Η Παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή, ύστερα από μελέτες και στη χώρα μας και αλλού, έχει αποδειχτεί η πιο υγιεινή διατροφή. Η Μεσογειακή διατροφή χαρακτηρίζεται από τις διατροφικές συνήθειες

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ. Σίλια Βιδάκη

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ. Σίλια Βιδάκη ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ Σίλια Βιδάκη ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Διατροφή στην Αρχαία Αίγυπτο 2. Διατροφή στην Αρχαία Ελλάδα 2.1 Διατροφή των αρρώστων στην Αρχαία Ελλάδα 2.2 Διατροφή των αθλητών στην Αρχαία Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των

Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των Μεσογειακή διατροφή είναι όρος που επινοήθηκε από τον φυσιολόγο Άνσελ Κις για να περιγράψει το μοντέλο διατροφής, το οποίο ακολουθούσαν οι λαοί των μεσογειακών χωρών που συμπεριλαμβάνονταν στη Μελέτη των

Διαβάστε περισσότερα

Η κεραμική τέχνη στην αρχαία Ελλάδα

Η κεραμική τέχνη στην αρχαία Ελλάδα Θέμα της διδακτικής πρότασης Η κεραμική τέχνη στην αρχαία Ελλάδα Τάξη: Α Γυμνασίου Στοχοθεσία Επιδιώκεται οι μαθητές/τριες να εξοικειωθούν με τους τύπους, τα ονόματα και τις χρήσεις των αγγείων της αρχαιότητας.

Διαβάστε περισσότερα

Menu no. 1 2 3 4 5 6 7 8 10 NORMAL SCHNELL WEISSBROT SUSSES BROT VOLLKORN KUCHEN TEIG BACKEN MARMELADE SANDWICH Επίπεδο 1 2 1 2 1 2 Βάρος ψωµιού στα γραµµάρια, περ. 750 1300 750 1300 750 1300 Συνολικός

Διαβάστε περισσότερα

Απίθανη, θεϊκή σοκολατόπιτα από τον Αλέξη Επιθυμιάδη και το alwayshungry.gr!

Απίθανη, θεϊκή σοκολατόπιτα από τον Αλέξη Επιθυμιάδη και το alwayshungry.gr! Απίθανη, θεϊκή σοκολατόπιτα από τον Αλέξη Επιθυμιάδη και το alwayshungry.gr! Αυτή η συνταγή για σοκολατόπιτα θα εντυπωσιάσει όλους τους λάτρεις της σοκολάτας! Έψαχνα καιρό για μία μοναδική συνταγή ενός

Διαβάστε περισσότερα

Πίτα χωριάτικη με κιμά, μελιτζάνα και πράσο

Πίτα χωριάτικη με κιμά, μελιτζάνα και πράσο Πίτες Πίτα χωριάτικη με κιμά, μελιτζάνα και πράσο Υλικά (για 20 άτομα) Γέμιση ½ κιλό κιμά μοσχαρίσιο και χοιρινό ανάμεικτο 300 γρ μελιτζάνες 200 γρ πράσα αλάτι, πιπέρι, ρίγανη Ζύμη 800 γρ αλεύρι για όλες

Διαβάστε περισσότερα

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ 4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Οι Αθηναίοι πολίτες ~120.000 Ήταν η μοναδική κυρίαρχη δύναμη στην πόλη. Από αυτούς πήγαζε κάθε εξουσία. Κατάγονταν

Διαβάστε περισσότερα

Ιανουάριος Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή

Ιανουάριος Δευτέρα Τρίτη Τετάρτη Πέμπτη Παρασκευή Σάββατο Κυριακή ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΜΕΝΙΔΙΟΥ Ε - ΣΤ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2015 Στην ελληνική μυθολογία ο Ήλιος ήταν προσωποποιημένος ως θεότητα που οδηγούσε το πύρινο άρμα του στον ουρανό. Σαν πλανήτης είναι ο αστέρας του ηλιακού συστήματος

Διαβάστε περισσότερα

Εισαγωγή στην Κλασική Αρχαιολογία ΙΙ (5ος - 4ος αι. π.χ.) Ιφιγένεια Λεβέντη

Εισαγωγή στην Κλασική Αρχαιολογία ΙΙ (5ος - 4ος αι. π.χ.) Ιφιγένεια Λεβέντη Εισαγωγή στην Κλασική Αρχαιολογία ΙΙ (5ος - 4ος αι. π.χ.) Ιφιγένεια Λεβέντη Τμήμα: Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 8. Πανελλήνια Ιερά. Δελφοί και Ολυμπία Τα Πανελλήνια

Διαβάστε περισσότερα

Από τα παιδιά της Γ τάξης του 14/θ Μειονοτικού Σχολείου Κενταύρου

Από τα παιδιά της Γ τάξης του 14/θ Μειονοτικού Σχολείου Κενταύρου Από τα παιδιά της Γ τάξης του 14/θ Μειονοτικού Σχολείου Κενταύρου Η παρούσα εκπαιδευτική δραστηριότητα υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος Μαθαίνουμε Παρέα που χρηματοδοτείται από το Κοινωφελές Ίδρυμα

Διαβάστε περισσότερα

Comenius Programme Τρεις παραδοσιακές συνταγές από την Ελλάδα

Comenius Programme Τρεις παραδοσιακές συνταγές από την Ελλάδα Comenius Programme Τρεις παραδοσιακές συνταγές από την Ελλάδα ΜΟΥΣΑΚΑΣ ΥΛΙΚΑ 1κιλό μελιτζάνες 160 γρ. ελαιόλαδο 1 μεγάλο κρεμμύδι ψιλοκομμένο 450 γρ. κιμά 1 ποτήρι άσπρο κρασί 350 γρ. ντομάτες ψιλοκομμένες

Διαβάστε περισσότερα

Γλυκιά μους Philadelphia με μαρμελάδα τομάτα

Γλυκιά μους Philadelphia με μαρμελάδα τομάτα Γλυκιά μους Philadelphia με μαρμελάδα τομάτα Χρόνος προετοιμασίας: 30 λεπτά Χρόνος ψυγείου: 3-5 ώρες Για 4 άτομα 350 γραμμάρια Philadelphia 150 ml κρέμα γάλακτος 180 ml γάλα 100 γραμμάρια ζάχαρη 2 φύλλα

Διαβάστε περισσότερα

Βασιλόπιτα τσουρέκι, από την Αργυρώ μας και το argiro.gr!

Βασιλόπιτα τσουρέκι, από την Αργυρώ μας και το argiro.gr! Βασιλόπιτα τσουρέκι, από την Αργυρώ μας και το argiro.gr! Μπορεί το τσουρέκι να θέλει την ώρα του, αλλά αυτή η συνταγή για Βασιλόπιτα τσουρέκι είναι εύκολη! Είναι αφράτη, με μοναδική υφή και γεύση και

Διαβάστε περισσότερα

Λ Ερωτήσεις & απαντήσεις για τον αρτοπαρασκευαστή Πρόβληµα Αιτία Λύση Η συσκευή ή η οθόνη δεν λειτουργούν Καπνός βγαίνει από τον κάδο ψησίµατος ή τις διεξόδους Το ψωµί βουλιάζει στη µέση και είναι υγρό

Διαβάστε περισσότερα

Ο Πλίνιος μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από

Ο Πλίνιος μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Ο Ιπποκράτης υποστηρίζει πως η τροφή μπορεί να γίνει και φάρμακο. Τα βότανα χρησιμοποιήθηκαν σε θεραπευτικές πρακτικές ως φαρμακευτικά είδη αλλά και ως φορείς της θεϊκής ευλογίας. Οι

Διαβάστε περισσότερα

Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Π Ρ Ο Ι Ο Ν Τ Ω Ν 2013-2014. Ζ υ μ α ρ ο λ ι χ ο υ δ ι έ ς

Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Π Ρ Ο Ι Ο Ν Τ Ω Ν 2013-2014. Ζ υ μ α ρ ο λ ι χ ο υ δ ι έ ς Κ Α Τ Α Λ Ο Γ Ο Σ Π Ρ Ο Ι Ο Ν Τ Ω Ν 2013-2014 Τραγανά ψωμάκια Τραγανά ψωμάκια Κωδικός: 600 Μίνι Κάϊσερ Λευκό Σιταρένιο ψωμάκι με τραγανή κρούστα και αφράτη ψύχα. Βάρος: 40 gr. - Συσκευασία: 4 Χ 40 Λευκό

Διαβάστε περισσότερα

ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΥΣΟΥ ΑΡΧΑΙΟ ΙΚΑΡΙΟΝ

ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΥΣΟΥ ΑΡΧΑΙΟ ΙΚΑΡΙΟΝ ΒΩΜΟΣ ΤΟΥ ΙΟΝΥΣΟΥ ΑΡΧΑΙΟ ΙΚΑΡΙΟΝ Ἐριχθονίου δὲ ἀποθανόντος καὶ ταφέντος ἐν τῷ αὐτῷ τεµένει τῆς Ἀθηνᾶς Πανδίων ἐβασίλευσεν, ἐφ οὗ ηµήτηρ καὶ ιόνυσος εἰς τὴν Ἀττικὴν ἦλθον. ἀλλὰ ήµητρα µὲν Κελεὸς [εἰς τὴν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ Την Πέμπτη 25 Φεβρουαρίου 2016, οι μαθητές της Α Λυκείου του 2 ου ΓΕΛ Αγίου Δημητρίου επισκέφθηκαν το Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά, με συνοδούς καθηγητές, τις

Διαβάστε περισσότερα

συνταγεσ της στιγμήσ

συνταγεσ της στιγμήσ συνταγες της στιγμής ΣΟΥΠΕΣ Πικάντικη Κοτόσουπα με Φιδέ 250 γρ. φιδές 1 κιλό κοτόπουλο βρασμένο 4 φλιτζάνια ζωμού λαχανικών 1 κουταλιά της σούπας τζίντζερ φρεσκοτριμμένο 1 μικρή καυτερή πιπεριά 1 κουταλάκι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑ 10. Μινωικοί ιεροί χώροι

ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑ 10. Μινωικοί ιεροί χώροι ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΙΑ 10 Μινωικοί ιεροί χώροι Ενδεχομένως από τη Νεολιθική, αλλά με βεβαιότητα από την Προανακτορική εποχή φαίνεται ότι οι μινωίτες ασκούσαν τις λατρευτικές τους πρακτικές στα σπήλαια.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Σηµαντική αύξηση στη παραγωγή σιτηρών και γάλακτος το 2008 σε σχέση µε το έτος 2007

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Σηµαντική αύξηση στη παραγωγή σιτηρών και γάλακτος το 2008 σε σχέση µε το έτος 2007 ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Πειραιάς, 1/9/29 ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑ OΣ ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Σηµαντική αύξηση στη παραγωγή σιτηρών και γάλακτος το 28 σε σχέση µε το έτος 27 ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

μαγειρεύουμε! μαγειρεύουμε! 1, 2, 3, 1, 2, 3, μαγειρεύουμε! 50 νόστιμες συνταγές που θα σας ενθουσιάσουν!

μαγειρεύουμε! μαγειρεύουμε! 1, 2, 3, 1, 2, 3, μαγειρεύουμε! 50 νόστιμες συνταγές που θα σας ενθουσιάσουν! Ποιος είπε ότι η μαγειρική είναι δύσκολη υπόθεση ή μόνο για τους μεγάλους; Παιδιά, μπορείτε κι εσείς να ακολουθήσετε τα εύκολα βήματα των συνταγών αυτού του βιβλίου και να δημιουργήσετε υπέροχα πιάτα.

Διαβάστε περισσότερα

Βιομηχανία μπισκότων. Εργασία στο μάθημα της τεχνολογίας Διαμαντοπούλου Μαρία Ιωάννου Βασιλική- Νεκταρία Ιωάννου Μαρία-Φανουρία σχολικό έτος

Βιομηχανία μπισκότων. Εργασία στο μάθημα της τεχνολογίας Διαμαντοπούλου Μαρία Ιωάννου Βασιλική- Νεκταρία Ιωάννου Μαρία-Φανουρία σχολικό έτος Βιομηχανία μπισκότων Εργασία στο μάθημα της τεχνολογίας Διαμαντοπούλου Μαρία Ιωάννου Βασιλική- Νεκταρία Ιωάννου Μαρία-Φανουρία σχολικό έτος 2017-18 Μπισκότο Το μπισκότο είναι γλύκισμα από ζύμη διαμορφωμένη

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση γραπτού λόγου

Κατανόηση γραπτού λόγου Β1 1 Επίπεδο Β1 (25 μονάδες) Διάρκεια: 40 λεπτά Ερώτημα 1 (6 μονάδες) Διαβάζετε σ ένα περιοδικό οδηγίες για να μάθουν σωστά τα παιδιά σας σκι. Το περιοδικό όμως είναι παλιό κι έτσι βλέπετε καθαρά μόνο

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΜΑΛΛΙΑ: Αν τα μαλλιά μας είναι λιπαρά, τα πλένουμε με δυο κρόκους αυγού και ξεπλένουμε με χαμομήλι. Μια καλή και θρεπτική μάσκα μαλλιών. Ανακατεύουμε δυο κουταλιές της

Διαβάστε περισσότερα

Αγκινάρες. Μουσακάς με αγκινάρες. ΥΛΙΚΑ (για 6 άτομα)

Αγκινάρες. Μουσακάς με αγκινάρες. ΥΛΙΚΑ (για 6 άτομα) Αγκινάρες Πλούσιες σε ασβέστιο, φώσφορο, σίδηρο και ίνες. Έχουν την ιδιότητα να ρυθμίζουν τα επίπεδα της χοληστερόλης και να μειώνουν τα τριγλυκερίδια. Οι διουρητικές της ιδιότητες βοηθούν στην αποτοξίνωση.

Διαβάστε περισσότερα

Καπνός βγαίνει από. κάτω σηµείο της. Τα συστατικά δεν αναµιγνύονται ή το ψωµί δεν ψήνεται σωστά. οθόνη παρουσιάζει H:HH

Καπνός βγαίνει από. κάτω σηµείο της. Τα συστατικά δεν αναµιγνύονται ή το ψωµί δεν ψήνεται σωστά. οθόνη παρουσιάζει H:HH Πρόβληµα Αιτία Λύση Καπνός βγαίνει από τον κάδο ψησίµατος ή τις διεξόδους Το ψωµί βουλιάζει στη µέση και είναι υγρό στο κάτω σηµείο Είναι δύσκολο να βγάλετε το ψωµί από τον κάδο ψησίµατος Τα συστατικά

Διαβάστε περισσότερα

Βυζαντινά Χρόνια. Τι έτρωγαν, Τι έπιναν Οι συνήθειες τους, Ενδυμασία

Βυζαντινά Χρόνια. Τι έτρωγαν, Τι έπιναν Οι συνήθειες τους, Ενδυμασία Βυζαντινά Χρόνια Τι έτρωγαν, Τι έπιναν Οι συνήθειες τους, Ενδυμασία Τι έτρωγαν Στη διατροφή των Βυζαντινών βασικό ρόλο είχαν το ψωμί, τα λαχανικά, τα όσπρια και τα δημητριακά που τα μαγείρευαν με διάφορους

Διαβάστε περισσότερα

17. Η έννοια του μορίου σε στερεά και υγρά 18. Αεικίνητα μόρια 19. Τα μόρια στα αέρια

17. Η έννοια του μορίου σε στερεά και υγρά 18. Αεικίνητα μόρια 19. Τα μόρια στα αέρια 18 Αεικίνητα μόρια 19 Τα μόρια στα αέρια 129 Μάθημα 17 Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΟΡΙΟΥ ΣΕ ΣΤΕΡΕΑ ΚΑΙ ΥΓΡΑ Τα μόρια είναι απίστευτα μικρά, αόρατα και ανάμεσά τους υπάρχει κενός χώρος Σε προηγούμενες ενότητες, ασχοληθήκαμε

Διαβάστε περισσότερα

Αφροδίτη, Κρόνος, Ερμής, Ουρανός, Δίας, Ποσειδώνας, Άρης

Αφροδίτη, Κρόνος, Ερμής, Ουρανός, Δίας, Ποσειδώνας, Άρης Αφροδίτη, Κρόνος, Ερμής, Ουρανός, Δίας, Ποσειδώνας, Άρης Το χρώμα της Αφροδίτη είναι κίτρινο προς κόκκινο. Το μέγεθός της είναι 9,38-10 χλ. Η απόσταση από τη γη είναι 41.400.000 χλ. Δεν είναι αρκετή απόσταση

Διαβάστε περισσότερα

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου.

1. Στα αποστολικά χρόνια, η Θεία Ευχαριστία γινόταν διαφορετικά από τον τρόπο που έγινε τη βραδιά του Μυστικού Δείπνου. ΜΑΘΗΜΑ 22 ο ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ Θ.ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως σωστές ή λανθασμένες, σύμφωνα με την ιστορία της αρχαίας Εκκλησίας, γράφοντας δίπλα στον αριθμό κάθε

Διαβάστε περισσότερα

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ

ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/ηράκλειτος.php ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ «ΠΕΡΙ ΦΥΣΕΩΣ» Ι. Ενώ ο λόγος αυτός υπάρχει πάντα, ωστόσο οι άνθρωποι δεν τον κατανοούν ούτε προτού τον ακούσουν ούτε όταν τον

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ. πολίτικη. Συνταγή: Μαρία Κοκάκη YΛΙΚΑ

ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ. πολίτικη. Συνταγή: Μαρία Κοκάκη YΛΙΚΑ Συνταγή: Μαρία Κοκάκη ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ YΛΙΚΑ πολίτικη Αλεύρι ΜΥΛΟΙ ΚΡΗΤΗΣ για Τσουρέκι: 550-600 γρ. (5 κούπες) Ζάχαρη: 150 γρ. (3/5 κούπας) Μαγιά: 45 γρ. νωπή ή 15 γρ. ξηρή (2 φακελάκια) Γάλα φρέσκο (χλιαρό):

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «παιδιά, έφηβοι, νέοι»

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «παιδιά, έφηβοι, νέοι» Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «παιδιά, έφηβοι, νέοι» Υλικό για προαιρετική ενασχόληση των μαθητών πριν και μετά την επίσκεψη στο Μουσείο Ακρόπολης. Κατά την επίσκεψη της σχολικής σας ομάδας στο Μουσείο Ακρόπολης,

Διαβάστε περισσότερα

"Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου." (Οδυσσέας Ελύτης)

Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου. (Οδυσσέας Ελύτης) "Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου." (Οδυσσέας Ελύτης) Το σύμπαν δεν υπήρχε από πάντα. Γεννήθηκε κάποτε στο παρελθόν. Τη στιγμή της γέννησης

Διαβάστε περισσότερα

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Γ Ρ Α Π Τ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν

Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Γ Ρ Α Π Τ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν Π Ι Σ Τ Ο Π Ο Ι Η Σ Η Ε Π Α Ρ Κ Ε Ι Α Σ Τ Η Σ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ Κ Α Τ Α Ν Ο Η Σ Η Γ Ρ Α Π Τ Ο Υ Λ Ο Γ Ο Υ Π Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α Τ Ω Ν 2 5 Μ 0 Ν Α Δ Ε Σ 1 Y Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Π Α Ι Δ Ε Ι Α Σ Κ Α Ι Θ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΑ ΕΙΠΝΑ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΟΡΙΝΘΟ

ΤΑ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΑ ΕΙΠΝΑ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΟΡΙΝΘΟ 3 ΒΙΒΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 37 JOHN FOTOPOULOS ΤΑ ΘΥΣΙΑΣΤΗΡΙΑ ΕΙΠΝΑ ΣΤΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΚΟΡΙΝΘΟ Μία κοινωνικο-ρητορική ανάλυση του Α Κορ. 8:1-11:1 Μετάφραση: Μόσχος Γκουτζιούδης ΕΚ ΟΣΕΙΣ Π. ΠΟΥΡΝΑΡΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2005

Διαβάστε περισσότερα

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49

Αναρτήθηκε από τον/την Δρομπόνης Σωτήριος Πέμπτη, 18 Απρίλιος :48 - Τελευταία Ενημέρωση Πέμπτη, 18 Απρίλιος :49 Στις 17 Απριλίου 2013 επισκεφθήκαμε το Αρχαιολογικό Μουσείο Μεγάρων. Η αρχαιολόγος κα Τσάλκου (την οποία θερμά ευχαριστούμε) μας παρουσίασε τα πολύ εντυπωσιακά ευρήματα της περιοχής μας δίνοντάς μας αναλυτικές

Διαβάστε περισσότερα

Γέμιση με μανιτάρια. Εκτέλεση:

Γέμιση με μανιτάρια. Εκτέλεση: Γέμιση με μανιτάρια Η γέμιση είναι μια υπόθεση που είμαι σίγουρος πως απασχολεί αυτή τη στιγμή κάθε Ελληνίδα νοικοκυρά. Σήμερα ήρθα να δώσω λύση σε όσες στερέψατε από ιδέες αλλά και σε όσες θέλετε να κάνετε

Διαβάστε περισσότερα

2. Όταν πίνουμε όλοι μαζί λέμε... Καλή όρεξη! τον λογαριασμό, παρακαλώ! στην υγεία μας!

2. Όταν πίνουμε όλοι μαζί λέμε... Καλή όρεξη! τον λογαριασμό, παρακαλώ! στην υγεία μας! 1. Βρέστε την άσχετη λέξη 2. Μήλο/ κιμά/ αχλάδι/ σταφύλι/ καρπούζι 3. Μουσακάς/ γεμιστά/ τζατζίκι/ γάλα/ φασολάδα 4. Μοσχάρι/ χοιρινό/ ψάρι/ κοτόπουλο/ μπριζόλα 5. Αλάτι/ λάχανο/ μαρούλι/ κρεμμύδι/ σκόρδο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Διατροφικός Τύπος: ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Διατροφικός Τύπος: ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Διατροφικός Τύπος: ΣΥΝΔΥΑΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΠΡΩΙΝΟ - Μπορείτε να πιείτε καφέ ή τσάι ή τσάι από βότανα χωρίς ζάχαρη 11:00 με 12:00 ΣΝΑΚ Μπορείτε να συνδυάζετε τις τροφές που βρίσκονται στην

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑ ΣΤ 1 ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΑΠΟ 4 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑ ΣΤ 1 ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΑΠΟ 4 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΚΕΦΑΛΑ ΣΤ 1 ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ ΑΠΟ 4 ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ ΠΑΝΕΤΟΝΕ ΤΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΚΕΙΚ Πρόκειται για ένα απολαυστικό γλυκό σήμα κατατεθέν των Χριστουγέννων για την Ιταλια. Υλικά:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο. Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ. Εκπαίδευση στην πυραμίδα της υγιεινής διατροφής ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΜΑΘΗΜΑ 2 ο. Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ. Εκπαίδευση στην πυραμίδα της υγιεινής διατροφής ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Πρόγραμμα ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΣΕ ΕΥΠΑΘΕΙΣ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΚΑΤA ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΖΩΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΜΕ 4 ΕΙΔΙΚΟΥΣ ΜΑΘΗΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΕΤΟΥΣ 2013

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΕΤΟΥΣ 2013 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πειραιάς, 3 / 4 / 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ, ΕΤΟΥΣ 2013 Από την

Διαβάστε περισσότερα

Η ιστορία της ζάχαρης

Η ιστορία της ζάχαρης ΖΑΧΑΡΗ Η ιστορία της ζάχαρης H λέξη ζάχαρη προέρχεται ετυμολογικά από την σανσκριτική λέξη śarkara, που αρχικά σήμαινε άμμος ή χαλίκι. Το αρχαίο ινδικό όνομά της γκάουρα προφανώς προήλθε από την ονομασία

Διαβάστε περισσότερα

Τοιχοποιία Ι Επισκευές

Τοιχοποιία Ι Επισκευές Τοιχοποιία Ι Επισκευές Τα κατεστραμμένα ή φθαρμένα μέρη της τοιχοποιίας επισκευάζονται ακολουθώντας τις παραδοσιακές τεχνικές. Ο τεχνίτης πριν ξεκινήσει πρέπει να έχει έτοιμα τα απαιτούμενα υλικά: πέτρες

Διαβάστε περισσότερα

Συμβουλές για την προετοιμασία των ψαριών

Συμβουλές για την προετοιμασία των ψαριών Συμβουλές για την προετοιμασία των ψαριών Στοιχεία καταχώρησης Πληροφορίες Πωλητή Όνομα: Living - Ηλεκτρονικό tosi851@hotmail.com Ταχυδρομείο: Όνομα: Living Επώνυμο: - Χώρα: Αλβανία Διεύθυνση: lagja nr1

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ _ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ _ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ _ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ 6 Ο Γ Ε. Λ. Α Γ Ρ Ι Ν Ι Ο Υ Τ Μ Η Μ Α : Β 1 Κ Α Θ Η Γ Η Τ Η Σ : Γ. Α Σ Η Μ Α Κ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Σ Χ. Ε Τ Ο Σ : 2 0 1 6 2 0 1 7 ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΘΕΜΑΤΟΣ Η ιδιαίτερη σημασία

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ετη 2009, 2010 και 2011

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ετη 2009, 2010 και 2011 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Πειραιάς, 02 / 04 / 2014 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΤΗΣΙΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΓΕΩΡΓΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Ετη 2009, 2010

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγές γεμάτες νοστιμιά!

Συνταγές γεμάτες νοστιμιά! Συνταγές γεμάτες νοστιμιά! Πατατοσαλάτα με Tulip Chopped Ham 200 γρ. Tulip Chopped Ham κομμένο σε κύβους 2 μέτριου μεγέθους πατάτες, βρασμένες και ξεφλουδισμένες 50 γρ. βρασμένο μπιζέλι Χοντροκομμένα

Διαβάστε περισσότερα

ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΚΑΒΙΡΩΝ (ΚΑΒΙΡΕΙΟ) Καβίρειο

ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΚΑΒΙΡΩΝ (ΚΑΒΙΡΕΙΟ) Καβίρειο ΙΕΡΟ ΤΩΝ ΚΑΒΙΡΩΝ (ΚΑΒΙΡΕΙΟ) Καβίρειο Ιερό τοπικής λατρείας αφιερωμένο στον θεό Κάβιρο (γενειοφόρο θεό με στεφάνι κισσού στο κεφάλι και κάνθαρο στο χέρι υπόσταση του Διονύσου) και το Θεό Παίδα (θεϊκό παιδί

Διαβάστε περισσότερα

Με Ελαιόλαδο & Πράσινες Ελιές ΚΤΨ 330γρ ΨΗΜ 300γρ ΚΤΨ 450γρ ΨΗΜ 400γρ. ΚΤΨ 340γρ ΨΗΜ 300γρ ΚΤΨ 400γρ ΨΗΜ 350γρ

Με Ελαιόλαδο & Πράσινες Ελιές ΚΤΨ 330γρ ΨΗΜ 300γρ ΚΤΨ 450γρ ΨΗΜ 400γρ. ΚΤΨ 340γρ ΨΗΜ 300γρ ΚΤΨ 400γρ ΨΗΜ 350γρ FAMILY Κλασικές Γεύσεις Μαλακή Ψίχα, Πλούσια Γεύση & Φρεσκάδα Μαργαρίτα ΚΤΨ 470γρ ΨΗΜ 420γρ ΚΤΨ 400γρ ΨΗΜ 350γρ ΨΗΣ 180 0 23 24 min ΨΗΣ 180 0 18 20 min Ελιόψωμο Φραντζόλα Ολικής Με Ελαιόλαδο & Πράσινες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΚΡΗΤΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΚΡΗΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΚΡΗΤΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ ΝΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗ ΤΕΛΟΣ ΣΤΑΣΗ 1 Η... ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ... ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Η κουζίνα της Μακεδονίας αντανακλά την πολιτισμική και γαστρονομική

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ: ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ. Αξιώτης Αλέξανδρος. Μάθημα: Το Αιγαίο και η Μεσόγειος κατά την 2 η χιλιετία π.χ.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ: ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ. Αξιώτης Αλέξανδρος. Μάθημα: Το Αιγαίο και η Μεσόγειος κατά την 2 η χιλιετία π.χ. ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ: ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ Αξιώτης Αλέξανδρος Μάθημα: Το Αιγαίο και η Μεσόγειος κατά την 2 η χιλιετία π.χ. Διδάσκων: Βλαχόπουλος Α. Χάρτης της Αιγύπτου. Ο Θεός Ρα. Αιγυπτιακή

Διαβάστε περισσότερα

πιατα με αρωμα μεσογειακο

πιατα με αρωμα μεσογειακο πιατα με αρωμα μεσογειακο Τι γινεται οταν δυο δυναμεις συναντιουνται σε μια κουζινα με «οπλο» τους το ελαιολαδο; Στην περιπτωση της ΑΝΕΚ LINES και του Chef s Club, το αποτελεσμα υπηρξε ακρως γευστικο και

Διαβάστε περισσότερα

ΑΘΗΝΑ. Η Αθηνά είναι η θεά της σοφίας Γονείς:Δίας Παππούς:Κρόνος Γιαγιά: Ρέα

ΑΘΗΝΑ. Η Αθηνά είναι η θεά της σοφίας Γονείς:Δίας Παππούς:Κρόνος Γιαγιά: Ρέα ΑΘΗΝΑ Η Αθηνά είναι η θεά της σοφίας Γονείς:Δίας Παππούς:Κρόνος Γιαγιά: Ρέα Τι προστάτευε Προστάτευε τους αδικημένους και τους ήρωες Σύμβολα Ελιά Κουκουβάγια Κόκορας Φίδι Ομάδα Μαρσέλ Τρίφκας Νίκος Λιάγκας

Διαβάστε περισσότερα

Τις τελευταίες δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει, μέσα από πληθώρα κλινικών και επιδημιολογικών μελετών, το σημαντικό ρόλο της

Τις τελευταίες δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει, μέσα από πληθώρα κλινικών και επιδημιολογικών μελετών, το σημαντικό ρόλο της Τις τελευταίες δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα έχει αναγνωρίσει, μέσα από πληθώρα κλινικών και επιδημιολογικών μελετών, το σημαντικό ρόλο της Μεσογειακής Διατροφής, τόσο στην πρόληψη όσο και στην έκβαση

Διαβάστε περισσότερα

Σαρλότ Σοκολάτας, απίθανη, «Γλυκοπλαστείο Νεανικόν»!

Σαρλότ Σοκολάτας, απίθανη, «Γλυκοπλαστείο Νεανικόν»! Σαρλότ Σοκολάτας, απίθανη, υγιεινή, ξεχωριστή, και συνταγή για μπισκότα Σαβαγιάρ, από το «Γλυκοπλαστείο Νεανικόν»! Πάντα μου άρεσαν οι τούρτες Σαρλότ. Όχι τόσο οι «σπιτικές», αυτές δηλαδή με τα ετοιματζίδικα

Διαβάστε περισσότερα

Τούρτα opera με πραλίνα φουντουκιού, και τρεις κρέμες από τον Παναγιώτη Θεοδωρίτση και τις «Συνταγές Πάνος»

Τούρτα opera με πραλίνα φουντουκιού, και τρεις κρέμες από τον Παναγιώτη Θεοδωρίτση και τις «Συνταγές Πάνος» Τούρτα opera με πραλίνα φουντουκιού, και τρεις κρέμες από τον Παναγιώτη Θεοδωρίτση και τις «Συνταγές Πάνος» Τούρτα opera με τρεις κρέμες. Για τους πολύ απαιτητικούς, και μερακλήδες της ζαχαροπλαστικής!!

Διαβάστε περισσότερα

Η Κύπρος έχει μεγάλη ποικιλία εδεσμάτων

Η Κύπρος έχει μεγάλη ποικιλία εδεσμάτων Μεσογειακή Κουζίνα Η μεσογειακή διατροφή πρωτοεμφανίστηκε στις χώρες της Μεσογείου από όπου πήρε το όνομά της. Έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο της άυλης κληρονομιάς της UNESCO. Eίναι η πιο διαδεδομένη

Διαβάστε περισσότερα

Το Ιερό του Διονύσου υπό το Σπήλαιο του Ευριπίδη

Το Ιερό του Διονύσου υπό το Σπήλαιο του Ευριπίδη Το Ιερό του Διονύσου υπό το Σπήλαιο του Ευριπίδη Η ανασκαφή των ετών 1998-2000 πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με την εποπτεία της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας - Σπηλαιολογίας και της τότε

Διαβάστε περισσότερα

oι Aγαπηµένες µου Συνταγές

oι Aγαπηµένες µου Συνταγές oι Aγαπηµένες µου Συνταγές περιεχόµενα Εισαγωγή Βασικά υλικά Σούπες & σάλτσες Λαχανικά & σαλάτες Ζυμαρικά & ρύζι Κρέας & ψάρι Αυγά & τυριά Γλυκά Ιδέες για πάρτι Κομπόστες & τρόφιμα σε άλμη Πηγές Ευχαριστίες

Διαβάστε περισσότερα

Σολομός με πάπρικα,, λαχανικά και πατάτες (ή ότι άλλο ψάρι φιλέτο θέλετε) 4 6 φιλέτα σολομό 500 γρ νερό 1 κ/κι ζωμό λαχανικών στο Thermomix ½ κιλό πατατούλες φρέσκες ½ πιπεριά κόκκινη σε λωρίδες ½ πιπεριά

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος

Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων ( π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος [IA11] ΚΛΑΣΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ Α Αρχαιολογία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων (1100-480 π.χ.). Δημήτρης Πλάντζος Πρώιμοι και Γεωμετρικοί χρόνοι (1100-700 π.χ.) (συνέχεια) Οι περίοδοι της αρχαίας ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγές του Chef Άκη Πετρετζίκη για την Schär

Συνταγές του Chef Άκη Πετρετζίκη για την Schär Συνταγές του Chef Άκη Πετρετζίκη για την Schär Carrot Cake 140 γρ. βούτυρο μαλακωμένο, 200 γρ. ζάχαρη, 250 γρ. τριμμένο καρότo, 140 γρ. σταφίδα σουλτανίνα, 2 αυγά, 200 γρ. αλεύρι Schär Mix C, 1 κ.γ. κανέλα,

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΒΑΣΑΛΟΥ ΒΠΠΓ Περιγραφή μνημείου Το αρχαίο θέατρο της Λίνδου διαμορφώνεται στους πρόποδες της δυτικής πλαγιάς του βράχου της λινδιακής ακρόπολης. Το κοίλο χωρίζεται σε

Διαβάστε περισσότερα

Τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου Χαρίδης Φίλιππος

Τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου Χαρίδης Φίλιππος Τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου Χαρίδης Φίλιππος 1. Η μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας Η τεράστια αυτή πυραμίδα είναι το αρχαιότερο από τα εφτά θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, αλλά είναι το μόνο που διασώζετε 4.000χ.Όταν

Διαβάστε περισσότερα

Θεοδωρίτση και τις «Συνταγές Πάνος»!

Θεοδωρίτση και τις «Συνταγές Πάνος»! Τούρτα μους σοκολάταφουντούκι, από τον Παναγιώτη Θεοδωρίτση και τις «Συνταγές Πάνος»! Τούρτα με διπλή μους. Με αφράτο μπισκότο από καραμελωμένα αμύγδαλα. Μια μους από σοκολάτα, και καρδιά από μους φουντουκιού.

Διαβάστε περισσότερα

Callaloo Φυλλώδες λαχανικό που κατάγεται από τη Λατινική Αμερική, είναι θρεπτικό Ένας από τους πιο διαδεδομένους τρόπους να το δοκιμάσει κανείς είναι

Callaloo Φυλλώδες λαχανικό που κατάγεται από τη Λατινική Αμερική, είναι θρεπτικό Ένας από τους πιο διαδεδομένους τρόπους να το δοκιμάσει κανείς είναι ΓΕΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΜΕΡΙΚΗ ΤΖΑΜΑΙΚΑ Jerk Chicken To jerk πάει μπροστά από κάθε τύπο κρέατος στη Τζαμάικα και είναι ο τρόπος που ουσιαστικά μαρινάρουνε το κρέας. Το κοτόπουλο, όμως, φαίνεται πως είναι το αγαπημένο

Διαβάστε περισσότερα

Το χρυσαφένιο στάρι: από το όργωμα στο ψωμί

Το χρυσαφένιο στάρι: από το όργωμα στο ψωμί Το χρώμα του σκούρου καφέ φορέματος μιας γυναίκας που δουλεύει στο χωράφι κάνει αντίθεση με το χρυσαφένιο στάρι. Με το δρεπάνι στο δεξί της χέρι κόβει ένα μάτσο στάρι που κρατάει με το αριστερό της. Έπειτα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΜΕΘΟΔΟΣ: Η ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΚΟΙΝΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΩΝ ΜΕΡΟΣ Α: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μακεδονικό παραδοσιακό σπίτι με εσωτερική αυλή, διόροφο χαγιάτι, αύλεια θύρα, και χώρο με δυνατότητα πρόσβασης από την αυλή αλλά και τον δρόμο 1

Μακεδονικό παραδοσιακό σπίτι με εσωτερική αυλή, διόροφο χαγιάτι, αύλεια θύρα, και χώρο με δυνατότητα πρόσβασης από την αυλή αλλά και τον δρόμο 1 Μακεδονικό παραδοσιακό σπίτι με εσωτερική αυλή, διόροφο χαγιάτι, αύλεια θύρα, και χώρο με δυνατότητα πρόσβασης από την αυλή αλλά και τον δρόμο Οπως και στη παραδοσιακή αρχιτεκτονική, κάποιοι χώροι του

Διαβάστε περισσότερα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα

Ανάβρυτα Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Ανάβρυτα 2015 2016 Συντελεστές: Αγγελάκης Άγγελος Αδαμάκης Παύλος Τσαντά Ιωάννα Σωτηροπούλου Κωνσταντίνα Γεωργική Οικονομία Τα πρώτα βήματα στην γεωργική οικονομία γίνονται κατά την Μυκηναϊκήεποχή. Τηνεποχήαυτή:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΑ ΑΓΑΘΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΜΑΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΑ ΑΓΑΘΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΜΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΑ ΑΓΑΘΑ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙ ΜΑΣ ΣΧ.ΕΤΟΣ 2013-2014 ΛΑΧΑΝΙΚΑ ΟΜΑΔΑ Α ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΜΑΡΙΑ-ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΣΑΛΙΔΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΤΑΤΕΛΑΤΖΕ ΓΕΩΡΓΙΑ ΤΣΑΛΓΙΑΝΝΗ ΕΛΕΝΗ ΟΡΙΣΜΟΣ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ Ο όρος

Διαβάστε περισσότερα

ποιότητα που γεύεστε Αγαπημένη συνταγούλα με τον ζουμερό καβουρμά μας!

ποιότητα που γεύεστε Αγαπημένη συνταγούλα με τον ζουμερό καβουρμά μας! ποιότητα που γεύεστε με τον ζουμερό καβουρμά μας! 10 για την προετοιμασία Υλικά (χορταστική συνταγή για 3-4 άτομα) 1 «Καβουρμά μοσχαρίσιο Μπαντάκ» 1 πακέτο ψιλά μακαρόνια 1 ματσάκι φρέσκο μαϊντανό 4 κουταλιές

Διαβάστε περισσότερα

Η ζωή χωρίς ηλεκτρικό!

Η ζωή χωρίς ηλεκτρικό! Η ζωή χωρίς ηλεκτρικό! Στα αρχαία χρόνια δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, όπως σήμερα. Όμως οι άνθρωποι της εποχής ήθελαν να φωτίσουν τα σπίτια τους και τους ναούς τους! Χρησιμοποιούσαν, λοιπόν, τα., μικρά πήλινα,

Διαβάστε περισσότερα

γεύσεις Αρχαίων και Βυζαντινών Τα σκεύη του χθες στο σήμερα!

γεύσεις Αρχαίων και Βυζαντινών Τα σκεύη του χθες στο σήμερα! ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΟΥΣΕΙΩΝ TMHMA ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 4 Τα σκεύη του χθες στο σήμερα!

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ επωνυμία: ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΜΠΟΡΙΚΗ "Β Ι Ο Α Γ Ρ Ο Σ" Α.Ε. ΑΛΕΥΡΙ ΟΛΙΚΗΣ ΑΛΕΣΗΣ ΑΠΟ ΣΙΚΑΛΗ 3KG 100 kg Όλο το έτος Β 31.08.2015 ΑΛΕΥΡΙ ΟΛΙΚΗΣ ΑΛΕΣΗΣ ΑΠΟ ΣΙΚΑΛΗ 1KG 5000 kg Όλο το έτος Β 31.08.2015 ΑΛΕΥΡΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ. Σαλάτες: Σε κάθε γεύμα (μεσημεριανό, βραδινό) επιλέξετε και σερβίρετε μια από τις ποιο κάτω σαλάτες:

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ. Σαλάτες: Σε κάθε γεύμα (μεσημεριανό, βραδινό) επιλέξετε και σερβίρετε μια από τις ποιο κάτω σαλάτες: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Πρόγευμα Λευκά δημητριακά πρωινού (χωρίς αποξηραμένα φρούτα και ξηρούς καρπούς) Σοκολατούχα δημητριακά πρωινού Κρύο ημι-αποβουτυρωμένο γάλα (2% λιπαρά) Κίτρινο τυρί χαμηλών λιπαρών

Διαβάστε περισσότερα

Η νοστιμιά της άνοιξης

Η νοστιμιά της άνοιξης 2 ΜΑΡ/ ΔΕΥΤΕΡΑ Αρακάς με λαχανικά 1. Καθαρίζετε τον αρακά και τον πλένετε. 2. Σοτάρετε το κρεμμύδι στο ελαιόλαδο και όταν γίνει διάφανο προσθέτετε τον αρακά. Τον σοτάρετε για λίγο. 3. Ρίχνετε στην κατσαρόλα

Διαβάστε περισσότερα

Γλυπτά ανάγλυφα ηρώων ιππέων προερχομένων από την Κοιλάδα των Μουσών. σελ.2 Το «άνοιγμα» της «κλειστής» κοινωνίας του χωρίου μας. Σελ.

Γλυπτά ανάγλυφα ηρώων ιππέων προερχομένων από την Κοιλάδα των Μουσών. σελ.2 Το «άνοιγμα» της «κλειστής» κοινωνίας του χωρίου μας. Σελ. Γράφει ο κ. Αναστάσιος Αλ. Τζανίμης Γλυπτά ανάγλυφα ηρώων ιππέων προερχομένων από την Κοιλάδα των Μουσών. σελ.2 Το «άνοιγμα» της «κλειστής» κοινωνίας του χωρίου μας. Σελ. 11 -2- -3- -4- -5- -6- -7- -8-

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ & ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ Τμήμα Αγροτικής Στατιστικής

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ & ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ Τμήμα Αγροτικής Στατιστικής ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ & ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ Τμήμα Αγροτικής Στατιστικής ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ Στατιστική επεξεργασία και ανάλυση: Λεωνίδας Σπανέλλης

Διαβάστε περισσότερα

κάθε μήνα έχουμε... θέμα!

κάθε μήνα έχουμε... θέμα! Στο αρχαίο θέατρο οι υποκριτές και τα μέλη του χορού έπαιζαν φορώντας προσωπεία, δηλαδή θεατρικές μάσκες. Το προσωπείο δημιουργούσε ένα πρόσωπο χωρίς ατομικά χαρακτηριστικά περισσότερο απέδιδε ένα χαρακτήρα.

Διαβάστε περισσότερα

Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις.

Απάντησε στις παρακάτω ερωτήσεις. Ερωτήσεις Πόσο καλά γνωρίζεις και Απαντήσεις τους Μινωίτες; Πόσο καλά γνωρίζεις τους Μινωίτες; 1. Τα πιο γνωστά ανάκτορα είναι της Κνωσού και της Φαιστού. 2. Οι τρίτωνες ήταν μεγάλα κοχύλια που ίσως χρησιμοποιούνταν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕ ΤΟΝ MICHEL WILLAUME

ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕ ΤΟΝ MICHEL WILLAUME ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΜΕ ΤΟΝ MICHEL WILLAUME SHOWROOM ΣΤΕΛΙΟΣ ΓΙΑΝΝΙΚΑΣ ΑΕΒΕ 4, 5 & 6 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2016 GOA Μια εξωτική τούρτα με καρύδα, μάνγκο και σοκολάτα καραμέλα που αναδεικνύει τη δύναμη

Διαβάστε περισσότερα

Αμερικάνικη κολοκυθόπιτα, από την Δήμητρα και τον Λευτέρη του Foodstates.gr!

Αμερικάνικη κολοκυθόπιτα, από την Δήμητρα και τον Λευτέρη του Foodstates.gr! Αμερικάνικη κολοκυθόπιτα, από την Δήμητρα και τον Λευτέρη του Foodstates.gr! Όλοι μας γνωρίζουμε το πάθος των Αμερικάνων για την κολοκύθα! Ειδικά τα τελευταία χρόνια που το Halloween εμφανίζεται και γιορτάζεται

Διαβάστε περισσότερα