ο λόγος ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ Ο ΛΟΓΟΣ Περιεχόμενα ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ ΚΩΤΟΥΛΑ ΕΛΕΝΗ

Transcript

1 Περιεχόμενα Ανάλυση μετοχών σε προτάσεις στα κείμενα των Λατινικών... 2 Ιδιόμορφη Απόλυτη Αφαιρετική Μετοχή Επιθετικές Μετοχές Υποθετικοί Λόγοι Πλάγιος Λόγος Πλάγιος Λόγος 2.μετατροπες Γερουνδιακή Έλξη Δήλωση Σκοπού Απόλυτη αφαιρετική (ablativus absolutus) Απαγόρευση Μετατροπή δευτερεύουσας πρότασης σε μετοχή Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική Γερουνδιακό Παθητική Περιφραστική Συζυγία Μετατροπή σε σύνταξη debeo + απαρέμφατο Οι χρήσεις των πτώσεων

2 Ανάλυση μετοχών σε προτάσεις στα κείμενα των Λατινικών Οι επιρρηματικές και οι επιθετικές μετοχές μπορούν να αναλυθούν στο αντίστοιχο είδος πρότασης. Για να προχωρήσουμε στην ανάλυση της μετοχής, θα πρέπει να γνωρίζουμε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς του ανάλογου είδους πρότασης. Θα πρέπει, επίσης, να λαμβάνουμε υπόψη μας το χρόνο στον οποίο βρίσκεται το ρήμα εξάρτησης (αρκτικός ιστορικός). Αρκτικοί χρόνοι είναι: Ενεστώτας, Μέλλοντας, Παρακείμενος, Συντελεσμένος Μέλλοντας. Ιστορικοί χρόνοι είναι: Παρατατικός, Παρακείμενος με σημασία Αορίστου, Υπερσυντέλικος. Μια μετοχή Ενεστώτα θα τραπεί σε ρήμα Ενεστώτα, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε Παρατατικό, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. (Η έγκλιση του ρήματος εξαρτάται από το σύνδεσμο εισαγωγής) H έγκλιση του ρήματος εξαρτάται από το σύνδεσμο εισαγωγής Μια μετοχή Παρακειμένου θα τραπεί σε ρήμα Παρακειμένου, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε Υπερσυντέλικο, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Μια μετοχή Μέλλοντα θα τραπεί σε Οριστική Μέλλοντα ή σε Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού Ενεργητικής Περιφραστικής Συζυγίας. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι: η μετοχή Ενεστώτα δηλώνει το σύγχρονο, η μετοχή Παρακειμένου το Προτερόχρονο, η μετοχή Μέλλοντα το υστερόχρονο. Εναντιωματικές Μετοχές [Οι εναντιωματικές προτάσεις είναι δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις. Εκφράζουν μια πραγματική κατάσταση παρά την οποία ισχύει το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Εισάγονται με τους συνδέσμους etsi, tametsi, quamquam + Οριστική και με τους συνδέσμους cum και licet + Υποτακτική.] Κείμενο 21 2

3 absens: Εναντιωματική Μετοχή, Ενεστώτα, με ρήμα εξάρτησης Ιστορικού χρόνου (factus est: Παρακείμενος). Η μετοχή δηλώνει το σύγχρονο, με την πράξη που εκφράζει το ρήμα εξάρτησης, και θα μετατραπεί σε χρόνο Παρατατικό. etsi aberat (Οριστική Παρατατικού) licet abesset (Υποτακτική Παρατατικού) Αιτιολογικές Μετοχές [Οι αιτιολογικές προτάσεις είναι προτάσεις επιρρηματικές. Δηλώνουν την αιτία του περιεχομένου μιας άλλης πρότασης, συνήθως της κύριας. Εισάγονται με τους συνδέσμους quod, quia, quoniam (quando). Όταν η αιτιολογία είναι αντικειμενικά αποδεκτή, τότε η έγκλιση που αναμένεται είναι η Οριστική. Αντίθετα, όταν η αιτιολογία είναι υποθετική ή υποκειμενική (δηλαδή εκφράζει την άποψη του υποκειμένου της κύριας πρότασης), η έγκλιση είναι λογικά η Υποτακτική. Αιτιολογικές προτάσεις εισάγονται και με το σύνδεσμο cum και εκφέρονται πάντοτε με Υποτακτική. Ο λόγος που έχουμε την Υποτακτική είναι επειδή συνήθως η αιτιολογία είναι το αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας. Όταν στην αιτιολογική πρόταση υπάρχει Υποτακτική, τηρείται γενικά η ακολουθία των χρόνων.] Κείμενο 21 appensum: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από ρήμα Ιστορικού χρόνου: dedit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο. quod illic appensum erat (Οριστική Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod illic appensum esset (Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική/Υποθετική Αιτιολογία) 3

4 cum illic appensum esset (Υποτακτική Υπερσυντέλικου. Η αιτιολογία παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα μιας εσωτερικής λογικής διεργασίας) Κείμενο 24 indignatus: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από ρήμα Ιστορικού χρόνου: inquit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο. quod Ennius indignatus erat (Οριστ. Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod Ennius indignatus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική Αιτιολογία) cum Ennius indignatus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Εσωτερική λογική διεργασία) desideranti: Αιτιολογική Μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο. Εξαρτάται από ρήμα Κείμενο 27 ιστορικού χρόνου (legit: Παρακείμενος), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Παρατατικό, ώστε να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν. quod desiderabat (Οριστ. Παρατατικού. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod desideraret (Υποτ. Παρατατικού. Υποκειμενική Αιτιολογία) cum desideraret (Υποτ. Παρατατικού. Αποτέλεσμα εσωτερικής λογικής διεργασίας) Κείμενο 31 confisus: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από Ιστορικό χρόνο: ruit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο. quod confisus erat (Οριστ. Υπερυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod confisus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική Αιτιολογία) 4

5 cum confisus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Εσωτερική λογική διεργασία) permotus: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από Ιστορικό χρόνο: ruit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο. quod permotus erat (Οριστική Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod permotus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική Αιτιολογία) cum permotus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Εσωτερική λογική διεργασία) fessa: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από Ιστορικό χρόνο: rogavit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί Κείμενο 38 το προτερόχρονο. quod fessa erat quod fessa esset cum fessa esset (Οριστ. Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική Αιτιολογία) (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Εσωτερική λογική διεργασία) Κείμενο 45 veritus: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξάρτηση από Ιστορικό χρόνο: constituit (ΠΡΚ) (Ιστορικός Ενεστώτας σύμφωνα με το Χρήστο Κανελλόπουλο). Η μετοχή θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο. quod veritus erat (Οριστ. Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod veritus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική Αιτιολογία) 5

6 cum veritus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Εσωτερική λογική διεργασία) Κείμενο 48 instinctam: Αιτιολογική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: persuasit (ΠΡΚ), οπότε θα τραπεί σε χρόνο Υπερσυντέλικο, ώστε να δηλωθεί το προτερόχρονο. quod instincta etat (Οριστ. Υπερσυντέλικου. Αντικειμενική Αιτιολογία) quod instincta esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική Αιτιολογία) cum instincta esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Εσωτερική λογική διεργασία) velut elapso: Ατιολογική Μετοχή, Υποκειμενικής ή Υποθετικής αιτιολογίας, καθώς συνοδεύεται από το velut, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο. Κείμενο 49 quod elapsus esset (Υποτ. Υπερσυντέλικου. Υποκειμενική / Υποθετική Αιτιολογία) Υποθετικές Μετοχές Η υποθετική μετοχή αναλύεται σε πρόταση ανάλογα με το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζει. [Στη λατινική γλώσσα υπάρχουν τρία είδη υποθετικών λόγων: 1) Το πρώτο είδος εκφράζει Υπόθεση Ανοικτή, χωρίς δηλαδή να δηλώνεται αν αληθεύει ή όχι: si + Οριστική οποιουδήποτε χρόνου Απόδοση: οποιαδήποτε έγκλιση. 2) Το δεύτερο είδος εκφράζει Υπόθεση Αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο): si + Υποτ. Παρατατικού (υπόθεση και απόδοση) για το παρόν, si + Υποτ. Υπερσυντέλικου (υπόθεση και απόδοση) για το παρελθόν. 3) Το τρίτο είδος εκφράζει Υπόθεση Δυνατή ή Πιθανή: si + Υποτ. Ενεστώτα (υπόθεση και απόδοση) για το παρόν-μέλλον] 6

7 Κείμενο 45 intercepta: Υποθετική Μετοχή, Γνήσια Αφαιρετική Απόλυτη, Παρακειμένου, που σχηματίζει εξαρτημένο υποθετικό λόγο. intercepta epistula ne... cognoscantur (Βουλητική Πρόταση) Εξαρτημένος Υποθετικός Λόγος Si intercepta sit (Υποτακτική Παρακειμένου) ne cognoscantur (Υποτ. Παθ. Ενεστώτα) Ευθύς Υποθετικός Λόγος Si intercepta erit (Οριστ. Συντ. Μέλλοντα) ne cognoscantur (ne + Υποτ. Ενεστώτα, που ισοδυναμεί με Αποτρεπτική Υποτακτική) Χρονικές Μετοχές Ο Υποθετικός Λόγος που σχηματίζεται ανήκει στο πρώτο είδος: Ανοικτή Υπόθεση στο μέλλον. [Σε σχέση με την πρόταση που προσδιορίζουν, οι χρονικές προτάσεις εκφράζουν: Κάτι το σύγχρονο: Στην περίπτωση αυτή εισάγονται με τους συνδέσμους: dum, quoad, quadium και εκφέρονται με Οριστική. Ειδικότερα, ο συγχρονισμός περιλαμβάνει δύο κατηγορίες: α) Παράλληλη διάρκεια (= εφόσον, όσο). β) Μια συνεχιζόμενη πράξη (= χρονική πρόταση), στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη πράξη (= κύρια πρόταση). Η χρονική πρόταση εισάγεται μόνο με το dum (= ενώ) και εκφέρεται πάντα με την Οριστική του Ενεστώτα, οποιοσδήποτε κι αν είναι ο χρόνος της κύριας πρότασης. Κάτι το προτερόχρονο. Στην περίπτωση αυτή οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους: postquam (=αφού), ubi, ut (=όταν, μόλις), simulac (simul atque), cum primum (=μόλις). Εκφέρονται με Οριστική, που για το παρελθόν είναι συνήθως η Οριστική του Παρακειμένου (ή του Υπερσυντελίκου). Κάτι το υστερόχρονο. Στην περίπτωση αυτή οι χρονικές προτάσεις εισάγονται με τους συνδέσμους antequam (ant quam), priusquam (prius quam), dum, donec, quoad. Εκφέρονται με Οριστική, όταν η πράξη ενδιαφέρει μόνο από χρονική άποψη, και με Υποτακτική, όταν η πράξη περιγράφεται ως προσδοκία ή επιδίωξη. 7

8 Για τις διηγήσεις του παρελθόντος χρησιμοποιείται πολύ συχνά ο σύνδεσμος cum με Υποτακτική Παρατατικού (για πράξη σύγχρονη) και Υπερσυντελίκου (για πράξη προτερόχρονη). Ο cum αυτός, που αποδίδεται με το «όταν», είναι γνωστός ως ιστορικός ή διηγηματικός. Ο χρονικός cum με Οριστική μας πληροφορεί απλώς για το χρόνο που έγινε κάτι. Αντίθετα, ο ιστορικός cum υπογραμμίζει τη βαθύτερη σχέση της δευτερεύουσας με την κύρια πρόταση δημιουργεί μια σχέση αιτίου και αιτιατού ανάμεσά τους. Είναι φανερός εδώ ο ρόλος του υποκειμενικού στοιχείου που υπάρχει στην Υποτακτική. α) Ο cum με Υποτακτική (ιστορικός-διηγηματικός) χρησιμοποιείται μόνο για το παρελθόν. β) Ο cum με Οριστική χρησιμοποιείται και για το παρόν και για το παρελθόν και για το μέλλον. [Ο cum με Οριστική έχει μια σειρά από ιδιαίτερες χρήσεις, στις οποίες δεν μπορεί να τον αντικαταστήσει ο ιστορικός cum. Εκφράζει δηλαδή την επανάληψη (επαναληπτικός), το ξαφνικό γεγονός (αντίστροφος cum) κτλ.] abeuntes: Χρονική Μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο Κείμενο 21 dum iam abeunt (dum + Οριστική Ενεστώτα. Μια συνεχιζόμενη πράξη, στη διάρκεια της οποίας συμβαίνει μια άλλη.) cum abirent (ιστορικός cum + Υποτακτική Παρατατικού. Με βάση την Ακολουθία των Χρόνων, το Σύγχρονο στο Παρελθόν, δηλώνεται με Υποτ. Πρτ., όταν έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: secutus est: Οριστ. Παρακειμένου) rogatus: Χρονική Μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο postquam rogatus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν) cum rogatus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν, σύμφωνα με τους κανόνες της Ακολουθίας των Χρόνων, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο reversus est) Κείμενο 25 8

9 ostendens: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο. dum ostendit (dum + Οριστική Ενεστώτα) cum ostenderet (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο inquit) Κείμενο 28 rediens: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν dum redis (dum + Οριστική Ενεστώτα, για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν) Η μετοχή δεν μπορεί να αναλυθεί με τον ιστορικό cum, γιατί αυτός ο σύνδεσμος χρησιμοποιείται ο μόνο για διηγήσεις λόγος του παρελθόντος. Κείμενο 40 interrogatus: Χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο στο παρελθόν postquam interrogatus est (postquam + Οριστ. Παρακειμένου = Προτερόχρονο) cum interrogatus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου = Προτερόχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση από ιστορικό χρόνο noluit) Κείμενο 43 ingredienti: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο dum ingrederis (dum + Οριστική Ενεστώτα = Σύγχρονο) cum ingredereris (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού = Σύγχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση ιστορικού χρόνου cecidit / Ακολουθία των χρόνων) 9

10 Κείμενο 44 exulantem: Χρονική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το σύγχρονο dum exulat (dum + Οριστ. Ενεστώτα = σύγχρονο) cum exularet (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού = σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο dixisse) Κείμενο 48 emissa: Χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο postquam cerva emissa est a servo (postquam + Οριστ. Παρακειμένου = προτερόχρονο) cum cerva emissa esset a servo (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου = προτερόχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση ιστορικού χρόνου introrupisset) Κείμενο 49 vocatus: Χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο postquam vocatus est (postquam + Οριστ. Παρακειμένου = προτερόχρονο) cum vocatus esset (ιστορικός cum + Υποτ. Υπερσυντελίκου = προτερόχρονο στο παρελθόν, με εξάρτηση ιστορικού χρόνου venit) Απόλυτες Μετοχές [Απόλυτη αφαιρετική. Όταν το υποκείμενο της μετοχής δεν έχει καμία σχέση με το υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρήματος, τότε η μετοχή και το υποκείμενό της τίθενται σε πτώση αφαιρετική, που ονομάζεται απόλυτη αφαιρετική. 10

11 Στα λατινικά η χρήση της απόλυτης μετοχής είναι πολύ πιο συχνή από ό,τι στα αρχαία ελληνικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η λατινική δε διαθέτει ενεργητική μετοχή για το παρελθόν. Εντελώς ιδιόμορφη είναι η απόλυτη αφαιρετική που αποτελείται από ένα «υποκείμενο» και ένα ουσιαστικό (που δηλώνει αξίωμα, ηλικία, επάγγελμα) ή ειδικό επίθετο.] Ιδιόμορφη Απόλυτη Αφαιρετική Μετοχή Κείμενο 21 Brenno duce: Ιδιόμορφη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική μετοχή, που δηλώνει το σύγχρονο dum Brennus dux est (dum + Οριστική Ενεστώτα = σύγχρονο) cum Brennus dux erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού) cum Brennus dux esset (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο everterunt) Κείμενο 30 patre imperatore: Ιδιόμορφη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική μετοχή, που δηλώνει το σύγχρονο dum pater imperator est (dum + Οριστική Ενεστώτα = σύγχρονο) cum pater imperator erat (χρονικός cum + Οριστική Παρατατικού) cum pater imperator esset (ιστορικός cum + Υποτ. Παρατατικού, σύγχρονο στο παρελθόν, εξάρτηση από ιστορικό χρόνο fuit) Νόθη Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική Μετοχή 11

12 Η μετοχή αυτή αποκαλείται νόθη, γιατί το υποκείμενό της είναι επί της ουσίας το ίδιο με το υποκείμενο του ρήματος, τίθεται εντούτοις σε αφαιρετική και λειτουργεί ως απόλυτη. Κείμενο 21 deletis legionibus [a Gallis]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: everterunt (ΠΡΚ). postquam Galli legiones deleverunt (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν) cum Galli legiones delevissent (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) quibus interemptis [a Camillo]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: recepit (ΠΡΚ). postquam Camillus eos interemit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν) cum Camillus eos interemisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) Κείμενο 29 audita salutatione [a Caesare]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: dixit (ΠΡΚ). postquam Caesar salutationem audivit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν) 12

13 cum Caesar salutationem audivisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) Κείμενο 34 abiectis armis [a praedonibus]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: appropinquaverunt (ΠΡΚ). postquam praedones arma abiecerunt (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) cum praedones aram abiecissent (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) Κείμενο 40 occupata urbe [a Sulla]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: coegerat (Υπερσυντέλικος). postquam Sulla urbem occupavit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) cum Sulla urbem occupavisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) Κείμενο 47 hac re audita [ab Augusto]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξάρτηση από ιστορικό χρόνο: voluit (ΠΡΚ). postquam Augustus hanc rem audivit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) 13

14 cum Augustus hanc rem audivisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) Κείμενο 48 admissis amicis [a Sertorio]: Νόθη αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: dixit (ΠΡΚ). postquam Sertorius amicos admisit (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) cum Sertorius amicos admisisset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) Γνήσια Αφαιρετική Απόλυτη Χρονική Μετοχή Κείμενο 23 occiso Scriboniano: Γνήσια αφαιρετική απόλυτη χρονική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το προτερόχρονο. Εξαρτάται από ιστορικό χρόνο: trahebatur (ΠΡΤ). postquam Scribonianus occisus est (postquam + Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) cum Scribonianus occisus esset (ιστορικός cum + Υποτακτική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο) 14

15 Επιθετικές Μετοχές Οι επιθετικές μετοχές τρέπονται σε Αναφορικές προτάσεις, που εισάγονται με την αναφορική αντωνυμία qui-quae-quo. Μια μετοχή Ενεστώτα θα τραπεί σε ρήμα Ενεστώτα, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε Παρατατικό, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Μια μετοχή Παρακειμένου θα τραπεί σε ρήμα Παρακειμένου, αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο ή σε Υπερσυντέλικο, αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Κείμενο 21 divisam: Επιθετική ο μετοχή, Παρακειμένου, λόγος που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη praedam quae non divisa erat (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, factus est/fuerat) Κείμενο 23 interroganti: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξει marito qui interrogabat (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, respondebat) cohibitae Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη lacrimae quae cohibitae erant (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο, vincerent) 15

16 Κείμενο 24 quaerenti: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη eique qui quaerebat (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο dixisset) Κείμενο 28 notus: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη Licinus qui notus erat: (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο fugit) Κείμενο 29 tenens: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη homo qui tenebat (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο occurrit) Κείμενο 30 susceptum: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη flagitium quod susceptum erat (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο obiecerunt) 16

17 deportatum: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη flagitium quod deportatum erat (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο obiecerunt) Κείμενο 31 natus: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη T. Manlius qui natus erat (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο praefuit) Κείμενο 36 missum: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη pondus quod missum erat (Οριστική Υπερσυντελίκου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο στο παρελθόν, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο attulissent) Κείμενο 38 congruens: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη vox quae congruebat (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο audiretur) Κείμενο 41 17

18 obsoleto: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη sermone qui obsoletus est (Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από Αρκτικό χρόνο uteris: Ορ. Ενεστώτα) Κείμενο 42 nascentem: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη coniurationem que nascebatur (Οριστική Παρατατικού, για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρελθόν, αφού έχουμε εξάρτηση από ιστορικό χρόνο confirmaverunt) Κείμενο 45 conscriptam: Επιθετική μετοχή, Παρακειμένου, που δηλώνει το Προτερόχρονο και προσδιορίζει τη λέξη epistulam quae conscripta est (Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το προτερόχρονο, αφού έχουμε εξάρτηση από Αρκτικό χρόνο mittit) Κείμενο 46 parens: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη vir qui paret (Οριστική Ενεστώτα, για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν, αφού έχουμε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο consulit) Κείμενο 49 molientem: Επιθετική μετοχή, Ενεστώτα, που δηλώνει το Σύγχρονο και προσδιορίζει τη λέξη te 18

19 qui moliris (Οριστική Ενεστώτα, για να δηλωθεί το σύγχρονο στο παρόν, αφού έχουμε εξάρτηση από αρκτικό χρόνο non est) Υποθετικοί Λόγοι Στα λατινικά υπάρχουν τρία είδη υποθετικών λόγων: 1ο είδος: Υπόθεση: si (nisi) + Οριστική οποιουδήποτε χρόνου Απόδοση: Οποιαδήποτε έγκλιση = Ανοικτή υπόθεση, χωρίς δηλαδή να δηλώνεται η αλήθεια της. Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si (nisi) + Οριστ. Ενεστώτα Οριστ. Ενεστώτα Ειδικότερα στο 1ο είδος, μπορούμε να διακρίνουμε τον υποθετικό λόγο ανάλογα με τη χρονική του βαθμίδα, έτσι έχουμε: Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si (nisi) + Οριστ. Παρακειμένου ή Παρατατικού Οριστ. Παρακειμένου ή Παρατατικού Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si (nisi) + Οριστ. Μέλλοντα Οριστ. Μέλλοντα 2ο είδος: Υπόθεση: si (nisi) + Υποτακτική ιστορικού χρόνου Απόδοση: Υποτακτική ιστορικού χρόνου = Μη πραγματικό (ή απραγματοποίητο) Ειδικότερα: α) si (nisi) + Υποτ. Παρατατικού Υποτ. Παρατατικού = Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρόν β) si (nisi) + Υποτ. Υπερσυντελίκου Υποτ. Υπερσυντελίκου = Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρελθόν 3ο είδος: Υπόθεση: si (nisi) + Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) Απόδοση: Υποτακτική Ενεστώτα (αρκτικού χρόνου) = Υπόθεση δυνατή ή πιθανή. 19

20 Υποθετικοί Λόγοι στα προς εξέταση κείμενα Κείμενο 25 Neminem credideritis patriae consulturum esse, nisi vos ipsi patriae consulueritis. (Μην πιστέψετε πως θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα, αν εσείς οι ίδιοι δε φροντίσετε για την πατρίδα) Στην περίοδο αυτή έχουμε έναν Πλάγιο Υποθετικό Λόγο: Υπόθεση: nisi consulueritis (Υποτ. Παρακειμένου) Απόδοση: consulturum esse (Απαρέμφατο Μέλλοντα) Με εξάρτηση από το ρήμα της κύριας πρότασης: credideritis (Υποτ. Παρακειμένου) Σημείωση: Στον Πλάγιο Λόγο η Υποτακτική στις δευτερεύουσες προτάσεις αντιπροσωπεύει την αντίστοιχου χρόνου Οριστική ή απλό Μέλλοντα (:η Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού) ή Συντελεσμένο Μέλλοντα (:η Υποτακτική Παρακειμένου ή Υπερσυντελίκου) Σε ευθύ λόγο, επομένως, ο Υποθετικός Λόγος θα είχε την εξής μορφή: Υπόθεση: nisi consulueritis (Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα) Απόδοση: nemo consulet (Οριστική απλού Μέλλοντα) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Υπόθεση ανοικτή στο μέλλον Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi consulitis nemo consulit (Ορ. Ενεστ.) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi consuluistis nemo consuluit (Ορ. Πρκ.) Μη πραγματικό στο παρόν: nisi consuleretis nemo consuleret (Υποτ. Πρτ) Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi consuluissetis nemo consuluisset (Υπτ. Υπερ.) Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: nisi consulatis nemo consulat (Υπτ. Εν) Κείμενο 30 20

21 Et si habet Asia suspicionem quandam luxuriae, Murenam laudare debemus (Κι αν η Ασία έχει κάποια υποψία τρυφής, οφείλουμε να επαινέσουμε τον Μουρήνα) Υπόθεση: si habet (Ορ. Ενεστώτα) Απόδοση: debemus (Ορ. Ενεστώτα) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Υπόθεση ανοικτή στο παρόν Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si habuit debuimus (Ορ. Πρκ) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si habebit debebimus (Ορ. Μελ.) Μη πραγματικό στο παρόν: si haberet deberemus (Υπτ. Πρτ) Μη πραγματικό στο παρελθόν: si habuisset debuissemus (Υπτ. Υπερ) Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: si habeat debeamus (Υπτ. Ενεστ) Κείμενο 32 quae iacerent in tenebris omnia, nisi litterarum lumen accederet (όλα αυτά θα βρίσκονταν στο σκοτάδι, αν δεν τα συνόδευε το φως των γραμμάτων) Υπόθεση: nisi accederet (Υποτ. Παρατατικού) Απόδοση: iacerent (Υποτ. Παρατατικού) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο στο παρόν) Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi accedit iacent (Ορ. Ενεστ.) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi accessit iacuerunt (Ορ. Παρακ.) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: nisi accedet iacebunt (Ορ. Μελ.) Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi acessisset iacuissent (Υποτ. Υπερ.) Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: nisi accedat iaceant (Υποτ. Ενεστ.) 21

22 Κείμενο 34 praedones postes ianuae tamquam sanctum templum venerati sunt (οι ληστές προσκύνησαν τις παραστάδες της πόρτας σαν ιερό ναό) Η φράση tamquam sanctum templum ισοδυναμεί με παραβολική υποθετική πρόταση: tamquam sanctume templum essent, στην οποία επομένως λανθάνει υποθετικός λόγος. Υπόθεση: si sanctum templum essent (Υποτ. Παρατατικού) Απόδοση: venerarentur (Υποτ. Παρατατικού) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρόν (ή το απραγματοποίητο στο παρόν) Κείμενο 37 In eum locum res deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse nequeamus (τα πράγματα έχουν οδηγηθεί σε τέτοιο σημείο, ώστε, αν δε βοηθήσει κάποιος θεός είτε κάποιο τυχαίο περιστατικό, δεν μπορούμε να σωθούμε) Στην περίοδο αυτή υπάρχει πλάγιος υποθετικός λόγος, με εξάρτηση από το ρήμα της κύριας πρότασης deducta est: Υπόθεση: nisi subvenerit (Υποτ. Παρακειμένου) Απόδοση: ut nequeamus (Υποτ. Ενεστώτα) Σημείωση: Στον Πλάγιο Λόγο η Υποτακτική στις δευτερεύουσες προτάσεις αντιπροσωπεύει την αντίστοιχου χρόνου Οριστική ή απλό Μέλλοντα (:η Υποτακτική Ενεστώτα ή Παρατατικού) ή Συντελεσμένο Μέλλοντα (:η Υποτακτική Παρακειμένου ή Υπερσυντελίκου) Κατά τη μετατροπή στον ευθύ λόγο λαμβάνουμε υπόψη μας το γεγονός ότι το ρήμα nequeo είναι ελλειπτικό. Υπόθεση: nisi subvenerit (Ορ. Συντ. Μέλλοντα) Απόδοση: nequimus (Ορ. Ενεστώτα, που αναπληρώνει τον Μέλλοντα) Έτσι, ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Υπόθεση ανοικτή στο παρόν και το μέλλον Κείμενο 42 22

23 si in hunc animadvertissem, crudeliter et regie id factum esse dicerent (αν τον είχα τιμωρήσει, θα έλεγαν ότι αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά) Υπόθεση: si animadvertissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Απόδοση: dicerent (Υποτ. Παρατατικού) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο), με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν και την απόδοση να αναφέρεται στο παρόν. Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si animadverto dicunt (Ορ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si animadverti dixerunt (Ορ. Παρακειμένου) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si animadvertam dicent (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρόν: si animadverterem dicerent (Υποτ. Παρατατικού) Μη πραγματικό στο παρελθόν: si animadvertissem dixissent (Υποτ. Υπερσυντ.) Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: si animadvertam dicant (Υποτ. Ενεστώτα) Nunc intellego, si iste in Manliana castra pervenerit, quo intendit, neminem tam stultum fore (τώρα καταλαβαίνω ότι, αν αυτός φτάσει στο στρατόπεδο του Μανλίου, όπου κατευθύνεται, δε θα είναι κανείς τόσο ανόητος) Υπόθεση: si pervenerit (Υποτ. Παρακειμένου) Απόδοση: neminem fore (Απαρέμφατο Μέλλοντα) Ο υποθετικός λόγος είναι εξαρτημένος από το ρήμα της κύριας (intellego). Σε ευθύ λόγο η Υποτακτική Παρακειμένου θα μας δώσει Οριστική Συντ. Μέλλοντα και το Απαρέμφατο Μέλλοντα, Οριστική Μέλλοντα. Οπότε, σε ευθύ λόγο ο υποθετικός λόγος θα είχε ως εξής: Υπόθεση: si pervenerit (Ορ. Συντελεσμένου Μέλλοντα) Απόδοση: nemo erit (Ορ. Μέλλοντα) Έτσι, ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον 23

24 [Ο υποθετικός λόγος μπορεί να χαρακτηριστεί σύνθετος, έχοντας και δεύτερη απόδοση, αν εννοήσουμε το fore ως συμπλήρωμα στη φράση neminem tam improbum (fore) (κανείς δε θα είναι τόσο αχρείος). Εφόσον και στις δύο αποδόσεις έχουμε το fore, όποια μετατροπή γίνεται στην πρώτη απόδοση, γίνεται η ίδια και στη δεύτερη.] Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si pervenit nemo est (Οριστ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si pervenit nemo fuit (Οριστ. Παρακειμένου) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si perveniet nemo erit (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρόν: si perveniret nemo esset (Υποτ. Παρατατικού) Μη πραγματικό στο παρελθόν: si pervenisset nemo fuisset (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Υπόθεση δυνατή ή πιθανή: si perveniat nemo sit Κείμενο 43 Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur (αν λοιπόν εγώ δεν είχα γεννήσει, η Ρώμη δε θα βρισκόταν πολιορκημένη) Υπόθεση: nisi peperissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Απόδοση: non oppugnaretur (Υποτ. Παρατατικού) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα (ή το απραγματοποίητο), με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν και την απόδοση στο παρόν. Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi pario non oppugnatur (Ορ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi peperi non oppugnata est (Υποτ. Παρακ.) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: nisi pariam non oppugnabitur (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρόν: nisi parerem non oppugnaretur (Υποτ. Παρατατ.) 24

25 Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi peperissem non oppugnata esset (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: nisi pariam non oppugnetur (Υποτ. Ενεστώτα) nisi filium haberem, libera in libera patria mortua essem (αν δεν είχα γιο, θα πέθαινα ελεύθερη σε ελεύθερη πατρίδα) Υπόθεση: nisi haberem (Υποτακτική Παρατατικού) Απόδοση: essem (Υποτακτική Παρατατικού) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 2ο είδος: Υπόθεση αντίθετη προς την πραγματικότητα στο παρόν. Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: nisi habeo sum (Ορ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: nisi habui fui (Ορ. Παρακειμένου) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: nisi habebo ero (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρελθόν: nisi habuissem fuissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: nisi habeam sim (Υποτ. Ενεστώτα) si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet (αν συνεχίσεις, τους περιμένει ή πρόωρος θάνατος ή μακρόχρονη δουλεία) Υπόθεση: si pergis (Ορ. Ενεστώτα) Απόδοση: manet (Ορ. Ενεστώτα) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si perrexisti mansit (Ορ. Παρακειμένου) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si perges manebit (Ορ. Μέλλοντα) 25

26 Μη πραγματικό στο παρόν: si pergeres maneret (Υποτ. Παρατατικού) Μη πραγματικό στο παρελθόν: si perrexisses mansisset (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: si pergas maneat (Υποτ. Ενεστώτα) Κείμενο 44 Quodsi forte, ut fit plerumque, ceciderunt, tum intellegitur (αν όμως τύχει, όπως συμβαίνει συχνά, να πέσουν απ την εξουσία, τότε γίνεται αντιληπτό) Υπόθεση: quodsi ceciderunt (Ορ. Παρακειμένου) Απόδοση: tum intellegitur (Ορ. Ενεστώτα) Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση, με την υπόθεση να αναφέρεται στο παρελθόν και την απόδοση στο παρόν. Η υπόθεση, επομένως, δηλώνει κάτι το προτερόχρονο σε σχέση με την απόδοση. Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: quodsi cadunt intellegitur (Ορ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: quodsi ceciderunt intellectum est (Ορ. Παρακ.) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: quodsi cadent intellegetur (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρόν: quodsi caderent intellegeretur (Υποτ. Παρατατικού) Μη πραγματικό στο παρελθόν: quodsi cecidissent intellectum esset (Υποτ. Υπερ.) Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: quodsi cadant intellegatur (Υποτ. Ενεστώτα) Κείμενο 45 Curat et providet ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur. (φροντίζει και προνοεί να μη μαθευτούν τα σχέδιά μας από τους εχθρούς, αν η επιστολή πέσει στα χέρια τους) Με την αφαιρετική απόλυτη υποθετική μετοχή, έχουμε λανθάνοντα υποθετικό λόγο, ο οποίος μπορεί να αναλυθεί σε δευτερεύουσα υποθετική πρόταση, δίνοντάς μας έναν εξαρτημένο υποθετικό λόγο, με εξάρτηση από τα ρήματα curat et providet. 26

27 Υπόθεση: si intercepta sit (Υποτακτική Παρακειμένου) Απόδοση: ne cognoscantur (Βουλητική πρόταση, με Υποτ. Ενεστώτα) Σε ευθύ λόγο ο υποθετικός λόγος θα είχε την εξής μορφή: Υπόθεση: si intercepta erit (Ορ. Συντ. Μέλλοντα) Απόδοση: ne cognoscantur (Υποτ. Ενεστώτα. Αποτρεπτική Υποτακτική) Έτσι, ο υποθετικός λόγος θα εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή Υπόθεση στο μέλλον Σημείωση: Κατά τη μετατροπή από τον πλάγιο λόγο η Υποτακτική Παρακειμένου, μας δίνει Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα, ενώ η Βουλητική πρόταση τρέπεται σε κύρια επιθυμίας που εκφέρεται με Προστακτική ή Υποτακτική. Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae adliget et intra castra abiciat (συμβουλεύει τον αποσταλμένο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει, να δέσει το γράμμα στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο στρατόπεδο) Υπόθεση: si non possit (Υποτ. Ενεστώτα) Στην περίοδο αυτή έχουμε εξαρτημένο σύνθετο υποθετικό λόγο (με δύο αποδόσεις), με εξάρτηση από το ρήμα της κύριας πρότασης monet Απόδοση: ut adliget et abiciat (Δύο βουλητικές προτάσεις με Υποτ. Ενεστώτα) Στον ευθύ λόγο ο υποθετικός λόγος θα είχε την εξής μορφή: Υπόθεση: sin non poteris (Ορ. Μέλλοντα) Απόδοση: adliga et abice (Προστακτικές Ενεστώτα, που αποτελούν μελλοντικές εκφράσεις) Έτσι, ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον Σημείωση: Κατά τη μετατροπή από τον πλάγιο λόγο η Υποτακτική Ενεστώτα, μας δίνει Οριστική Μέλλοντα, ενώ οι Βουλητικές προτάσεις τρέπονται σε κύριες προτάσεις επιθυμίας που εκφέρονται με Προστακτική ή Υποτακτική. Κείμενο 48 Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva sese monitum esse praedicabat (αν του φαινόταν κάπως σκληρό κάτι που έπρεπε να διατάξει τους στρατιώτες, διακήρυσσε ότι είχε καθοδηγηθεί από το ελάφι) 27

28 Υπόθεση: si videbatur (Οριστ. Παρατατικού) Απόδοση: praedicabat (Οριστ. Παρατατικού) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν. Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si videtur praedicat (Ορ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si videbitur praedicabit (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρόν: si videretur praedicaret (Υποτ. Παρατατικού) Μη πραγματικό στο παρελθόν: si visum esset praedicavisset (Υποτ. Υπερσυντ.) Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: si videatur praedicet (Υποτ. Ενεστώτα) experiri enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi consilium non Κείμενο 49 ex sentetia cessisset (θέλησα δηλαδή να δοκιμάσω με πόση αταραξία θα σκοτωνόμουν με σιδερένιο εργαλείο, αν το σχέδιό σου δεν είχε αίσια έκβαση) Στην περίοδο αυτή έχουμε έναν εξαρτημένο υποθετικό λόγο, με εξάρτηση από την κύρια πρόταση volui experiri. Υπόθεση: si cessisset (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Απόδοση: quam interemptura essem (Πλάγια ερώτηση, με Υποτ. Παρατατικού της ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας) Στον ευθύ λόγο, ο υποθετικός λόγος θα είχε την εξής μορφή: Υπόθεση: si cesserit (Ορ. Συντ. Μέλλοντα) Απόδοση: quam interimam (Ευθεία ερώτηση, με Οριστ. Μέλλοντα) Έτσι, ο υποθετικός λόγος θα εκφράζει το 1ο είδος: Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον. Σημείωση: Κατά τη μετατροπή σε ευθύ λόγο, η Υποτακτική Υπερσυντελίκου μας δίνει Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα, ενώ η Υποτακτική Παρατατικού, μας δίνει Οριστική Μέλλοντα. Επίσης, οι Πλάγιες Ερωτηματικές Προτάσεις, τρέπονται σε Ευθείες Ερωτήσεις. 28

29 Μετατροπή του Υποθετικού Λόγου στα άλλα είδη: Ανοικτή υπόθεση στο παρόν: si cedit interimo (Ορ. Ενεστώτα) Ανοικτή υπόθεση στο παρελθόν: si cessit interemi (Ορ. Παρακειμένου) Ανοικτή υπόθεση στο μέλλον: si cedet interimam (Ορ. Μέλλοντα) Μη πραγματικό στο παρόν: si cederet interimerem (Υποτ. Παρατατικού) Μη πραγματικό στο παρελθόν: si cessisset interemissem (Υποτ. Υπερσυντελίκου) Υπόθεση πιθανή ή δυνατή: si cedat interimam (Υποτ. Ενεστώτα) 29

30 Πλάγιος Λόγος Πλάγιο λόγο έχουμε όταν τα λόγια κάποιου δεν τα ακούμε ή τα πληροφορούμαστε όπως ακριβώς τα είπε, αλλά μας ανακοινώνονται εξαρτημένα από ένα ρήμα λεκτικό, δοξαστικό ή ερωτηματικό (dico/λέγω, sentio/πιστεύω, rogo/ρωτώ κτλ.) και τροποποιημένα (ως προς τις εγκλίσεις, τους χρόνους, τις αντωνυμίες και ορισμένα επιρρήματα). Ένας γενικός κανόνας που αφορά τις εγκλίσεις είναι ότι στον πλάγιο λόγο υπάρχει πάντα ή υποτακτική ή απαρέμφατο. Συγκεκριμένα: α) οι ανεξάρτητες προτάσεις που περιέχουν κρίση μετατρέπονται σε απαρεμφατικές σε σχέση με το ρήμα της εξάρτησης το απαρέμφατο του Ενεστώτα εκφράζει το σύγχρονο, του Παρακειμένου το προτερόχρονο και του Μέλλοντα το υστερόχρονο. β) οι ανεξάρτητες προτάσεις που εκφράζουν επιθυμία μετατρέπονται σε δευτερεύουσες βουλητικές προτάσεις που εισάγονται με το ut (αρν. ne) και εκφέρονται με υποτακτική. (Ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης μπορούν να μετατραπούν και σε απαρεμφατικές ο προτάσεις, λόγος με τελικό απαρέμφατο.) γ) οι ευθείες ερωτήσεις γίνονται πλάγιες. Οι προτάσεις που στον ευθύ λόγο είναι εξαρτημένες διατηρούν στον πλάγιο λόγο το απαρέμφατο ή την υποτακτική, αλλά μετατρέπουν την οριστική σε υποτακτική. Οι χρόνοι στον πλάγιο λόγο συμμορφώνονται προς τους κανόνες της ακολουθίας των χρόνων. Οι προσωπικές και κτητικές αντωνυμίες μετατρέπονται ως εξής: του α προσώπου (ego, meus) γίνονται se, suus (ή ipse, ipsius, όταν υπάρχει αντίθεση ή κίνδυνος σύγχυσης) του β προσώπου (tu, tuus) γίνονται ille, illius το hic ή iste γίνεται επίσης ille (ή is). Ακόμη, για λόγους ευνόητους, αλλάζουν και ορισμένα επιρρήματα: τα nunc/τώρα, hodie/σήμερα, cras/αύριο, γίνονται tunc/τότε, illo die, postero die το hic/εδώ γίνεται ibi/εκεί. κτλ. Μετατροπές Πλαγίου Λόγου σε Ευθύ στα προς εξέταση κείμενα: Κείμενο interroganti, quid ageret puer (που ρωτούσε τι έκανε το παιδί) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική (Παρατατικού), γιατί η εξάρτηση δίνει μια υποκειμενική χροιά στο περιεχόμενο της ερώτησης. Εκφράζει το σύγχρονο στο παρελθόν, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο. Συγκεκριμένα η Πλάγια Ερωτηματική εξαρτάται από 30

31 τη μετοχή Ενεστώτα (interroganti) η οποία καθίσταται ιστορικός χρόνος, λόγω της εξάρτησής της από το ρήμα Παρατατικού (respondebat)] Στον ευθύ λόγο η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα για να δηλωθεί το σύγχρονο: Quid agit puer? [Χρησιμοποιούμε Ενεστώτα, με βάση τον αρκτικό χρόνο της μετοχής interroganti, και όχι με βάση την Υποτακτική Παρατατικού (ageret) της αρχικής εκφοράς, που είχε προκύψει λόγω της ακολουθίας των χρόνων μέσω του respondebat] 2. Arria milites orabat, ut simul imponeretur (η Αρρία παρακαλούσε τους στρατιώτες να επιβιβαστεί μαζί του) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, γιατί εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου (orabat/παρατατικός). Στις βουλητικές προτάσεις έχουμε ιδιομορφία στην ακολουθία χρόνων, καθώς έχουμε συγχρονισμός της δευ/σας με την κύρια.] Οι Βουλητικές προτάσεις στον ευθύ λόγο τρέπονται σε κύριες, εκφερόμενες με Υποτακτική ή Προστακτική, ο προκειμένου λόγος να εκφραστεί η έννοια της επιθυμίας. Έτσι, η πρόταση θα γίνει είτε imponar (με προτρεπτική/παρακλητική Υποτακτική παθητικού Ενεστώτα) είτε milites imponite me (με Προστακτική ενεργητικού Ενεστώτα). Κείμενο ancilla dixisset eum domi non esse (η υπηρέτρια είχε πει ότι αυτός δεν είναι μέσα) Το ειδικό απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, με οριστική Ενεστώτα: is domi non est (Η αιτιατική eum που λειτουργούσε ως υποκείμενο του απαρεμφάτου, θα τραπεί σε οριστική και θα τεθεί ως υποκείμενο του ρήματος). 2. Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse (ο Νασικάς κατάλαβε πως εκείνη του το είπε αυτό με διαταγή του κυρίου της και πως εκείνος ήταν μέσα) Τα δύο ειδικά απαρέμφατα: dixisse (Παρακειμένου) και esse (Ενεστώτα), θα τραπούν σε ανεξάρτητες προτάσεις, εκφερόμενες με τον αντίστοιχο χρόνο: illa domini iussu id dixit et ille intus est 3. accipe nunc quid postea Nasica fecerit (μάθε τώρα τι έκανε μετά ο Νασικάς) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρακειμένου. Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (accipe/προστακτική Ενεστώτα)] 31

32 Η Πλάγια Ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: Quid postea Nasica fecit? 4. exclamavit Nasica se domi non esse (ο Νασικάς φώναξε ότι δεν ήταν στο σπίτι) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: Ego non sum domi 5. Visne scire quid Nasica responderit? (θέλεις να μάθεις τι απάντησε ο Νασικάς;) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρακειμένου (responderit). Δηλώνει το προτερόχρονο στο παρόν, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (visne/ορ. Ενεστ. scire/απαρ. Ενεστ.)] Η Πλάγια Ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: Quid Nasica respondit? 6. Ego credidi te domi non esse (εγώ πίστεψα ότι δεν ήσουν σπίτι) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: Tu domi non es. Κείμενο Interrogo vos quando hanc ficum decerptam esse putetis ex arbore (σας ρωτώ πότε νομίζετε ότι κόπηκε αυτό το σύκο από το δέντρο) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα. Δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (interrogo/ορ. Ενεστ.)] Η Πλάγια Ερωτηματική θα γίνει ευθεία ερώτηση εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: quando hanc ficum decerptam esse putatis ex arbore? 2. omnes recentem esse (ficum) dixissent (όλοι απάντησαν ότι (το σύκο) ήταν φρέσκο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: (ficus) recens est 3. quando ficum decerptam esse putetis (πότε νομίζετε ότι κόπηκε το σύκο) 32

33 4. scitote decerptam esse (μάθετε ότι κόπηκε) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Παρακειμένου decerptam esse, και στις δύο περιπτώσεις, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: ficus decerpta est 5. neminem crediteritis patriae consulturum esse (μην πιστέψετε ότι θα ενδιαφερθεί κανείς για την πατρίδα) Το Ειδικό Απαρέμφατο Μέλλοντα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Μέλλοντα: nemo consulet patriae Η πρόταση αυτή αποτελεί απόδοση ενός εξαρτημένου Υποθετικού Λόγου, ο οποίος στον ευθύ λόγο έχει την εξής μορφή: Υπόθεση: nisi consulueritis (Οριστική Συντελεσμένου Μέλλοντα) Απόδοση: nemo consulet (Οριστική απλού Μέλλοντα) Ο υποθετικός λόγος εκφράζει το 1ο είδος: Υπόθεση ανοικτή στο μέλλον 6. mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse (θυμηθείτε ότι κάποτε η πολιτεία βρέθηκε στον έσχατο κίνδυνο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου fuisse, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: res publica in extremo discrimine quondam fuit Κείμενο Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset (τότε ο Πακούβιος είπε ότι ήταν βέβαια ηχηρά και μεγαλοπρεπή αυτά που είχε γράψει) Στην περίοδο αυτή έχουμε πλάγιο λόγο στο Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse και στην Δευ/σα Αναφορική πρόταση quae scripsisset, η οποία εκφέρεται με Υποτακτική Υπερσυντελίκου, λόγω του πλαγίου λόγου, και δηλώνει το Προτερόχρονο στο Παρελθόν, γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (dixit/ορ. Παρακειμένου). Στον ευθύ λόγο το Ειδικό Απαρέμφατο θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, ενώ η Αναφορική πρόταση, θα αλλάξει την εκφορά της σε Οριστική Παρακειμένου, για να δηλωθεί το Προτερόχρονο: sonora sunt et qrandia quae scrispisti (ηχηρά και μεγαλοπρεπή είναι αυτά που έγραψες) 2. (dixit) sed videri (esse) tamen ea sibi duriora (αλλά ότι του φαίνονταν κάπως τραχιά) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Ενεστώτα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική παθητικού Ενεστώτα, διατηρώντας όμως την απρόσωπη σύνταξη, μιας και το 33

34 απαρέμφατο videri είναι απρόσωπο, με υποκείμενο το ειδικό απαρέμφατο esse: sed videtur (esse) mihi ea duriora (αλλά μου φαίνονται ότι είναι κάπως τραχιά) 3. idem esse aiunt in ingeniis (το ίδιο συμβαίνει, λένε, με το πνεύμα) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: idem est in ingeniis 4. meliora fore spero (ελπίζω ότι θα είναι καλύτερα) Το Ειδικό Απαρέμφατο Μέλλοντα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Μέλλοντα: meliora erunt Κείμενο cognovisset eum fugitivum esse (έμαθε ότι αυτός ήταν δραπέτης) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα ο τραπεί σε κύρια λόγος πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: is fugitivus est Κείμενο eum instituerat haec dicere (το είχε εκπαιδεύσει να λέει τα εξής) Το Τελικό Απαρέμφατο Ενεστώτα, θα τραπεί σε κύρια πρόταση Επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική Ενεστώτα: dic haec 2. Id exemplum sutorem quendam incitavit, ut corvum doceret parem salutationem (το παράδειγμα αυτό παρακίνησε κάποιον παπουτσή να μάθει τον ίδιο χαιρετισμό σε ένα κοράκι) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού (doceret), γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (incitavit/ορ. Παρακειμένου), έχουμε δηλαδή συγχρονισμό κύριας και δευτερεύουσας.] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με προτρεπτική Υποτακτική Ενεστώτα: doceam parem salutationem (ας διδάξω τον ίδιο χαιρετισμό) Σημείωση: Στις κύριες προτάσεις επιθυμίας χρησιμοποιούμε συνήθως Προστακτική για το 2ο ενικό και πληθυντικό πρόσωπο και Προτρεπτική Υποτακτική για τα υπόλοιπα πρόσωπα. Κείμενο 31 34

35 1. edixit ut omnes pugna abstinerent (διέταξε να απέχουν όλοι από τη μάχη) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού, καθώς εξαρτάται από ιστορικό χρόνο (edixit/ορ. Παρακ). Έχουμε συγχρονισμό κύριας και δευτερεύουσας (ιδιομορφία στην ακολουθία των χρόνων).] Η Βουλητική πρόταση, θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική: abstinete (να απέχετε) 2. cernatur, quanto miles Latinus Romano virtute antecellat (για να κριθεί, πόσο ο Λατίνος στρατιώτης ξεπερνάει το Ρωμαίο στην ανδρεία) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, καθώς εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (cernatur/υποτ. Ενεστ.) και εκφράζει το σύγχρονο στο παρόν.] Η Πλάγια ερωτηματική, θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: quanto miles Latinus Romano virtute antecellit? Κείμενο omnes cruciatus corporis et omnia pericula mortis parvi esse ducendo (με το να θεωρώ ότι όλα τα βάσανα του σώματος και οι θανάσιμοι κίνδυνοι είναι μικρής αξίας) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: cruciatus et pericula parvi sunt Κείμενο Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset (τότε ο Σκιπίωνας, επειδή νόμισε ότι αυτοί είχαν έλθει για να συλλάβουν τον ίδιο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου venisse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: ei venerunt captum me ipsum 2. nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse (ανήγγειλαν ότι είχαν έλθει για να θαυμάσουν την ανδρεία του) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου venisse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: nos venimus admiratum virtutem 3. is fores reserari eosque intromitti iussit (αυτός διέταξε να ανοίξουν τις πόρτες και να τους βάλουν μέσα) Τα Τελικά Απαρέμφατα παθητικού Ενεστώτα, θα τραπούν σε κύριες προτάσεις επιθυμίες, εκφερόμενες με Προστακτική ενεργητικού Ενεστώτα, τρέποντας παράλληλα τη σύνταξη σε ενεργητική: reserate fores et intromittite eos (ανοίξτε τις πόρτες και βάλτε τους μέσα) 35

36 Θα μπορούσαμε να διατηρήσουμε την παθητική σύνταξη, χρησιμοποιώντας όμως προτρεπτική Υποτακτική παθητικού Ενεστώτα: fores reserentur et ei intromittantur (ας ανοιχτούν οι πόρτες κι ας μπουν αυτοί μέσα) Κείμενο narrate Samnitibus Manium Curium malle locupletibus imperare (πείτε στους Σαμνίτες ότι ο Μάνιος Κούριος προτιμά να διατάζει τους πλουσίους) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα malle, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: Manius Curius mavult locupletibus imperare 2. mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse (θυμηθείτε ότι εγώ δεν είναι δυνατό ούτε στη μάχη να νικηθώ ούτε με χρήματα να διαφθαρώ) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα posse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, είτε με προσωπική σύνταξη: ego nec acie vinci nec pecunia corrumpi possum, είτε με απρόσωπη: me nec acie vinci nec pecunia corrumpi potest Κείμενο ego clamabam nihil esse bello civili miserius (εγώ φώναζα ότι τίποτε δεν είναι πιο αξιοθρήνητο από τον εμφύλιο πόλεμο) Το Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: nihil est miserius bello civili Κείμενο rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet (ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη θέση της) [Δευ/σα Βουλητική πρόταση, εκφερόμενη με Υποτακτική Παρατατικού (cederet), γιατί εξαρτάται από ιστορικό χρόνο rogavit/ορ. Παρακειμένου (συγχρονισμός κύριας με τη δευτερεύουσα).] Η Βουλητική πρόταση θα τραπεί σε κύρια πρόταση επιθυμίας, εκφερόμενη με Προστακτική Ενεστώτα: cede mihi loco Κείμενο meminero urbem Romam et Italiam a Mario conservatam esse (θυμάμαι ότι η Ρώμη και η Ιταλία σώθηκαν από το Μάριο) Το Ειδικό Απαρέμφατο παθητικού Παρακειμένου θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική παθητικού Παρακειμένου: urbs Roma et Italia a Mario cosnervata est 36

37 Κείμενο qui primi coluisse Italiam dicuntur (οι οποίοι λέγονται ότι κατοίκησαν πρώτοι την Ιταλία) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: primi coluerunt Italiam 2. neminem scire atque intellegere vis (δε θέλεις να ξέρει και να καταλαβαίνει κανείς) Τα Τελικά Απαρέμφατα Ενεστώτα θα τραπούν σε κύριες προτάσεις επιθυμίας, εκφερόμενες με Υποτακτική Ενεστώτα: nemo sciat atque intellegat 3. neminem intellegere vis, quae dicas (δε θέλεις να καταλαβαίνει κανείς τι λες) [Δευ/σα Πλάγια Ερωτηματική, εκφερόμενη με Υποτακτική Ενεστώτα, γιατί εξαρτάται από αρκτικό χρόνο (vis intellegere) και δηλώνει το σύγχρονο στο παρόν.] Η Πλάγια Ερωτηματική θα τραπεί σε ευθεία ερώτηση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα: quae dicis? 4. antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit (λες ότι σου αρέσει η αρχαιότητα, γιατί είναι τιμημένη και καλή και σεμνή) Στην περίοδο αυτή που εξαρτάται από το ρήμα dicis, έχουμε πλάγιο στο Ειδικό Απαρέμφατο Ενεστώτα placere και στην Αιτιολογική πρόταση. Στον ευθύ λόγο το Ειδικό Απαρέμφατο θα τραπεί σε ανεξάρτητη πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Ενεστώτα, ενώ η Αιτιολογική πρόταση θα αλλάξει την εκφορά της σε Οριστική, εκφράζοντας έτσι Αντικειμενική Αιτιολογία: antiquitas mihi placet quod honesta et bona et modesta est (Στην αιτιολογική πρόταση θα μπορούσε να διατηρηθεί η Υποτακτική sit, εκφράζοντας υποκειμενική αιτιολογία) Κείμενο crudeliter et regie id factum esse dicerent (θα έλεγαν ότι αυτό έγινε σκληρά και τυραννικά) Το Ειδικό Απαρέμφατο Παρακειμένου factum esse, θα τραπεί σε κύρια πρόταση, εκφερόμενη με Οριστική Παρακειμένου: crudeliter et regie id factum est 2. nunc intellego neminem tam stultum fore, neminem tam improbum (fore) (τώρα καταλαβαίνει ότι κανείς δε θα είναι τόσο ανόητος, κανείς δε θα είναι τόσο αχρείος) Τα 37