Transcript

1 IEE Project BiogasIN Κριτήρια αξιολόγησης επενδύσεων βιοαερίου: Οδηγίες για χρηµατοπιστωτικούς οργανισµούς και επενδυτές D.5.4, WP 5 16/11/2011 Erik Ferber Dominik Rutz WIP Renewable Energies Sylvensteinstr Μόναχο, Γερµανία Με την συνεισφορά των Biljana Kulisic (EIHP, Κροατία) και Enrico Rose (European Biogas Association)

2 Περιεχόµενα Περιεχόµενα... 2 Πρόλογος Εισαγωγή Ο αιτών Εµπειρία του προσωπικού Παρακολούθηση της µονάδας Νοµική µορφή Λεπτοµέρειες της µονάδας Τεχνικές λεπτοµέρειες της µονάδας Θέση Εγκαταστάσεις αποθήκευσης και χωνευτές Πρώτη ύλη και χωνεµένο υπόλειµµα Ασφάλεια Εκτίµηση κόστους και σχέδιο χρηµατοδότησης Απαιτούµενη τεκµηρίωση Ατοµικά και εταιρικά στοιχεία Τεκµηρίωση του έργου Συµπεράσµατα Βιβλιογραφία Παράρτηµα Αιτών Μονάδα βιοαερίου Τύπος εγκατάστασης: Λειτουργία της µονάδας βιοαερίου: Τεχνικές λεπτοµέρειες: Χωνευτές και εγκαταστάσεις αποθήκευσης: Τεχνολογία ανάδευσης: Μονάδα συµπαραγωγής: Μικροβιολογία: Θέση: ιαθέσιµη γεωργική γη και ζωικός πληθυσµός του αιτούντος: Πρώτη ύλη:

3 3. Κόστος και σχέδιο χρηµατοδότησης Επεξήγηση του κόστους και του σχεδίου χρηµατοδότησης: Χρονοδιάγραµµα κατασκευής: Απαιτούµενη τεκµηρίωση Type of documents: Η πλήρης ευθύνη αυτής της έκδοσης εναπόκειται στους συντάκτες της. εν απεικονίζει κατ ανάγκη την άποψη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν είναι αρµόδια για οποιαδήποτε χρήση που µπορεί να γίνει των πληροφοριών που περιλαµβάνονται σε αυτήν. 3

4 Πρόλογος Το έργο BiogasIN Ανάπτυξη βιώσιµης αγοράς βιοαερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (Συµβόλαιο αριθ. IEE/09/848) υποστηρίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του Προγράµµατος Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη. Αντικείµενο του έργου BiogasIN είναι η αποτελεσµατική βελτίωση του πλαισίου εγκατάστασης νέων µονάδων βιοαερίου σε 7 χώρες της Ανατολικής Ευρώπης: Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Ελλάδα, Λετονία, Ρουµανία, Σλοβενία. Στο έργο BiogasIN συµµετέχουν 10 Ευρωπαϊκοί οργανισµοί. Το έργο συντονίζεται από το Κροατικό Ινστιτούτο Ενέργειας Hrvoje Pozar. Η παρούσα έκθεση προετοιµάστηκε από την WIP Renewable Energies, Γερµανία και αποδόθηκε στα ελληνικά από το ΚΑΠΕ. Created by Wordle 4

5 1. Εισαγωγή Για τις τράπεζες, οι πιστώσεις (δάνεια) σχετίζονται µε συγκεκριµένους χρηµατοοικονοµικούς κινδύνους. Ωστόσο, οι τράπεζες κερδίζουν ένα σηµαντικό µέρος των χρηµάτων τους από τα επιτόκια των πιστώσεων. Ως εκ τούτου, ο στόχος των τραπεζών είναι να ελαχιστοποιηθούν οι δυνητικοί κίνδυνοι, ενώ προσφέρουν ένα επιτόκιο το οποίο να είναι ανταγωνιστικό σε σχέση µε άλλα ιδρύµατα. Υπάρχουν δεσµεύσεις µε παραδοσιακά χαµηλούς κινδύνους για τις τράπεζες και άλλες µε αυξηµένη πιθανότητα αθέτησης. Ο κίνδυνος των επενδύσεων σε έργα ανανεώσιµων πηγών ενέργειας εξαρτάται από την τεχνολογία. Για παράδειγµα, τα έσοδα από επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά συστήµατα (PV) είναι πολύ προβλέψιµος, αν υπάρχει εγγυηµένη τιµή (feed-in tariff), όπως συµβαίνει για παράδειγµα στη Γερµανία. Για τις επενδύσεις αυτές, ο κίνδυνος είναι σχετικά χαµηλός. Σε αντίθεση µε τα φωτοβολταϊκά, ο κίνδυνος των επενδύσεων σε µονάδες παραγωγής βιοαερίου είναι υψηλότερος, λόγω π.χ. την πολυπλοκότητα της µικροβιολογίας της ζύµωσης και της διακύµανσης των τιµών των πρώτων υλών. Επιπλέον, σε πολλές χώρες µε αναπτυσσόµενη αγορά βιοαερίου, οι τράπεζες δεν έχουν γνώση για τις τεχνολογίες του βιοαερίου και τα αντίστοιχα έργα και έχουν δυσκολίες για να αξιολογήσουν τις αιτήσεις δανείων. Μια τέτοια τράπεζα έχει δύο δυνατότητες: παθητική επιλογή: να µην χρηµατοδοτήσει το έργο βιοαερίου ενεργητική επιλογή: εκτίµηση της αγοραίας αξίας και εξέταση του έργου ως οποιαδήποτε άλλη νέα επιχειρηµατική δραστηριότητα προσαρµόζοντας τα τα δάνεια και τους άλλους µηχανισµούς χρηµατοδότησης Χωρίς δάνεια από τις τράπεζες, οι επενδυτές έχουν δυσκολίες για την υλοποίηση έργων βιοαερίου, δεδοµένου ότι απαιτείται σηµαντικά υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης. Αυτό δηµιουργεί ένα σοβαρό εµπόδιο στην αγορά. Η αύξηση εµπιστοσύνης στην τεχνολογία βιοαερίου µπορεί να συµβάλει στη µείωση αυτού του εµποδίου και να βοηθήσει τις τράπεζες να λάβουν προληπτικά µέτρα (ενεργητική επιλογή). Η παρούσα έκθεση περιγράφει τις πιο σηµαντικές πτυχές για την αξιολόγηση των έργων βιοαερίου. Περιλαµβάνονται ένας κατάλογος κριτηρίων, τα οποία θα βοηθήσουν στην αξιολόγηση του κινδύνου και της σκοπιµότητας µιας επένδυσης σε συγκεκριµένα έργα βιοαερίου. Οι οµάδες-στόχοι αυτής της έκθεσης είναι τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα και οι επενδυτές των έργων βιοαερίου. Τα κριτήρια περιλαµβάνουν ανθρωπογενή, τεχνικά, οικονοµικά και οργανωτικά κριτήρια καθώς και κριτήρια που σχετίζονται µε τη νοµοθεσία και τις άδειες. Περιγράφονται συνοπτικά σε κάθε κεφάλαιο και περιλαµβάνονται σε ένα γραµµοσκιασµένο πλαίσο. Έτσι, ο επενδυτής ή το χρηµατοπιστωτικό ίδρυµα µπορεί εύκολα να χρησιµοποιήσει αυτά τα κριτήρια, ως ένα κατάλογο ελέγχου (checklist) για την αξιολόγηση της συνολικής σκοπιµότητας των έργων βιοαερίου. Παρ 'όλα αυτά, πρέπει να λεχθεί ότι η περιγραφή του προτεινόµενου σχεδίου στο σύνολό του είναι πιο σηµαντική για την αξιολόγηση, από την εξέταση των συγκεκριµένων και µόνο ορίων ή τιµών. Ως εκ τούτου, τα ποσοτικά κριτήρια που παρουσιάζονται θεωρούνται 5

6 ως παραδείγµατα και µόνο. Οι αποκλίσεις θα πρέπει να είναι το έναυσµα επιπρόσθετων ερωτήσεων και συζήτησης και όχι λόγος απόρριψης. Μια άλλη πτυχή είναι οι εθνικές ιδιαιτερότητες που µπορούν να διαφέρουν από τη µία χώρα στην άλλη. Η παρούσα έκθεση βασίζεται στη σηµαντική εµπειρία σχετικά µε το βιοαέριο στη Γερµανία, την πρωτοπόρο χώρα στην ανάπτυξη του βιοαερίου στην Ευρώπη µε περισσότερες από µονάδες παραγωγής βιοαερίου. Η µέση µονάδα παραγωγής βιοαερίου στη Γερµανία µε συγχώνευση ενεργειακών καλλιεργειών, κοπριάς και αποβλήτων ως πρώτη ύλη είναι της τάξης των kw el. Ένα παράδειγµα για ένα έντυπο αίτησης δανείου επισυνάπτεται στην παρούσα έκθεση στο παράρτηµα. Βασίζεται σε διάφορες µορφές αιτήσεων που εκδίδονται από γερµανικές τράπεζες. Τυπική µονάδα βιοαερίου κλίµακας αγροκτήµατος στη Γερµανία 1 Χωνευτής βιοαερίου ηµοτικά Στερεά Απόβλητα Μονάδα συµπαραγωγής (CHP) Αποθήκευση στερεής πρώτης ύλης (ενσίρωµα καλαµποκιού, γεωργικά υπολείµµατα) 1 Φωτογραφίες D. Rutz 6

7 2. Ο αιτών 2.1. Εµπειρία του προσωπικού Ο επενδυτής του έργου και ο µελλοντικός φορέας εκµετάλλευσης της µονάδας παίζει σηµαντικό ρόλο στην επιτυχία του έργου βιοαερίου. Για το λόγο αυτό, η γνώση και η εµπειρία σε έργα βιοαερίου είναι ένα σηµαντικό κριτήριο και επηρεάζει τον οικονοµικό κίνδυνο για τον φορέα παροχής δανείου, ο οποίος είναι συνήθως µία τράπεζα. Η παραγωγή βιοαερίου είναι ένα σύνθετο ζήτηµα και καλύπτει πολλούς διαφορετικούς τοµείς. Απαιτεί γνώσεις σχετικά µε τη γεωργία ή / και τη διαχείριση των αποβλήτων για την παραγωγή πρώτων υλών, την µικροβιολογία για να κρατηθεί η διαδικασία αναερόβιας χώνευσης σταθερή, σχετικά µε την εφαρµοζόµενη τεχνολογία, αλλά και µε νοµικά και οικονοµικά ζητήµατα. Επιπλέον, απαιτούνται δεξιότητες διαχείρισης. Ιδεατά, η εµπειρία του φορέας εκµετάλλευσης της µονάδας θα πρέπει να περιλαµβάνει γνώσεις και δεξιότητες σε όλα τα παραπάνω θέµατα. Ωστόσο, συνήθως κανένας φορέας εκµετάλλευσης δεν είναι σε θέση να έχει όλες τις απαιτούµενες δεξιότητες και ικανότητες, ειδικά σε χώρες χωρίς ή µε µικρή αγορά βιοαερίου. Παρ όλα αυτά όσες περισσότερες γνώσεις ο φορέας εκµετάλλευσης µπορεί να αποδείξει, τόσο ευνοϊκότερες είναι οι πιθανότητες για την επιτυχή υλοποίηση και λειτουργία µιας µονάδας βιοαερίου. Εταιρείες από αναπτυγµένες αγορές βιοαερίου που επιθυµούν να δραστηριοποιηθούν σε νέες αγορές βιοαερίου και αντιλαµβάνονται την έλλειψη εκπαιδευµένου προσωπικού και παρέχουν εκπαίδευση στις εγκαταστάσεις τους για τους αγοραστές του εξοπλισµού τους. Για το λόγο αυτό, µια λεπτοµερή περιγραφή της εµπειρίας στον τοµέα του βιοαερίου (π.χ. συµµετοχή σε εκπαιδευτικά σεµινάρια, πρακτική άσκηση, κλπ.) πρέπει να παρέχεται. Επιπλέον, τα κίνητρα του υποψήφιου επενδυτή για την εµπλοκή του σε µία µονάδα παραγωγής βιοαερίου πρέπει να περιγράφονται. Ένας αξιόπιστος και έµπειρος χειριστής µίας µονάδας και ένα καλό σύστηµα διαχείρισης ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο αποτυχίας κατά τη λειτουργία που οφείλεται σε ανθρώπινη αδυναµία. Επιπλέον, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η υλοποίηση και λειτουργία µίας µονάδας βιοαερίου απαιτεί ένα σηµαντικό ποσοστό του ωραρίου εργασίας. Ανάλογα µε τον τύπο και το µέγεθος της µονάδας βιοαερίου 0,5-5 εργατοώρες ανά ηµέρα απαιτούνται για την παραγωγή πρώτων υλών, την τροφοδοσία της µονάδας, τη συντήρηση και τη διαχείριση (Steiner, 2009). Κατά τη φάση κατασκευής και το πρώτο έτος λειτουργίας επιπλέον 2 ώρες/ηµέρα πρέπει να συνυπολογίζονται ( 2009). 7

8 Κριτήριο 1: Εµπειρία στον τοµέα του βιοαερίου (παραγωγή πρώτων υλών, βιολογία της αναερόβιας χώνευσης, τεχνολογία της µονάδας, αξιοποίηση του εδαφοβελτιωτικού και οικονοµικό υπόβαθρο), πρέπει να αποδειχθεί από τον αιτούντα. Κριτήριο 2: Το συγκεκριµένο κίνητρο για την υλοποίηση της µονάδας του βιοαερίου πρέπει να εξηγηθεί. Κριτήριο 3: Επαρκής ποσό πληρωµένων εργατοωρών πρέπει να είναι διαθέσιµο Παρακολούθηση της µονάδας Λόγω της πολυπλοκότητας της µικροβιολογικής διαδικασίας σε µία µονάδα βιοαερίου, µία σταθερή και συνεχή λειτουργία είναι επιθυµητή. Μικρές αλλαγές στη µικροβιολογία µπορεί να προκαλέσει µεγάλες διακοπές και, συνεπώς, µεγάλες οικονοµικές απώλειες. Ο επενδυτής θα πρέπει να αποφασίσει στις πρώτες ύλες που θα χρησιµοποιηθούν και να εξασφαλίσει την µακροπρόθεσµη παροχή τους στη µονάδα. Προκειµένου να εξασφαλιστεί µια σταθερή και συνεχή λειτουργία ένα σωστό σχέδιο παρακολούθησης πρέπει να εφαρµοστεί. Αυτό περιλαµβάνει την παρακολούθηση της σύνθεσης της πρώτης ύλης και τις µικροβιολογικές µεθόδους στον χωνευτή, καθώς και την τεχνική συντήρηση και την οικονοµική αξιολόγηση. Ο υπεύθυνος λειτουργίας της µονάδας πρέπει να διασφαλίσει ότι είναι σε θέση να παρακολουθεί την σωστή σύνθεση της πρώτης ύλης, π.χ. από τις δοκιµές των συστατικών και το περιεχόµενο σε στερεά. Η σταθερότητα της µικροβιολογίας της αναερόβιας χώνευσης καθορίζεται από τις ακόλουθες παραµέτρους και δείκτες ( 2010). Την τιµή του ph που θα πρέπει να βρίσκεται µεταξύ 6,8 7,5 Οι τιµές των πτητικών λιπαρών οξέων (VFA) και των αδιαχώριστων λιπαρών οξέων (UFA) πρέπει να βρίσκονται εντός συγκεκριµένων ορίων, εξαρτώµενες από την πρώτη ύλη και τα βακτήρια που συµµετέχουν στη χώνευση. Οι πολύ υψηλές τιµές χηµικά απαιτούµενου οξυγόνου (COD) είναι ένδειξη ανεπαρκούς ρυθµού αναερόβιας χώνευσης στον χωνευτή. Η περιεκτικότητα σε ξηρή ύλη πρέπει να παραµείνει εντός των ορίων για τα οποία η διαδικασία ζύµωσης έχει ρυθµιστεί. Μια σταθερή θερµοκρασία, µε µέγιστη απόκλιση 1 Κ πρέπει να τηρείται. Η τιµή αµµωνίας µέσα στον χωνευτή πρέπει να παραµείνει κάτω από ορισµένα όρια, ανάλογα µε τα βακτήρια που χρησιµοποιούνται για τη χώνευση. Ο χειριστής της µονάδας θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιολογήσει τη διαδικασία ζύµωσης µε τη βοήθεια αυτών των παραµέτρων και να εφαρµόσει κατάλληλα µέτρα για την αποφυγή αποτυχιών της διαδικασίας. Η συνδροµή εξειδικευµένου 8

9 εργαστηρίου στη συνεχή παρακολούθηση της µικροβιολογίας, ειδικά κατά τη διάρκεια της εκκίνησης της διαδικασίας συνιστάται επίσης. Για τις µονάδες «µε το κλειδί στο χέρι», η αρχική αυτή παρακολούθηση συχνά περιλαµβάνεται στη συνολική σύµβαση µε τον εργολάβο. Επιπλέον, ο χειριστής της µονάδας θα πρέπει να είναι σε θέση να εκτελέσει την τεχνική συντήρηση, σε περίπτωση ήσσονος σηµασίας τεχνικών προβληµάτων. Η τεχνική υποστήριξη από τον κατασκευαστή της µονάδας είναι πολύ δαπανηρή και χρονοβόρα και µπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της λειτουργίας. Ωστόσο, ένα συµβόλαιο συντήρησης µε τον κατασκευαστή της εγκατάστασης ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο των τεχνικών προβληµάτων. Το κόστος συντήρησης µπορεί γενικά να χωριστούν σε κόστος για την µονάδα συµπαραγωγής (CHP) και το κόστος για όλα τα άλλα τµήµατα της µονάδας. Το κόστος για τη συντήρηση της µονάδας συµπαραγωγής κυµαίνεται περίπου από 0,3 έως 2,5 cents / kwhel. Οι δαπάνες συντήρησης για όλα τα υπόλοιπα τµήµατα της µονάδας παραγωγής βιοαερίου είναι περίπου 1-3% του συνολικού επενδυτικού κόστους (Steiner, 2009). Κριτήριο 4: Εποπτεία της µικροβιολογικής διαδικασίας της ζύµωσης πρέπει να παρέχει ο χειριστής της µονάδας και/ή το προσωπικό του ή/και από συµβεβληµένες εξειδικευµένες εταιρείες. Κριτήριο 5: Ο χειριστής της µονάδας και/ή το προσωπικό του θα πρέπει να είναι σε θέση να εκτελεί βασικές εργασίες συντήρησης. Κριτήριο 6: Το κόστος συντήρησης της µονάδας CHP το οποίο κυµαίνεται από 0,3 έως 2,5 Cents/kWh el και ένα κόστος της τάξης του 1 3% του επενδυτικού κόστους για την συντήρηση των υπολοίπων τµηµάτων θα πρέπει να περιληφθούν στο επιχειρηµατικό σχέδιο Νοµική µορφή Η νοµική µορφή της λειτουργίας µίας µονάδας βιοαερίου πρέπει να επιλεγεί προσεκτικά. Η νοµική µορφή εξαρτάται από τον αριθµό των συµµετεχόντων, την προέλευση των κεφαλαίων και την έκταση της προσωπικής ευθύνης. Οι παρακάτω ερωτήσεις βοηθούν να επιλεγεί η κατάλληλη νοµική µορφή για ένα έργο βιοαερίου (Hattesohl, 2006). Υπάρχουν άλλα πρόσωπα που θα συµµετέχουν στα έσοδα από τη µονάδα παραγωγής βιοαερίου; Είναι τα ίδια κεφάλαια που απαιτούνται για να βρεθεί η νοµική µορφή; Ο επενδυτής θα είναι και ο υπεύθυνος λειτουργίας της µονάδας; Η αδειοδοτική διαδικασία απαιτεί µία συγκεκριµένη νοµική µορφή; Ποια είναι η πηγή του µετοχικού κεφαλαίου; Σε ποιο βαθµό ο επενδυτής θέλει να είναι οικονοµικά υπεύθυνος; Κριτήριο 7: Η νοµική µορφή και το ιδιοκτησιακό καθεστώς του έργου βιοαερίου πρέπει να είναι σαφώς καθορισµένο. 9

10 3. Λεπτοµέρειες της µονάδας Σε µία λεπτοµερή ανάλυση κινδύνου, τα τµήµατα της µονάδας, οι πρώτες ύλες, η ισχύς της µονάδας, και η αξιοποίηση των εξερχόµενων (θερµικής και ηλεκτρικής ενέργειας) διαδραµατίζουν σηµαντικό ρόλο. Επιπλέον, η θέση της µονάδας, είναι σηµαντικό για να εξασφαλιστεί η οικονοµική επιτυχία της µονάδας Τεχνικές λεπτοµέρειες της µονάδας Μέρος του εντύπου της αίτησης για τη χορήγηση δανείων θα πρέπει να είναι ένα λεπτοµερές σχέδιο της εγκατάστασης και µία λίστα µε όλα τα τµήµατα που την αποτελούν. Σε γενικές γραµµές, θα πρέπει να διαφοροποιούνται µεταξύ µίας µονάδας «µε το κλειδί στο χέρι» και εγκαταστάσεων που αποτελούνται από εξοπλισµό από διαφορετικούς προµηθευτές. Μία µονάδα «µε το κλειδί στο χέρι» αποτελεί συνήθως ένα χαµηλότερο κίνδυνο σε σύγκριση µε µια εγκατάσταση που αποτελείται από εξοπλισµό από διαφορετικούς προµηθευτές. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι σε περίπτωση προβληµάτων που εµφανίζονται κατά τη φάση της κατασκευής (π.χ. καθυστέρηση, ελαττωµατικός εξοπλισµός, οικονοµικά προβλήµατα από την πλευρά του κατασκευαστή), ένας µόνο πάροχος ή κατασκευαστής είναι ευκολότερο να αντιµετωπιστεί εγείροντας αξιώσεις. Από την άλλη πλευρά, µια εγκατάσταση που αποτελείται από υλικά από διαφορετικούς προµηθευτές µπορεί να µειώσει το κόστος και να αυξήσει την ίδια εργασία από προσωπικό του φορέα εκµετάλλευσης της εγκατάστασης, αλλά απαιτεί επίσης περισσότερη γνώση σχετικά µε την παραγωγή Μία καλά σχεδιασµένη µονάδα βιοαερίου περιλαµβάνει την αναλυτική τεκµηρίωση των αναγκαίων υποδοµών, χωνευτών, εγκαταστάσεων αποθήκευσης (αριθµός, δυναµικότητα, τοποθεσία, τεχνολογία), της τεχνολογίας ανάδευσης και της µονάδας για τη χρήση του βιοαερίου (συνήθως συνδυασµένη παραγωγή θερµότητας και ηλεκτρικής ενέργειας). Με τη βοήθεια αυτών των προδιαγραφών, είναι δυνατόν να υπολογιστεί η απαιτούµενη πρώτη ύλη και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και θερµότητας, η οποία αποτελεί τη βάση για ένα σχέδιο κοστολόγησης και χρηµατοδότησης. Η αξιολόγηση των πληροφοριών αυτών απαιτεί υψηλό επίπεδο εµπειρίας σε µονάδες παραγωγής βιοαερίου. Η συµβατότητα των µεµονωµένων εξαρτηµάτων και η καταλληλότητα της δυναµικότητας της µονάδας σε σχέση µε τις διαθέσιµες πρώτες ύλες πρέπει να ελέγχονται. Προκειµένου να αξιολογήσει αυτά τα θέµατα, συνιστάται για την τράπεζα να χρησιµοποιεί έναν εµπειρογνώµονα σε θέµατα βιοαερίου ή να συνάπτει συµβόλαιο µε έναν ειδικό εµπειρογνώµονα βιοαερίου. Συστήνεται επίσης ανεπιφύλακτα να συγκρίνεται η προτεινόµενη µονάδα βιοαερίου µε παρόµοιες εγκαταστάσεις, προκειµένου να ελεγχθούν οι υπολογισµοί της δυναµικότητας και η προµήθεια πρώτων υλών. Κριτήριο 8: Ένας κατάλογος µε τον εξοπλισµό και τα υλικά της µονάδας πρέπει να παρέχεται. Κριτήριο 9: Ένα κατασκευαστικό σχέδιο πρέπει να επιδεικνύεται. 10

11 3.2. Θέση Η θέση της µονάδας επηρεάζει το κόστος κατασκευής και λειτουργίας της, αφού επηρεάζει τη διαχείριση της πρώτης ύλης και του εδαφοβελτιωτικού, της ηλεκτρικής ενέργειας και την πώληση θερµότητας, καθώς σχετίζεται επίσης µε κοινωνικές και περιβαλλοντικές πτυχές. Πριν από την έναρξη των διαπραγµατεύσεων για το δάνειο, η θέση πρέπει να καθοριστεί. Ακριβής πληροφορίες για το ακίνητο (θέση οικοπέδου, ιδιοκτήτης κλπ.) πρέπει να περιλαµβάνονται στο έντυπο της αίτησης δανείου. Η θέση επηρεάζει το κόστος του έργου ποικιλοτρόπως. Οι υφιστάµενες υποδοµές είναι σηµαντικές ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση σε δηµόσιους δρόµους, και στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και δίκτυα φυσικού αερίου. Η αναγκαιότητα κατασκευής ασφαλτοστρωµένων δρόµων, δηµιουργία δικτύων φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας αυξάνουν το κόστος και µπορεί να προκαλέσουν προβλήµατα σε άλλες ιδιοκτησίες που πρέπει να διασχίσουν. Συνήθως αυτές οι υποδοµές υπάρχουν αν η µονάδα παραγωγής βιοαερίου βρίσκεται κοντά σε υφιστάµενα αγροκτήµατα. Ωστόσο, και η γειτνίαση πρέπει να εξεταστεί, προκειµένου να αποφεύγονται συγκρούσεις σχετικά µε θέµατα θορύβου, οσµών, σκόνης και αισθητικής. Ένα κατάλληλο σηµείο διασύνδεσης µε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να οριστεί. Μία σύµβαση (προσχέδιο) µε τον διαχειριστή του δικτύου ή / και του φορέα που εγγυάται ότι θα αγοράσει την ηλεκτρική ενέργεια κατά την διάρκεια της περιόδου του δανείου πρέπει να παρέχεται πριν τις διαπραγµατεύσεις δανεισµού. Η σύµβαση αυτή είναι πολύ σηµαντική, δεδοµένου ότι αντιπροσωπεύει την κύρια εγγύηση για την τράπεζα και τον επενδυτή. Οι συµβάσεις για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας συχνά είναι πολύπλοκες. Ειδικότερα, πρέπει να διευκρινιστεί, ποιος είναι υπεύθυνος για το κόστος κατασκευής νέων γραµµών διασύνδεσης και του σηµείου διασύνδεσης. Για παράδειγµα, ο γερµανικός νόµος για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (Erneuerbare Energien Gesetz, EEG) καθορίζει σαφώς τις ευθύνες αυτές. Στη Γερµανία ο φορέας εκµετάλλευσης της µονάδας είναι υπεύθυνος για την κατασκευή όλων των υποδοµών που απαιτούνται για τη µεταφορά της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τη µονάδα στο σηµείο διασύνδεσης. Ο διαχειριστής του δικτύου πρέπει να πληρώσει για την τελική σύνδεση της υφιστάµενης γραµµής µε το δίκτυο και να διασφαλίσει την σταθερότητα του δικτύου. Για οικονοµικούς και περιβαλλοντικούς λόγους, η θερµότητα από σταθµούς ΣΗΘ δεν πρέπει να θεωρείται «χαµένη», όπως συνέβαινε στη Γερµανία πριν από λίγο καιρό (στη Γερµανία συχνά µόνο η ηλεκτρική ενέργεια χρησιµοποιούνταν και η θερµότητα απορριπτόταν. Αυτό άλλαξε µε την τελευταία τροποποίηση του νόµου για τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας). Για τη χρήση της θερµότητας, ανάλογες σκέψεις όπως για την αξιοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να γίνουν. Συµβάσεις µε τους καταναλωτές θερµότητας και σύνδεση µε δίκτυα τηλεθέρµανσης ή άλλους καταναλωτές θερµότητας θα πρέπει να παρουσιάζονται. Οι δαπάνες για την εγκατάσταση αγωγών θερµότητας εξαρτώνται κυρίως από την απόσταση µεταξύ της µονάδας βιοαερίου και τον καταναλωτή θερµότητας. ύο κατηγορίες χρήσης της θερµότητας µπορούν να διακριθούν (Messner, 2007). 1. Ιδιοκατανάλωση / µικρο-δίκτυο θέρµανσης: Η θερµότητα χρησιµοποιείται από το συνδεδεµένο αγρόκτηµα, την κατοικία ή τον στάβλο. Η µέγιστη εµβέλεια 11

12 του δικτύου είναι 250 µέτρα και το κόστος επένδυσης είναι περίπου 100 / µέτρο (στη Γερµανία). 2. Τηλεθέρµανση: Ο καταναλωτής θερµότητας βρίσκεται µέσα σε µία απόσταση µέχρι 1,5 χιλιόµετρα. Για τη χρήση αυτή απαιτούνται δύο σωλήνες (γραµµή παροχής και γραµµή επιστροφής). Έτσι, το κόστος κατασκευής αυξάνεται µέχρι 200 περίπου / µέτρο (στη Γερµανία). Μια εναλλακτική λύση για τη χρήση του βιοαερίου είναι να αναβαθµιστεί στην ποιότητα του φυσικού αερίου ( 98% περιεκτικότητα σε µεθάνιο στο µείγµα αερίων) και να εκχυθεί ως "βιοµεθάνιο" στο δίκτυο του φυσικού αερίου. Η διαδικασία αυτή δηµιουργεί κάποια προβλήµατα, κυρίως λόγω του πολύ υψηλότερου κόστους των επενδύσεων. Επενδυτικό κόστος άνω των για µια εγκατάσταση 1 MW πρέπει να υπολογίζεται εκτός από τον εξοπλισµό αναερόβιας χώνευσης της εγκατάστασης. Η τεχνική αυτή είναι επί του παρόντος µόνο οικονοµικά αποδοτική σε µεγάλες εγκαταστάσεις (στη Γερµανία) που παράγουν τουλάχιστον 500 m 3 βιοαερίου ανά ώρα (1 MW) (Messner, 2007). Από την άλλη πλευρά το κόστος για τις εγκαταστάσεις ΣΗΘ µειώνονται, αν και δεν έχουν εντελώς εξαλειφθεί αφού συνήθως µια µονάδα συµπαραγωγής λειτουργεί παράλληλα για να διατηρεί τη θερµοκρασία χώνευσης. Το καθαρό και αναβαθµισµένο βιοµεθάνιο πρέπει στη συνέχεια να µεταφερθεί στο δίκτυο του φυσικού αερίου στο σηµείο έκχυσης. Αυτό το σηµείο πρέπει να είναι κοντά στη µονάδα. Πρέπει να ληφθεί υπόψη επίσης ότι δεν είναι κάθε σηµείο του δικτύου φυσικού αερίου κατάλληλο για έγχυση του βιοµεθανίου. Το δηµόσιο δίκτυο του φυσικού αερίου στη Γερµανία χωρίζεται σε τρία στάδια ανάλογα την πίεση. Το τρίτο στάδιο είναι αυτό µε την χαµηλότερη πίεση και συνδέεται µε τους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, υπόκεινται σε µεγάλες διακυµάνσεις πίεσης. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος είναι συνήθως ακατάλληλο για την έκχυση, καθώς ο συµπιεστής αερίου λειτουργεί µόνο µε σταθερή πίεση. Συνεπώς, είναι σκόπιµο να εκχυθεί το βιοµεθάνιο στο στάδιο δύο (Theissing, 2006). Τέλος, το βιοµεθάνιο πρέπει να µεταφερθεί στο δίκτυο του φυσικού αερίου. Εάν το δίκτυο είναι πολύ µακριά, το κόστος θα αυξηθεί δραστικά. Έτσι, η επιλογή της θέσης της µονάδας βιοαερίου είναι επίσης σηµαντική. Κριτήριο 10: Η µονάδα πρέπει να συνδέεται µε δηµόσιο δρόµο, κατάλληλο για βαρέα οχήµατα (µεταφορά πρώτης ύλης & χωνεµένου υπολείµµατος). Κριτήριο 11: Το σηµείο διασύνδεσης µε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να καθοριστεί. Κριτήριο 12: Το σηµείο έκχυσης του βιοµεθανίου (ως εναλλακτική) στο δίκτυο του φυσικού αεριού πρέπει να καθοριστεί. Κριτήριο 13: Οι καταναλωτές θερµότητας πρέπει να εξευρεθούν και να συναφθούν προσύµφωνα/συµβόλαια. Κριτήριο 14: Συµβάσεις µε τους πελάτες ηλεκτρικής ενέργειας και/ή βιοµεθανίου και/ή θερµότητας (στην καλύτερη των περιπτώσεων για όλη την διάρκεια του δανείου) θα πρέπει να παρέχονται. 12

13 3.3. Εγκαταστάσεις αποθήκευσης και χωνευτές Οι προµήθειες πρώτης ύλης είναι συνήθως (στην περίπτωση των ενεργειακών καλλιεργειών) εποχιακές και ως εκ τούτου πρέπει να αποθηκευτούν για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Επαρκείς εγκαταστάσεις αποθήκευσης απαιτούνται, που να ανταποκρίνονται στην δυναµικότητα της µονάδας. Αυτές οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης πρέπει να προστατεύουν την πρώτη ύλη από τη βροχή και άλλες περιβαλλοντικές επιδράσεις, ώστε να αποφευχθεί η µούχλα και η ρύπανση του περιβάλλοντος. Υπάρχουν αρκετά διαφορετικοί τύποι εγκαταστάσεων αποθήκευσης πρώτων υλών, ανάλογα µε τον τύπο τους. Οι εγκαταστάσεις αυτές µπορεί να είναι από σκυρόδεµα ή δεξαµενές χάλυβα ή διαφορετικοί τύποι σιλό. Το επίκεντρο κάθε µονάδας βιοαερίου είναι ο χωνευτής, ο χώρος στον οποίο η αναερόβια χώνευση επιτελείται. Ο χωνευτής είναι µια αεροστεγή δεξαµενή, όπου η αποσύνθεση της πρώτης ύλης πραγµατοποιείται, απουσία οξυγόνου, και όπου παράγεται το βιοαέριο. Κοινά χαρακτηριστικά όλων των χωνευτών, εκτός από την αεροστεγανότητα, είναι ότι έχουν ένα σύστηµα τροφοδοσίας της πρώτης ύλης καθώς και τα συστήµατα εξόδου του βιοαερίου και του χωνεµένου υπολείµµατος. Στις ευρωπαϊκές κλιµατικές συνθήκες οι αναερόβιοι χωνευτές πρέπει να µονώνονται και να θερµαίνονται (Al Seadi et al., 2008). Υπάρχουν ποικίλοι χωνευτές βιοαερίου που λειτουργούν στην Ευρώπη και παγκοσµίως. Κατασκευάζονται από σκυρόδεµα, χάλυβα, τούβλο, ή πλαστικό, είναι διαµορφωµένοι ως σιλό, σκάφες, λεκάνες ή λιµνούλες, και µπορεί να τοποθετούνται υπόγεια ή στην επιφάνεια. Το µέγεθος των µονάδων βιοαερίου δίνεται από το µέγεθος των χωνευτών, το οποίο ποικίλλει από λίγα κυβικά µέτρα στην περίπτωση των µικρών οικιακών εγκαταστάσεων έως χιλιάδες κυβικά µέτρα στις µεγάλες εµπορικές εγκαταστάσεις µε αρκετούς χωνευτές (Al Seadi et al. 2008). Η επιλογή του σχεδίου και ο τύπος του χωνευτή καθορίζονται πρώτιστα από το περιεχόµενο σε ξηρή ουσία του υποστρώµατος προς χώνευση. Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, η ΑΧ λειτουργεί µε δύο βασικά συστήµατα: υγρή χώνευση, όταν το µέσο περιεχόµενο ξηρής ουσίας (ΞΟ) του υποστρώµατος είναι χαµηλότερο από 15% και την ξηρή χώνευση, όταν η περιεκτικότητα σε ΞΟ του υποστρώµατος είναι επάνω από αυτήν την τιµή, συνήθως µεταξύ 20 και 40%. Αυτοί οι ορισµοί και τα όριά τους έχουν µερικές περιφερειακές παραλλαγές και, σε µερικές περιπτώσεις, διαφοροποιούνται από τη νοµοθεσία και τα υποστηρικτικά σχήµατα, όπως συµβαίνει στη Γερµανία (Al Seadi et al., 2008). Η υγρή χώνευση περιλαµβάνει συνήθως την ΑΧ της στερεής κοπριάς και της λυµατολάσπης, ενώ η ξηρή χώνευση εφαρµόζεται στην παραγωγή βιοαερίου από στερεή κοπριά µε υψηλή περιεκτικότητα σε άχυρο, από οικιακά απόβλητα και στερεά αστικά βιοαπόβλητα, κλαδέµατα και χλόη από τη συντήρηση κήπων, ενεργειακές καλλιέργειες (φρέσκες ή τοποθετηµένες σε σιλό). Στη συνέχεια περιγράφονται οι χωνευτές τόσο της ξηρής όσο και της υγρής ΑΧ, µε έµφαση στα συστήµατα υγρής χώνευσης (Al Seadi et al., 2008). 13

14 Ανάλογα µε τη δυναµικότητα της εγκατάστασης και το είδος της πρώτης ύλης, µπορεί να απαιτηθούν περισσότεροι από έναν χωνευτές. Σε σχέση µε την εισαγωγή και εξαγωγή πρώτης ύλης, υπάρχουν δύο βασικές προσεγγίσεις οι οποίες επηρεάζουν το σχεδιασµό της χώνευσης: παρτίδες ή µε συνεχή λειτουργία. Οι περισσότερες µονάδες παραγωγής βιοαερίου σήµερα λειτουργούν µε συνεχή ρεύµατα. Υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις για το πώς τοποθετούνται οι χωνευτές για συνεχή λειτουργία: παράλληλα, σε σειρά, ή συνδυασµός παράλληλων και σε σειρά. Γενικά το µέγεθος του χωνευτή εξαρτάται από τον χρόνο παραµονής της πρώτης ύλης και κυµαίνεται µεταξύ 10 και 80 ηµέρες. Όσο µεγαλύτερος είναι ο χρόνος αυτός τόσος µεγαλύτερο και το µέγεθος του χωνευτή. Ο µεγαλύτερος χρόνος παραµονής αυξάνει την παραγωγή βιοαερίου, αλλά αυξάνει παράλληλα το κόστος κατασκευής. Το τυπικό µέγεθος των µονάδων βιοαερίου στην Ευρώπη ανέρχεται στα 300 kw el. Αν µία µονάδα ξεπερνά το 1 MW el απαιτεί σηµαντικά ποσά πρώτης ύλης και πρέπει να υλοποιείται όταν η εξασφάλιση της πρώτης ύλης και η διάθεση του χωνεµένου υπολείµµατος µπορούν να διαχειριστούν. Μετά από την αναερόβια χώνευση, το χωνεµένο υπόλειµµα πρέπει να αποθηκεύεται. Η άµεση χρήση ή η περαιτέρω επεξεργασία του δεν είναι πάντα δυνατή. Για παράδειγµα, το χωνεµένο υπόλειµµα µπορεί να µην διατεθεί ως εδαφοβελτιωτικό κατά τη διάρκεια του χειµώνα, εξαρτάται δε από τις ανάγκες σε λίπανση των καλλιεργειών. Στην ιδανική περίπτωση, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης του χωνεµένου υπολείµµατος καλύπτονται για τη συλλογή του βιοαερίου από την µικρότερη, αλλά συνεχιζόµενη αναερόβια χώνευση. Η πρόσθετη παραγωγή βιοαερίου κατά τη διάρκεια της αποθήκευσης µπορεί να αυξήσει τη συνολική παραγωγή βιοαερίου από τη µονάδα µέχρι και 20%. Επιπλέον, µειώνονται οι δυσάρεστες εκποµπές οσµών και οι επιβλαβής εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου (µεθάνιο). Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πρέπει να είναι σχεδιασµένες για την αποθήκευση χωνεµένου υπολείµµατος που παράγεται από τη µονάδα παραγωγής βιοαερίου για ένα εξάµηνο (Fachagentur Nachwachsende Rohstoffe ev, 2006). Ο χώρος που απαιτείται για την κατασκευή των χωνευτών και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης εξαρτάται από την πρώτη ύλη και την δυναµικότητα της µονάδας. Είναι σηµαντικό να αξιολογηθεί η απαιτούµενη έκταση σε πρώιµο στάδιο του σχεδιασµού, καθώς οι χωνευτές και οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης απαιτούν τη µεγαλύτερη έκταση της µονάδας βιοαερίου. Τουλάχιστον m 2 χώρου είναι απαραίτητη για µια µεσαίου µεγέθους µονάδα παραγωγής βιοαερίου (250 m 3 /h) ( 2006). Γενικά, οι µονάδες παραγωγής βιοαερίου πρέπει να κατασκευάζονται σε κατάλληλο και διευθετηµένο έδαφος. Η προστασία των υπογείων υδάτων πρέπει να εξασφαλίζεται. 14

15 Κριτήριο 15: Ο σχεδιασµός των εγκαταστάσεων αποθήκευσης της πρώτης ύλης (αριθµός, τύπος) κατάλληλων για την πρώτη ύλη θα πρέπει να παρουσιαστεί. Κριτήριο 16: Οι χωνευτές πρέπει να είναι κατάλληλοι για τον τύπο και την ποσότητα των πρώτων υλών και καλά σχεδιασµένοι (µόνωση, ανάδευση, εισροές/εκροές, υλικά κλπ.). Κριτήριο 17: Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης του χωνεµένου υπολείµµατος θα πρέπει να καλύπτονται ώστε να συγκρατούν το βιοαέριο που παράγεται. Κριτήριο 18: Πρέπει να αποφεύγεται η ρύπανση του περιβάλλοντος (οσµές, διαρροή) από όλες τις εγκαταστάσεις αποθήκευσης. Κριτήριο 19: Οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης θα πρέπει να είναι σχεδιασµένες για την αποθήκευση χωνεµένου υπολείµµατος που παράγεται από τη µονάδα παραγωγής βιοαερίου τουλάχιστον για ένα εξάµηνο Κριτήριο 20: Η ακριβής θέση των χωνευτών και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης θα πρέπει να αποτυπώνονται σε σχέδιο. Ο απαιτούµενος χώρος για την ανέγερση της µονάδας θα πρέπει να είναι επαρκής Πρώτη ύλη και χωνεµένο υπόλειµµα Η θέση της προβλεπόµενης µονάδας παραγωγής βιοαερίου εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από τη διαθεσιµότητα πρώτων υλών. Η κατάλληλη ποιότητα και ποσότητα πρώτων υλών είναι µείζονος σηµασίας για την αποτελεσµατική λειτουργία της µονάδας βιοαερίου. Μια επισκόπηση σχετικά µε τις πηγές πρώτων υλών πρέπει να παρουσιάζεται, και µπορεί να περιλαµβάνει τη διαθέσιµη καλλιεργήσιµη γη για την παραγωγή ενεργειακών καλλιεργειών, τον αριθµό του ζωικού κεφαλαίου και τις πρακτικές εκτροφής, τη διαθεσιµότητα των αποβλήτων, κλπ. Είναι πολύ σηµαντικό να εκτιµάται η παραγωγή βιοαερίου, η ξηρή ύλη και η ποσότητα πρώτης ύλης ώστε να υπολογίζονται ο όγκος του χωνευτή και των εγκαταστάσεων αποθήκευσης. Ο Πίνακας 1 αναφέρει κάποιες τυπικές πηγές πρώτης ύλης και τα χαρακτηριστικά τους. Έρευνες από το Βαυαρικό Περιφερειακό Γραφείο για τη γεωργία (Röhling & Wild, 2008) µεταξύ των φορέων εκµετάλλευσης βιοαερίου της Βαυαρίας (Γερµανία) έδειξε ότι µία ελάχιστη έκταση της τάξης των 0,4 εκταρίων γης απαιτείται για ισχύ 1 kwel από µονάδα παραγωγής βιοαερίου που χρησιµοποιεί κυρίως ενεργειακές καλλιέργειες. Η τιµή αυτή µπορεί να επιτευχθεί µόνο µε ένα υψηλό ποσοστό ενσιρώµατος καλαµποκιού. Πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι µόνο το 40% του ενεργειακού περιεχόµενου µπορεί να µετατραπεί σε ηλεκτρισµό. Ένα σηµαντικό τµήµα µετατρέπεται σε θερµότητα. Σε περίπτωση που χρησιµοποιούνται ενεργειακές καλλιέργειες, τουλάχιστον το ήµισυ της απαιτούµενης πρώτης ύλης θα πρέπει να παράγεται από τον φορέα εκµετάλλευσης του βιοαερίου, προκειµένου να αποφευχθεί το υψηλό πρόσθετο κόστος που προκαλείται από πρώτες ύλες που αγοράζονται από άλλους γεωργούς. 15

16 Πρόσθετη τροφοδότηση πρέπει να διασφαλίζεται από συµβάσεις παράδοσης πρώτων υλών µακράς διάρκειας (άνω των 5 ετών). Επιπλέον, η απόσταση µεταξύ των ενεργειακών καλλιεργειών και της µονάδας παραγωγής βιοαερίου έχει µεγάλο αντίκτυπο στην οικονοµία των µονάδων. Στη Γερµανία, η µεταφορά κάθε m 3 βιοµάζας κοστίζει περίπου 2-2,9 ανά χιλιόµετρο (Theissing, 2006). Η µέση απόσταση µεταφοράς πρώτης ύλης πρέπει να αξιολογηθεί. Συνιστάται να παράγεται η απαιτούµενη πρώτη ύλη σε ακτίνα 10 χιλιοµέτρων γύρω από την µονάδα (Epp et al., 2008), ενώ τα υγρά απόβλητα θα πρέπει να συλλέγονται από µία ακτίνα 3 km από την µονάδα. Επίσης τα απόβλητα δεν θα πρέπει να µεταφέρονται σε µακρινές αποστάσεις. Πίνακας 1: Τυπικές πρώτες ύλες και παραγωγή βιοαερίου (Πηγή: 2 Πρώτη ύλη DM (%) odm (%) Nm 3 /t FM CH 4 (%) Απόβλητα εκτροφής βοοειδών Απόβλητα χοίρων Απόβλητα βοοειδών Κοπριές χοίρων Κοπριές πτηνών Γλυκό σόργο Χορτονοµή Sudan Ενσίρωµα σίκαλης Χορτονοµή Ενσίρωµα καλαµποκιού Ο καλύτερος τρόπος αξιοποίησης του χωνεµένου υπολείµµατος είναι να χρησιµοποιηθεί ως λίπασµα στη γεωργία, ωστόσο, µόνο ένα περιορισµένο ποσό του εδαφοβελτιωτικού µπορεί να εφαρµόζεται ανά εκτάριο. Η εµπειρία δείχνει ότι πολλές φορές το 140% της χρησιµοποιούµενης γεωργικής έκτασης για την παραγωγή ενεργειακών καλλιεργειών είναι απαραίτητη για τη διάθεση του εδαφοβελτιωτικού. Ιδανικά, όλο το χωνεµένο υπόλειµµα πρέπει να διατίθεται σε ιδιόκτητη γεωργική γη, αν όµως αυτό δεν είναι δυνατό, άλλοι καταναλωτές πρέπει να βρεθούν. Ο αγρότης 2 DM: Ξηρή ουσία Ξηρό οργανικό υλικό και ως εκ τούτου χωρίς νερό odm: Οργανική ξηρή ουσία Οργανικό τµήµα της ξηρής Ουσίας Nm3/t FM: Κανονικό m3/t φρέσκου υλικού όγκος που καταλαµβάνει 1 τόνος φρέσκιας πρώτης ύλης CH 4 : µεθάνιο 16

17 πρέπει να εξετάσει το υψηλό ποσοστό των νιτρικών στο εδαφοβελτιωτικό. Κρίσιµες τιµές που ορίζονται από την Οδηγία της ΕΕ για τη νιτρορύπανση δεν πρέπει να υπερβαίνονται. Μια επιλογή θα ήταν επίσης να υπάρχει ένας διαχωριστής υγρούστερεού και να πωλείται το στερεό τµήµα όπως υψηλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικό. Ωστόσο, αυτό συνεπάγεται πρόσθετο κόστος για τον διαχωριστή υγρού-στερεού. Κριτήριο 21: Για τις µονάδες που λειτουργούν µε ενεργειακές καλλιέργειες τουλάχιστον το 50% αυτών θα πρέπει να παράγεται σε ιδιόκτητες εκτάσεις. Οι υπόλοιπες πρώτες ύλες θα πρέπει να είναι εγγυηµένες µε µακροχρόνια συµβόλαια µε τους προµηθευτές. Κριτήριο 22: Αν χρησιµοποιούνται ενεργειακές καλλιέργειες, θα πρέπει να παράγονται σε ακτίνα 10 km γύρω από την µονάδα. Επίσης τα απόβλητα δεν θα πρέπει να µεταφέρονται από µακρινές αποστάσεις. Τα υγρά απόβλητα θα πρέπει να συλλέγονται από µία ακτίνα 3 km από την µονάδα. Επίσης τα απόβλητα δεν θα πρέπει να µεταφέρονται σε µακρινές αποστάσεις. Κριτήριο 23: Θα πρέπει να υπάρχει επαρκής έκταση διάθεσης του χωνεµένου υπολείµµατος. Σε αντίθετη περίπτωση το υπόλειµµα θα πρέπει να πωλείται. Το κόστος πώλησης/διάθεσης του χωνεµένου υπολείµµατος θα πρέπει να συµπεριληφθεί στην εκτίµηση κόστους της µονάδας. Κριτήριο 24: Η χρήση/πώληση του προς διάθεση χωνεµένου υπολείµµατος θα πρέπει να συµµορφώνεται µε την Οδηγία της ΕΕ για τη νιτρορύπανση Ασφάλεια Ακόµα κι αν βελτιστοποιηθούν όλα τα τεχνικά και µη τεχνικά ζητήµατα, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος απρόβλεπτων προβληµάτων και ατυχηµάτων. Ως εκ τούτου, οι ασφάλειες είναι απαραίτητες για τη µείωση των χρηµατοοικονοµικών κινδύνων. Οι πιο σηµαντικές ασφάλειες σχετίζονται µε βλάβη του εξοπλισµού και των µηχανηµάτων, µε την φάση κατασκευής, τη φωτιά, τη διακοπή της λειτουργίας της εγκατάστασης, και τις ευθύνες. Κριτήριο 25: θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα για ασφάλειες για φυσική καταστροφή και βλάβη του εξοπλισµού. Κριτήριο 26: θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα για φωτιά και ατυχήµατα. Κριτήριο 27: θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα για τυχόν διακοπή λειτουργίας της µονάδας. Κριτήριο 28: θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα για γενική ασφάλεια έναντι ευθυνών. Κριτήριο 29: θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα για ασφάλεια που να καλύπτει την διάρκεια της κατασκευαστικής φάσης. 17

18 4. Εκτίµηση κόστους και σχέδιο χρηµατοδότησης Όλα τα ανωτέρω ζητήµατα πρέπει να εξεταστούν σε έναν λεπτοµερή και αξιόπιστο υπολογισµό του κόστους και ένα σχέδιο χρηµατοδότησης. Ο υπολογισµός του κόστους πρέπει να περιλαµβάνει όλες τις επενδυτικές δαπάνες, το κόστος λειτουργίας και συντήρησης, καθώς και το κόστος για τη χρηµατοδότηση. Μεγάλα τµήµατα των επενδυτικών δαπανών περιλαµβάνουν δαπάνες για τους χωνευτές και τις εγκαταστάσεις ΣΗΘ. Το πρόσθετο κόστος θα πρέπει να διατεθεί για σιλό αποθήκευσης πρώτων υλών, τη σύνδεση µε το δίκτυο ηλεκτρισµού και/ή φυσικού αερίου, την εξασφάλιση γης, χωµατουργικές εργασίες, άλλο τεχνικό εξοπλισµό και υποδοµές. Με µία αναλογία του 25-35% του συνολικού κόστους του έργου, αυτές οι πρόσθετες δαπάνες αντιπροσωπεύουν ένα σηµαντικό ποσοστό του συνολικού ποσού της επένδυσης ( 2009). Η αρχική επένδυση για µία µονάδα βιοαερίου ισχύος kw el ποικίλει από έως /kw. Εν περιλήψει, τα ακόλουθα ζητήµατα πρέπει να εξετάζονται: Σχεδιασµός: Οι δαπάνες για το σχεδιασµό της µονάδας βιοαερίου µπορούν γενικά να εκτιµηθούν στο 10% της συνολικής επένδυσης. Μονάδα ΣΗΘ: Οι δαπάνες για τη µονάδα συνδυασµένης παραγωγής θερµότητας και ηλεκτρικής ενέργειας µπορούν κα υπολογιστούν στο 20% του συνολικού ποσού των επενδύσεων σε ένα έργο «µε το κλειδί στο χέρι» (Steiner, 2009). Χωνευτές: Οι δαπάνες για τους χωνευτές µπορεί να είναι επίσης ένα τµήµα ενός έργου «µε το κλειδί στο χέρι», αλλά µπορεί να κατασκευαστούν και µεµονωµένα (π.χ. εάν ο χωνευτής είναι µία πρώην εγκατάσταση αποθήκευσης κοπριάς). Μπορεί να φθάσει το 40-50% του συνολικού ποσού της επένδυσης (Steiner, 2009). Τεχνολογία ανάδευσης: Η ανάδευση εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από την πρώτη ύλη που χρησιµοποιείται. Έτσι, το κόστος εξαρτάται από την πρώτη ύλη και το σχεδιασµό χώνευσης. Ηλεκτρονικά εξαρτήµατα. Εγκαταστάσεις αποθήκευσης της πρώτης ύλης και του χωνεµένου υπολείµµατος: Το κόστος εξαρτάται από το είδος της πρώτης ύλης και από την δυναµικότητα χώνευσης. Η χωρητικότητα αποθήκευσης του χωνεµένου υπολείµµατος εξαρτάται από την παραγωγή του και από το χρόνο αποθήκευσης, η οποία συχνά προκαθορίζεται από τη νοµοθεσία. Αποθεµατικό: Συνιστάται να συµπεριλαµβάνεται ένα αποθεµατικό ύψους 5% του αρχικού κόστους της επένδυσης, προκειµένου να καταβληθούν έξοδα που δεν είχαν προβλεφθεί, π.χ. κατά τη φάση κατασκευής ( 2009). Έξοδα χρηµατοδότησης: Το κόστος εξαρτάται από το είδος των κεφαλαίων (µετοχικό κεφάλαιο ή δανεισµός) και το επιτόκιο. 18

19 Κόστος λειτουργίας: Αυτό περιλαµβάνει το κόστος προµήθειας της πρώτης ύλης (µακροπρόθεσµες συµβάσεις µε καθορισµένες τιµές πρέπει να υπογράφονται µε τους προµηθευτές πρώτων υλών), και το κόστος λειτουργίας και συντήρησης. Λοιπά έξοδα: Οποιαδήποτε άλλα έξοδα που σχετίζονται µε την κατασκευή, τη λειτουργία και τη συντήρηση πρέπει να περιλαµβάνονται. Όλες οι δαπάνες του έργου και των προβλεπόµενων εσόδων πρέπει να περιλαµβάνονται σε ένα σχέδιο χρηµατοδότησης, το οποίο πρέπει να βασίζεται σε ρεαλιστικές και συντηρητικές παραδοχές. Οι περισσότερες εγκαταστάσεις χρηµατοδοτούνται µε ένα µεγάλο ποσό δανείου. Η αναλογία µεταξύ ιδίων κεφαλαίων και δανειακών κεφαλαίων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 0,25 (Krauth & Sametinger, 2007). Για να λάβετε δάνειο, το ύψος των ιδίων κεφαλαίων πρέπει να είναι αποδεδειγµένο. Επιπλέον, κάθε ιδιωτική ή δηµόσια στήριξη των επενδύσεων πρέπει να περιλαµβάνεται. Κριτήριο 30: Μία αναλυτική εκτίµηση κόστους και ένα σχέδιο χρηµατοδότησης θα πρέπει να υπάρχει που να βασίζεται σε ρεαλιστικές και συντηρητικές παραδοχές. 5. Απαιτούµενη τεκµηρίωση Συνοψίζοντας, το κεφάλαιο αυτό παρέχει µια επισκόπηση των εγγράφων τα οποία η τράπεζα θα πρέπει να ζητήσει από τον αιτούντα, προκειµένου να είναι σε θέση να αξιολογήσει καλύτερα την αξιοπιστία του έργου και να ελαχιστοποιήσει τον χρηµατοοικονοµικό κίνδυνο. Αυτός ο κατάλογος περιλαµβάνει τα πιο σηµαντικά έγγραφα που ο αιτών θα πρέπει να προετοιµάσει πριν την έναρξη των διαπραγµατεύσεων για την λήψη χρηµατοδότησης Ατοµικά και εταιρικά στοιχεία Όπως αναφέρθηκε προηγουµένως, ο φορέας εκµετάλλευσης της µονάδας βιοαερίου έχει σηµαντική επιρροή στα οικονοµικά του έργου. Τα ακόλουθα έγγραφα βοηθούν στην αξιολόγηση της αξιοπιστίας του αιτούντος (Umweltbank AG). Προσωπικά δεδοµένα του αιτούντος ή του φορέα εκµετάλλευσης (συµπεριλαµβανόµενης εµπειρίας σε θέµατα βιοαερίου) Βιογραφικό σηµείωµα ηλώσεις φορολογίας εισοδήµατος τελευταίας τριετίας Τελευταίες τρεις µισθοδοσίες ή τρεις τελευταίους ετήσιους ισολογισµούς Νοµικά έγγραφα για την εταιρεία παραγωγής βιοαερίου (κατά περίπτωση) Κριτήριο 31: Προσωπική τεκµηρίωση πρέπει να παρέχεται. Αν εφαρµόζεται, τα νοµικά έγγραφα της εταιρείας βιοαερίου πρέπει να παρέχονται. 19

20 5.2. Τεκµηρίωση του έργου Η τεκµηρίωση σχετικά µε το σχεδιαζόµενο έργο βιοαερίου (θέση, τεχνικές λεπτοµέρειες, ασφάλειες, συµβάσεις) αποτελεί σηµαντική προϋπόθεση για τη δηµιουργία ασφάλειας προγραµµατισµού και για τους δύο, τον φορέα εκµετάλλευσης της µονάδας και τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα. Τα ακόλουθα έγγραφα συµβάλλουν σε µια καλή εκτίµηση του έργου (Umweltbank AG). Χάρτης κτηµατολογίου (συµπεριλαµβανόµενης της αναγνώρισης του οικοπέδου και αναγραφή της µονάδας) Πρόσφατο πιστοποιητικό από τον τίτλο ιδιοκτησίας της θέσης της µονάδας Σύµβαση χρηµατοδοτικής µίσθωσης (σε περίπτωση που ο αιτών δεν είναι ο ιδιοκτήτης της γης) Προσφορές ασφάλισης (θραύση µηχανηµάτων, διακοπή επιχειρηµατικής δραστηριότητας, αστική ευθύνη) Λεπτοµέρειες σχετικά µε το κόστος - και το σχέδιο χρηµατοδότησης Προσφορές για όλα τα σχετικά τµήµατα της µονάδας Σύµβαση παροχής θερµότητας και ποσότητα θερµότητας (σε περίπτωση χρήση της θερµότητας) Υπολογισµός οικονοµικής απόδοσης έσµευση της πρόσβασης στο δίκτυο µέσω του διαχειριστή του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας Έντυπο οικοδοµικής άδειας, αντίστοιχα, οποιαδήποτε άλλη άδεια που απαιτείται για τη λειτουργία της εγκατάστασης Συµβάσεις προµηθειών πρώτης ύλης Συµβάσεις για την πώληση του εφαφοβελτιωτικού Κριτήριο 32: Η τεκµηρίωση του έργου πρέπει να παρέχεται 20

21 6. Συµπεράσµατα Όταν σχεδιάζεται σωστά µια µονάδα παραγωγής βιοαερίου είναι µια ασφαλής επένδυση. Η παραγωγή βιοαερίου και η αξιοποίησή του είναι µια ώριµη τεχνολογία και η αγορά περιλαµβάνει ένα µεγάλο αριθµό αξιόπιστων και έµπειρων κατασκευαστών εξοπλισµού και εταιρείες για έργα «µε το κλειδί στο χέρι», ειδικά σε χώρες µε µεγάλες αγορές βιοαερίου, όπως στη Γερµανία ή στην Αυστρία. Είτε µε εγγυηµένη τιµή πώλησης της ηλεκτρικής ενέργειας ή µακροπρόθεσµα συµβόλαια µε µεγάλες επιχειρήσεις αγοράς της ενέργειας ή ιδιώτες καταναλωτές ενέργειας όλα τα ανωτέρω δηµιουργούν ένα υψηλό επίπεδο αξιοπιστίας και ασφάλειας για τα έσοδα του φορέα εκµετάλλευσης της µονάδας. Παρ' όλα αυτά η λεπτοµερή ανάλυση του συνόλου του έργου είναι απαραίτητη για την ελαχιστοποίηση των χρηµατοοικονοµικών κινδύνων. Ανάλογα µε το είδος της χρηµατοδότησης, ο επενδυτής πρέπει να παρέχει επαρκείς εγγυήσεις, όπως η ακίνητη περιουσία, σε περίπτωση αποτυχίας του σχεδίου. Για τη χρηµατοδότηση του έργου, πρόσθετες εγγυήσεις δεν είναι τόσο σηµαντικές, καθώς η ίδια η µονάδα βιοαερίου θεωρείται ως επαρκής ασφάλεια. 21

22 Βιβλιογραφία Al Seadi T., Rutz D., Prassl H., Köttner M., Finsterwalder T., Volk S., Janssen R. (2008) Biogas Handbook. University of Southern Denmark Esbjerg; ISBN Epp, C., Rutz, D., Köttner, M., Finsterwalder, T., WIP Renewable Energies, Project BIG>East, Guidelines for Selecting Suitable Sites for Biogas Plants, April 2008 Fachagentur Nachwachsende Rohstoffe e.v., Handreichung Biogasgewinnung und nutzung, Gülzow, 2006 Hattesohl, C., Blanke Meier Evers Rechtanwälte, Errichtung und Betrieb von Biogasanlagen im landwirtschaftlichen Bereich, 2006 Krauth, V. and Sametinger, K.: VORSEO, Energy 4 Cohesion Internal Strategy Paper for Innovative Financial Schemes in the Framework of EC Cohesion, May 2007 Messner, J., Staatliche Biogasberatung, Wärmenutzung in landwirtschaftlichen Biogasanlagen, 2007 Röhling, I. and Wild, G., Bayerische Landesanstalt für Landwirtschaft, Biogasproduktion in Bayern 2007, October 2008 Steiner, B., BBV-Unternehmerberatung, Biogas Chancen, Risiken und Probleme, February 2009 Theissing, M., Bundesministerium für Verkehr, Innovation und Technologie, Biogas Einspeisung und Systemintegration in bestehende Gasnetze, Wien, January 2006 Umweltbank AG, Biogas Finanzierung Kreditanfrage October February November chen 22

23 Παράρτηµα Παράδειγµα Εντύπου Αίτησης Χρηµατοδότησης Το έντυπο αυτό βασίζεται στα έγγραφα και τις κατευθύνσεις των ακόλουθων γερµανικών οργανισµών: Umweltbank AG, C.A.R.M.E.N., Finanzierungs- und Mobilien Leasing AG (FML) and enbion GmbH Προετοιµάστηκε από Erik Ferber and Dominik Rutz WIP Renewable Energies Sylvensteinstr Μόναχο, Γερµανία Με την υποστήριξη του έργου BiogasIN (Αριθµός Συµβολαίου IEE/09/848/SI ) Πλήρες όνοµα 1. Αιτών ιεύθυνση, κωδικός, πόλη Τηλέφωνο Fax Κινητό Επάγγελµα: o Αγρότης o Υπάλληλος o Αυτοαπασχολούµενος o Άλλο: Η λειτουργία και ο τεχνικός έλεγχος της µονάδας θα γίνεται από το ακόλουθο άτοµο: Όνοµα Σχέση µε τον φορέα εκµετάλλευσης της µονάδας (π.χ. γιος, εργαζόµενος, κλπ.) Εµπειρία σχετικά µε το βιοαέριο (πχ. Εκπαίδευση κ.λ.π) 23

24 Παρακαλούµε αναφέρατε το κίνητρό σας για την κατασκευή της εγκατάστασης βιοαερίου: Ποιες αλλαγές στην επιχείρησή σας αναµένετε; 2. Μονάδα βιοαερίου Τύπος εγκατάστασης: Χρήση της θερµότητας: o Όχι o Ναι Κατανάλωση της θερµότητας kwh/έτος Λειτουργία της µονάδας βιοαερίου: o Η µονάδα βιοαερίου είναι νόµιµα συνδεδεµένη µε το αγρόκτηµα o Η µονάδα βιοαερίου δεν είναι νόµιµα συνδεδεµένη µε το αγρόκτηµα και χωρίς ευθύνη του αγροκτήµατος Έχει καθοριστεί το σηµείο έκχυσης του βιοµεθανίου στο δίκτυο φυσικού αερίου; o Όχι o Ναι Έχει καθοριστεί το σηµείο σύνδεσης µε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας; o Όχι o Ναι Τα συµβόλαια σύνδεσης µε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και έκχυσης του βιοµεθανίου στο δίκτυο φυσικού αερίου περιλαµβάνουν τη διαχείριση ασφάλειας του δικτύου; o Όχι o Ναι Έγινε έλεγχος της συµβατότητας µε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και έκχυσης του βιοµεθανίου στο δίκτυο φυσικού αερίου; o Όχι o Ναι Περνά η διασύνδεση µε το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας και έκχυσης του βιοµεθανίου στο δίκτυο φυσικού αερίου από άλλες ιδιοκτησίες; o Όχι o Ναι Η µονάδα βιοαερίου θα γίνει σε ιδιόκτητο οικόπεδο; o Όχι o Ναι 24

25 Τεχνικές λεπτοµέρειες: o Κατασκευή «µε το κλειδί στο χέρι» από τον κατασκευαστή: o Κατασκευή της µονάδας από διαφορετικούς προµηθευτές εξοπλισµού. Όνοµα του υπεύθυνου σχεδιασµού: Η επίβλεψη κατασκευής έγινε από: o αιτών o σύµβουλο o Χωνευτές και εγκαταστάσεις αποθήκευσης: Αποθήκευση κοπριάς / αποβλήτων Σιλό για πρώτες ύλες Κύριος χωνευτής ευτερεύον χωνευτής Αποθήκευση χωνεµένου υπολείµµατος αριθµός κατασκευαστής τύπος (πχ. τσιµέντο, µέταλλο, κλπ) υναµικότητα µονάδας [m 3 ] προυπάρχουσα o o o o o Τεχνολογία ανάδευσης: αριθµός αναδευτήρων τύπος αναδευτήρων κατασκευαστής Μονάδα συµπαραγωγής: αριθµός κατασκευαστής kw el / µονάδα Εγγυηµένη απόδοση σχεδιασµός o µονάδα αερίου o πιλοτική µονάδα ψεκασµού o µονάδα αερίου o πιλοτική µονάδα ψεκασµού Μικροβιολογία: Βιολογικός έλεγχος o από τον φορέα εκµετάλλευσης o µε την υποστήριξη του κατασκευαστή o συµβόλαιο αναλύσεων µε εργαστήριο 25

26 Θέση: ιεύθυνση (οδός,, πόλη) και αριθµός τετραγώνου Ιδιοκτήτης (όνοµα, διεύθυνση) εγγραφές στο κτηµατολόγιο της τοποθεσίας εγκατάστασης (π.χ. χρέωση γη, κλπ) Υφιστάµενα κτίρια: o Όχι o Ναι: Πρόσβαση σε δηµόσιες οδούς: o Όχι o Ναι Η µονάδα βιοαερίου θα χτιστεί o σε κατοικηµένη περιοχή o σε αγροτική περιοχή (χωρίς κατοικίες); Απόσταση από το δίκτυο ηλ. ενέργειας Απόσταση από τον καταναλωτή ενέργειας I (πχ. Ιδιόκτητος στάβλος, οίκηµα) Απόσταση από τον καταναλωτή ενέργειας IΙ (πχ. γείτονας) m m m Απόσταση από το συνδεδεµένο αγρόκτηµα Απόσταση από την πλησιέστερη κατοικηµένη περιοχή Απόσταση από τον πλησιέστερο κρουνό ή παρόµοια εγκατάσταση m m m Απόσταση από την πλησιέστερη προστατευµένη περιοχή m Απόσταση από την πλησιέστερη προστατευµένη περιοχή υδάτων m ιαθέσιµη γεωργική γη και ζωικός πληθυσµός του αιτούντος: Καλλιεργούµενη γη βοσκότοπος Σύνολο (ha) Ποσοστό της ιδιοκτησίας Ποσοστό της µισθοδοτούµενης ιδιοκτησίας ιαθέσιµη γη για ενεργειακές καλλιέργειες ζώα είδος Αριθµός τύπος εκτροφής Προγραµµατίζεται να εγκαταλείψετε την εκτροφή ζώων στο άµεσο µέλλον? o Όχι o Ναι, πότε; 26

27 Πρώτη ύλη: τύπος παροχέας Ποσότητα ανά έτος (t) Τιµή /τόνο Ετήσιο κόστος 3. Κόστος και σχέδιο χρηµατοδότησης Κόστος για σχεδιασµό Μονάδα CHP Χωνευτή Τεχνολογία ανάδευσης Ηλεκτρονικά συστήµατα Αποθεµατικό ρευστότητας άλλα =Συνολικό κόστος Χρηµατοδότηση από Μετοχικό κεφάλαιο Επιδοτήσεις, υποστηρικτικούς µηχανισµούς Ιδίους πόρους Άλλα δάνεια =Σύνολο χρηµατοδότησης Επεξήγηση του κόστους και του σχεδίου χρηµατοδότησης: 1) Άλλα κόστη Άλλα κόστη προερχόµενα από Κόστη σε - επιτόκιο κατά την φάση κατασκευής - χρεώσεις, πρόσθετα κόστη - κόστος του αρχικού υποστρώµατος ) προέλευση µετοχικού κεφαλαίου 3) Επιχορηγήσεις επιχορήγηση Ηµέρα υποβολής Ηµεροµηνία έγκρισης

28 4) Συνεισφορά σε εργασία Είδος εργασίας Αξία σε ) Άλλα δάνεια Παροχέας δανείου επιτόκιο Περίοδος αποπληρωµής Χρονοδιάγραµµα κατασκευής: Έναρξη κατασκευής Ολοκλήρωση κατασκευής 4. Απαιτούµενη τεκµηρίωση Για την αίτηση απαιτούνται αντίγραφα των ακόλουθων εγγράφων. Παρακαλούµε δώστε επιπρόσθετες πληροφορίες αν το κρίνετε αναγκαίο. Έγγραφα: Προσωπικά δεδοµένα στην περίπτωση φυσικών προσώπων / εταιρείας αστική ευθύνης επισυνάπτεται ηµεροµηνία υποβολής Εµπιστευτικά προσωπικά δεδοµένα σύµφωνα µε την αίτηση o ηλώσεις φορολογίας τελευταίας τριετίας o Τελευταίες τρεις µισθοδοσίες ή τρεις τελευταίοι ισολογισµοί o Βιογραφικό σηµείωµα o Συµβόλαιο εταιρείας o Προσωπικά δεδοµένα στην περίπτωση εταιρειών Τρεις τελευταίοι ισολογισµοί και πρόσφατο επιχειρηµατικό σχέδιο o Βιογραφικό σηµείωµα εκπροσώπου εταιρείας o Εµπιστευτικά προσωπικά δεδοµένα εκπροσώπου o Νοµιµοποιητικά έγγραφα o 28

29 Τεκµηρίωση έργου Χάρτης κτηµατολογίου (συµπεριλαµβανόµενης της αναγνώρισης του οικοπέδου και αναγραφή της µονάδας) o Πρόσφατο πιστοποιητικό από τον τίτλο ιδιοκτησίας της θέσης της µονάδας o Σύµβαση χρηµατοδοτικής µίσθωσης (σε περίπτωση που ο αιτών δεν είναι ο ιδιοκτήτης της γης) o Προσφορές ασφάλισης (θραύση µηχανηµάτων, διακοπή επιχειρηµατικής δραστηριότητας, αστική ευθύνη) o Λεπτοµέρειες σχετικά µε το κόστος - και το σχέδιο χρηµατοδότησης o Προσφορές για όλα τα σχετικά τµήµατα της µονάδας o Σύµβαση παροχής θερµότητας και ποσότητα θερµότητας (σε περίπτωση χρήση της θερµότητας) o Υπολογισµός οικονοµικής απόδοσης o έσµευση της πρόσβασης στο δίκτυο µέσω του διαχειριστή του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας o Έντυπο οικοδοµικής άδειας, αντίστοιχα, οποιαδήποτε άλλη άδεια που απαιτείται για τη λειτουργία της εγκατάστασης o Συµβάσεις προµηθειών πρώτης ύλης διάθεσης χωνεµένου υπολείµµατος o 29