Ανάπτυξη Σχεδίων Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών

Transcript

1 Life08 ENV/GR/ Ανάπτυξη Σχεδίων Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών Συγγραφείς Καθ. Δημήτριος Παπανικολάου Επ. Καθ. Ιωάννης Παπανικολάου MSc Γεώργιος Δεληγιαννάκης ISBN: Μάρτιος

2

3 Forest Cities Local Authorities for Forest Fire Prevention Project LIFE08 ENV/GR/ Τίτλος Ανάπτυξη Σχεδίων Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών Εκδοτικός Οίκος Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, ΕΚΠΑ Συγγραφείς Καθ. Δημήτριος Παπανικολάου (1) Επ. Καθ. Ιωάννης Παπανικολάου (1,2) MSc Γεώργιος Δεληγιαννάκης (1,2) (1) Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (2) Εργαστήριο Γεωλογίας - Ορυκτολογίας, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Εικόνες εξώφυλλου Κώστας Γεωργίου, Μιχάλης Διακάκης, Γεώργιος Δεληγιαννάκης

4 Εκτύπωση: Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Έκδοση: Forest Cities - LIFE08 ENV/GR/ Ανάπτυξη Σχεδίων Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών 2015, Δ. Παπανικολάου, Ι. Παπανικολάου, Γ. Δεληγιαννάκης I.S.B.N Εκτυπώθηκε στην Ελλάδα Ανάπτυξη Σχεδίων Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών σε περιβάλλον Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών (Δ. Παπανικολάου, Ι. Παπανικολάου, Γ. Δεληγιαννάκης). ISBN , Εκτυπώθηκε στην Ελλάδα, 2015.

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΔΟΜΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΛΙΣΤΑ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΑΡΤΩΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ Προδιαγραφές Συστήματος για την εγκατάσταση του λογισμικού ArcGIS Desktop Προδιαγραφές Κέντρου Εκπαίδευσης GIS Γεωαναφορά εικόνας - Δημιουργία επιπέδου πληροφορίας - Ψηφιοποίηση Γεωαναφορά Δημιουργία επιπέδου πληροφορίας Ψηφιοποίηση Χάρτης Χωρικής Αρμοδιότητας - Γειτονικοί Δήμοι Τοπογραφικός χάρτης με Ψηφιακό Μοντέλο Αναγλύφου (DEM) Χάρτης Υδρογραφικού Δικτύου Χάρτης Τοπογραφικών Κλίσεων Χάρτης Προσανατολισμού Κλίσεων Πρανών Χάρτης Χρήσεων Γης Χάρτης Φυτοκάλυψης Χάρτης Προστατευόμενων Περιοχών Χάρτης Οδικού Δικτύου Χάρτης Δικτύου Ηλεκτροδότησης Χάρτης Σημείων Υδροληψίας Χάρτης Χ.Α.Δ.Α. Χ.Υ.Τ.Α Χάρτης Ιστορικού Πυρκαγιών Χάρτης σημείων προσγείωσης ελικοπτέρων και χώροι συγκέντρωσης εξωτερικής βοήθειας Χάρτης παρατηρητηρίων - ορατότητας Ποιοτικοί Συνθετικοί Χάρτες Κινδύνου Ποσοτικοί συνθετικοί χάρτες κινδύνου ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ / 91

6

7 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ To Σχέδιο Δράσης Δασικών Πυρκαγιών είναι ο οδικός χάρτης των ενεργειών που στοχεύουν στη μείωση του κινδύνου δασικής πυρκαγιάς στα πλαίσια των δυνατοτήτων ενός Δήμου. Κύριοι άξονες του σχεδίου δράσης είναι η πρόληψη και η ανάλυση του κινδύνου δασικής πυρκαγιάς, ενώ έμφαση δίνεται και στα μέσα των εμπλεκόμενων φορέων. Ταυτόχρονα, αναλύονται τα επιμέρους στάδια του επιχειρησιακού σχεδιασμού και του απολογισμού των δράσεων πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης. Ο παρών Οδηγός έχει ως στόχο την κωδικοποίηση των διαδικασιών σύνταξης ενός Σχεδίου Δράσης Δασικών Πυρκαγιών, δίνοντας τις κατευθυντήριες γραμμές και απλουστεύοντας τις ενέργειες για τα αντίστοιχα Γραφεία της Πολιτικής Προστασίας. Τα κεφάλαια του Οδηγού χωρίζονται ως εξής: Κεφάλαιο 2: Δομή του Σχεδίου Δράσης Δασικών Πυρκαγιών Κεφάλαιο 3: Λίστα απαιτούμενων δεδομένων που απαιτείται να συγκεντρωθούν για την ολοκληρωμένη σύνταξη του Σχεδίου Δράσης Δασικών Πυρκαγιών. Κεφάλαιο 4: Τρόπος εύρεσης των απαιτούμενων δεδομένων του Σχεδίου Δράσης Δασικών Πυρκαγιών, βάσει της εμπειρίας που αποκτήθηκε μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE - Περιβάλλον με τίτλο "Local Authorities for Forest Fire Prevention" σε συνεργασία με τους Δήμους Ηλιούπολης και Σερρών οι οποίοι αποτέλεσαν και εταίροι του έργου. Κεφάλαιο 5: Τρόπος δημιουργίας θεματικών και συνθετικών χαρτών σε περιβάλλον GIS, με τη χρήση του λογισμικού ArcGIS Ο παρών Οδηγός αποτελεί παραδοτέο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE Περιβάλλον με τίτλο «Local Authorities for Forest Fire Prevention (Forest Cities - LIFE08 ENV/GR/000553), στο οποίο συμμετείχαν ως Εταίροι οι εξής φορείς και οργανισμοί: 1. Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής 2. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών 3. Πολυτεχνείο Κρήτης, Τμήμα Ηλεκτρονικών Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών 4. Δήμος Σερρών 5. Δήμος Ηλιούπολης 5 / 91

8

9 2. ΔΟΜΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ Το Σχέδιο Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών αποτελείται από 7 Κεφάλαια και 4 Παραρτήματα, τα οποία περιγράφονται αναλυτικά παρακάτω. 1. Εισαγωγή. Το Κεφάλαιο της Εισαγωγής χωρίζεται σε 3 υποκεφάλαια, που καλύπτουν το Νομοθετικό Πλαίσιο, τις Αρμοδιότητες των Καλλικρατικών Δήμων στα Πλαίσια της Δασοπυρόσβεσης και τα Στάδια της Αντιπυρικής Περιόδου. 2. Παράμετροι Σχεδιασμού Πρόληψης. Το 2ο Κεφάλαιο αποτελείται από 13 υποκεφάλαια, στα οποία αποτυπώνεται ένα ευρύ φάσμα παραμέτρων σχεδιασμού, από τα Δημογραφικά και Φυσικογεωγραφικά Χαρακτηριστικά, έως τις Υποδομές Πυρόσβεσης και τους Οικονομικούς Πόρους του Δήμου. Περισσότερες πληροφορίες για τις Παραμέτρους Σχεδιασμού Πρόληψης, σε συνδυασμό με πληροφορίες για τη συλλογή των αντίστοιχων δεδομένων παρατίθενται στα Κεφάλαια 3και 4 του παρόντος Οδηγού. 3. Ανάλυση Κινδύνου. Η Ανάλυση Κινδύνου βασίζεται στο συνδυασμό μιας σειράς θεματικών χαρτών με τελικό στόχο τη δημιουργία Συνθετικών Χαρτών Κινδύνου Πυρκαγιάς. Στο Κεφάλαιο αυτό συμπεριλαμβάνονται πληροφορίες για τους Θεματικούς Χάρτες, τους Χάρτες Κινδύνου Πυρκαγιάς και τα Συμπεράσματα από την ανάλυσή τους, σε ξεχωριστά υποκεφάλαια. Λεπτομερείς πληροφορίες για την ανάπτυξη των Θεματικών Χαρτών σε περιβάλλον GIS με τη χρήση του λογισμικού ArcGIS 10.0 παρατίθενται στο 5ο Κεφάλαιο του παρόντος Οδηγού. 4. Σχεδιασμός Πρόληψης - Δράσεις. Με βάση τα συμπεράσματα των προηγούμενων 2 Κεφαλαίων, στο 4ο Κεφάλαιο περιέχονται πληροφορίες για το Σχεδιασμό Δράσεων Πρόληψης. Στα αντίστοιχα υποκεφάλαια αναπτύσσονται οι δράσεις Ενημέρωσης Κοινού και ειδικών επαγγελματικών κατηγοριών, οι Καθαρισμοί, η Απογραφή και Συντήρηση Υποδομών και η Εκτέλεση Ασκήσεων. 5. Μέσα Πόροι Επιχειρησιακά Εμπλεκόμενων Δυνάμεων. Το 5ο Κεφάλαιο χωρίζεται σε 7 επιμέρους υποκεφάλαια που περιλαμβάνουν πληροφορίες για το Τμήμα Πολιτικής Προστασίας και τα Διαθέσιμα Οχήματα του Δήμου, τις Εθελοντικές Ομάδες, τα Ιδιωτικά Οχήματα, τις Δυνάμεις Πυροσβεστικής και Στρατού, τα Πυροφυλάκια - Παρατηρητήρια με τις Περιπολίες και τέλος, τους Διαθέσιμους Οικονομικούς Πόρους. 6. Επιχειρησιακός Σχεδιασμός. Το Κεφάλαιο του Επιχειρησιακού Σχεδιασμού περιλαμβάνει 6 υποκεφάλαια που καλύπτουν τα πεδία του Συντονισμού Επιχειρήσεων - Συνεργασίας με τους Εμπλεκόμενους Φορείς, τα Στάδια Επιχειρησιακής Ετοιμότητας με τους Τομείς Επιχειρησιακής Ευθύνης, τις διαδικασίες Αναγγελίας Πυρκαγιάς με την ανάλογη Κινητοποίηση Διαθέσιμων Μέσων με τη Συνδρομή Συναρμόδιων Φορέων, τη Φύλαξη της Πυρκαγιάς και την Καταγραφή και Εκτίμηση των Ζημιών. 7 / 91

10 7. Απολογισμός Δράσεων. Στο τελευταίο Κεφάλαιο του Σχεδίου Δράσης γίνεται ετήσιος Απολογισμός των Δράσεων που περιγράφονται στα προηγούμενα Κεφάλαια, με στόχο τη συνεχή βελτίωση στους Τομείς που παρουσιάζονται τυχόν ελλείψεις. Σε 3 υποκεφάλαια παρατίθενται ειδικές φόρμες για τον Απολογισμό των Δράσεων Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών, της Ετοιμότητας ως προς την Αντιμετώπιση των Δασικών Πυρκαγιών και των Δράσεων Αποκατάστασης. Τα 4 Παραρτήματα περιέχουν σημαντικές πληροφορίες που αφορούν στο Σχέδιο Δράσης, χωρίς όμως να ενσωματώνονται στα παραπάνω Κεφάλαια: 1. Παράρτημα I: Τηλεφωνικός Κατάλογος Κατάλογος Οχημάτων 2. Παράρτημα ΙΙ: Ευρετήριο Χαρτών 3. Παράρτημα ΙII: Οδηγός Σύνταξης Σχεδίου Δράσης 4. Παράρτημα IV: Βασικό Νομοθετικό Πλαίσιο Τα πλήρη Περιεχόμενα του Σχεδίου Δράσης παρατίθενται στον Πίνακα Εισαγωγή ΚΕΦΑΛΑΙΑ 2. Παράμετροι Σχεδιασμού Πρόληψης 3. Ανάλυση Κινδύνου ΥΠΟΚΕΦΑΛΑΙΑ 1.1. Νομοθετικό πλαίσιο 1.2. Οι αρμοδιότητες των Καλλικρατικών Δήμων στα πλαίσια της δασοπυρόσβεσης Ετήσιος Σχεδιασμός Στάδια Αντιπυρικής Περιόδου 2.1. Δημογραφικά στοιχεία Χωρική αρμοδιότητα - Γειτονικοί Δήμοι Μορφολογικά - Γεωλογικά - Κλιματολογικά στοιχεία Χρήσεις Γης Οικιστικά Όρια Αυθαίρετη Δόμηση - Προστατευόμενες Περιοχές Περιοχές ειδικού ενδιαφέροντος Οδικό Δίκτυο Σιδηροδρομικό Δίκτυο Αγωγοί Ενέργειας 2.5. Σημεία Υδροληψίας Αντιπυρικές ζώνες Πυροφυλάκια - Περιπολίες Χ.Α.Δ.Α. Χ.Υ.Τ.Α. Πεδία βολής Στρατόπεδα Χώροι συγκέντρωσης οχημάτων πυρόσβεσης και εξωτερικής βοήθειας ελικοδρόμια Καταγραφή επαγγελματικών χώρων υψηλού κινδύνου (Βενζινάδικα, χώροι αποθήκευσης καυσίμων, ξυλεία κλπ.) Καταγραφή εθελοντικών ομάδων, ρητινοσυλλεκτών, κυνηγετικών συλλόγων Καταγραφή διαθέσιμων υποδομών προσωπικού Δασαρχείου Οικονομικοί Πόροι Απολογισμός περυσινής αντιπυρικής περιόδου 3.1. Χάρτες Τοπογραφικός χάρτης με ψηφιακό μοντέλο αναγλύφου 8 / 91

11 ΚΕΦΑΛΑΙΑ 4. Σχεδιασμός Πρόληψης - Δράσης 5. Μέσα - Πόροι Εμπλεκόμενων Δυνάμεων 6. Επιχειρησιακός Σχεδιασμός 7. Απολογισμός Δράσεων ΥΠΟΚΕΦΑΛΑΙΑ Χάρτης Υδρογραφικού Δικτύου Χάρτης τοπογραφικών κλίσεων Χάρτης Προσανατολισμού Κλίσεων Πρανών Χάρτης Χρήσεων Γης Χάρτης φυτοκάλυψης Χάρτης προστατευόμενων περιοχών Χάρτης οδικού δικτύου Χάρτης δικτύου ηλεκτροδότησης Χάρτης σημείων υδροληψίας Χάρτης ΧΑΔΑ - ΧΥΤΑ Χάρτης ιστορικού πυρκαγιών Χάρτης σημείων προσγείωσης ελικοπτέρων και χώροι συγκέντρωσης εξωτερικής βοήθειας Χάρτης παρατηρητηρίων - ορατότητας Χάρτης περιοχών προς εκκένωση σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης Δυναμικοί Χάρτες Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαγιάς Ημερήσιας με βάση τη ΓΓΠΠ Τοπικός χάρτης πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς σε πραγματικό χρόνο (Real Time) 3.2. Συνθετικοί Χάρτες Κινδύνου Ποιοτική απεικόνιση Ποσοτική απεικόνιση 3.3. Συμπεράσματα - Προτεραιότητες 4.1. Ενημέρωση κοινού και ειδικών επαγγελματικών κατηγοριών 4.2. Καθαρισμοί 4.3. Απογραφή και συντήρηση υποδομών 4.4. Εκτέλεση ασκήσεων 5.1. Γραφείο Πολιτικής Προστασίας ΟΤΑ 5.2. Διαθέσιμα οχήματα ΟΤΑ 5.3. Εθελοντικές Ομάδες 5.4. Ιδιωτικά Οχήματα 5.5. Δυνάμεις Πυροσβεστικής, Στρατού 5.6. Πυροφυλάκια Περιπολίες 5.7. Διαθέσιμοι Οικονομικοί Πόροι 6.1. Συντονισμός Επιχειρήσεων - Συνεργασία με εμπλεκόμενους φορείς 6.2. Στάδια Επιχειρησιακής Ετοιμότητας - Τομείς Επιχειρησιακής Ευθύνης 6.3. Αναγγελία Πυρκαγιάς Κινητοποίηση διαθέσιμων μέσων Συνδρομή Συναρμόδιων Φορέων - Συντονιστικά Όργανα 6.4. Σχέδια εκκένωσης 6.5. Φύλαξη πυρκαγιάς 6.6. Καταγραφή - Εκτίμηση Ζημιών 6.7. Δράσεις Αποκατάστασης 7.1. Απολογισμός Πρόληψης δασικών πυρκαγιών 7.2. Απολογισμός Ετοιμότητας Αντιμετώπισης 9 / 91

12 ΚΕΦΑΛΑΙΑ ΥΠΟΚΕΦΑΛΑΙΑ δασικών πυρκαγιών 7.3. Απολογισμός Αποκατάστασης δασικών πυρκαγιών 8. Βιβλιογραφία - Παραπομπές - Παράρτημα Ι: Τηλεφωνικός Κατάλογος Κατάλογος Οχημάτων Παραρτήματα Παράρτημα ΙΙ: Ευρετήριο Χαρτών Παράρτημα ΙII: Οδηγός Σύνταξης Σχεδίου Δράσης Παράρτημα ΙV: Βασικό Νομοθετικό Πλαίσιο Πίνακας 2.1: Ο Πίνακας Περιεχομένων του Σχεδίου Δράσης 10 / 91

13 3. ΛΙΣΤΑ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ Για τη σύνταξη του σχεδίου δράσης δασικών πυρκαγιών είναι απαραίτητη η συγκέντρωση στοιχείων από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Δήμου. Τα δεδομένα αυτά καλύπτουν μια ευρεία κλίμακα τόσο τοπικών χαρακτηριστικών του Δήμου, όσο και βασικών υποδομών του, που υπεισέρχονται άμεσα ή έμμεσα στο σχεδιασμό πρόληψης και παρατίθενται στην παρακάτω λίστα: 1) Ακριβή όρια του Δήμου σε χαρτογραφική απεικόνιση. 2) Παροχή DEM (Digital Elevation Model) ή ψηφιακό μοντέλο αναγλύφου με ανάλυση τουλάχιστον 30μέτρων ή και υψηλότερη. 3) Κλιματολογικά στοιχεία- Στοιχεία Υδρογραφικού δικτύου Λεκανών απορροής (εάν υπάρχει). 4) Παροχή επικαιροποιημένων δασικών χαρτών. 5) Χάρτης Χρήσεων Γης. 6) Γεωλογικός ή υδρολιθολογικός χάρτης. 7) Χάρτης καύσιμης ύλης (τύπος, πυκνότητα). 8) Καταγραφή οδικού δικτύου και ταξινόμηση του σε κύριο και δευτερεύον (διαχωρισμός Αυτοκινητοδρόμων, Εθνικών οδών, επαρχιακών και χωματόδρομων) και διαχωρισμός ως προς το πλάτος (μεγαλύτερο ή μικρότερο από 7 μέτρα, όσο απαιτείται για την διασταύρωση δύο πυροσβεστικών οχημάτων). 9) Σημεία Ύδατος ταξινομημένα σε: α) φυσικές πηγές, λίμνες, β) υδροστόμια (κρουνοί αποκλειστικά για πυρόσβεση), γ) Άλλες παροχές νερού παντός τύπου και δ) δεξαμενές νερού με διαχωρισμό τους σε ανοιχτές (π.χ. τροφοδοσία ελικοπτέρων) και σε κλειστές. 10) Παροχή σχεδίων της πυροσβεστικής με έμφαση στις θέσεις πυροφυλακίων καθώς και στις διαδρομές περιπόλων. 11) Όρια οικισμών καθώς και περιοχές ενδεχόμενης αυθαίρετης δόμησης. 12) Αγωγούς ενέργειας (δίκτυα ΔΕΗ με έμφαση στην υπερ-υψηλή τάση και τις θέσεις πυλώνων). 13) Θέσεις ΧΥΤΑ, ΧΑΔΑ και γενικότερα θέσεις συσσώρευσης απορριμμάτων. 14) Σιδηροδρομικό δίκτυο. 15) Θέσεις ειδικών χρήσεων (Κατασκηνώσεις, Εργοστάσια, Κάμπινγκ, Ζώνες υπαίθριας ενδεχομένως και εποχικής δραστηριότητας που απαιτούν ειδική προστασία). 16) Κατάλογος με ιεράρχηση των αναγκών και προτεραιοτήτων από το Δασαρχείο στις περιοχές που απαιτείται καθαρισμός καθώς και περιγραφή του τρόπου καθαρισμού. 11 / 91

14 17) Καταγραφή των δυνάμεων και του εξοπλισμού πυρόσβεσης (μόνιμου και εποχικού) και αναφορά ως προς την γεωγραφική θέση- έδρα της πυροσβεστικής. 18) Καταγραφή των δυνάμεων και του εξοπλισμού υποστήριξης του Δήμου και η στελέχωση του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας. 19) Καταγραφή των δυνάμεων και εξοπλισμού του Δασαρχείου (ποιες δράσεις πρόληψης μπορεί να κάνει). 20) Καταγραφή Αστυνομίας και Λιμενικού, για την εφαρμογή εκκένωσης, με έμφαση στην Τροχαία και την μονοδρόμηση ή δημιουργία δικτύων προτεραιότητας σε περιόδους κρίσεως. 21) Καταγραφή Σχολείων (και σχεδιασμός). 22) Δύναμη νοσοκομείων και κέντρων Υγείας με έμφαση στην αντιμετώπιση εγκαυμάτων και αναπνευστικών προβλημάτων. 23) Καταγραφή Βενζινάδικων και ευαίσθητων βιομηχανιών με έλεγχο των αντιπυρικών τους σχεδίων. 24) Καταγραφή εθελοντών και εξοπλισμού τους με παράλληλη αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους και αναφορά ως προς την δυνατότητα χρησιμοποίησή τους σε δράσεις πρόληψης ή δράσεις καταστολής. 25) Επιλεγμένος χώρος συγκέντρωσης οχημάτων πυρόσβεσης και τρόπος διάθεσης της εξωτερικής βοήθειας. 26) Πυρκαγιές προηγούμενων ετών (τοποθεσία, εκτάσεις, αιτίες). 27) Αντιπυρικές ζώνες. 28) Προστατευόμενες περιοχές (Εθνικοί Δρυμοί, περιοχές Natura κλπ, που δεν βρίσκονται στο Corine). 29) Πεδία βολής. 30) Καταγραφή στρατοπέδων, εντός ή πλησίον του Δήμου, και του τρόπου εμπλοκής τους σε περίπτωση δασικής πυρκαγιάς. 31) Χώροι προσγείωσης ελικοπτέρων, τύποι ελικοπτέρων που τους χρησιμοποιούν και τροφοδοσία τους με καύσιμα. 12 / 91

15 4. ΤΡΟΠΟΣ ΕΥΡΕΣΗΣ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ Η συμμετοχή των Δήμων Σερρών και Ηλιούπολης στη σύνταξη των Σχεδίων Δράσης, μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE - Περιβάλλον με τίτλο "Local Authorities for Forest Fire Prevention", παρέχει τη δυνατότητα της συσσώρευσης εμπειρίας και της πρακτικής βοήθειας στον τρόπο εύρεσης των απαιτούμενων δεδομένων του Κεφαλαίου 2. Στον Πίνακας 4.1 σημειώνονται οι μέθοδοι που εφαρμόσθηκαν στην πράξη, από τους δύο Δήμους, ώστε να γίνει πρακτικά δυνατή η συλλογή των δεδομένων. 13 / 91

16 Α/Α ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ 1. Ακριβή όρια του Δήμου σε χαρτογραφική απεικόνιση 2. Παροχή DEM (Digital Elevation Model) ή ψηφιακό μοντέλο εδάφους (ΨΜΕ) με ανάλυση τουλάχιστον 30μέτρων ή και υψηλότερη. ΣΧΟΛΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ - ΠΗΓΕΣ A) Υ.Π.Ε.K.A. Α) Παροχή Ψηφιακού Μοντέλου Εδάφους από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού Β) Τμήμα Μηχανοργάνωσης του Δήμου Σερρών, το οποίο το είχε στο αρχείο του λόγω της πράξης "Γεωγραφικό Σύστημα Πληροφοριών Δήμου Σερρών" που χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα "Κοινωνία της Πληροφορίας" 3. Κλιματολογικά στοιχεία- Στοιχεία Υδρογραφικού δικτύου Λεκανών απορροής (εάν υπάρχει) Α) Τμήμα Κτηματολογίου και Τμήμα Πολεοδομίας Δήμου Σερρών, Νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Δήμου Σερρών, μελέτη υπό εκπόνηση 4. Παροχή επικαιροποιημένων δασικών χαρτών. Α) Δ/νση Δασών Περιφέρειας Αττικής (Αγ. Ιωάννου & Ελευθερίας Αγ. Παρακευή) Β) Δασαρχείο Σερρών (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) Γ) Χάρτες Corine 2000 (Χαμηλής Αξιοπιστίας) 5. Χάρτης Χρήσεων Γης. Α) Στοιχεία της γεωβάσης του Δήμου Ηλιούπολης (GIS). Β) Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο των Δήμων. Γ) Τμήμα Κτηματολογίου και Τμήμα Πολεοδομίας Δήμου Σερρών, Νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Δήμου Σερρών, μελέτη υπό εκπόνηση Δ) Χάρτες Corine 2000 (Χαμηλής Αξιοπιστίας) 6. Γεωλογικός ή υδρολιθολογικός χάρτης. Α) Διαθέσιμος από το ΙΓΜΕ. 14 / 91

17 Α/Α ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ - ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΗΣ 7. Χάρτης καύσιμης ύλης (τύπος, πυκνότητα). A) Χάρτες από ΕΘΙΑΓΕ σε μορφή εικόνας. B) Τμήμα Πρασίνου Δήμου Σερρών (Διαχειριστικές μελέτες των δημοτικών δασών) και Δασαρχείο Σερρών για τα δημόσια δάση 8. Καταγραφή οδικού δικτύου και ταξινόμηση του A) Ψηφιοποίηση από δορυφορική εικόνα (Google Earth). Το πλάτος των δρόμων διαπιστώθηκε σε κύριο και δευτερεύον (διαχωρισμός από αυτοψίες Αυτοκινητοδρόμων, Εθνικών οδών, επαρχιακών B) Τμήμα Έργων Δήμου Σερρών και Τεχνική Υπηρεσία Περιφερειακής Ενότητας Σερρών και χωματόδρομων) και διαχωρισμός ως προς το πλάτος (μεγαλύτερο ή μικρότερο από 7 μέτρα, όσο απαιτείται για την διασταύρωση δύο πυροσβεστικών οχημάτων). 9. Σημεία Ύδατος ταξινομημένα σε: α)φυσικές A) Τα στοιχεία δόθηκαν από ψηφιοποίηση εντός αποσπάσματος χάρτη που δόθηκε από πηγές, λίμνες, β)υδροστόμια (κρουνοί εθελοντές δασοπυροσβέστες. Μπορούν όμως να συλλεγούν πρωτογενή δεδομένα από GPS αποκλειστικά για πυρόσβεση), γ) Άλλες παροχές νερού παντός τύπου και δ) δεξαμενές νερού με χειρός B) Πυροσβεστική Υπηρεσία Σερρών διαχωρισμό τους σε ανοιχτές (π.χ. τροφοδοσία ελικοπτέρων) και σε κλειστές. 10. Παροχή σχεδίων της πυροσβεστικής με έμφαση στις θέσεις πυροφυλακίων καθώς και στις διαδρομές περιπόλων. A) Επίσκεψη στον Ζ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ (Ζευξίπου 9 ΔΑΦΝΗ) για συλλογή στοιχείων. Δεν δόθηκαν εγγράφως λόγω απορρήτου B) Πυροσβεστική Υπηρεσία Σερρών 15 / 91

18 Α/Α ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ - ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΗΣ 11. Όρια οικισμών καθώς και περιοχές ενδεχόμενης αυθαίρετης δόμησης. A) Στοιχεία προκύπτουν από τα Ρυμοτομικά Σχέδια εντάξεων στο σχέδιο πόλης. B) Τμήμα Κτηματολογίου και Τμήμα Πολεοδομίας Δήμου Σερρών, Νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Δήμου Σερρών, μελέτη υπό εκπόνηση 12. Αγωγούς ενέργειας (δίκτυα ΔΕΗ με έμφαση στην υπερ-υψηλή τάση και τις θέσεις πυλώνων). A) Η ΔΕΗ παρέχει έντυπους χάρτες για τα δίκτυα μέσης τάσης. Ψηφιακά δεδομένα παρέχονται επί πληρωμή.τα στοιχεία δόθηκαν άτυπα σε μορφή εικόνας από την ΔΕΗ λόγω αδυναμίας μέσω της γραφειοκρατίας να πληρωθούν! B) ΔΕΗ/ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΣΕΡΡΩΝ (δίκτυα μέσης τάσης) και ΑΔΜΗΕ ΑΕ/Διεύθυνση Συντήρησης Συστήματος Μεταφοράς/ Περιφερειακός Τομέας 13. Θέσεις ΧΥΤΑ, ΧΑΔΑ και γενικότερα θέσεις συσσώρευσης απορριμμάτων. Α) Είναι γνωστές στην Υπηρεσία καθαριότητας κάθε Δήμου Β) Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμου Σερρών 14. Σιδηροδρομικό δίκτυο. Α) Τμήμα Κτηματολογίου και Τμήμα Πολεοδομίας Δήμου Σερρών, Νέο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Δήμου Σερρών, μελέτη υπό εκπόνηση 15. Θέσεις ειδικών χρήσεων (Κατασκηνώσεις, Α) Τεχνική Υπηρεσία Εργοστάσια, Κάμπινγκ, Ζώνες υπαίθριας ενδεχομένως και εποχικής δραστηριότητας που απαιτούν ειδική προστασία). 16 / 91

19 Α/Α ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ 16. Κατάλογος με ιεράρχηση των αναγκών και προτεραιοτήτων από το Δασαρχείο στις περιοχές που απαιτείται καθαρισμός καθώς και περιγραφή του τρόπου καθαρισμού. 17. Καταγραφή των δυνάμεων και του εξοπλισμού πυρόσβεσης (μόνιμου και εποχικού) και αναφορά ως προς την γεωγραφική θέση- έδρα της πυροσβεστικής. 18. Καταγραφή των δυνάμεων και του εξοπλισμού υποστήριξης του Δήμου και η στελέχωση του Γραφείου Πολιτικής Προστασίας. 19. Καταγραφή των δυνάμεων και εξοπλισμού του Δασαρχείου (ποιες δράσεις πρόληψης μπορεί να κάνει). 20. Καταγραφή Αστυνομίας και Λιμενικού, για την εφαρμογή εκκένωσης, με έμφαση στην Τροχαία και την μονοδρόμηση ή δημιουργία δικτύων προτεραιότητας σε περιόδους κρίσεως. ΣΧΟΛΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ - ΠΗΓΕΣ Α) Έχει ερωτηθεί το Δασαρχείο (δεν έχουν καθόλου στοιχεία) και απευθυνθήκαμε στον ΣΠΑΥ Β) Δασαρχείο Σερρών (σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή) Α) Έγινε επίσκεψη στον Ζ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟ ΣΤΑΘΜΟ (Ζευξίπου 9 ΔΑΦΝΗ) και συλλέχτηκαν τα στοιχεία από συνέντευξη Β) Πυροσβεστική Υπηρεσία Σερρών Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος του Δήμου Ηλιούπολης. Β) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας Δήμου Σερρών Α) Έχει ερωτηθεί το Δασαρχείο (δεν έχουν καθόλου στοιχεία) και απευθυνθήκαμε στον ΣΠΑΥ Β) Δασαρχείο Σερρών Α) Ελληνική Αστυνομία Β) Αστυνομική Διεύθυνση Σερρών 17 / 91

20 Α/Α ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ - ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΗΣ 21. Καταγραφή Σχολείων (και σχεδιασμός). Α) Από τα στοιχεία της γεωβάσης του Δήμου Ηλιούπολης (GIS) Β) Τμήμα Παιδείας Δήμου Σερρών 22. Δύναμη νοσοκομείων και κέντρων Υγείας με έμφαση στην αντιμετώπιση εγκαυμάτων και αναπνευστικών προβλημάτων. Α) Γενικό Νοσοκομείο Σερρών 23. Καταγραφή Βενζινάδικων και ευαίσθητων Α) Στοιχεία από το διαδίκτυο βιομηχανιών με έλεγχο των αντιπυρικών τους Β) Δ/νση Ανάπτυξης Περιφερειακής Ενότητας Σερρών σχεδίων. 24. Καταγραφή εθελοντών και εξοπλισμού τους με Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος του Δήμου Ηλιούπολης παράλληλη αξιολόγηση της Β) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας Δήμου Σερρών αποτελεσματικότητάς τους και αναφορά ως προς την δυνατότητα χρησιμοποίησή τους σε δράσεις πρόληψης ή δράσεις καταστολής. 25. Επιλεγμένος χώρος συγκέντρωσης οχημάτων πυρόσβεσης και τρόπος διάθεσης της εξωτερικής βοήθειας. Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος του Δήμου Ηλιούπολης Β) Πυροσβεστική Υπηρεσία Σερρών 26. Πυρκαγιές προηγούμενων ετών (τοποθεσία, Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος του Δήμου Ηλιούπολης εκτάσεις, αιτίες). Β) Πυροσβεστική Υπηρεσία Σερρών 18 / 91

21 Α/Α ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΧΟΛΙΑ - ΤΡΟΠΟΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ - ΠΗΓΕΣ ΔΡΑΣΗΣ 27. Αντιπυρικές ζώνες. Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος του Δήμου Ηλιούπολης Β) Δασαρχείο Σερρών 28. Προστατευόμενες περιοχές (Εθνικοί Δρυμοί, περιοχές Natura κλπ, που δεν βρίσκονται στο Α) Υπάρχουν δημοσιευμένα σε ΦΕΚ καθώς και στο site Β) Τμήμα Περιβάλλοντος Δήμου Σερρών Corine). 29. Πεδία βολής. Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας Δήμου Σερρών 30. Καταγραφή στρατοπέδων και του τρόπου Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας Δήμου Σερρών εμπλοκής τους σε περίπτωση δασικής πυρκαγιάς 31. Χώροι προσγείωσης ελικοπτέρων, τύποι Α) Τμήμα Πολιτικής Προστασίας της Δ/νσης Περιβάλλοντος του Δήμου Ηλιούπολης ελικοπτέρων που τους χρησιμοποιούν και τροφοδοσία τους με καύσιμα. Πίνακας 4.1: Προτεινόμενες μέθοδοι και τρόποι συλλογής των απαραίτητων δεδομένων για τη σύνταξη του Σχεδίου Δράσης Δασικών Πυρκαγιών 19 / 91

22

23 5. ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΧΑΡΤΩΝ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ Στο Κεφάλαιο αυτό παρατίθενται αναλυτικές οδηγίες για τη δημιουργία Θεματικών Χαρτών σε περιβάλλον GIS, που αποτελούν το βασικό εργαλείο για κάθε Σχέδιο Δράσης. Κάθε Θεματικός Χάρτης παρουσιάζεται αυτόνομα, ενώ στη συνέχεια δημιουργούνται οι Συνθετικοί Χάρτες με βάση τους Θεματικούς. Ο παρών οδηγός έχει συνταχθεί με βάση το λογισμικό ArcGIS v10.0 και τα extensions "3D Analyst" και "Spatial Analyst". Οι εικόνες και οι εντολές που παρατίθενται αφορούν το περιβάλλον του συγκεκριμένου λογισμικού Προδιαγραφές Συστήματος για την εγκατάσταση του λογισμικού ArcGIS Desktop 10.0 Πριν από την εγκατάσταση του λογισμικού ArcGIS Desktop 10.0, είναι απαραίτητος ο έλεγχος συμβατότητάς του με το σύστημα στο οποίο θα εγκατασταθεί. Οι ελάχιστες προδιαγραφές λειτουργικού συστήματος και του hardware παρατίθενται στους Πίνακες 5.1 και 5.2. Συμβατά Λειτουργικά Συστήματα Λειτουργικό Σύστημα Minimum Έκδοση Maximum Έκδοση Windows 2003 Server Standard, Enterprise & Datacenter (32-bit and 64-bit (EM64T)) SP2 SP2 Windows 2003 Server Terminal Services SP2 SP2 Windows 2008 Server Standard, Enterprise & Datacenter (32-bit and 64-bit (EM64T)) SP2 Windows 2008 R2 Server Standard, Enterprise & Datacenter (64-bit (EM64T)) SP1 Windows 2008 R2 Server with Citrix XenApp 6** SP1 SP1 Windows 7 Ultimate, Enterprise, Professional, Home Premium (32-bit and 64- SP1 bit (EM64T)) Windows Vista Ultimate, Enterprise, Business, Home Premium (32-bit and 64-bit SP2 SP2 (EM64T)) Windows XP Professional Edition, Home Edition (32-bit) SP3 SP3 Windows XP Professional Edition, Home Edition (64-bit (EM64T)) SP2 SP2 Πίνακας 5.1: Υποστηριζόμενες εκδόσεις της πλατφόρμας των Windows για την εγκατάσταση του λογισμικού ArcGIS 10.0 Desktop (ESRI, 2012). 21 / 91

24 Ελάχιστες προδιαγραφές Hardware CPU Speed Processor Memory/RAM Display Properties Swap Space Disk Space Video/Graphics Adapter Networking Hardware 2.2 GHz minimum or higher; Hyperthreading (HHT) or Multi-core recommended Intel Pentium 4, Intel Core Duo, or Xeon Processors; SSE2 (or greater) 2 GB or higher 24 bit color depth Determined by the operating system, 500 MB minimum. 2.4GB. In addition, up to 50 MB of disk space maybe needed in the Windows System directory (typically C:\Windows\System32). You can view the disk space requirement for each of the 10.0 components in the Setup program. If using ArcGlobe (as part of 3D Analyst), additional disk space may be required. ArcGlobe will create cache files when used. 64 MB RAM minimum, 256 MB RAM or higher recommended. NVIDIA, ATI and INTEL chipsets supported 24 bit capable graphics accelerator OpenGL version 2.0 runtime or higher is required, and Shader Model 3.0 or higher is recommended. Be sure to use the latest available driver. Simple TCP/IP, Network Card or Microsoft Loopback Adapter is required for the License Manager. 19-inch TFT LCD monitor with at least Computer Screen 1280 x 1024 resolution. Keyboard/Mouse USB Keyboard. Optical USB Mouse is required for precise digitization processes. Πίνακας 5.2: Ελάχιστες Προδιαγραφές Hardware για την εγκατάσταση του λογισμικού ArcGIS 10.0 Desktop (ESRI, 2012) Προδιαγραφές Κέντρου Εκπαίδευσης GIS Η εκπαίδευση στα Γεωγραφικά Συστήματα Πληροφοριών είναι αρκετά απαιτητική διαδικασία. Κάθε εκπαιδευόμενος θα πρέπει να εργάζεται σε ξεχωριστό υπολογιστή, ώστε να μπορέσει να εφαρμόσει όλες τις οδηγίες του Εκπαιδευτή. Οι προδιαγραφές των υπολογιστών τόσο των εκπαιδευόμενων, όσο και του Εκπαιδευτή, στους οποίους θα εγκατασταθεί το λογισμικό ArcGIS 10.0 Desktop παρατίθενται στους Πίνακες 5.1 και 5.2. Το λογισμικό ArcGIS Desktop 10.0 μπορεί να εγκατασταθεί είτε σε κάθε υπολογιστή ξεχωριστά, είτε σε αρχιτεκτονική client - server αν οι υπολογιστές είναι συνδεδεμένοι σε κοινό δίκτυο. Οι ελάχιστες προδιαγραφές του server παρατίθενται στους Πίνακες 5.1 και / 91

25 Οι οδηγίες και τα παραδείγματα σε περιβάλλον GIS θα πρέπει να προβάλλονται σε προβολέα (Πίνακας 5.3) συνδεδεμένο στον υπολογιστή του Εκπαιδευτή. Με αυτό τον τρόπο οι εκπαιδευόμενοι μπορούν ευκολότερα να χειρίζονται το λογισμικό στον υπολογιστή τους και να αναπαράγουν τις εντολές σε περιβάλλον GIS. Native Resolution XGA (1280x720) Brightness 1000 ANSI lumens Contrast Ratio 1000:1 Aspect Ratio 4:3 (16:9 is preferable) Zoom Ratio Manual Zoom, 1.2:1 Lamp Life 4500hrs PC Compatibility VGA(640x480) to UXGA(1600x1200) Input Terminals Analog RGB/Component: D-Sub 15 Pin x 1 Noise Level 32dBA Πίνακας 5.3: Ελάχιστες Προδιαγραφές Προβολέα για αίθουσα διδασκαλίας 10 ατόμων. 23 / 91

26 5.2. Γεωαναφορά εικόνας - Δημιουργία επιπέδου πληροφορίας - Ψηφιοποίηση Οι διαδικασίες της γεωαναφοράς, της δημιουργίας νέου επιπέδου πληροφορίας και της ψηφιοποίησης είναι θεμελειώδεις σε κάθε κατασκευή χάρτη μέσω ενός γεωγραφικού συστήματος πληροφοριών. Οδηγίες για τις διαδικασίες αυτές βρίσκονται στα κεφάλαια Γεωαναφορά Για την ψηφιοποίηση των υπαρχόντων έντυπων χαρτών, απαιτείται το σκανάρισμά τους και στη συνέχεια η γεωαναφορά της ψηφιακής εικόνας, δηλαδή η τοποθέτησή της στο χώρο, στη σωστή της θέση. Η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει με 2 τρόπους: α) χρησιμοποιώντας τις συντεταγμένες που αναγράφονται συνήθως στις 4 γωνίες των έντυπων χαρτών. β) χρησιμοποιώντας ένα επίπεδο πληροφορίας ή έναν άλλο χάρτη που είναι ήδη γεωαναφερμένος. Η περίπτωση (α) είναι η περισσότερο χρονοβόρα, ενώ προϋποθέτει και τη χρήση του λογισμικού "Coords_GR" στο οποίο γίνονται οι μετατροπές των συντεταγμένων του έντυπου χάρτη στο σύστημα ΕΓΣΑ '87. Η περίπτωση (β) είναι η πλέον διαδεδομένη, δεδομένου ότι ήδη υπάρχουν αρκετά γεωαναφερμένα γεωχωρικά δεδομένα διαθέσιμα στο κοινό, μέσω της ιστοσελίδας Αναλυτική περιγραφή της μεθόδου αυτής είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα: index.cfm?topicname=georeferencing_a_raster_dataset Δημιουργία επιπέδου πληροφορίας Για τη δημιουργία ενός καινούριου επιπέδου πληροφορίας (shapefile) γίνεται δεξί κλικ στην ενότητα "Catalog", επάνω στο folder που θα αποθηκευτεί το νέο shapefile και στη συνέχεια επιλέγεται "New==>Shapefile" (Εικόνα 5.1) 24 / 91

27 Εικόνα 5.1 Στη συνέχεια εμφανίζεται το παράθυρο "Create New Shapefile", στο οποίο δίνεται η δυνατότητα εισαγωγής όλων των παραμέτρων του επιπέδου πληροφορίας (Εικόνα 5.2). Στο πεδίο "Name" εισάγεται το όνομα του επιπέδου πληροφορίας (π.χ. Rivers) και στο πεδίο "Feature Type" επιλέγεται το είδος της γεωγραφικής πληροφορίας που θα απεικονίζεται (σημείο, γραμμή ή επιφάνεια). Στη συνέχεια επιλέγεται το σύστημα συντεταγμένων, που στην περίπτωση της Ελλάδας είναι το Greek Grid (δηλαδή ΕΓΣΑ '87). Αυτό γίνεται με κλικ στην εντολή "Edit..." και στη συνέχεια "Select==>Projected Coordinate Systems==>Add==>NationalGrids==>Add==>Europe==>Add==>GreekGrid.prj==>Add== >OK. Στη συνέχεια με κλικ στην επιλογή ΟΚ του παραθύρου Create New Shapefile δημιουργείται το αρχείο και εμφανίζεται αυτόματα στην ενότητα "Catalog" (Εικόνα 5.1). 25 / 91

28 Εικόνα 5.2 Για την εισαγωγή του επιπέδου πληροφορίας στο χάρτη γίνεται κλικ στην επιλογή "Add data" (Εικόνα 5.3). Εικόνα 5.3 Με την εισαγωγή, το νέο επίπεδο πληροφορίας εμφανίζεται στην ενότητα "Table of Contents" (Εικόνα 5.4). 26 / 91

29 Εικόνα 5.4 Με δεξί κλικ στο νέο επίπεδο πληροφορίας επιλέγεται η εντολή Open Attribute Table, με την οποία εμφανίζεται το παράθυρο που απεικονίζει τη βάση δεδομένων του επιπέδου πληροφορίας. Για τη δημιουργία νέας στήλης ("Field") στη βάση αυτή επιλέγεται η εντολή "Table Options==>Add Field". Εικόνα 5.5 Με την επιλογή αυτή εμφανίζεται το παράθυρο "Add Field" μέσα από το οποίο είναι δυνατός ο καθορισμός τόσο των παραμέτρων του όσο και του ονόματός του (Εικόνα 5.6). 27 / 91

30 Εικόνα Ψηφιοποίηση Ψηφιοποίηση είναι η διαδικασία κατά την οποία η πληροφορία ενός έντυπου χάρτη που έχει εισαχθεί με μορφή εικόνας σε περιβάλλον GIS, μετατρέπεται σε διανυσματική (vector) πληροφορία. Η διαδικασία έχει ως εξής: Βήμα 1: Εισάγονται το γεωαναφερμένο χαρτογραφικό υπόβαθρο και το επίπεδο πληροφορίας που θα περιέχει την πληροφορία που θα ψηφιοποιηθεί. Στο συγκεκριμένο παράδειγμα χρησιμοποιείται ο σκαναρισμένος χάρτης του δικτύου της ΔΕΗ σαν χαρτογραφικό υπόβαθρο, ενώ σαν επίπεδο πληροφορίας χρησιμοποιείται το αρχείο "Lines" που έχει δημιουργηθεί για το σκοπό αυτό (Εικόνα 5.7). Βήμα 2: Με την επιλογή "Editor==>Start Editing" ανοίγει το ομώνυμο παράθυρο στο οποίο επιλέγεται το επίπεδο πληροφορίας που θα γίνει η ψηφιοποίηση (Εικόνα 5.8). Στη συνέχεια, πατώντας "ΟΚ" εμφανίζεται στο δεξί μέρος του παραθύρου του ArcMap η ενότητα "Create Features" (Εικόνα 5.9). Ο δείκτης του mouse αποκτά τη μορφή σταυρού και πλέον η ψηφιοποίηση μπορεί να ξεκινήσει με απλό κλικ επάνω σε οποιοδήποτε σημείο του χάρτη (Εικόνα 5.10). Για την εισαγωγή πληροφορίας στη βάση δεδομένων για κάθε αντικείμενο που ψηφιοποιείται (για παράδειγμα το όνομα ενός δρόμου ή την τάση της γραμμής της ΔΕΗ), γίνεται δεξί κλικ στο όνομα του επιπέδου πληροφορίας ("Lines" στο συγκεκριμένο παράδειγμα) στην ενότητα "Table of Contents" και επιλέγεται το "Open Attribute Table". Η επιλογή αυτή εμφανίζει το παράθυρο "Attribute Table", μέσα στο οποίο εμφανίζονται τα 28 / 91

31 ψηφιοποιημένα αντικείμενα σε μορφή γραμμής πίνακα (Εικόνα 5.12). Κάθε κελί που φαίνεται στον πίνακα αυτόν μπορεί να τροποποιηθεί, επιτρέποντας έτσι την εισαγωγή οποιασδήποτε πληροφορίας. Για τη διαγραφή οποιουδήποτε αντικειμένου που έχει δημιουργηθεί στο χάρτη: το αντικείμενο επιλέγεται είτε με το εργαλείο "Select Feature by Rectangle" είτε από τη βάση δεδομένων και με το πλήκτρο "Delete" διαγράφεται. Για τη λήξη της ψηφιοποίησης ενός αντικειμένου απαιτείται διπλό κλικ, ενώ για τη λήξη της ψηφιοποίησης και την αποθήκευση της εργασίας απαιτείται η επιλογή "Editor==>Save Edits" και "Editor==>Stop Editing". Εικόνα / 91

32 Εικόνα 5.8 Εικόνα / 91

33 Εικόνα 5.10 Εικόνα / 91

34 Εικόνα 5.12 Στην περίπτωση που απαιτείται ο υπολογισμός των διαστάσεων των αντικειμένων που εμφανίζονται στο χάρτη (αφορά γραμμές και επιφάνειες) δημιουργείται ένα αντίστοιχο "Field" (π.χ. Length) και με δεξί κλικ στην επικεφαλίδα του επιλέγεται η εντολή "Calculate Geometry" (Εικόνα 5.13). Εικόνα / 91

35 5.3. Χάρτης Χωρικής Αρμοδιότητας - Γειτονικοί Δήμοι Χρησιμοποιούνται τα στοιχεία απογραφής του Η χωρική αρμοδιότητα απεικονίζεται σε χάρτη, μαζί με τους γειτονικούς Δήμους. Βήμα 1: Στο λογισμικό ArcMap 10.0 προστίθεται το αρχείο "oria_dhmwn_kallikraths" που είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο (Εικόνα 5.14) Εικόνα 5.14 Στη συνέχεια, με το εργαλείο "zoom in" ο Δήμος Σερρών απεικονίζεται στην επιθυμητή κλίμακα, ενώ με δεξί κλικ στο αρχείο "oria_dhmwn_kallikraths" στο "Table of Contents", επιλέγεται η τοποθέτηση ετικετών στους Δήμους με την εντολή "Label Features" (Εικόνα 5.15). 33 / 91

36 Εικόνα 5.15 Περαιτέρω επεξεργασία των ετικετών (μορφοποίηση, τοποθέτηση κλπ) γίνεται με δεξί κλικ στο αρχείο "oria_dhmwn_kallikraths" στον Πίνακα Περιεχομένων και επιλογή των "Properties ==> Labels". Η μορφοποίηση των πολυγώνων των Δήμων γίνεται με δεξί κλικ στο αρχείο "oria_dhmwn_kallikraths" στον Πίνακα Περιεχομένων και επιλογή του "Properties ==> Symbology" (Εικόνα 5.16). Επιλέγεται η επιθυμητή μορφή των πολυγώνων (προτείνεται έντονο περίγραμμα και το εσωτερικό του πολυγώνου χωρίς χρώμα). 34 / 91

37 Εικόνα 5.16 Βήμα 2: Εισάγεται το Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους, το οποίο αν δεν συμπίπτει με τα όρια του Δήμου και καταλαμβάνει μεγαλύτερη έκταση, θα πρέπει να τροποποιηθεί ανάλογα. Αν συμπίπτει με τα όρια του Δήμου, τότε το Βήμα 2 μπορεί να παραλειφθεί. Γίνεται επιλογή του πολυγώνου που αντιστοιχεί στο Δήμο με το εργαλείο "Select Feature by Rectangle"(Εικόνα 5.17). 35 / 91

38 Εικόνα 5.17 Στη συνέχεια επιλέγοντας "ArcToolbox ==> Spatial Analyst Tools ==> Extract by Mask" (Εικόνα 5.18) ανοίγει το παράθυρο διαλόγου που φαίνεται στην Εικόνα Στο πεδίο "Input Raster" επιλέγεται το Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους και στο πεδίο "Input Raster or feature mask data" επιλέγεται το αρχείο "oria_dhmwn_kallikraths". Στο πεδίο "Output Raster" επιλέγεται το σημείο αποθήκευσης και το όνομα του νέου Ψηφιακού Μοντέλου Εδάφους που θα προκύψει από τη διαδικασία και που θα περιορίζεται στα όρια του Δήμου. Στο παρόν παράδειγμα θα ονομάζεται dem_guide. 36 / 91

39 Εικόνα 5.18 Εικόνα / 91

40 Βήμα 3: Αφαιρείται το αρχικό Ψηφιακό Μοντέλο Εδάφους από το "Table of Contents" και με δεξί κλικ στο dem_guide και την επιλογή "Properties ==> Symbology==>Stretched" γίνεται η τελική μορφοποίηση του dem_guide (χρωματική κλίμακα ανάλογα με το υψόμετρο ή απεικόνιση των διαστημάτων μεταξύ υψομέτρων) (Εικόνα 5.20). Εικόνα 5.20 Στο τελικό αποτέλεσμα θα εμφανίζεται το ανάγλυφο του Δήμου, μαζί με τους γειτονικούς Δήμους (Εικόνα 5.21) Βήμα 4: Προστίθεται το αρχείο "oikismoi.shp" που είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο Με τον τρόπο που έχει ήδη περιγραφεί στο Βήμα 1 τοποθετούνται ετικέτες (Labels) στους οικισμούς, ενώ για να σβησθούν οι οικισμοί που βρίσκονται εκτός Δήμου γίνεται κλικ στο "Arc Toolbox==>Analysis Tools==>Extract==>Clip" (Εικόνα 5.22) και ακολουθούνται οι οδηγίες που παρέχονται από το λογισμικό. Βήμα 5: Για τη δημιουργία χάρτη με υπόμνημα, βορρά και κλίμακα γίνεται επιλογή από το κεντρικό μενού "View ==> Layout view" και απεικονίζεται ο χάρτης σε προσχέδιο για εκτύπωση (Εικόνα 5.23). Το πλαίσιο στο οποίο βρίσκεται ο χάρτης μπορεί να μορφοποιηθεί επιλέγοντάς το με το εργαλείο "Select Elements". Ο ίδιος ο χάρτης μπορεί να "κεντραριστεί" και να εμφανιστεί στην επιθυμητή κλίμακα με τα εργαλεία "Pan" και "Zoom In" - "Zoom Out". Για τη μορφή του Layout (Portrait ή Landscape) γίνεται η επιλογή από το κεντρικό 38 / 91

41 μενού "File ==> Page and Print Setup". Με επιλογή του εργαλείου "Select Elements" και δεξί κλικ επάνω στο χάρτη ==> "Properties", εμφανίζονται διάφορες επιλογές για τον υπό κατασκευή χάρτη, όπως η δημιουργία καννάβου που απεικονίζει τις συντεταγμένες του χάρτη (Grids), η μορφή του πλαισίου του χάρτη (Frames) κλπ. Επιλέγοντας από το κεντρικό μενού "Insert==> North Arrow" και "Insert==> Scale Bar" εισάγονται στο Layout οι ενδείξεις του Βορρά και της κλίμακας αντίστοιχα. Τέλος, για την εισαγωγή του Υπομνήματος του χάρτη, επιλέγεται η εντολή "Insert ==> Legend" που θέτει σε εφαρμογή τη διαδικασία κατασκευής του Υπομνήματος (Legend Wizzard) (Εικόνα 5.24). Εικόνα / 91

42 Εικόνα 5.22 Εικόνα / 91

43 Εικόνα 5.24 Εφόσον εκτελεσθούν σωστά τα παραπάνω βήματα, ο χάρτης είναι έτοιμος για εξαγωγή σε μορφή εικόνας, με την επιλογή από το κεντρικό μενού "File==>Export Map" (Εικόνα 5.25), μέσω της οποίας επιλέγεται το format της εικόνας, η ανάλυσή της, η ονομασία και ο τόπος που θα αποθηκευθεί. Πλήρης χάρτης θεωρείται εκείνος στον οποίο εμφανίζονται, εκτός από τα χαρτογραφικά δεδομένα, ο Βορράς, η γραμμική κλίμακα και το υπόμνημα (βλ. Εικόνα 5.26). 41 / 91

44 Εικόνα / 91

45 Εικόνα / 91

46 5.4. Τοπογραφικός χάρτης με Ψηφιακό Μοντέλο Αναγλύφου (DEM) Η διαδικασία δημιουργίας του χάρτη με ψηφιακό μοντέλο αναγλύφου είναι παρόμοια με τη διαδικασία που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 5.3. Στο "Βήμα 3" και στο παράθυρο "Layer Properties" (Εικόνα 5.20) χρησιμοποιείται η επιλογή "Symbology==>Classified" (Εικόνα 5.27). Με την επιλογή αυτή υπάρχει η δυνατότητα καθορισμού του εύρους των υψομέτρων που θα απεικονίζονται στο χάρτη (π.χ. ανά 100m). Για το σκοπό αυτό επιλέγεται η εντολή Classify και στο drop down menu του παραθύρου "Classification" που προκύπτει, η εντολή Defined Interval (Εικόνα 5.28). Στο πεδίο "Interval Size" συμπληρώνεται η τιμή "100" και πατώντας ΟΚ εμφανίζεται το παράθυρο "Layer Properties" στο οποίο είναι δυνατή η επιλογή της επιθυμητής χρωματικής κλίμακας για την απεικόνιση των υψομετρικών μεταβολών, με κλικ στην επιλογή "Color Ramp" (Εικόνα 5.29). Ο τελικός χάρτης θα έχει τη μορφή της Εικόνα 5.30 (στην προκειμένη περίπτωση δεν έχει αφαιρεθεί το ανάγλυφο που υπάρχει εκτός των ορίων του Δήμου). Εικόνα / 91

47 Εικόνα 5.28 Εικόνα / 91

48 Εικόνα 5.30: Ψηφιακό Μοντέλο Αναγλύφου Δ. Σερρών. 46 / 91

49 5.5. Χάρτης Υδρογραφικού Δικτύου Για τη δημιουργία του Χάρτη Υδρογραφικού Δικτύου είναι απαραίτητη η εύρεση της πηγής από την οποία θα αντληθεί η πληροφορία για το Υδρογραφικό Δίκτυο του Δήμου. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει έτοιμο αρχείο, χρησιμοποιούνται οι χάρτες της ΓΥΣ. Για την ψηφιοποίηση των χαρτών αυτών βλ. κεφάλαια Στη συνέχεια εισάγονται το ανάγλυφο του Δήμου και οι οικισμοί, ώστε να υπάρχει επαρκές χαρτογραφικό υπόβαθρο. Ο τελικός χάρτης θα πρέπει να είναι παρόμοιος με τον χάρτη της Εικόνα 5.31, που απεικονίζει το χάρτη Υδρογραφικού Δικτύου του Δήμου Σερρών. Εικόνα 5.31: Χάρτης Υδρογραφικού Δικτύου Δ. Σερρών. 47 / 91

50 5.6. Χάρτης Τοπογραφικών Κλίσεων Για τη δημιουργία του χάρτη τοπογραφικών κλίσεων πρανών εισάγεται το ψηφιακό μοντέλο αναγλύφου (π.χ. dem_guide) και στο Arc Toolbox επιλέγεται το εργαλείο Slope (Εικόνα 5.32). Στο παράθυρο που εμφανίζεται (Εικόνα 5.33) στο πεδίο "Input Raster" επιλέγεται το dem_guide, στο "Output Raster" επιλέγεται το όνομα (π.χ. Slope_guide) και ο φάκελος στον οποίο θα αποθηκευθεί το νέο αρχείο raster και στο πεδίο "Output measurement" επιλέγεται το "Percent Rise" ώστε να υπολογισθούν οι κλίσεις σε ποσοστά επί τοις 100. Με την επιλογή του "ΟΚ" δημιουργείται το νέο raster αρχείο και εισάγεται αυτόματα στο χάρτη (Εικόνα 5.34). Με δεξί κλικ στο όνομα του αρχείου στην ενότητα "Table of Contents" και επιλογή του "Properties==>Symbology" δίνεται η δυνατότητα κατηγοριοποίησης των κλίσεων, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία με αυτή που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 5.4 για την κατηγοριοποίηση των υψομέτρων. Οι κλίσεις ομαδοποιούνται ως εξής: α) κλίσεις 0%-13% (χαμηλή επικινδυνότητα), β) κλίσεις 13,1% - 40% (μέση επικινδυνότητα), γ) κλίσεις 40,1% - "μέγιστη τιμή"% (υψηλή επικινδυνότητα) (Εικόνα 5.35, παράδειγμα από το Δήμο Σερρών). Εικόνα / 91

51 Εικόνα 5.33 Εικόνα / 91

52 Εικόνα 5.35: Χάρτης τοπογραφικών κλίσεων Δήμου Σερρών 50 / 91

53 5.7. Χάρτης Προσανατολισμού Κλίσεων Πρανών Για τη δημιουργία του χάρτη τοπογραφικών κλίσεων πρανών εισάγεται το ψηφιακό μοντέλο αναγλύφου (π.χ. dem_guide) και στο Arc Toolbox επιλέγεται το εργαλείο "Aspect" (Εικόνα 5.36). Στο παράθυρο που εμφανίζεται (Εικόνα 5.37) στο πεδίο "Input Raster" επιλέγεται το dem_guide, στο "Output Raster" επιλέγεται το όνομα (π.χ. Aspect_guide) και ο φάκελος στον οποίο θα αποθηκευθεί το νέο αρχείο raster. Με την επιλογή του "ΟΚ" δημιουργείται το νέο raster αρχείο και εισάγεται αυτόματα στο χάρτη (Εικόνα 5.38). Με δεξί κλικ στο όνομα του αρχείου στην ενότητα "Table of Contents" και επιλογή του "Properties==>Symbology" δίνεται η δυνατότητα κατηγοριοποίησης των προσανατολισμών, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία με αυτή που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 5.4 για την κατηγοριοποίηση των υψομέτρων. Οι προσανατολισμοί των πρανών ομαδοποιούνται ως εξής: α) προσανατολισμός 135 ο ο (υψηλή επικινδυνότητα), β) προσανατολισμοί 46 ο ο, 271 ο ο (μέση επικινδυνότητα), γ) προσανατολισμός 0 ο - 45 ο, 316 ο ο (χαμηλή επικινδυνότητα). (Εικόνα 5.39, παράδειγμα από το Δήμο Σερρών). Εικόνα / 91

54 Εικόνα 5.37 Εικόνα / 91

55 Εικόνα 5.39: Χάρτης προσανατολισμού κλίσεων πρανών Δ. Σερρών. 53 / 91

56 5.8. Χάρτης Χρήσεων Γης Στο λογισμικό ArcMap 10.0 προστίθεται το αρχείο "Corine 2000" που είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο (Εικόνα 5.40). Με τη χρήση του εργαλείου "Clip"(βλ. Κεφάλαιο 5.3) τα δεδομένα περιορίζονται στην έκταση του Δήμου. Στο πεδίο "COR" του "Attribute Table" εμφανίζονται τριψήφιοι αριθμοί, που αντιστοιχούν σε Χρήσεις Γης (Εικόνα 5.41). Για να εισαχθεί στη βάση δεδομένων η Χρήση Γης για κάθε αριθμό, πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο "Field" (π.χ. "Description", βλ. Κεφάλαιο 5.2.2) στο οποίο θα αναγράφεται και η αντίστοιχη Χρήση Γης. Η αντιστοίχιση γίνεται σύμφωνα με το κείμενο "PARARTIMA_A.doc" που βρίσκεται στο ίδιο αρχείο που παρέχεται από την ιστοσελίδα (Εικόνα 5.42). Με δεξί κλικ στο αρχείο Corine στην ενότητα "Table Contents" και επιλογή "Properties==>Symbology==>Categories==>Unique Values" και "Value Field==>Description==>Add All Values" εμφανίζονται όλες οι Χρήσεις Γης του Δήμου. Επιλέγονται τα επιθυμητά χρώματα και οι συνδυασμοί τους με απλό κλικ σε κάθε στυλ στη στήλη "Symbol" (Εικόνα 5.43). Ο τελικός χάρτης θα είναι παρόμοιος με εκείνον που απεικονίζεται στην Εικόνα Εικόνα / 91

57 Εικόνα 5.41 Εικόνα / 91

58 Εικόνα / 91

59 Εικόνα 5.44: Χρήσεις - Κάλυψη Γης Δ. Σερρών. 57 / 91

60 5.9. Χάρτης Φυτοκάλυψης Η παροχή των χαρτογραφικών δεδομένων κατανομής της βλάστησης παρέχεται είτε από τα κατά τόπους Δασαρχεία είτε από χάρτες του ΕΘΙΑΓΕ. Εφόσον δεν παρέχονται σε μορφή vector πρέπει να γίνει ψηφιοποίησή τους μέσω των διαδικασιών που περιγράφονται στα κεφάλαια Με τη διαδικασία που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 5.8 δημιουργείται ο τελικός χάρτης, που θα είναι παρόμοιος με αυτόν που απεικονίζεται στην Εικόνα Η επισήμανση περιοχών υψηλού κινδύνου, εφόσον αυτό είναι απαραίτητο, γίνεται με την επιλογή κάποιων από τα διαθέσιμα στυλ της μπάρας εργαλείων "Drawing", όπως φαίνεται στην Εικόνα 5.45 Εικόνα / 91

61 Εικόνα 5.46: Χάρτης κατανομής βλάστησης Δ. Σερρών. 59 / 91

62 5.10. Χάρτης Προστατευόμενων Περιοχών Στο λογισμικό ArcMap 10.0 προστίθεται το αρχείο "Natura.shp" που είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο (Εικόνα 5.47). Με τη χρήση του εργαλείου "Clip"(βλ. Κεφάλαιο 5.3) τα δεδομένα περιορίζονται στην έκταση του Δήμου. Με τις διαδικασίες που έχουν περιγραφεί στα Κεφάλαια και 5.8 δημιουργείται ο χάρτης των προστατευόμενων περιοχών Natura, παρόμοιος με τον χάρτη που απεικονίζεται στην Εικόνα Σε περίπτωση που στην περιοχή υπάρχουν και άλλες προστατευόμενες περιοχές, τότε αυτές εισάγονται και τροποποιούνται κατά τον ίδιο τρόπο που περιγράφεται στα προαναφερθέντα κεφάλαια. Εικόνα / 91

63 Εικόνα 5.48: Χάρτης προστατευόμενων περιοχών εντός των ορίων του Δ. Σερρών. 61 / 91

64 5.11. Χάρτης Οδικού Δικτύου Για τη δημιουργία του Χάρτη Οδικού Δικτύου είναι απαραίτητη η εύρεση της πηγής από την οποία θα αντληθεί η πληροφορία για το Οδικό Δίκτυο του Δήμου. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει έτοιμο αρχείο, χρησιμοποιούνται οι χάρτες της ΓΥΣ. Για την ψηφιοποίηση των χαρτών αυτών βλ. κεφάλαια Προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην κατηγοριοποίηση του οδικού δικτύου (Άσφαλτος, Χωματόδρομος) και για το λόγο αυτό θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα "Field" με το όνομα "Description" και να δημιουργηθεί ο αντίστοιχος θεματικός χάρτης (βλ. Κεφάλαιο 5.8). Στη συνέχεια εισάγονται το ανάγλυφο του Δήμου και οι οικισμοί, ώστε να υπάρχει ένα επαρκές χαρτογραφικό υπόβαθρο. Ο τελικός χάρτης θα πρέπει να είναι παρόμοιος με τον χάρτη της Εικόνα 5.49, που απεικονίζει το χάρτη υδρογραφικού δικτύου του Δήμου Σερρών. Για την επισήμανση τυχόν επικίνδυνων περιοχών με ανεπαρκή κάλυψη βλ. Κεφάλαιο / 91

65 Εικόνα 5.49: Χάρτης οδικού δικτύου εντός των ορίων του Δ. Σερρών. 63 / 91

66 5.12. Χάρτης Δικτύου Ηλεκτροδότησης Για τη δημιουργία του Χάρτη Δικτύου Ηλεκτροδότησης είναι απαραίτητη η εύρεση της πηγής από την οποία θα αντληθεί η πληροφορία. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει έτοιμο αρχείο, χρησιμοποιούνται οι χάρτες της ΔΕΗ. Για την ψηφιοποίηση των χαρτών αυτών βλ. κεφάλαια , ενώ για την κατηγοριοποίηση των Δικτύων (διακλαδώσεις, μέση τάση κλπ) βλ. Κεφάλαια 5.8και Ο τελικός χάρτης θα είναι παρόμοιος με αυτόν που απεικονίζεται στην Εικόνα Εικόνα 5.50: Χάρτης δικτύου μέσης τάσης και υποσταθμών της ΔΕΗ εντός των ορίων του Δ. Σερρών. Για την επισήμανση τυχόν επικίνδυνων περιοχών στις οποίες το δίκτυο ηλεκτροδότησης διέρχεται από επικίνδυνους τύπους βλάστησης, προστίθεται το επίπεδο πληροφορίας της βλάστησης και ακολουθείται η διαδικασία που περιγράφεται στο Κεφάλαιο / 91

67 5.13. Χάρτης Σημείων Υδροληψίας Για τη δημιουργία του χάρτη σημείων υδροληψίας, τα δεδομένα πρέπει να παρέχονται είτε σε ψηφιακή μορφή vector είτε σε μορφή πίνακα (π.χ. Excel file) με συντεταγμένες για κάθε σημείο στο σύστημα συντεταγμένων ΕΓΣΑ '87. Στην πρώτη περίπτωση απλώς εισάγονται στο χάρτη και με τις μεθόδους που έχουν αναπτυχθεί στα κεφάλαια και 5.8, μορφοποιούνται ανάλογα με τον τύπο τους. Στη δεύτερη περίπτωση, απαιτείται η εισαγωγή του αρχείου στο ArcGIS με την επιλογή "File==>Add Data==>Add XY Data..." (Εικόνα 5.51). Στη συνέχεια εμφανίζεται το παράθυρο "Add XY Data" (Εικόνα 5.52) στο οποίο καθορίζεται το αρχείο από το οποίο θα αντληθεί η πληροφορία για τα σημεία (π.χ. Excel file) και οι στήλες που αντιστοιχούν στις συντεταγμένες Χ και Υ. Επιλέγοντας ΟΚ τα σημεία εμφανίζονται στο χάρτη. Για την κατηγοριοποίηση των σημείων (υδροστόμια, δεξαμενές κλπ) βλ. Κεφάλαια 5.8 και O τελικός χάρτης θα είναι παρόμοιος με εκείνον που απεικονίζεται στην Εικόνα Για την επισήμανση τυχόν επικίνδυνων περιοχών στις οποίες δεν υπάρχει επαρκής κάλυψη από υδροστόμια, ακολουθείται η διαδικασία που περιγράφεται στο Κεφάλαιο 5.9. Εικόνα / 91

68 Εικόνα / 91

69 Εικόνα 5.53: Θέσεις σημείων υδροληψίας στο Δ. Σερρών. 67 / 91

70 5.14. Χάρτης Χ.Α.Δ.Α. Χ.Υ.Τ.Α. Για τη δημιουργία του Χάρτη Χ.Α.Δ.Α. Χ.Υ.Τ.Α., τα δεδομένα πρέπει να παρέχονται είτε σε ψηφιακή μορφή vector είτε σε μορφή πίνακα (π.χ. Excel file) με συντεταγμένες για κάθε σημείο στο σύστημα συντεταγμένων ΕΓΣΑ '87. Στην πρώτη περίπτωση απλώς εισάγονται στο χάρτη και με τις μεθόδους που έχουν αναπτυχθεί στα κεφάλαια 5.2.2και 5.8, μορφοποιούνται ανάλογα με τον τύπο τους. Στη δεύτερη περίπτωση, ακολουθείται η διαδικασία που περιγράφεται στο Κεφάλαιο O τελικός χάρτης θα είναι παρόμοιος με εκείνον που απεικονίζεται στην Εικόνα Εικόνα 5.54: Χάρτης ΧΑΔΑ - ΧΥΤΑ εντός των ορίων του Δ. Σερρών Χάρτης Ιστορικού Πυρκαγιών 68 / 91

71 Η διαδικασία δημιουργίας του αντίστοιχου χάρτη είναι παρόμοια με αυτή που περιγράφεται στα προηγούμενα κεφάλαια. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις, τα αντίστοιχα χαρτογραφικά δεδομένα Χάρτης σημείων προσγείωσης ελικοπτέρων και χώροι συγκέντρωσης εξωτερικής βοήθειας Η διαδικασία δημιουργίας του αντίστοιχου χάρτη είναι παρόμοια με αυτή που περιγράφεται στα προηγούμενα κεφάλαια. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι δεν υπάρχουν, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις, τα αντίστοιχα χαρτογραφικά δεδομένα Χάρτης παρατηρητηρίων - ορατότητας Ο Χάρτης Ορατότητας προϋποθέτει την ύπαρξη πυροφυλακίων εντός των ορίων του Δήμου. Σε περίπτωση που το ψηφιακό μοντέλο εδάφους καλύπτει περιοχή μεγαλύτερη από αυτή του Δήμου και υπάρχουν πυροφυλάκια εκτός ορίων αλλά κοντά στο Δήμο, λαμβάνονται και αυτά υπόψη για τη δημιουργία του χάρτη ορατότητας. Για τη δημιουργία του επιπέδου πληροφορίας των πυροφυλακίων βλ.κεφάλαιο Αρχικά εισάγονται στο ArcGIS το ψηφιακό μοντέλο εδάφους και το αρχείο των πυροφυλακίων (Εικόνα 5.55). Εικόνα / 91

72 Στη συνέχεια επιλέγεται η εντολή "Viewshed" από το Arc Toolbox (Εικόνα 5.56). Στο 1ο πεδίο "Input Raster" του παραθύρου "Viewshed" που εμφανίζεται (Εικόνα 5.57) επιλέγεται το ψηφιακό μοντέλο εδάφους (π.χ. dem_guide). Στο 2ο πεδίο "Input point of polyline observer features" επιλέγεται το επίπεδο πληροφορίας των πυροφυλακίων και στο πεδίο "Output Raster" επιλέγεται ο τόπος αποθήκευσης και το όνομα του raster που θα δημιουργηθεί. Ο τελικός χάρτης θα είναι παρόμοιος με αυτόν στην Εικόνα Εικόνα / 91

73 Εικόνα / 91

74 Εικόνα 5.58: Θέσεις πυροφυλακίων και χάρτης ορατότητας Δ. Σερρών. 72 / 91

75 5.18. Ποιοτικοί Συνθετικοί Χάρτες Κινδύνου Οι ποιοτικοί χάρτες βασίζονται στην υπέρθεση διαφόρων επιπέδων πληροφορίας σε περιβάλλον GIS, με στόχο την ποιοτική ανάδειξη μεμονωμένων περιοχών υψηλής επικινδυνότητας. Παρακάτω (Εικόνα 5.59 έως Εικόνα 5.61) παρατίθενται οι ποιοτικοί συνθετικοί χάρτες κινδύνου που έχουν δημιουργηθεί για το Δήμο Σερρών. Για τον τρόπο επισήμανσης των επικίνδυνων περιοχών βλ. Κεφάλαιο 5.9. Εικόνα 5.59: Ποιοτικός συνθετικός χάρτης φυτοκάλυψης και ορατότητας από τα υφιστάμενα πυροφυλάκια. 73 / 91

76 Εικόνα 5.60: Ποιοτικός συνθετικός χάρτης φυτοκάλυψης και ορατότητας από τα υφιστάμενα πυροφυλάκια, σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα σημεία υδροληψίας 74 / 91

77 Εικόνα 5.61: Ποιοτικός συνθετικός χάρτης φυτοκάλυψης και ορατότητας από τα υφιστάμενα πυροφυλάκια, σε συνδυασμό με τα υπάρχοντα σημεία υδροληψίας, το οδικό δίκτυο και τους χώρους απόθεσης απορριμμάτων Ποσοτικοί Συνθετικοί Χάρτες Κινδύνου Ο ποσοτικός συνθετικός χάρτης κινδύνου εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς (Εικόνα 5.78) έχει αναπτυχθεί από το Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα πλαίσια της συμμετοχής του Δήμου στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα LIFE - Περιβάλλον με τίτλο "Local Authorities for Forest Fire Prevention". Εκδίδεται σε 5βάθμια κλίμακα και συνδυάζει φυσικούς και ανθρωπογενείς παράγοντες, με συντελεστές βαρύτητας που προκύπτουν από την τροποποίηση του αντίστοιχου μοντέλου που χρησιμοποιείται στο Golden Gate National Recreation Area Fire Management Plant στις Η.Π.Α.(California) (FEIS, 2005). 75 / 91

78 Ειδικότερα, ο συντελεστής βαρύτητας των φυσικών παραγόντων αποτελεί το 65% [φυτοκάλυψη 45% (Εικόνα 5.46), τοπογραφικές κλίσεις 15% (Εικόνα 5.35) και προσανατολισμός πρανών 5% (Εικόνα 5.39)], ενώ ο συντελεστής βαρύτητας των ανθρωπογενών παραγόντων αποτελεί το υπόλοιπο 35% [οδικό δίκτυο 12% (Εικόνα 5.49), δίκτυο μέσης τάσης ΔΕΗ 10% (Εικόνα 5.50) και οικισμοί - χωματερές 13% (Εικόνα 5.30, Εικόνα 5.54)]. Οι κλάσεις κατηγοριοποιούνται από το 0-1 έως το 4-5, με την τελευταία να αντιπροσωπεύει τη μέγιστη κατηγορία κινδύνου. ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ Φυτοκάλυψη Τοπογραφικές Κλίσεις (%) Προσανατολισμός Πρανών (μοίρες) ΚΛΑΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ Δάση κωνοφόρων 5 Δάση πλατύφυλλων 4 Πυκνοί θάμνοι 3 Αραιοί θάμνοι 2 Καλλιέργειες 1 40,1% ,1% - 40% 3 0% - 13% και και ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ 45% 15% 5% Οικισμοί Χωματερές Οδικό Δίκτυο (ζώνη επιρροής ακτίνας 50m) Δίκτυο Τάσης ΔΕΗ (ζώνη επιρροής ακτίνας 30m γραμμές μεσαίας και 50m σε γραμμές υψηλής τάσης) και Σιδηροδρομικό Δίκτυο (ζώνη επιρροής ακτίνας 30m) Οικισμοί (ακτίνα 400m) 4 ΧΑΔΑ (ακτίνα 100m) 5 Άσφαλτος 5 Χωματόδρομος 4 13% 12% 5 10% Πίνακας 5.4: Κλάσεις κινδύνου και συντελεστές βαρύτητας των παραγόντων που λαμβάνονται υπόψη στη δημιουργία του Ποσοτικού Συνθετικού Χάρτη Κινδύνου εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς. Για τη δημιουργία του ποσοτικού συνθετικού χάρτη ακολουθούνται τα εξής βήματα: 76 / 91

79 Βήμα 1ο: Στο "Attribute table" του επιπέδου πληροφορίας της φυτοκάλυψης προστίθεται μια νέα αριθμητική στήλη (field) με την ονομασία "Class" (βλ. Κεφάλαιο 5.2.2). Στη στήλη αυτή εισάγονται οι τιμές της κλάσης κινδύνου, με την αντιστοιχία που παρατίθεται στον Πίνακας 5.4. Στη συνέχεια το επίπεδο πληροφορίας πρέπει να μετατραπεί σε Raster, με το εργαλείο "Polygon to Raster" (Εικόνα 5.62). Ανοίγει το παράθυρο "Polygon to Raster" (Εικόνα 5.63) και στο πεδίο "Input Features" εισάγεται το επίπεδο πληροφορίας της φυτοκάλυψης (π.χ. Vegetation). Στο πεδίο "Value Field" επιλέγεται το field "Class", στο πεδίο "Output Raster Dataset" επιλέγεται το όνομα του raster που θα δημιουργηθεί και ο τόπος αποθήκευσής του. Τα υπόλοιπα πεδία μπορούν να παραμείνουν ως έχουν. Με την επιλογή "ΟΚ" δημιουργείται ένα Raster αρχείο με τιμές pixels από το 1 έως το 5, ανάλογα με το είδος της φυτοκάλυψης που κάθε pixel αντιπροσωπεύει (Εικόνα 5.64). Εικόνα / 91

80 Εικόνα 5.63 Εικόνα / 91

81 Βήμα 2ο: Γίνεται επαναταξινόμηση (reclassification) των τιμών των pixels των rasters των τοπογραφικών κλίσεων και των προσανατολισμών πρανών με το εργαλείο "Reclassify" (Εικόνα 5.65). Στο παράδειγμα αυτό θα περιγραφεί η διαδικασία για τον προσανατολισμό πρανών (aspect). Με την επιλογή του εργαλείου "Reclassify" εμφανίζεται το ομώνυμο παράθυρο (Εικόνα 5.66). Στο πεδίο "Input raster" επιλέγεται το αρχείο aspect, στο "Reclass Field" επιλέγεται το πεδίο "Value" και στο πεδίο "Output Raster" επιλέγεται το όνομα του νέου raster (π.χ. aspect_recl) και ο τόπος αποθήκευσής του. Στο πεδίο "Reclassification" επιλέγονται όλες οι τιμές εκτός από αυτή του "No Data" και σβήνονται με την επιλογή "Delete Entries". Στη συνέχεια, με την επιλογή "Add Entry" δημιουργούνται νέα ζεύγη τιμών "Old values - New values" και συμπληρώνονται σύμφωνα με τον Πίνακας 5.4 (Εικόνα 5.67). Με την επιλογή "ΟΚ" δημιουργείται το νέο raster με τιμές pixels 1, 3 και 5 ανάλογα με τον προσανατολισμό (Εικόνα 5.68). Η ίδια διαδικασία ακολουθείται και για το χάρτη τοπογραφικών κλίσεων, με τις νέες τιμές να ακολουθούν αυτές που παρατίθενται στον Πίνακας 5.4. Εικόνα / 91

82 Εικόνα 5.66 Εικόνα / 91

83 Εικόνα 5.68 Βήμα 3ο: Εισάγεται στο χάρτη το επίπεδο πληροφορίας των οικισμών (π.x. settlements) Με το εργαλείο "Euclidean Distance" (Εικόνα 5.69) δημιουργείται αρχείο raster με πληροφορία για την απόσταση κάθε pixel από τους Οικισμούς. Στο ομώνυμο παράθυρο που εμφανίζεται συμπληρώνονται τα πεδία "Input raster of feature source data" και "Output distance raster" (Εικόνα 5.70). Με την επιλογή "ΟΚ" δημιουργείται ένα αρχείο raster στο οποίο κάθε pixel έχει τιμή αντίστοιχη με την απόστασή του από τον πλησιέστερο οικισμό (Εικόνα 5.71). Στη συνέχεια με το εργαλείο "Reclassify" (βλ. "Βήμα 2ο") εισάγονται οι νέες τιμές σύμφωνα με τον Πίνακας 5.4. (δηλαδή οι τιμές απόστασης παίρνουν την τιμή "4" και οι υπόλοιπες παίρνουν την τιμή "0"). Η ίδια ακριβώς διαδικασία ακολουθείται και για το επίπεδο πληροφορίας των Χ.Α.Δ.Α., μόνο που οι τιμές απόστασης 0-100m παίρνουν την τιμή "5" (βλ. Πίνακας 5.4). Όταν δημιουργηθούν και τα δύο αρχεία raster με την παραπάνω διαδικασία (για τους οικισμούς και για τους Χ.Α.Δ.Α.), επιλέγεται το εργαλείο "Raster Calculator" (Εικόνα 5.72, Εικόνα 5.73), με στόχο να προστεθούν τα δύο rasters και να εξαχθεί το τελικό raster που θα περιέχει την πληροφορία των οικισμών και των Χ.Α.Δ.Α. Στο πεδίο "Layers and Variables" 81 / 91

84 εμφανίζονται όλα τα rasters που υπάρχουν στο "Table of Contents". Με διπλό κλικ στο raster των οικισμών, αυτό εισάγεται στο πεδίο αναγραφής της εξίσωσης. Για να προστεθεί το raster των Χ.Α.Δ.Α. επιλέγεται το πλήκτρο "+" και μετά γίνεται διπλό κλικ στο raster των X.A.Δ.Α., που βρίσκεται στο πεδίο "Layers and Variables". Πατώντας ΟΚ δημιουργείται το τελικό αρχείο raster, με τιμές pixels 0, 4 ή 5, ανάλογα με την απόστασή τους από οικισμούς και Χ.Α.Δ.Α (Εικόνα 5.74). Στην περίπτωση που κάποιο pixel βρίσκεται σε απόσταση τέτοια από οικισμούς και Χ.Α.Δ.Α. ώστε να αποκτήσει την τιμή "9", εφαρμόζεται το εργαλείο "Reclassify" (βλ. Βήμα 2ο) ώστε η τιμή "9" να μετατραπεί σε τιμή "5". Για τον περιορισμό του Raster στα όρια του Δήμου χρησιμοποιείται το εργαλείο "Extract by Mask" (βλ. Κεφάλαιο 5.3) Εικόνα / 91

85 Εικόνα 5.70 Εικόνα / 91

86 Εικόνα 5.72 Εικόνα / 91

87 Εικόνα 5.74 Βήμα 4ο: Εισάγεται στο χάρτη το επίπεδο πληροφορίας του οδικού δικτύου. Δημιουργούνται 2 ξεχωριστά επίπεδα πληροφορίας (άσφαλτος, χωματόδρομος) με την ίδια πληροφορία. Αυτό γίνεται με τη αντιγραφή του επιπέδου πληροφορίας του οδικού δικτύου και επικόλλησή του στον ίδιο χώρο, δημιουργώντας έτσι τα δύο αρχεία. Στη συνέχεια, από το ένα αρχείο διαγράφονται οι χωματόδρομοι, ενώ από το άλλο διαγράφονται οι ασφαλτοστρωμένοι δρόμοι. Τέλος, με την ίδια διαδικασία που αναφέρθηκε στο "Βήμα 3ο" και χρησιμοποιώντας τις τιμές που αναφέρει ο Πίνακας 5.4, δημιουργείται το raster που αφορά στους δρόμους (Εικόνα 5.75). Βήμα 5ο: Με τη διαδικασία που περιγράφεται στο "Βήμα 3ο" και χρησιμοποιώντας τις τιμές του Πίνακας 5.4, δημιουργείται το raster που περιέχει την πληροφορία για το δίκτυο της ΔΕΗ. Βήμα 6ο: Έχοντας εισάγει όλα τα rasters που δημιουργήθηκαν από τα προηγούμενα βήματα στο χάρτη, με τη χρήση του εργαλείου "Raster Calculator" πραγματοποιείται η πρόσθεσή τους, σύμφωνα με την εξίσωση: 0.45*"raster φυτοκάλυψης" *"raster τοπογραφικών κλίσεων" *"raster προσανατολισμού κλίσεων" *"raster οδικού δικτύου" + 0.1*"raster δικτύου ΔΕΗ" *"raster οικισμών και Χ.Α.Δ.Α" (Εικόνα 5.77). 85 / 91

88 Με δεξί κλικ==>properties==>symbology στο αρχείο raster που προκύπτει, τροποποιούνται τα εύρη τιμών ώστε τελικά να εμφανίζονται οι τιμές: 0-1, 1-2, 2-3, 3-4 και 4-5 (βλ. Κεφάλαιο 5.3). Εικόνα 5.75 Εικόνα / 91

89 Εικόνα 5.77 Ο τελικός ποσοτικός συνθετικός χάρτης θα είναι παρόμοιος με αυτόν που εμφανίζεται στην Εικόνα Στον τελικό χάρτη μπορούν να προστεθούν διάφορα επίπεδα πληροφορίας, ώστε να εξαχθούν χρήσιμα συμπεράσματα. Για παράδειγμα, υπέρθεση του οδικού δικτύου στον ποσοτικό συνθετικό χάρτη αποκαλύπτει περιοχές με αυξημένη επικινδυνότητα και μειωμένη πρόσβαση (π.χ. Εικόνα 5.79). Για τον τρόπο επισήμανσης των επικίνδυνων περιοχών βλ. Κεφάλαιο / 91