Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων και Ανήλικοι παραβάτες. Αδιέξοδα και προοπτικές

Transcript

1 Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων και Ανήλικοι παραβάτες. Αδιέξοδα και προοπτικές Κογιαννάκη Ευαγγελία: Νομικός, Προϊσταμένη Τμήματος Δικασίμου, Υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων Αθήνας Πυκνή Μυρσίνη: Κοινωνιολόγος, Επιμελήτρια Ανηλίκων Πειραιά Φεβρουάριος 2013

2 Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων Ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, (π.δ. 36/2000), αποτελούν αυτοτελές σώμα που υπάγεται στη Δ/νση Πρόληψης Εγκληματικότητας και Σωφρονιστικής Αγωγής Ανηλίκων. Συστάθηκαν με το Ν. 378/76 και λειτουργούν στο πλαίσιο των Δικαστηρίων Ανηλίκων στην έδρα κάθε Πρωτοδικείου.

3 Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων Τα σχετικά, με την επιμέλεια οργάνωσης και λειτουργίας τους και την άσκηση εποπτεία τους ανήκουν στις αρμοδιότητες του «Τμήματος Πρόληψης της Εγκληματικότητας και Κοινωνικής ένταξης Νέων της Διεύθυνσης Πρόληψης Εγκληματικότητας και Σωφρονιστικής Αγωγής Ανηλίκων. Αποτελούν τον κυριότερο φορέα εξωϊδρυματικής μεταχείρισης ανηλίκων (8-18 ετών) που έχουν διαπράξει αδίκημα ή διατρέχουν τον κίνδυνο να γίνουν δράστες ή θύματα αξιόποινων πράξεων.

4 Ομάδα Στόχος Οι ανήλικοι που έχουν τελέσει αδικήματα του Ποινικού Κώδικα ή ειδικών ποινικών νόμων, δηλ. έχουν διαπράξει αξιόποινες πράξεις για τις οποίες θα δικαστούν από το Μονομελές ή Τριμελές Δικαστήριο Ανηλίκων (καταστολή). Οι ανήλικοι που εμφανίζουν δυσκολίες κοινωνικής προσαρμογής και διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να προβούν σε παραβατικές πράξεις ή να θυματοποιηθούν (πρόληψη).

5 Διάρθρωση καθηκόντων Τα καθήκοντα των Επιμελητών Ανηλίκων διαρθώνονται σε δύο άξονες : Α) Διαγνωστική φάση Κοινωνική έρευνα (έρευνα προσωπικότητας και συνθηκών διαβίωσης): Μέσω της έρευνας, οι Επιμελητές οφείλουν να εκφράσουν τη γνώμη τους σχετικά με την κατάλληλη και μεστή νοήματος μεταχείριση που θα πρέπει να επιβληθεί από το Δικαστήριο (πεδίο καταστολής) ή σχετικά με την αναγκαιότητα, είτε εισαγωγής του ανηλίκου σε ίδρυμα, είτε ανάθεσης του στην επιμέλεια του ιδίου του επιμελητή μετά από γνωμάτευση του δικαστή ανηλίκων (πεδίο πρόληψης).

6 Διάρθρωση καθηκόντων Β) Οιονεί Θεραπευτική φάση Κοινωνική διαπαιδαγώγηση δηλ. η καθοδήγηση, εποπτεία και η συμβουλευτική υποστήριξη του ανηλίκου και της οικογένειάς του, με τελικό στόχο την ομαλή επανένταξή του στο κοινωνικό σύνολο.

7 Προφίλ Ανήλικων Παραβατών Αναφορικά με το προφίλ των παραπάνω ανηλίκων με βάση τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία που έχει επεξεργαστεί η ΥΕΑ Αθήνας και Πειραιά επισημαίνουμε τα εξής: Οι περισσότεροι είναι αγόρια. Προέρχονται από λαϊκά ή μεσοαστικά στρώματα. Η πλειοψηφία φέρεται να έχει ολοκληρώσει με χαμηλή επίδοση τη βασική εκπαίδευση. Μεγάλο είναι και το ποσοστό όσων την έχουν διακόψει πριν την ολοκλήρωσή της.

8 Προφίλ Ανήλικων Παραβατών Σημαντικός αριθμός εμφανίζει εμπλοκή με ναρκωτικές ουσίες (κυρίαρχη ουσία χρήσης το χασίς). Αξιοσημείωτο είναι και το ποσοστό όσων εμφανίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας. Αναφορικά με την εθνικότητα, η συμμετοχή ελλήνων και αλλοδαπών παραβατών προκύπτει ισοδύναμη. Θα πρέπει όμως να επισημανθεί η μεγαλύτερη ευαλωτότητα του αλλοδαπού πληθυσμού στους μηχανισμούς του τυπικού κοινωνικού ελέγχου.

9 Είδος και βαρύτητα αδικημάτων Όσον αφορά το είδος και τη βαρύτητα των αδικημάτων που διαπράχθηκαν, σύμφωνα με την παραπάνω στατιστική απεικόνιση: την 1η θέση φαίνεται να καταλαμβάνουν οι παραβάσεις του ΚΟΚ ακολουθούν οι κλοπές, σωματικές βλάβες, παραβάσεις της νομοθεσίας περί ναρκωτικών (πλημμεληματικού χαρακτήρα) και έπονται οι ληστείες, βιασμοί και ανθρωποκτονίες από πρόθεση (με μικρή συμμετοχή).

10 Συμπερασματικά Προκύπτει ότι η έκταση της ένδικης νεανικής παραβατικότητας στη χώρα μας δεν εμφανίζει ιδιαίτερα ανησυχητικές διαστάσεις καθόσον κινείται στο πλαίσιο της χαμηλής και μεσαίας βαρύτητας.

11 Συμπερασματικά Το γεγονός αυτό όμως δεν επιτρέπει εφησυχασμό και επαναύπαυση δεδομένου ότι : διαφαίνονται ενδείξεις για ποιοτική μετάλλαξη της παραβατικότητας στην κατεύθυνση της αύξησης των αδικημάτων βίας καθώς και μείωσης του ορίου ηλικίας, κατά το οποίο ξεκινά η εμπλοκή με τον ποινικό νόμο (ειδικότερα στις παραβάσεις του ν. περί ναρκωτικών πλημμεληματικού χαρακτήρα).

12 Παράγοντες παραβατικότητας Υπάρχουν ευρύτεροι κοινωνικοί λόγοι που ερμηνεύουν το φαινόμενο παραβατικότητα ανηλίκων ιδιαίτερα μετά τις ραγδαίες κοινωνικοοικονομικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών. Φτώχεια, ανεργία, μετανάστευση, κοινωνικός αποκλεισμός, έλλειψη επικοινωνίας και προβολής κατάλληλων προτύπων στους κόλπους της οικογένειας.

13 Παράγοντες παραβατικότητας Ψυχοπαθολογικά προβλήματα που συνδέονται με φαινόμενα κακοποίησης. Ανεπάρκειες των εκπαιδευτικών συστημάτων ως προς τη μετάδοση κοινωνικών αξιών και παιδαγωγικών προτύπων. Διαταραχές της προσωπικότητας που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών. Προβολή προτύπων άσκοπης, υπέρμετρης και αδικαιολόγητης βίας από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι μερικοί μόνο απ αυτούς.

14 Ανυπαρξία υποστηρικτικών δομών Οι παραπάνω παράγοντες σε συνδυασμό : Με την ανυπαρξία υποστηρικτικού δικτύου κοινωνικών δομών ή την ανεπάρκεια των ήδη λειτουργούντων, Tην έλλειψη προγραμμάτων υποστηρικτικών για οικογένειες μεταναστών και προσφύγων, Την έλλειψη προγραμμάτων επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, υποθάλπουν και δομούν σταδιακά το προφίλ του ανήλικου παραβάτη οδηγώντας τον σταδιακά στην περιθωριοποίηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

15 Ανυπαρξία υποστηρικτικών δομών Αντιμέτωπος ο επιμελητής ανηλίκων με τα παραπάνω δεδομένα και με κατευθυντήριο άξονα την παιδαγωγική καθοδήγηση και γενικότερα την προστατευτική πλαισίωση του καλείται να απαντήσει στα παραπάνω αδέξοδα και να ανταποκριθεί στο ρόλο του με συνέπεια και υπευθυνότητα επιδιώκοντας το βέλτιστο δυνατό αποτέλεσμα, με απώτερο στόχο την ομαλή κοινωνική του επανένταξη.

16 Χάραξη εθνικής στρατηγικής Αποτελεί κοινή παραδοχή όλων, όσων εμπλέκονται στην αντιμετώπιση του πολυπαραγοντικού κοινωνικού προβλήματος της ανήλικης παραβατικότητας, ότι ο αποτελεσματικότερος τρόπος για την αντιμετώπιση της αποτελεί η χάραξη μιάς ολοκληρωμένης εθνικής στατηγικής που θα περιλαμβάνει πολυεπίπεδες παρεμβάσεις (στην οικογένεια, στην εκπαίδευση, την απασχόληση κ.ά).

17 Χάραξη εθνικής στρατηγικής Δεδομένου ότι μια τέτοια στρατηγική, που θα αντιμετωπίζει ολιστικά το πρόβλημα, δεν έχει υιοθετηθεί από την πολιτεία μέχρι σήμερα, η αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων των επιμελητών ανηλίκων προκύπτει περιορισμένη.

18 Επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση Δίνοντας έμφαση σε θέματα σχετικά με την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, ώστε να είναι δυνατή η απόκτηση γνώσεων και η ανάδειξη δεξιοτήτων που θα καθιστά δυνατή την αναζήτηση και απόκτηση εργασιακής απασχόλησης, παράμετρος εξαιρετικά κρίσιμη για τον περιορισμό της υποτροπής και την κοινωνική επανένταξη του ανήλικου παραβάτη, έχουμε να παρατηρήσουμε και να προτείνουμε τα παρακάτω:

19 Εκπαιδευτικά και Επαγγελματικά αδιέξοδα Σημαντικό είναι το ποσοστό σχολικής διαρροής πριν την ολοκλήρωση της βασικής εκπαίδευσης, παράμετρος που συνδέεται με κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες (παραμέληση ή πλημμελής γονεϊκή εποπτεία λόγω φτώχειας, ανεργίας, μετανάστευσης) μαθησιακές δυσκολίες κ.ά. Μοναδική διέξοδος για την ολοκλήρωση της βασικής εκπαίδευσης από την παραπάνω κατηγορία ανηλίκων αποτελεί, είτε η εγγραφή σε Νυχτερινό Γυμνάσιο (εκπαιδευτικό περιβάλλον λιγότερο απαιτητικό), είτε η φοίτηση σε Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας μετά τη συμπλήρωση του 18ου έτους.

20 Εκπαιδευτικά και Επαγγελματικά αδιέξοδα Η κάλυψη όμως της παραπάνω προϋπόθεσης και πάλι δεν επιτρέπει στην κοινωνικά επιβαρημένη αυτή κατηγορία ανηλίκων : την πρόσβαση στις σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ για την απόκτηση επαγγελματικών εφοδίων καθόσον προϋπόθεση της εγγραφής τους αποτελεί η ολοκλήρωση της Α τάξης Ενιαίου ή Επαγγελματικού Λυκείου. Συνέπεια των παραπάνω αποτελεί η διακοπή της εκπαιδευτικής τους πορείας, γεγονός που αποτελεί παράγοντα υψηλού κινδύνου για την εμπλοκή ή υποτροπή τους σε παραβατικές συμπεριφορές.

21 Προτάσεις Προκειμένου λοιπόν να ενισχυθούν οι γνωστικές και κοινωνικές δεξιότητες των ανήλικων παραβατών που εγκαταλείπουν την τυπική εκπαίδευση : προτείνεται η θέσπιση από την Πολιτεία και υλοποίηση από το Υπουργείο Παιδείας ή από φορείς της μη τυπικής εκπαίδευσης προγράμματων επαγγελματικής κατάρτισης σε διάφορες ειδικότητες πχ. επισκευή μηχανών, ξυλουργική, μαγειρική κά.

22 Προτάσεις Με τον τρόπο αυτό οι ανήλικοι θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν μια εκπαιδευτική διαδικασία προσαρμοσμένη στις ανάγκες τους, η οποία εφόσον οδηγήσει στην απόκτηση πιστοποίησης των επαγγελματικών τους προσόντων, σύμφωνα με τα επαγγελματικά περιγράμματα, όπως καθορίζονται από τον Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (Ε.Ο.Π.Π.Ε.Π) θα διευκολύνει τη σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας.

23 «Μια αρχή μια ευκαιρία»... που χάθηκε Χαρακτηριστικά αναφέρεται το Πρόγραμμα του ΟΑΕΔ «Μια αρχή μια ευκαιρία», που ενώ ανακοινώθηκε τον Νοέμβριο 2008 (ΕΣΠΑ ) Και απευθυνόταν σε νέους ετών με στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων και προσόντων τους, ωστόσο και πάλι έθετε ως προϋπόθεση ένταξης στο πρόγραμμα τη λήψη απολυτηρίου Γυμνασίου ή Λυκείου.

24 Συνεργασία ΥΕΑ - ΟΑΕΔ Επιπρόσθετα παρατηρείται από τους ΕΑ κατά την ενασχόληση τους με την παραπάνω ευπαθή ομάδα, ότι οι έφηβοι ή μετέφηβοι παραβάτες δεν έχουν σαφή εκπαιδευτικό και επαγγελματικό στόχο. Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται η συνεργασία των ΥΕΑ με τη Διεύθυνση Επαγγελματικού Προσανατολισμού του ΟΑΕΔ, προκειμένου:

25 Προτάσεις Να παρέχεται στους ανηλίκους παραβάτες: Επαγγελματικός προσανατολισμός από ειδικευμένους συμβούλους εργασίας. Δυνατότητα: α)παρακολούθησης ολοκληρωμένου κύκλου εκμάθησης τεχνικών εξεύρεσης εργασίας. β)εργαστηρίου σχετικού με την επιχειριματικότητα.

26 Προτάσεις Οι παραπάνω θεματικοί κύκλοι οργανώνονται από τη Διεύθυνση Επαγγελματικού Προσανατολισμού καθώς και τα κατά τόπους Κέντρα Προώθησης στην Απασχόληση (Κ.Π.Α) του ΟΑΕΔ. Η στενή συνεργασία των ΥΕΑ με την κεντρική Διοίκηση του ΟΑΕΔ ίσως εξασφαλίσει την παροχή υπηρεσιών επαγγελματικής συμβουλευτικής στους ανηλίκους παραβάτες.

27 Οι ωφελούμενοι θα έχουν την ευκαιρία μέσω αυτών των προγραμμάτων: Να αναγνωρίσουν τις ικανότητες και δεξιότητές τους. Να ιεραρχήσουν τις προσωπικές και επαγγελματικές τους αξίες. Να ανιχνεύσουν τα επαγγελματικά τους ενδιαφέροντα. Να εκπαιδευθούν στη διαδικασία λήψης απόφασης. Να προσδιορίσουν τους εκπαιδευτικούς και επαγγελματικούς τους στόχους. Να ενημερωθούν για τη δημιουργία δικής τους επιχείρησης.

28 Προοπτική Στην παρούσα περίοδο οικονομικής κρίσης που διανύουμε : θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ενδυνάμωση και την κινητοποίηση των νέων στην κατεύθυνση της ένταξής τους στην αγορά εργασίας, αξιοποιώντας έστω τις ελάχιστες ευκαιρίες επαγγελματικής απασχόλησης που παρέχονται από τον ΟΑΕΔ και συγκεκριμένα:

29 Προοπτική Το πρόγραμμα απόκτησης εργασιακής εμπειρίας για νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, ηλικίας ετών. Το ειδικό τριετές πρόγραμμα ενίσχυσης των εργοδοτών με επιχορήγηση που αντιστοιχεί στο ύψος των ασφαλιστικών εισφορών για την πρόσληψη ανέργων (ανάμεσα στις ειδικές κατηγορίες περιλαμβάνονται και οι νεαροί παραβάτες ή νεαρά άτομα που βρίσκονται σε κοινωνικό κίνδυνο). Το πρόγραμμα επιχορήγησης 800 νέων ελευθέρων επαγγελματιών (ανάμεσά τους και αποφυλακισμένοι ηλικίας ετών).

30 Πρόγραμμα Fresh Start Το πρόγραμμα Fresh Start μέσω της έρευνας που υλοποίησε ήρθε σε επαφή με τις Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων. Δύο επιμελητές παρακολούθησαν το πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών προκειμένου να αποκτήσουν δεξιότητες για την απόκτηση επιχειρηματικών γνώσεων για την εκπαίδευση νεαρών παραβατών.

31 Πρόγραμμα Fresh Start Ωστόσο ήταν ένα ευχάριστο ξάφνιασμα η σύμπραξη σημαντικών εταίρων (από το χώρο της επιχειρηματικότητας στη χώρα μας) με στόχο την ομάδα των νεαρών παραβατών.

32 Πρόγραμμα Fresh Start Από τη δική μας πλευρά προσδοκούμε: Την ευαισθητοποίησή σας σχετικά με τα προβλήματα ένταξης και επανένταξης των ανήλικων παραβατών. Πιθανή αξιοποίηση προγραμμάτων απασχόλησης νεαρών παραβατών μέσω του δικού σας επιχειρηματικού δικτύου. Πιθανή διεκδίκηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων με στόχο την κατάρτιση και επαγγελματική ένταξη νεαρών παραβατών.

33 Πρόγραμμα Fresh Start Ας είναι η αφορμή μετά από αυτό το Συνέδριο: Να ασχοληθούν περισσότεροι κοινωνικοί εταίροι με τα προβλήματα ένταξης νεαρών παραβατών δίνοντάς τους ευκαιρίες τόσο για εξαρτημένη απασχόληση όσο και για αυταπασχόληση.

34 Ιστοσελίδα κλάδου