ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Transcript

1 ΤΕΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: "ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΤΗΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ " ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: Κα. ΜΟΙΡΑ ΠΟΛΥΞΕΝΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ: ΤΣΟΛΙΑ ΜΑΡΙΑ Ιανουάριος 2005

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή... 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Η καταγωγή της αμπέλου Από την ελληνική μυθολογία Γιορτές και λατρεία Συμπόσια και αρχές οινοποσίας Κρασί και αμπέλι στην Αρχαία Ελλάδα Η σημασία του κρασιού στην αρχαία ελληνική κοινωνία και οικονομία Τα αρχαία ελληνικά αγγεία του κρασιού Η εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας Οι βυζαντινοί χρόνοι Το κρασί επί τουρκοκρατίας Το κρασί στη νεώτερη και σύγχρονη Ελλάδα α. Περίοδος β. Περίοδος γ. Περίοδος δ. Περίοδος Το αμπέλι και το κρασί σήμερα ΕΝΟΤΗΤΑ 2 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 3η ΟΙ Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή του Κρασιού των Θεών του Ολύμπου η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Χαλκιδικής η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή του κρασιού του Διόνυσου η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Θεσσαλονίκης η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Νάουσας η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή Πέλλας- Γουμένισσας η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή των Λιμνών η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Ηπείρου ΕΝΟΤΗΤΑ 4 η ΤΑ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΑ Α Διαδρομή του Κρασιού των Θεών του Ολύμπου α 1 Κτήμα Κατσαρού α 2 Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε.- Ραψάνη Β Διαδρομή του Κρασιού της Χαλκιδικής β 1 Κτήμα Πόρτο Καρράς β 2 Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε.- Άγιος Παύλος β 3 Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε.- Μετόχι Χρωμίτσα Γ Διαδρομή του Κρασιού του Διονύσου γ 1 Κτήμα Βιβλία Χώρα γ 2 Κτήμα Παυλίδη γ 3 Κτήμα Τέχνης Οίνου Μικροχωρίου γ 4 Μαρώνεια Α.Ε Δ Διαδρομή του Κρασιού της Θεσσαλονίκης δ 1 Μπαμπατζίμ

3 4.δ 2 Κτήμα Α. Μπαμπατζιμόπουλου- Όσσα δ 3 Κτήμα Γεροβασιλείου δ 4 Οινοποιία Κεχρή Ε Διαδρομή του Κρασιού της Νάουσας ε 1 Οινοποιία Δαλαμάρα ε 2 Ε. Τσάνταλη Α.Ε.- Νάουσα ε 3 Vaeni- Νάουσα ε 4 Κτήμα Φουντή ε 5 Κτήμα Χρυσοχόου ε 6 Κυρ-Γιάννη Α.Ε.- Οινοποιείο Νάουσας ε 7 Μπουτάρη Οινοποιητική- Οινοποιείο Νάουσας ΣΤ Διαδρομή του Κρασιού Πέλλας- Γουμένισσας στ 1 Οινοποιία Αϊδαρίνη στ 2 Μπουτάρη Οινοποιητική- Οινοποιείο Γουμένισσας στ 3 Κτήμα Τάτση στ 4 Κτήμα Λίγας Ζ Διαδρομή της Ηπείρου ζ 1 Κατώγι και Στροφιλιά Α.Ε ζ 2 Ε.Α.Σ.Ι. -Οινοποιείο Ζίτσας Η Η Διαδρομή των Λιμνών η 1 Κυρ- Γιάννη Α.Ε.- Οινοποιείο Αμυνταίου η 2 Ε.Α.Σ. Αμυνταίου η 3 Κτήμα Άλφα η 4 Κτήμα Βογιατζή ΕΝΟΤΗΤΑ 5 η ΣTOYΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΤΗΣ Β. ΕΛΛΑΔΟΣ- Ο ΆΓΙΟΣ ΤΡΥΦΩΝΑΣ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 6 η ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΥ ΝΑΟΥΣΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 7 η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Ανοιχτές Πόρτες ος Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου Θεσσαλονίκης ο Διεθνές Συμπόσιο Οινολογίας ΕΝΟΤΗΤΑ 8 η Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ LEADER LEADER IΙ- Ανάλυση του προγράμματος Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος LEADER IΙ- Διακρατική Συνεργασία LEADER IΙ- Οι στόχοι Συνεργαζόμενα Μέλη ΕΝΟΤΗΤΑ 9 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΙΝΩΝ Τοπικοί Οίνοι Οίνοι Ονομασίας Προέλευσης Επιτραπέζιοι Οίνοι ΕΝΟΤΗΤΑ 10 η ΖΩΝΕΣ ΟΙΝΩΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Νάουσα Γουμένισσα

4 10.3 Αμύνταιο Ραψάνη Πλαγιές Μελίτωνα Ζίτσα ΕΝΟΤΗΤΑ 11 η ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Φωτογραφικό Υλικό

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Δημιουργώντας αυτή την εργασία, θα ήθελα μέσα από την αναφορά και την ιστορία του κρασιού να καθορίσω τη θέση και τη σημασία που κατείχε ως τουριστικό, πολιτιστικό και επικοινωνιακό στοιχείο στο διάβα της ιστορίας ξεκινώντας από τα αρχαία ακόμα χρόνια και ερχόμενοι στη θέση που κατέχει σήμερα. Έπειτα από τα σημαντικά αυτά ιστορικά στοιχεία διαπραγματεύομαι το βασικό θέμα της εργασίας μου που αφορά το πρόγραμμα εναλλακτικού τουρισμού με τον τίτλο Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, ακολουθώντας τις διάφορες αμπελοοινικές περιοχές με τις υπέροχες Διαδρομές τους και την εκπληκτική εναλλαγή φυσικών και πολιτισμικών στοιχείων. Στη συνέχεια περνάμε μία βόλτα από τα οινοποιεία και γνωρίζουμε τα στοιχεία που τα συνθέτουν. Οι δραστηριότητες γύρω από το πρωτοπόρο αυτό τουριστικό πρόγραμμα διάφορες και ενδιαφέρουσες με τον προστάτη τους τον Άγιο Τρύφωνα εκεί να τα φυλάει. Καταλήγοντας το πόσο σημαντική είναι η προσφορά των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος σε τουριστικό, οικονομικό πολιτιστικό και κοινωνικό επίπεδο, αναλύοντας τους στόχους, τις δραστηριότητες και τα προγράμματα που το περιβάλλουν. 4

6 ΕΝΟΤΗΤΑ 1 η ΤΟ ΚΡΑΣΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Η καταγωγή του αμπελιού ως φυτό, είναι παλαιότερη του ανθρώπου. Παρά τα πολυάριθμα ευρήματα τις αναφορές στα κείμενα αρχαίων συγγραφέων, τις παραστάσεις των αγγείων και τις άλλες μαρτυρίες, δεν μπορούμε να ισχυριστούμε με βεβαιότητα ότι η ιστορία του αμπελιού έχει γραφτεί πλήρως Η καταγωγή της αμπέλου Σύμφωνα με τους παλαιοντολόγους η ιστορία της αμπέλου αρχίζει το πρώτο μισό του Καινοζωικού αιώνα. Αν σκεφτεί κανείς ότι ο αιώνας αυτός διήρκεσε 55 εκατομμύρια χρόνια, καταλαβαίνει ότι η ιστορία της αμπέλου ξεπερνά αυτήν του ανθρώπου, ο οποίος εμφανίζεται στο δεύτερο μισό του Καινοζωικού αιώνα. Δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς με βεβαιότητα ποιος είναι ο τόπος καταγωγής της αμπέλου. Μία παλαιότερη άποψη υποστηρίζει ότι η άμπελος πρωτοεμφανίστηκε στη Δυτική Ασία. Πριν από την εποχή των μεγάλων παγετώνων υπήρχαν αμπέλια ακόμα και στις σημερινές πολικές περιοχές. Μετά τους παγετώνες η άμπελος περιορίστηκε σε περιοχές με ευνοϊκότερο κλίμα: περιοχή Καυκάσου και Μεσοποταμία. Έτσι σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, ο Καύκασος, η Μεσοποταμία και η Αρχαία Αίγυπτος θεωρούνται οι κοιτίδες της αμπελουργίας και του κρασιού. Μια νεώτερη άποψη όμως που βασίζεται σε απολιθώματα ηλικίας τριών εκατομμυρίων ετών θεωρεί την Ευρώπη σαν τόπο καταγωγής της αμπέλου. Η αμπελουργία φαίνεται ότι ξεκίνησε από την Ανατολή το π. Χ., ενώ στην Ελλάδα εμφανίζεται το π.χ.. Δεν είναι επίσης γνωστό το πότε για πρώτη φορά ο άνθρωπος έφτιαξε κρασί. Πάντως η σχέση ανθρώπου και κρασιού χάνεται στα βάθη της ιστορίας, αφού και οι πιο (1) Γιώργος Βέκιος, Διονύσης Κούκης, Αργύρης Τσακίρης Το βιβλίο του κρασιού, Ελληνική Ακαδημία Οίνου, Με την υποστήριξη του περιοδικού ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ, Αθήνα 1994, Σελ.14 5

7 παλιές γραφές ή απεικονίσεις επιβεβαιώνουν ότι το κρασί συνοδεύει τον άνθρωπο από τότε που αυτός έπαψε να ζει νομαδικά και άρχισε να καλλιεργεί τη γη. Κάποιες σημαντικές πληροφορίες για το αμπέλι αλλά και το κρασί προέρχονται από τους Αιγυπτίους. Από αρχαιολογικά ευρήματα του π.χ. (σφραγίδες, πήλινα αγγεία κ.λ.π.) αποδεικνύεται κατ αρχήν η ύπαρξη βασιλικών αμπελώνων. Ακόμη στους τάφους των Φαραώ της 4 ης Δυναστείας (4.000 π.χ.) υπάρχουν τοιχογραφίες με ποικιλίες κλημάτων καθώς και σκηνές αμπελουργίας και οινοποίησης. 2 Γενικά όπως προκύπτει από τα κείμενα των κλασσικών συγγραφέων, τα αιγυπτιακά κρασιά δεν θεωρούνταν άξια λόγου στην εποχή τους. Οι Έλληνες άσκησαν σημαντική επίδραση στην αιγυπτιακή αμπελουργία και οινοποιία, κυρίως στους ελληνιστικούς χρόνους. 1.2 Από την ελληνική μυθολογία Οι Αρχαίοι Έλληνες θεωρούσαν το κρασί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής τους. Αυτό επιβεβαιώνεται από μία σειρά θεότητες που επινόησαν, με κεντρικό πρόσωπο το Διόνυσο. Ο Διόνυσος ήταν ο θεός της γονιμότητας, του κρασιού και του θεάτρου. Πατέρας του ήταν ο Δίας και μητέρα του η Σεμέλη, κόρη του Κάδμου, βασιλιά της Θήβας. Ο Διόνυσος παντρεύτηκε την Αριάδνη και απέκτησε μαζί της δύο παιδιά, το Στάφυλο και τον Οινοποίωνα. Σύμφωνα με μία εκδοχή, ο Στάφυλος ήταν ένας από τους βοσκούς του Οινέα. Καθώς έβοσκε τα κοπάδια του, ο Στάφυλος παρατήρησε ότι μία κατσίκα τρώγοντας τους καρπούς κάποιου φυτού γινόταν πιο ζωηρή. Ο Στάφυλος πήρε τον καρπό και τον έδειξε στον βασιλιά Οινέα ο οποίος δοκίμασε το χυμό του. Έτσι, στον καρπό έδωσε το όνομα του βοσκού (Στάφυλος σταφύλι) και στο χυμό το δικό του (Οινέας- οίνος). Ο Διόνυσος, με το κρασί, κατάφερε να συμφιλιώσει τον Ήφαιστο με την Ήρα και να συμφιλιωθεί και αυτός μαζί της. Αυτά αντανακλούν την (2) Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ.7-8 6

8 πεποίθηση των Αρχαίων Ελλήνων ότι το κρασί δρα καταλυτικά στην επικοινωνία των ανθρώπων, γι αυτό συμφιλιώνει ακόμα και θεούς. Γύρω από το Διόνυσο υπήρχαν διάφορες μορφές που τον συνόδευαν. Οι Σάτυροι και οι Σειληνοί ήταν θεότητες με μορφή αλόγου. Αποτελούσαν μόνιμη συνοδεία του Διονύσου και εμφανίζονταν πολύ συχνά σε θεϊκές συντροφιές να πίνουν κρασί και να διασκεδάζουν. Η καταγωγή αυτών των θεοτήτων (με τις οπλές, τα μακριά αυτιά, τα κέρατα κ.λ.π.) τοποθετείται κάπου στα νησιά του Αιγαίου. Ένας φίλος του Διονύσου τον βοηθούσε κάθε φορά που ο θεός ήταν μεθυσμένος. Ονομαζόταν Άμπελος. Ο Άμπελος πέθανε νέος και μετά από παράκληση του Διονύσου ο Δίας τον μεταμόρφωσε στο ομώνυμο φυτό. Οι Μαινάδες ήταν γυναίκες που τις έχει καταλάβει η μανία του Διονύσου. Υπονοείται έτσι η έκσταση και η κατάσταση μέθης που έρχεται με την υπερβολική κατανάλωση κρασιού Γιορτές και λατρεία Είναι γνωστό ότι οι Αρχαίοι Έλληνες τιμούσαν το Διόνυσο και το κρασί με γιορτές, σε κάθε ευκαιρία. Κάθε αγροτική δουλειά που γινόταν ομαδικά, συνοδευόταν από μεγάλα γλέντια. Κλασικό παράδειγμα ο τρύγος. Τον Οκτώβριο, προς τιμήν του Διονύσου γιορτάζονταν τα Οσχοφόρια. Η γιορτή περιελάμβανε αγώνες δρόμου και χορούς από νέους χορευτές που έφεραν σταφύλια και κλαδιά αμπέλου. Το Δεκέμβριο γιορτάζονταν τα Διονύσια, γιορτή αφιερωμένη στη γονιμότητα και τη βλάστηση. Κατά τα Διονύσια τελούνταν και διάφοροι αγώνες. Μια άλλη λαμπρή γιορτή ήταν τα Ανθεστήρια που άρχιζαν στα μέσα Φεβρουαρίου. Την πρώτη μέρα της γιορτής κάθε χωρικός έφερνε το πιθάρι στο Λίμναιον, το αρχαίο ιερό της Αθήνας. Ένας- ένας άνοιγε το πιθάρι του και δοκίμαζε το καινούριο κρασί. Ακριβώς επειδή η μέρα ήταν αφιερωμένη στο άνοιγμα των πιθαριών ονομαζόταν Πυθοίγια. (3) IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ.8-9 7

9 Η δεύτερη μέρα ονομαζόταν Χόες (Χους = μικρό αγγείο). Χαρακτηριστική εκδήλωση της μέρας αυτής ήταν ένας διαγωνισμός οινοποσίας. Νικητής ήταν όποιος θα έπινε πιο γρήγορα το κρασί που περιείχε μια χόα. Η ημέρα αυτή ήταν μια μέρα πραγματικά αφιερωμένη στην οινοποσία, το γλέντι και το χορό. Η τρίτη μέρα λεγόταν Χύτροι γιατί προσέφεραν χύτρους, δηλαδή αγγεία στολισμένα με άνθη, στο Διόνυσο. Η μέρα αυτή ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς και στους ετοιμοθάνατους Συμπόσια και αρχές οινοποσίας Οι πιο συνηθισμένες κοινωνικές εκδηλώσεις στην αρχαία Ελλάδα ήταν τα συμπόσια. Συμπόσιο ήταν η γιορτή που γινόταν επ ευκαιρία κάποιου γεγονότος, όπως οικογενειακής γιορτής, επιτυχίας, νίκης σε έναν αγώνα, επιστροφής ενός αγαπημένου προσώπου κ.λ.π. Τα συμπόσια ήταν από τις πιο ευχάριστες στιγμές στη ζωή των αρχαίων Ελλήνων και ακολουθούσαν πάντα μια συγκεκριμένη διαδικασία. Στην αρχή έπιναν μια κούπα αρωματισμένο κρασί, το πρόπωμα, κάτι ανάλογο δηλαδή με το σημερινό απεριτίφ. Ακολουθούσε το δείπνο κατά τη διάρκεια του οποίου όσοι ήθελαν μπορούσαν να πίνουν. Μετά το δείπνο άρχιζε το καθεαυτό συμπόσιο όπου έπιναν διάφορα ποτά, αλλά κυρίως κρασί. Για κάθε συμπόσιο οριζόταν και ένας συμποσιάρχης. Ο συμποσιάρχης ήταν υπεύθυνος για την αραίωση του κρασιού αλλά παράλληλα είχε την ευθύνη για το γενικό κλίμα του συμποσίου και όριζε επίσης πόσο κρασί θα πιει ο καθένας.για το συμπόσιο υπήρχε και το ανάλογο υπηρετικό προσωπικό. Ο οινοχόος άνηκε στο ανώτερο υπηρετικό προσωπικό και φρόντιζε να υπάρχει πάντα κρασί στις κούπες των προσκεκλημένων. Αν και οι γιορτές ήταν πολλές, οι Αρχαίοι Έλληνες έπιναν με μέτρο. Οι μεθυσμένοι, σύμφωνα με τα κριτήρια της εποχής, δεν θεωρούνταν άνθρωποι ικανοί για μεγάλα έργα. Ο Όμηρος περιγράφει με τέτοιο τρόπο (4)IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ

10 τους μέθυσους μνηστήρες όπου φαίνεται ξεκάθαρα ποια είναι η επικρατούσα άποψη της εποχής γι αυτούς που μεθούν. Ο Αθηναίος πολίτης των κλασικών χρόνων θεωρεί το κρασί ως το μέσο που διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ ανθρώπων. Το πίνει για την ευχαρίστηση του, αλλά και γιατί το θεωρεί υγιεινό και θρεπτικό. Το κρασί πινόταν πάντοτε με νερό. Αυτή η κράσις (συνένωση) του οίνου με το νερό, από τη οποία προέρχεται η λέξη κρασί, γινόταν συνήθως με την αναλογία 2 μέρη νερό προς 1 μέρος κρασί. Όπως σημειώνει ο Πλούταρχος αφαιρεί γαρ κράσις του οίνου το βλάπτον, ου συναιρούσα το χρήσιμον. Η κράσις του οίνου γινόταν σε μεγάλο χάλκινο αγγείο, τον κρατήρα. Όπως αναφέρει ο Ανακρέων, ο ποιητής που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον ύμνησε το κρασί, σε κάθε συμπόσιο υπήρχε όριο στην κατανάλωση κρασιού Κρασί και αμπέλι στην Αρχαία Ελλάδα Τα ίχνη της αμπέλου στην Ελλάδα χάνονται στα βάθη των προϊστορικών χρόνων. Ο Όμηρος, για παράδειγμα, χαρακτηρίζει πολλές πόλεις ή περιοχές της Ελλάδας με επίθετα που μαρτυρούν την παράδοση της οινοποίησης: πολυστάφυλον Ιστιαίαν, αμπελόεντ Επίδαυρον, πήδασον αμπελόεσσαν τη Μεθώνη της Μεσσηνίας. Εξάλλου, πολλές αρχαίες ονομασίες πόλεων έχουν προφανή ετυμολογία: Οινόη Αττικής, Οίνους της Λακωνίας, Οινούσαι (συμπλέγματα νησιών στο Αιγαίο) και το Ιόνιο. Ακόμα, η Αίγινα λεγόταν Οινόη, Οινόνη και Οινοποιάς. Στην Κρήτη, την περίοδο π.χ., η άμπελος καλλιεργούταν συστηματικά κι έφτασε εκεί μάλλον από Φοίνικες εμπόρους. Στη Χίο έφτασε από τα παράλια της Μικράς Ασίας και στη Θράκη από το Βορρά. Γεγονός είναι ότι οι Αρχαίοι Έλληνες ανήγαγαν την αμπελουργία και την παραγωγή του κρασιού σε τέχνη. Τα παλαιότερα κουκούτσια σταφυλιών βρέθηκαν σε περιοχές του Μυκηναϊκού Πολιτισμού και χρονολογούνται στην εποχή του Χαλκού. 6 (5) IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ (6) 16/9/2004 9

11 Άλλα ευρήματα του π.χ. δείχνουν ότι η αμπελουργία στην Ελλάδα είχε εξελιχθεί και ήταν ήδη γνωστές διάφορες ποικιλίες της αμπέλου. Στις Αρχάνες της Κρήτης υπάρχει το αρχαιότερο πατητήρι που έχει βρεθεί στον κόσμο. Ο Θεόφραστος ( π.Χ.), φιλόσοφος από τη Λέσβο, είναι ο πρώτος που έγραψε αποκλειστικά αμπελουργικά κείμενα που βασίζονται τόσο στην εμπειρία όσο και στη θεωρία. Από τα κείμενα το Θεόφραστου βλέπει κανείς ότι οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν αναγάγει την αμπελουργία σε επιστήμη. Σε όλη την αρχαιότητα η πίεση των σταφυλιών για την παραλαβή του πρώτου μούστου (πρόδρομου) γινόταν με τα πόδια στα γνωστά μας πατητήρια. Τα σταφύλια τα πατούσαν με συνοδεία μουσικής. 1.6 Η σημασία του κρασιού στην αρχαία ελληνική κοινωνία και οικονομία Το κρασί, εκτός από τη χρήση του για τέρψη των ανθρώπων, χρησιμοποιούταν από αρχαιοτάτων χρόνων ως φαρμακευτική ουσία: ιατρικές δίαιτες, παραγωγή φαρμάκων, πλύση τραυμάτων ήταν μερικές από τις χρήσεις του κρασιού. Χρησιμοποιούταν επίσης στις σπονδές. Ένας βωμός, μια οινοχόη για να γεμίζουν με κρασί τη φιάλη με την οποία έριχναν το κρασί στο βωμό, είναι εικονογραφικά στοιχεία μιας σπονδής, όπως αυτή απεικονίζεται σε πολλά αγγεία. Κρασί προσφερόταν και στον πολεμιστή όταν αναχωρούσε για τον πόλεμο. Η τεράστια οικονομική σημασία του κρασιού είχε ως αποτέλεσμα τη νομοθετική του προστασία. Είχε μάλιστα επινοηθεί από τους Αρχαίους Έλληνες για πρώτη φορά η έννοια της ονομασίας προέλευσης, Έτσι έχουμε δει κείμενα περιγραφής διαφόρων τοπικών οίνων. Η πρώτη ιστορικά Ονομασία Προελεύσεως που έχει ανακαλυφθεί είναι ελληνική, προέρχεται από την Ικαρία και είναι ο λεγόμενος Πράμνιος Οίνος. Το όνομά του το οφείλει στην τοποθεσία Πράμνια πέτρα του οικισμού Οινόη της Ικαρίας. Στο μουσείο της Θάσου υπάρχει ένας νόμος χαραγμένος πάνω σε άσπρο μάρμαρο. Είναι του 5 ου π.χ. αιώνα και θεωρείται ο πρώτος αμπελοοινικός νόμος που σώζεται. Αποτελείται από διατάξεις που 10

12 ρυθμίζουν θέματα τρύγου αλλά και πώλησης οίνου. Στο νόμο αυτό ορίζεται σαφώς ότι ο οίνος πωλείται μόνο σε αμφορείς σφραγισμένος από τους ελεγκτές της αγοράς και άλλοι ακόμα νόμοι και μέτρα οι οποίοι διασφάλιζαν τη γνησιότητα του οίνου της Θάσου. Η έντονη εξαγωγική δραστηριότητα τω Ελλήνων, όσον αφορά το κρασί, αποδεικνύεται από τα ευρήματα των ναυαγίων στη Μεσόγειο που βρίθουν από πιθάρια, αγγεία και αμφορείς. Αλλά και οι Έλληνες άποικοι αναπτύσσουν έντονη δραστηριότητα. Από τους αποίκους της Σικελίας αρχίζει η οινοποίηση στην Ιταλία και από τους αποίκους της Μασσαλίας στη Γαλλία και σ όλη την Ευρώπη. Το κρασί και το πλοίο είναι δυο έννοιες πολύ στενά συνδεδεμένες. Το ιδιαίτερα ανθηρό για την Ελλάδα εμπόριο του κρασιού άρχισε να συναντά προβλήματα κατά το 2 ο αιώνα π.χ., όταν οι τιμές έπεσαν χαμηλά, έγινε ασύμφορη η αμπελοκαλλιέργεια και μειώθηκαν σταδιακά οι εξαγωγές. Όσοι εμπορεύονταν μόνο κρασί αναγκάστηκαν να ασχοληθούν και με το εμπόριο άλλων ειδών για να επιβιώσουν. Παρόλ αυτά η καλή φήμη του ελληνικού κρασιού συνέχισε να υπάρχει ακόμα και κάτω από αυτές τις συνθήκες. Τους δυο τελευταίους αιώνες της ελληνιστικής περιόδου, το ιταλικό κρασί κατέλαβε σημαντική θέση στο εμπόριο, σε όλη τη Μεσόγειο. Η παρουσία του και στον ελληνικό χώρο ήταν ιδιαίτερα αισθητή στην Αθήνα. 7 (7) IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ

13 1.7 Τα αρχαία ελληνικά αγγεία του κρασιού 8 Οι Αρχαίοι Έλληνες, λάτρεις του κρασιού, διέθεταν μία αξιοζήλευτη ποικιλία αγγείων τα οποία χρησιμοποιούσαν για το σύνολο των αναγκών που σχετίζονταν με τη χρήση αλλά και τη διατήρηση- μεταφορά του κρασιού. ΑΜΦΟΡΕΑΣ. Ο αμφορέας είναι πήλινο συνήθως αγγείο αλλά και μεταλλικό (χάλκινο, ορειχάλκινο, ασημένιο ή και χρυσό). Ο αμφορέας έχει το γνωστό σχήμα, διογκωμένος στη μέση, με στενό λαιμό και δυο λαβές εκατέρωθεν. Τους αμφορείς χρησιμοποιούσαν όχι μόνο για την αποθήκευση αλλά και για τη μεταφορά του κρασιού. Το σχήμα των αμφορέων ποικίλλει κατά περιόδους και τόπους. ΚΡΑΤΗΡΑΣ. Ο κρατήρας ήταν αγγείο μεγάλου μεγέθους συνήθως από πέτρα ή χαλκό. Οι κρατήρες χρησίμευαν για την ανάμιξη του οίνου με νερό κατά τις ιεροτελεστίες και τα συμπόσια και τουλάχιστον οι νεότεροι είχαν σχήμα κώδωνος. ΚΥΛΙΞ. Η κύλιξ ήταν κυκλικού σχήματος, με σχετικά μεγάλη διάμετρο σε σχέση με το βάθος της. Κατασκευαζόταν από ποικιλία υλικών και χρησίμευε για την πόση του κρασιού. ΚΑΝΘΑΡΟΣ. Ο κάνθαρος είχε σχήμα όπως τα σημερινά φλιτζάνια του τσαγιού αλλά με δύο σε αντιδιαμετρικά σημεία λαβές. Ο κάνθαρος είναι το χαρακτηριστικό ποτήρι του Διόνυσου και απεικονίζεται σε πολλές παραστάσεις. ΟΙΝΟΧΟΗ. Η οινοχόη έμοιαζε πολύ στο σχήμα και είχε παρόμοια χρήση με τη σημερινή κανάτα. ΣΤΑΜΝΟΣ. Ήταν πήλινο δοχείο προς εναπόθεση οίνου. ΦΙΑΛΗ. Οι φιάλες ήταν πήλινα κυρίως αγγεία ποικίλων σχημάτων και έφεραν επιγραφές και διακοσμήσεις. Χρησίμευαν και σαν ποτήρια. ΥΔΡΙΑ. Η υδρία ήταν πήλινο συνήθως δοχείο, εξογκωμένο στη μέση αλλά με στόμιο και βάση μεγάλης διαμέτρου. Παρόλο ότι η υδρία ήταν προορισμένη για να φέρει νερό, συχνότατα τη χρησιμοποιούσαν και για αποθήκευση κρασιού. (8) Εγκυκλοπαίδεια επιστήμη & Ζωή, Εκδοτικές και εμπορικές επιχειρήσεις Χατζηϊακώβου Α.Ε. 12

14 1.8 Η εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας Το 146 π.χ. η Ελλάδα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους. Ήταν φυσικά και το τέλος της ελληνικής κυριαρχίας στο χώρο του κρασιού. Τα ελληνικά κέντρα εμπορίου έπεσαν σε παρακμή και τη θέση τους πήραν τα ρωμαϊκά. Παρά το ότι το εμπόριο του κρασιού έσβησε, η τεχνική και οι γνώσεις των Ελλήνων αμπελουργών- οινοποιών άρχισαν, μέσω των Ρωμαίων, να μεταδίδονται και εφαρμόζονται και σε άλλες χώρες. 9 Κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κυριαρχίας, η αμπελουργία αλλά και η οινοποίηση, βασίζονταν σε ελληνικές μεθόδους με μικρές παραλλαγές. Όσον αφορά την αμπελουργία, οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι που έβαλαν στηρίγματα στα αμπέλια. Τα πιεστήρια που χρησιμοποιούσαν ήταν πιεστήρια δοκού, επίσης ελληνική εφεύρεση. Ακολουθώντας το παράδειγμα των Ελλήνων, πάντα στα αγγεία έγραφαν με μελάνι ή μπογιά τη χρονιά της σοδειάς, το χρώμα του κρασιού, το όνομα αυτού που εμφιάλωσε το αγγείο και το όνομα αυτού που είχε τα κελάρια από τα οποία προέρχονταν το κρασί. Αυτό γινόταν για να διευκολύνεται η φορολόγηση αλλά και για λόγους ανταγωνισμού. Σιγά- σιγά η ρωμαϊκή οινοποιία κατέλαβε την πρώτη θέση στην ευρωπαϊκή αγορά και οι Ρωμαίοι οινοποιοί έγιναν πλούσιοι και ισχυροί και κυριάρχησαν στο χώρο του κρασιού για 2-3 αιώνες περίπου. 1.9 Οι βυζαντινοί χρόνοι Κατά τη βυζαντινή περίοδο, η αμπελουργία στο μεγαλύτερό της μέρος γινόταν από μοναχούς. Στις συνήθειες των βυζαντινών, σχετικά με το κρασί, βρίσκει κανείς αρκετές διαφορές σε σχέση με τους αρχαίους. Οι βυζαντινοί δεν αραίωναν το κρασί με νερό και μάλιστα το έπιναν ζεστό, συνήθεια που αποτελούσε δείγμα πολυτέλειας. Συνήθιζαν επίσης να καταναλώνουν ορισμένες τροφές πριν το κρασί για να μην μεθούν εύκολα, όπως ωμό λάχανο και πικραμύγδαλα. Τα ονομαστά βυζαντινά κρασιά προέρχονται από διάφορες περιοχές της αυτοκρατορίας αλλά κυρίως από τα νησιά. (9) 12/11/

15 Εκείνη την εποχή, όπως θα περίμενε κανείς, ο Διόνυσος βρισκόταν υπό διωγμό. Υπήρχε νόμος που έλεγε ότι αν κατά την ώρα του τρύγου ή του πατήματος των σταφυλιών αναφέρει κάποιος το όνομα του Διόνυσου θα τιμωρείται. Παρά τη νομοθεσία οι Βυζαντινοί κράτησαν τα έθιμα για πολύ καιρό. Σιγά- σιγά οι αμπελώνες άρχισαν να περνάνε στην ιδιοκτησία της εκκλησίας, η οποία διέθετε μεγάλο πλούτο και μπορούσε να κατασκευάζει πολύ σύγχρονα οινοποιεία, βελτιώνοντας διαρκώς την ποιότητα του κρασιού. Ακόμα, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τους βυζαντινούς χρόνους συναντάμε ειδικά καταστήματα πώλησης οίνου, τα λεγόμενα οινοπωλεία ή ταβερνεία ή κρασοπουλειά ή καπηλειά. Οι καταστηματάρχες λέγονταν κάπηλοι Το κρασί επί τουρκοκρατίας Κατά τη διάρκεια της τουρκοκρατίας η αμπελουργία δεν περιορίστηκε όπως θα ανέμενε κανείς. Οι εκάστοτε τοπικοί Τούρκοι άρχοντες θέλοντας να επιδείξουν έργο στους ανωτέρους τους, προωθούσαν την αμπελουργία έχοντας κατανοήσει ότι πρόκειται για μια σοβαρή πηγή φόρων και εσόδων. Ο αριθμός των εμπόρων κρασιού αυξήθηκε σημαντικά, ενώ τα μέτρα κατά της οινοποσίας ήταν πολύ χαλαρά. Σημαντικά προβλήματα αντιμετώπιζαν τότε πολλές περιοχές λόγω φορολογίας. Στα τέλη της οθωμανικής αυτοκρατορίας τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα. Υπάρχουν περιπτώσεις που ο τοπικός άρχοντας δεν άφηνε τον παραγωγό να μεταφέρει τον τρύγο από το αμπέλι στο οινοποιείο εάν δεν έχει εξοφλήσει τα χρέη του. Το χειρότερο από όλα όμως είναι ότι οι Τούρκοι, καθώς υποχωρούσαν, κατέστρεφαν, ξερίζωναν και έκαιγαν τα αμπέλια που συναντούσαν στο πέρασμα τους. 10 (10) IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ

16 1.11 Το κρασί στη νεώτερη και σύγχρονη Ελλάδα α. Περίοδος Στο τέλος αυτής της περιόδου, η Ελλάδα είχε έκταση τετραγωνικά χιλιόμετρα. Σ αυτό το χώρο, η άμπελος κάλυπτε έκταση στρεμμάτων και η σταφίδα στρέμματα αποτελώντας το 21,4 % της συνολικά καλλιεργούμενης έκτασης στην Ελλάδα, κατέχει πρωταγωνιστικό ρόλο στη γεωργική οικονομία. Την περίοδο αυτή οι αμπελώνες είναι συγκεντρωμένοι κυρίως στα νησιά (43%), ενώ οι σταφιδάμπελοι στην Πελοπόννησο (87%) β. Περίοδος Στην πεντηκονταετία αυτή, η καλλιέργεια της αμπέλου διπλασιάστηκε, ενώ της σταφιδαμπέλου αυξήθηκε κατά 3,5 φορές. Ο διπλασιασμός της έκτασης της αμπέλου οφείλεται κυρίως στην επέκταση της αμπελοκαλλιέργειας αλλά επίσης, σε ποσοστό περίπου 35% στην προσάρτηση των Ιονίων νήσων (1864) και της Θεσσαλίας (1881) γ. Περίοδος Το 1916 η αμπελοκαλλιέργεια περνάει τα στρέμματα, φράγμα που ουδέποτε υπερέβη, ούτε κατά την σύγχρονη εποχή. Ωστόσο γύρω στα 1920 και μετά η έκταση της αμπέλου μειώνεται σημαντικά. Η μείωση αυτή οφείλεται σε καταστροφές από την αρρώστια των φυτών φυλλοξήρα. Η εξέλιξη της ασθένειας ήταν ταχεία και καταστροφική ιδιαίτερα για τους μακεδονικούς αμπελώνες δ. Περίοδος Κατά την τελευταία δεκαετία του μεσοπολέμου, η καλλιέργεια της αμπέλου σημειώνει σταθερή αύξηση και φτάνει το 1938 τα στρέμματα. Η αμπελοκαλλιέργεια όμως, που το 1860 αντιπροσώπευε συνολικά το 21,4% της καλλιεργούμενης έκτασης σε επίπεδο χώρα, το 1937 δεν ξεπερνούσε το 11% αφού η συνολική καλλιεργούμενη γη πέρασε από τα στα στρέμματα. Τα σημαντικότερα αμπελουργικά διαμερίσματα ήταν η Στερεά Ελλάδα και η Πελοπόννησος. (11) IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ

17 1.12 Το αμπέλι και το κρασί σήμερα Τα τελευταία είκοσι χρόνια παρατηρείται μια θεαματική ανάκαμψη στην ποιότητα του Ελληνικού κρασιού. Οι οινοπαραγωγοί, μας προτείνουν συνεχώς και πιο εκλεκτά κρασιά 12 με αποτέλεσμα να παρατηρείται μία ποιοτική επανάσταση και εξέλιξη στο χώρο του ελληνικού κρασιού. Η αναγέννηση των ελληνικών οίνων είναι το αποτέλεσμα της συνεργασίας μια ποιοτικής πρώτης ύλης και της εφαρμογής σύγχρονων μεθόδων αμπελουργίας και οινοποίησης από άρτια καταρτισμένους οινολόγους και γεωπόνους. Οι σημαντικές επενδύσεις σε ανθρώπινο δυναμικό και τεχνολογικό εξοπλισμό επιτέλους αποφέρουν τους αναμενόμενους καρπούς. Οι ελληνικοί οίνοι αναγνωρίζονται πλέον διεθνώς κατατάσσοντας την Ελλάδα ανάμεσα στους ανατέλλοντες αστέρες του οινοπαραγωγικού κόσμου. Η μεγάλη ποικιλία των εδαφολογικών παραγόντων που επικρατούν στη χώρα μας- σύσταση και ανάγλυφο εδάφους, μεγάλη ηλιοφάνεια, επίδραση της θάλασσας και γενικά ήπιο κλίμα- ευνοούν την καλλιέργεια της αμπέλου και διαμορφώνουν το υψηλό ποιοτικό δυναμικό του ελληνικού αμπελώνα. Οι περιβαλλοντικοί αυτοί παράγοντες σε συνδυασμό με τη μεγάλη γεωγραφική διασπορά και την πολυμορφία ενός αμπελώνα που εκτείνεται κατά ένα μεγάλο μέρος σε νησιωτικές ημιορεινές και ορεινές περιοχές οδηγούν στην παραγωγή πλήθους τυπικών οίνων χαρακτηριστικών του τόπου καταγωγής τους. Στον ελληνικό αμπελώνα ευδοκιμούν πάνω από 300 γηγενείς ποικιλίες αμπέλου αρκετές από τις οποίες ήταν γνωστές από την αρχαιότητα και συμβάλλουν στην ιδιαιτερότητα των ελληνικών οίνων. 13 (12) 1/12/200 (13) IDEM: 16/9/

18 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 η ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ Ακόμη και σήμερα στον εικοστό πρώτο αιώνα, το καλό κρασί συνεχίζει να ευφραίνει τις καρδιές τον ανθρώπων με διακριτικό, ξεκάθαρο και γοητευτικό τρόπο, που κανένα άλλο ποτό στον κόσμο δεν μπόρεσε ποτέ να προσεγγίσει. 14 Η Βόρεια Ελλάδα είναι ένας πανέμορφος τόπος όπου η φύση, ο άνθρωπος και το κρασί βρίσκονται σε αρμονία. Εδώ το κρασί, αποτελεί βασικό και αναπόσπαστο στοιχείο του ελληνικού πολιτισμού, παράγεται σε διάσπαρτους αμπελότοπους, νησίδες με προνομιούχα μικροκλίματα. Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος αποτελούν ένα πρωτοπόρο για την Ελλάδα τουριστικό πρόγραμμα και μια καινοτόμο πρόταση προς τον εσωτερικό ή εξωτερικό επισκέπτη να απολαύσει μια ακόμη μορφή εναλλακτικού τουρισμού, τον οινικό τουρισμό. Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος δημιουργήθηκαν από την κοινή προσπάθεια των μελών της Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος οι οποίοι, έπλεξαν αυτόν τον ιστό στους ίδιους τους τόπους ζωής, εργασίας και δημιουργίας τους. Γύρω τους ξεδιπλώνεται και το κουβάρι της ιστορίας, της αρχιτεκτονικής, της θρησκείας, της παράδοσης στις τέχνες: η καθημερινή ζωή του λαού. Η Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος στηριζόμενοι στην κοινοτική πρωτοβουλία Leader II έχουν ως στόχο την αναζήτηση λύσεων προσαρμοσμένων σε αγροτικές περιοχές με την ενεργό συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, πολιτιστικών συλλόγων, διαφόρων φορέων, επιχειρήσεων και τοπικού πληθυσμού, που μέσα από μία Ομάδα Τοπικής Δράσης (Ο.Τ.Α.) επινοούν και αναλαμβάνουν ενέργειες ανάπτυξης, που προσιδιάζουν στην εν λόγω περιοχή και έχουν διαρκή αποτελέσματα. 15 (14) Κατάλογος Κρασιών, Makro Κας & Κάρυ Ελλάς, 1-31 Δεκεμβρίου 2004 (15) roads.gr 6/11/

19 Τέτοιες ενέργειες είναι η σήμανση, η ίδρυση λαογραφικών μουσείων με άξονα το αμπέλι, το κρασί και την τοπική γαστρονομία, η έκδοση βιβλίων και η πραγματοποίηση ποικίλων εκδηλώσεων. Όλα αυτά σε συνδυασμό με την ιστορία, τις τοπικές γιορτές (πανηγύρια), τα ήθη, τα έθιμα και την παράδοση. Άμεση επιδίωξη και φιλοδοξία είναι η διεύρυνση του δικτύου των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, με την ένταξη επιλεγμένων χώρων εστίασης, ξενοδοχείων, καινούριων επισκέψιμων οινοποιείων, εστιατορίων, δήμων και κοινοτήτων, ώστε μαζί να αναπτύξουν τις προϋποθέσεις για τη στήριξη της πολιτισμικής και γαστρονομικής μας παράδοσης. Η λειτουργία της αστικής εταιρείας, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, ξεκίνησε το 1993 με την επωνυμία Η Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Μακεδονίας με το διακρατικό τίτλο Οι Δρόμοι του Κρασιού της Μακεδονίας Με βάση την ελληνική ιστορία της αμπελουργίας, αμπελώνας της Μακεδονίας θεωρείται ο ευρύτερος γεωγραφικός χώρος της Βόρειας Ελλάδας που συμπεριλαμβάνει εκτός από το ομώνυμο διοικητικό διαμέρισμα της πατρίδας μας, νότια, την οινοποιητική περιοχή της Ραψάνης και ανατολικά, την περιοχή των νομών Ξάνθης και Ροδόπης. Το 1997, οι Δρόμοι του Κρασιού εντάχθηκαν στο επίσημο πρόγραμμα του Οργανισμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, που ήταν η Θεσσαλονίκη, με τίτλο «Οι Δρόμοι του Κρασιού- Γαστρονομία». Σήμερα, με την προσάρτηση της Ηπείρου έγινε μετονομασία σε Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος και Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. 16 Είναι φανερό το ότι ένας Δρόμος Κρασιού είναι ένα πολιτιστικό και τουριστικό προϊόν το οποίο εκμεταλλεύεται όλα τα στοιχεία που συνθέτουν μια περιοχή ή ενός συνόλου περιοχών για να προσελκύσει επισκέπτες, συντελώντας με αυτόν τον τρόπο σημαντικά στην οικονομική, πολιτιστική και τουριστική ανάπτυξή της. (16) roads.gr 6/11/

20 Πιο συγκεκριμένα πρόκειται για μια πρόταση προς τον επισκέπτη να ακολουθήσει μία προκαθορισμένη, επιλεγμένη διαδρομή, η οποία διασχίζει τα πιο γραφικά σημεία μιας αμπελουργικής ζώνης, να επισκεφτεί επιλεγμένες οινοπαραγωγικές μονάδες, να γευτεί κρασιά τυπικά της περιοχής σε συνδυασμό με πιάτα της τοπικής γαστρονομίας, να θαυμάσει τους χώρους με φυσικό, αρχαιολογικό ή άλλου είδους πολιτιστικό ενδιαφέρον. Αν περιπλανηθούμε στις οινοπαραγωγικές χώρες, σχεδόν παντού θα βρούμε κάποια λιγότερο ή περισσότερο πλήρη σηματοδότηση, η οποία κατευθύνει τον ταξιδιώτη. Ο γερμανικός Δρόμος του Κρασιού διασχίζει 40 πόλεις και χωριά. Αντιπροσωπεύει μία έκταση στρεμμάτων αμπελώνων. Φιλοξενεί κάθε χρόνο περισσότερους από επισκέπτες που σημειώνουν τουλάχιστον 2 εκ. διανυκτερεύσεις και άλλοι τουλάχιστον 5 εκ. επισκέπτες έρχονται μόνο για μία μέρα. Στη Γαλλία όλες οι μεγάλες οινοπαραγωγικές περιοχές διαθέτουν τουλάχιστον μία σηματοδότηση που τους προβάλλει ποικιλοτρόπως. Οι περισσότερο οργανωμένοι Δρόμοι Κρασιού (Routes du Vin) αναπτύχθηκαν στις περιοχές της Καμπανίας, της Αλσατίας, της Jura και της Languedoc- Roussillon. Στην Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, το Λουξεμβούργο και την Αυστρία έχει αναπτυχθεί περισσότερο ή λιγότερο ο αμπελουργικόςοινικός τουρισμός. Εάν δε εγκαταλείψουμε τη γηραιά ήπειρο και μεταφερθούμε στις νέες χώρες, Καλιφόρνια, Η.Π.Α., Καναδά, την Νοτιοαφρικάνικη Ένωση και Αυστραλία, εκεί πλέον θα βρεθούμε αντιμέτωποι με μία νέα έκφραση τουρισμού, άριστα οργανωμένη και αποφασισμένη να κερδίσει την προσοχή του ταξιδιώτη, να ικανοποιήσει την όποια ανάγκη του για εκπαίδευση και έτσι να τον μετατρέψει σε οινόφιλο. 17 (17) 19/8/

21 ΕΝΟΤΗΤΑ 3η ΟΙ Δ Ι Α Δ Ρ Ο Μ Ε Σ Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος αποτελούνται από οχτώ συνολικά διαδρομές με άξονα το κρασί που οδηγούν από το θεϊκό Όλυμπο στη βυζαντινή Θεσσαλονίκη και τη μαγευτική Χαλκιδική, από την ηπειρωτική Ζίτσα, το Μέτσοβο και το ακριτικό Αμύνταιο, στη μακρινή Θράκη. Τα οινοποιεία των 24 μελών της Ένωσης, πλαισιώνονται από αξιοθέατα, αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία, εκκλησίες, μοναστήρια και πολυάριθμα σημεία λαογραφικού ενδιαφέροντος που όλα μαζί, συνθέτουν ένα ξεχωριστό μωσαϊκό πολιτισμού για τους ταξιδιώτες. 18 Πινακίδες δείχνουν το δρόμο για αμπελώνες και οινοποιεία όπου οι επισκέπτες ξεναγούνται στον κόσμο του κρασιού και στην γνώση της απόλαυσής του η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή του Κρασιού των Θεών του Ολύμπου. Η κοιλάδα των Τεμπών αποτελεί το φυσικό νότιο όριο των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. Από εδώ ξεκινά η πρώτη διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, η Διαδρομή των Θεών του Ολύμπου. Δύο σταθμοί σ αυτή την διαδρομή είναι το οινοποιείο της εταιρείας Ε. Τσάνταλη Α.Ε. το οποίο βρίσκεται στην Ραψάνη και το Κτήμα Κατσαρού το οποίο βρίσκεται στην Κρανιά. Η Ραψάνη βρίσκεται σε τοποθεσία 800 μέτρων από τους πρόποδες του Ολύμπου με θέα το καταγάλανο Αιγαίο, τον Θερμαϊκό κόλπο, τις παραλίες της Χαλκιδικής, τις κορυφογραμμές της Όσσας και τον Θεσσαλικό κάμπο. Ο αμπελώνας της Ραψάνης απλώνεται σε ένα από τα ωραιότερα τοπία της Ελλάδας και πιο συγκεκριμένα στις βουνοπλαγιές του προφήτη Ηλία. Σ αυτές τις κορυφές γεννήθηκε ο θρύλος του Νέκταρ, του ποτού των θεών του Ολύμπου. 19 (18) 15/9/2004 (19) roads.gr 6/11/

22 Στην πρώτη του στάση ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ξεναγηθεί στο οινοποιείο της εταιρείας Τσάνταλη και στην συνέχεια να απολαύσει, είτε πεζοπορώντας είτε με αυτοκίνητο, τις πλούσιες ομορφιές της περιοχής. Ακόμη ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να επισκεφθεί την γραφική πλατεία της Ραψάνης, τον παραδοσιακό οικισμό και το λαογραφικό της μουσείο καθώς επίσης να γευτεί φημισμένες τοπικές νοστιμιές και τοπικές ποικιλίες κρασιών. Από την Ραψάνη και το οινοποιείο του Τσάνταλη επόμενη στάση στην Κρανιά, χωριό κτισμένο στην ανατολική πλαγιά του Κάτω Ολύμπου, σε υψόμετρο 700 μέτρων. Μπροστά από το χωριό απλώνεται πανοραμικά η πεδιάδα των εκβολών του Πηνειού και το Αιγαίο πέλαγος. Εδώ συναντάμε το Κτήμα Κατσαρού στο οποίο ο επισκέπτης έχει την δυνατότητα να ξεναγηθεί και στη συνέχεια να θαυμάσει τη μοναδική θέα που απλώνεται μπροστά του. 20 Ο επισκέπτης της Διαδρομής του Κρασιού του Ολύμπου, εκτός από τα οινοποιεία της περιοχής μπορεί να επισκεφθεί αξιόλογους επισκέψιμους χώρους. Συνεχίζοντας τον δρόμο που οδηγεί στην Θεσσαλονίκη ο επισκέπτης θα συναντήσει τις αμμουδερές ακρογιαλιές του Πλαταμώνα με τις παραλίες και τα παραθαλάσσια ταβερνάκια. Στον Άγιο Παντελεήμονα θα θαυμάσει τον παραδοσιακό οικισμό και το ενετικό κάστρο. Στο αρχαίο Δίον θα επισκεφθεί την πόλη με τα ιερά των θεών των Μακεδόνων, η οποία αποτελεί ένα μοναδικό δείγμα αρχαίας Μακεδονικής αρχιτεκτονικής. Σημαντικός παραδοσιακός οικισμός υπάρχει και στην Σκοτείνα. Τέλος ο επισκέπτης μπορεί να γευθεί τον ορειβατικό τουρισμό πηγαίνοντας στον μυθικό Όλυμπο όπου υπάρχουν καταφύγια και οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα. 21 Ο Όλυμπος αποτελεί μόνιμο πόλο έλξης για τους λάτρεις της ορειβασίας, του καθαρού αέρα και της ηρεμίας. 22 (20) roads.gr 6/11/2004 (21) (22) pieria.forthnet.gr 3/12/

23 3.2 2η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Χαλκιδικής. Η δεύτερη Διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος ξεκινάει από τον Άγιο Παύλο στην χερσόνησο της Χαλκιδικής με πρώτο σταθμό στο οινοποιείο της εταιρείας Ε. Τσάνταλη Α.Ε. και συνεχίζει στο Πόρτο Καρράς στη Σιθωνία και το Κτήμα Πόρτο Καρράς, για να καταλήξει στην Χρωμίτσα, στον αμπελώνα του Αγίου Όρους. Στον Άγιο Παύλο, ο επισκέπτης θα ξεναγηθεί στο οινοποιείο της Εταιρείας Ε. Τσάνταλη Α.Ε. και συνεχίζοντας τον δρόμο του μπορεί να θαυμάσει το σπήλαιο των Πετραλώνων όπου βρέθηκε ο σκελετός του αρχαιότερου ανθρώπου στην Ευρώπη, του Αρχανθρώπου όπως ονομάστηκε, ο οποίος έζησε προ ετών και πλέον. 23 Η Σιθωνία, η μεσαία χερσόνησος της Χαλκιδικής, είναι γεμάτη με γραφικά λιμανάκια, παραλίες με άμμο, καταπράσινες εκτάσεις και παραθαλάσσιους οικισμούς. Γενικότερα η Χαλκιδική έχει να αναδείξει και να προσφέρει στον επισκέπτη πολλές τουριστικές περιοχές με γραφικά στοιχεία, φυσική ομορφιά καθώς και έντονη νυχτερινή ζωή. Τέτοιες περιοχές είναι: το αρχαιολογικό μουσείο του Πολύγυρου, η αρχαία Όλυνθος, το κάστρο της Τορώνης, η Αρναία, η Ιερισσός, η Καλλιθέα και άλλες ακόμη από τις αμέτρητες τουριστικές περιοχές της Χαλκιδικής. 24 Μετά το Νέο Μαρμαρά και το τουριστικό συγκρότημα Πόρτο Καρράς, ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί στο Κτήμα Πόρτο Καρράς το οποίο βρίσκεται στις πλαγιές του όρους Μελίτωνα. Εκτός από την ομορφιά των κολπίσκων με τα διάφανα νερά, ο επισκέπτης θα βρει γήπεδα γκολφ, τένις, άλογα για ιππασία, σκάφη για ιστιοπλοΐα ή άλλα σπορ και mountain bikes που ικανοποιούν κάθε ανάγκη για άθληση. Εκεί κοντά υπάρχει και ένα ορεινό χωριό που λέγεται Παρθενώνας με υπέροχα αναπαλαιωμένα πέτρινα σπίτια με υπέροχη θέα και ησυχία. Τελευταία στάση πριν το Άγιο Όρος είναι η γραφική Ουρανούπολη. H Αθωνική πολιτεία βρίσκεται στην ανατολική χερσόνησο της Χαλκιδικής. (23) roads.gr 6/11/2004 (24) (5/12/2004) 22

24 Σχεδόν σε όλα τα μοναστήρια του Αγίου Όρους υπάρχει μία μακρόχρονη παράδοση στην τέχνη της αμπελουργίας και της παραγωγής κρασιού. Η επίσκεψη σε μοναδικές Ιερές Μονές καθώς και στον αμπελώνα του Αγίου Όρους, μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο από άντρες. Οι γυναίκες μπορούν να πραγματοποιήσουν μονοήμερη εκδρομή κάνοντας τον γύρο της Αθωνικής χερσονήσου με καραβάκι. Ο Ευάγγελος Τσάνταλης έχει κάνει μία πολύ αξιόλογη προσπάθεια αναβίωσης του ιστορικού αμπελώνα στην Χρωμίτσα του Αγίου Όρους σε συνεργασία με τους μοναχούς. Το αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής είναι ο πανέμορφος αμπελώνας του Αγίου Όρους ο οποίος καλλιεργείται από τους μοναχούς η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή του κρασιού του Διόνυσου. Στην αρχαιότητα το Παγγαίο Όρος, διάσημο για τα ορυχεία χρυσού και αργυρού, ήταν κέντρο διονυσιακής λατρείας. Εδώ, σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία ανατράφηκε ο θεός Διόνυσος και με κρασί του τόπου μέθυσε τα σαρκοβόρα άλογα του τοπικού βασιλιά Λυκούργου. Έτσι, η τρίτη Διαδρομή των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, αρχίζει από το Παγγαίο όρος, το Κοκκινοχώρι στο Δήμο Ορφανού, περνά από την πόλη της Καβάλας για να συνεχίσει στην πόλη της Δράμας, 26 περνώντας από το Μικροχώρι. Στη συνέχεια, ανηφορίζοντας προς το Φαλακρόν Όρος, Προσοτσάνης, για να επιστρέψει στη Δράμα και να συνεχίσει ανατολικά, περνώντας από την πόλη της Ξάνθης, φτάνοντας μέχρι τη Μαρώνεια, στη Θράκη. Στη Διαδρομή, ερχόμενοι από τη Θεσσαλονίκη, στα 110 χλμ. περίπου, συναντάμε πρώτα το περίφημο λιοντάρι και τα ερείπια της αρχαίας πόλης της Αμφιπόλεως όπου μπορεί κάνεις να επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο. Σε μικρή απόσταση, στο Κοκκινοχώρι, βρίσκεται το κτήμα Βιβλία Χώρα, το οποίο είναι επισκέψιμο σημείο της Διαδρομής του Κρασιού, του Διονύσου. 27 (25) 22/10/2004 (26) 22/7/2004 (27) roads.gr 6/11/

25 Συνεχίζοντας παραλιακά τη Διαδρομή αυτή, θα συναντήσουμε την αμφιθεατρικά κτισμένη πόλη της Καβάλας με το περίφημο Βυζαντινό κάστρο, τα Τείχη και το επιβλητικό υδραγωγείο. Ολόγυρα, σε κοντινές τοποθεσίες υπάρχουν πολύ ωραίες παραλίες και γραφικές ψαροταβέρνες. 28 Ο δρόμος που οδηγεί από την Καβάλα στη Δράμα περνά από τον αρχαιολογικό χώρο και το μουσείο των Φιλίππων. Οι ανασκαφές στη θέση της αρχαίας πόλης και στα περίχωρα απεκάλυψαν ίχνη της Εγνατίας οδού, τη περίφημη ρωμαϊκή αγορά, το γνωστό αρχαίο θέατρο και πλήθος σπουδαίας αρχιτεκτονικής οικοδομημάτων. Πιο ψηλά στο Παγγαίο όρος, βρίσκεται το βυζαντινό Μοναστήρι, της Εικοσιφοινίτσας, 29 με την αχειροποίητη εικόνα της Παναγίας. Πριν φτάσουμε στην πόλης της Δράμας, ο δρόμος κατευθύνεται για λίγο ανατολικά στο Μικροχώρι, εκεί μπορούμε να επισκεφθούμε το Κτήμα Τέχνης και Οίνου Μικροχωρίου. Η πόλη της Δράμας είναι χτισμένη στους πρόποδες του Φαλακρού Όρους που οι ντόπιοι ονομάζουν βουνό των λουλουδιών. Η περιήγηση στην περιοχή είναι ιδανική για όσους αγαπούν το βουνό και το δάσος. Πιο συγκεκριμένα υπάρχει το οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο του Φαλακρού όρους, καθώς και τέσσερα ορεινά καταφύγια, το σπήλαιο του Μαρά με πολύχρωμους σταλακτίτες και αντανακλάσεις καθώς επίσης και το πανέμορφο δάσος της Ελάτης. 30 Στη συνέχεια της Διαδρομής μας και πιο συγκεκριμένα βορειοανατολικά, στα Κοκκινόγεια Δράμας, μετά την Προσοτσάνη θα συναντήσουμε το Κτήμα Παυλίδη. Έπειτα, ο δρόμος μας κατευθύνει προς τη Θράκη. Περνά από την Ξάνθη, πόλη με έντονες αντιθέσεις οι οποία συνδυάζει μοντέρνα κτήρια και εμπορικά κέντρα, δίπλα σε στενά σοκάκια και αρχοντικά. Συνεχίζει δίπλα στη Βιστωνίδα, απέραντη λιμνοθάλασσα μοναδικής ομορφιάς και παγκοσμίως γνωστή ως καταφύγιο άγριων πτηνών της Μεσογείου, κάνοντας μια στάση στο γραφικό λιμάνι του Πόρτο Λάγος. (28) portal.eone.gr 13/6/2004 (29) 16/6/2004 (30) 22/7/

26 Τέλος, φτάνει στο κέντρο της Θράκης, στη Ροδόπη με τη Μαρώνεια, τον αρχαιολογικό χώρο και την ομηρική Ίσμαρο, την πατρίδα του οίνου με τον οποίο, σύμφωνα με τον Όμηρο στην Οδύσσεια, ο πολυμήχανος Οδυσσέας μέθυσε τον Κύκλωπα απελευθερώνοντας.εαυτό και συντρόφους 31. Σήμερα, οι νεοφύτευτοι αμπελώνες, αποδεικνύουν τη προσπάθεια αναβίωσης και συνέχισης μιας πανάρχαιας οινοποιητικής παράδοσης. Σημαντικά σημεία, εκτός από τα οινοποιεία, που ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί είναι: το Σπήλαιο της Αλιστράτης και το φαράγγι του Αγγίτη, το Σπήλαιο των Ποταμών, το Δάσος της Σημύδας στη Μικρομηλιά, το Δέλτα του Νέστου, 32 τα Άβδηρα καθώς επίσης να πάει μία εκδρομή στο απέναντι νησί της Θάσου με τις πανέμορφες ακρογιαλιές και τα καταπράσινα τοπία η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Θεσσαλονίκης. Η Διαδρομή αυτή πλαισιώνει το πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης και μπορεί να συνδυάσει τις ξεναγήσεις στα οινοποιεία, με τους επισκέψιμους χώρους της πόλης. Αλλά και στον κάτοικο της Θεσσαλονίκης, δίνεται η ευκαιρία επισκέπτοντας τα οινοποιεία, να ανακαλύψει και τα πανέμορφα τοπία που την περιβάλλουν. Τα οινοποιεία της Διαδρομής του Κρασιού της Θεσσαλονίκης, είναι: το Κτήμα Γεροβασιλείου στην περιοχή Επανομή, τη Κτήμα Μπαμπατζιμόπουλου στη Όσσα Λαγκαδά, Μπαμπατζίμ στη Νέα Αγχίαλο και Κεχρή στο Καλοχώρι. Στην Διαδρομή αυτή της Θεσσαλονίκης οι επισκέπτες, εκτός από τα οινοποιεία της περιοχής μπορούν να επισκεφτούν και άλλους χώρους όπως: τον ορεινό Οικισμό της Όσσας, τα Ιαματικά λουτρά της Νέας Απολλωνίας και του Λαγκαδά, το Δέλτα του ποταμού Αξιού, καθώς επίσης την Επανομή, την Νέα Μηχανιώνα, την Αγία Τριάδα και την Περαία, τα οποία είναι παραθαλάσσια, τουριστικά χωριά πολύ κοντά στην πόλη της Θεσσαλονίκης. 33 (31) 5/10/2004 (32) 13/6/2004 (33) roads.gr 6/11/200 25

27 Για τους επισκέπτες των οινοποιείων που προέρχονται εκτός του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης, στη Θεσσαλονίκη υπάρχει ένα πλήθος από σημαντικά αξιοθέατα που μπορούν ευχάριστα να συνδυαστούν με την περιήγηση στην περιοχή και τα οινοποιεία. Τα σημαντικότερα από αυτά τα αξιοθέατα είναι: ο Λευκός Πύργος, ένα από τα σύμβολα της συμπρωτεύουσας, το Αρχαιολογικό, το Βυζαντινό, το Λαογραφικό Εθνολογικό Μουσείο, καθώς και το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα. Απαραίτητη θεωρείται η επίσκεψη στα Κάστρα που περιέχουν τις περιοχές Τριγώνιο, Επταπύργιο και Ακρόπολη απ όπου η θέα της πόλης ανταμείβει τον καθένα για το ανέβασμα. Στο κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης βρίσκεται η Αρχαία Αγορά, η Αψίδα του Γαλέριου η γνωστή Καμάρα, γνωστότατο σημείο αναφοράς, καθώς και η περιοχή Ροτόντα με την ομώνυμη εκκλησία. Τέλος η Θεσσαλονίκη φημίζεται για τους ναούς Βυζαντινής αρχιτεκτονικής όπως: ο Άγιος Δημήτριος- ο οποίος είναι και ο πολιούχος της πόλης-, η εκκλησία της Αγίας Σοφίας, η Αχειροποίητος, η Παναγία Χαλκέων, η Μονή Βλατάδων και πολλές άλλες η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Νάουσας. Η Διαδρομή του Κρασιού της Νάουσας αποτελεί την πιο διάσημη περιοχή παραγωγής κρασιού της Βορείου Ελλάδος. Εδώ, ωριμάζει η πιο εκλεκτή ερυθρή ποικιλία του βορειοελλαδικού χώρου, το ξινόμαυρο, ενώ, στην περιοχή, υπάρχει σημαντικός αριθμός επισκέψιμων οινοποιείων. Η Διαδρομή ξεκινά από την πόλη της Βέροιας, η οποία βρίσκεται 74 χιλιόμετρα από την Θεσσαλονίκη, και πιο συγκεκριμένα από το μικρό χωριό της Βεργίνας με το παγκόσμιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον για τα ευρήματα και το ομώνυμο μουσείο όπου μεταξύ άλλων φυλάγονται τάφοι μακεδόνων βασιλέων. Στην Βέροια υπάρχουν επίσης πολλοί βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί καθώς και επισκέψιμο αρχαιολογικό μουσείο. (34) 5/9/

28 Στη συνέχεια, φτάνουμε στη Νάουσα, τη φημισμένη πόλη για το κρασί, το καρναβάλι, τα νηματουργεία και τον καταρράκτη των Σουμπάνων. Στη Νάουσα ο επισκέπτης μπορεί επίσης να επισκεφτεί το δημοτικό πάρκο με την πανέμορφη πανοραμική θέα στον κάμπο, το Λαογραφικό Μουσείο καθώς επίσης και τον ιστορικό χώρο θυσίας των Ναουσιαίων γυναικών το Στη Διαδρομή αυτή ο περιηγητής μπορεί να επισκεφτεί τα οινοποιεία της Διαδρομής του κρασιού της Νάουσας τα οποία είναι τα εξής: Μπουτάρη στη Στενήμαχο, Δαλαμάρα στη Νάουσα, Κτήμα Χρυσοχόου και Κτήμα Φουντή στη Νέα Στράντζα, Κυρ- Γιάννη στο Γιαννακοχώρι και Βαένι Νάουσα στην Επισκοπή. Επίσης, στη Νάουσα, λειτουργεί Μουσείο Οίνου και Αμπέλου, από τον Δημοτικό Πολιτιστικό Οργανισμό Νάουσας. 36 Επίσης σημαντικά μέρη για επίσκεψη αποτελούν: οι Μακεδονικοί τάφοι των Λευκαδίων της Νάουσας και το Νυμφαίο της Μίεζας που βρίσκεται έξω από την Νάουσα- Σχολή του Αριστοτέλη-. Για τους λάτρεις της φύσης και του χιονοδρομικού τουρισμού υπάρχουν στην περιοχή δύο οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα: το χιονοδρομικό κέντρο Τρία Πέντε Πηγάδια και το χιονοδρομικό κέντρο Σέλι. Παράληψη θα ήταν αν δεν αναφέραμε την Αραπίτσα και την περιοχή Άγιος Νικόλαος στην Νάουσα με ένα πανέμορφο και οργανωμένο χώρο αναψυχής η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή Πέλλας- Γουμένισσας. Η Διαδρομή Πέλλας- Γουμένισσας γεωγραφικά ανήκει στους νομούς Κιλκίς και Πέλλας και περιλαμβάνει τις αμπελοοινικές περιοχές της Γουμένισσας και των Γιαννιτσών. Τα οινοποιεία που βρίσκονται στη Διαδρομή και συμμετέχουν στους Δρόμους του Κρασιού είναι του Χρήστου Αϊδαρίνη, της Μπουτάρη Α.Ε. και της οικογένειας Τάτση στη Γουμένισσα του νομού Κιλκίς, του Θωμά Λίγα στα Γιαννιτσά του νομού Πέλλας. (35), (37) 2/8/2004 (36) roads.gr 6/11/

29 Στη γραφική κωμόπολη της Γουμένισσας, πρωτεύουσα της επαρχίας Παιονίας, υπάρχει η Ζώνη Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας Γουμένισσας. Η ζώνη βρίσκεται 70 χιλιόμετρα από τη Θεσσαλονίκη και εκτείνεται στις παρυφές του Πάϊκου. Εδώ συναντάμε τα οινοποιεία το Χρήστου Αϊδαρίνη, της Μπουτάρη Α.Ε. και της οικογένειας Τάτση. Κατηφορίζοντας, στα Γιαννιτσά, ο περιηγητής θα συναντήσει το Κτήμα Λίγα και αμέσως μετά, στα ανατολικά, θα επισκεφτεί τον αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Πέλλας με τα μοναδικά ψηφιδωτά δάπεδα και το ομώνυμο μουσείο. 38 Μία πολύ καλή πρόταση για τον επισκέπτη είναι η γιορτή του Αγίου Τρύφωνα, την 1 η Φεβρουαρίου, κατά την διάρκεια της οποίας γίνονται δρώμενα σχετικά με το κρασί, μια και ο Άγιος Τρύφωνας είναι ο προστάτης Άγιος της αμπελουργίας. Τέλος στη Διαδρομή Πέλλας- Γουμένισσας, άλλοι αξιόλογοι επισκέψιμοι χώροι, είναι: ο παραδοσιακός ορεινός οικισμός της Καστανερής, στο Πάϊκο, η πόλη του Κιλκίς με τα αξιόλογα μουσεία της, το αρχαιολογικό, το λαογραφικό, το μουσείο πολέμου και το μουσείο φυσικής ιστορίας. 39 Επίσης αξιόλογο είναι και το λαογραφικό μουσείο της Γουμένισσας. Σημαντικό θα ήταν εδώ να αναφέρουμε τις Ιερές Μονές της Παναγίας της Γουμένισσας, του Οσίου Νικοδήμου, του Πενταλόφου της Γουμένισσας και του Αγίου Ραφαήλ, Γρίβας η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή των Λιμνών. Η Διαδρομή Αμυνταίου- Βελβεντού, γεωγραφικά ταυτίζεται με τις αμπελοοινικές περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας. Τα οινοποιεία που βρίσκονται στη Διαδρομή αυτή και συμμετέχουν στους Δρόμους του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, είναι της Ένωσης (38) 2/8/2004 (39) 2/8/2004 (40) 2/8/

30 Συνεταιρισμών Αμυνταίου, της Κυρ- Γιάννη Α.Ε. στον Άγιο Παντελεήμονα Αμυνταίου, το Κτήμα Άλφα στη Βεγόρα Αμυνταίου και του Κτήματος Βογιατζή στο Βελβεντό Κοζάνης. Η ζώνη αμπελοκαλλιέργειας του Αμυνταίου είναι χαρακτηρισμένη ως Ζώνη Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας και εκτείνεται στην περιοχή του οροπεδίου του Αμυνταίου. Το υψόμετρο της ζώνης είναι μέτρα και καταλαμβάνει περίπου στρέμματα αμπελώνων. Χαρακτηριστικό της περιοχής που καταλαμβάνει η Ζώνη Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτέρας Ποιότητας είναι οι δύο λίμνες της, η Βεγορίτιδα και η λίμνη των Πετρών. 41 Στις όχθες της λίμνης Βεγορίτιδας μπορεί ο επισκέπτης να φάει στα ταβερνάκια του Αγίου Παντελεήμονα, με θέα τη λίμνη, όπως επίσης μπορεί να κάνει περιπάτους στην όχθη της λίμνης. Επίσης δίπλα στην λίμνη υπάρχει ξενώνας για την διαμονή των επισκεπτών. Η λίμνη των Πετρών είναι μια περιοχή ενταγμένη στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Natura, λόγω της διαβίωσης σπάνιων ειδών πουλιών και αρπακτικών. Το πρόγραμμα έχει ως στόχο την προστασία των σπάνιων ειδών πουλιών που υπάρχουν στον υδροβιότοπο. Επίσης στην περιοχή ο Δήμος Αμυνταίου έχει σχεδιάσει την κατασκευή παρατηρητηρίων πουλιών για τους επισκέπτες της περιοχής, καθώς και ειδικό ενημερωτικό έντυπο για την ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά με την λίμνη των Πετρών. 42 Ο επισκέπτης μπορεί να συνδυάσει την επίσκεψη του στα οινοποιεία της περιοχής με την επίσκεψη του στο χωριό Νυμφαίο, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 23 χιλιομέτρων από το Αμύνταιο. Το Νυμφαίο είναι ένας παραδοσιακός οικισμός που αποτελεί κατεξοχήν θέρετρο ορεινού τουρισμού. Όποιος βρεθεί εκεί έχει την ευκαιρία να θαυμάσει το μαγευτικό τοπίο, να περπατήσει στα καλντερίμια του χωριού και να επισκεφτεί το λαογραφικό μουσείο. Σε μικρή απόσταση από το χωριό βρίσκεται το μονοπάτι Ε4, που όποιος το ακολουθήσει μπορεί να απολαύσει μία πανέμορφη διαδρομή μέσα στο κοινοτικό δάσος οξιάς του όρους (41) roads.gr 6/11/2004 (42) 2/8/

31 Νυμφαίο. Για τους λάτρεις των σπορ το χωριό δίνει την δυνατότητα να ασχοληθούν με την ιππασία στην οροσειρά της Πίνδου ξεκινώντας από τον Ιππικό Όμιλο, τον αιωροπτερισμό ή να νοικιάσουν mountain-bikes και να απολαύσουν μια βόλτα στην φύση. 43 Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι σ αυτή την περιοχή δραστηριοποιείται και ο Αρκτούρος, μία μη κερδοσκοπική αστική εταιρεία για την προστασία και διαχείριση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος, με τη δημιουργία του Κέντρου Ενημέρωσης για την αρκούδα στο χωριό Αετός καθώς και το δασικό σταθμό στο Νυμφαίο. 44 Στο Νυμφαίο, όπως και στο Σκλήθρο στους πρόποδες του όρους Βίτσι, υπάρχουν οργανωμένα ξενοδοχεία, παραδοσιακοί ξενώνες και εστιατόρια με τοπική παραδοσιακή κουζίνα. Στη συνέχεια, ο επισκέπτης μπορεί να κατευθυνθεί προς τη γραφική κωμόπολη του Βελβεντού και το Κτήμα Βογιατζή. Το Βελβεντό βρίσκεται 33 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από την πόλη της Κοζάνης, στους πρόποδες των Πιερίων και δίπλα στην τεχνητή λίμνη του Πολυφύτου. Ο οικισμός έχει αξιόλογα βυζαντινά και μεταβυζαντινά μνημεία τα οποία μπορεί να δει κάποιος παράλληλα με το αληθινά μαγευτικό τοπίο των Πιερίων και της λίμνης. Ιδιαίτερης σημασίας είναι το Κάστρο της γειτονικής κωμόπολης των Σερβίων, ο αρχαιολογικό χώρος και το μουσείο της Αιανής καθώς και η πόλη της Κοζάνης η οποία διαθέτει πολύ αξιόλογο μουσείο, βιβλιοθήκη και αγορά. 45 Για τους λάτρεις του χιονοδρομικού τουρισμού στην Διαδρομή αυτή υπάρχουν δύο οργανωμένα χιονοδρομικά κέντρα: το χιονοδρομικό κέντρο Βόρα ( Καϊμακτσαλάν) και το χιονοδρομικό κέντρο της Βίγλας στην Φλώρινα. Στην πόλη της Φλώρινας υπάρχει μεγάλος ζωολογικός κήπος, σημαντικά μουσεία και ο ποταμός Σακουλέβας. 46 (43) 2/8/2004 (44) 2/8/2004 (45) 10/10/2004 (46) 10/10/

32 Στην αμπελοοινική περιοχή της διαδρομής Αμυνταίου- Βελβεντού εκτός από τα οινοποιεία μπορεί κανείς να επισκεφτεί τα φημισμένα λουτρά (Πόζαρ) της Αριδαίας. 47 Συνεχίζοντας τον δρόμο μας και πριν την Καστοριά συναντάμε το χωριό Κλεισούρα με το περίφημο Μοναστήρι της Παναγίας. Έπειτα φτάνουμε στην πόλη της Καστοριάς με πλούσια την ιστορία, τους πολυάριθμους Βυζαντινούς ναούς, την λίμνη της που έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο φυσικού κάλους, τον προϊστορικό λιμναίο οικισμό και το οικομουσείο στο χωριό Δισπηλιό καθώς και το απολιθωμένο δάσος με τα σημαντικά ευρήματα στο χωριό Νόστιμο. 48 Τέλος η διαδρομή ολοκληρώνεται με την επίσκεψη στις Πρέσπες, στο γραφικό χωριό Ψαράδες με τα ταβερνάκια στις όχθες της λίμνης, καθώς επίσης και τα γραφικά ψαροχώρια Άγιος Αχίλλειος και Άγιος Γερμανός όπου λαμβάνουν χώρο κάθε χρόνο πλήθος καλλιτεχνικών εκδηλώσεων η ΔΙΑΔΡΟΜΗ: Η Διαδρομή της Ηπείρου. Η Ήπειρος, το βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας, χαρακτηρίζεται κυρίως από ορεινούς όγκους, γραφικές λίμνες και ήρεμους κόλπους. Το μεγαλύτερο μέρος της γης είναι ορεινό, με άγρια πανύψηλα βουνά. 49 Γεωγραφικά η διαδρομή της Ηπείρου ανήκει στο νομό Ιωαννίνων και περιλαμβάνει τις αμπελοοινικές περιοχές της Ζίτσας και του Μετσόβου. Τα οινοποιεία τα οποία βρίσκονται στη Διαδρομή αυτή και συμμετέχουν στους Δρόμους του Κρασιού, είναι της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ιωαννίνων στη Ζίτσα και της Κατώγι & Στροφιλιά Α.Ε. στο Μέτσοβο. 50 Για να φτάσει κάποιος στο Μέτσοβο οδικώς μπορεί να πάει είτε μέσω Γρεβενών είτε μέσω Τρικάλων από την Καλαμπάκα και τα Μετέωρα. Το Μέτσοβο αποτελεί έναν παραδοσιακό διατηρητέο οικισμό, κτισμένο σε υψόμετρο 1160 μέτρων. Διαθέτει ξενοδοχειακή υποδομή και πολλά αξιοθέατα (47) 2/8/2004 (48) 1/9/2004 (49) 6/10/2004 (50) roads.gr 6/11/

33 μεταξύ άλλων: την «Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ», με πολλά και αξιόλογα έργα εικαστικών δημιουργών. Τα οινοποιεία της Κατώγι & Στροφιλιά Α.Ε. «Κτήμα Αβέρωφ» βρίσκονται στην πλατεία του Μετσόβου. Η περιοχή αποτελεί σημαντικό κέντρο χειμερινού τουρισμού ιδιαίτερα χειμερινού σκι με δύο σημαντικές πίστες. Από το φαράγγι του Αώου, ο επισκέπτης απολαμβάνει τον Εθνικό δρυμό της Βάλια Κάλντα ο οποίος αποτελεί ένα διατηρητέο μνημείο της φύσης. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε πως το Μέτσοβο έχει ξεχωριστή παράδοση στην κτηνοτροφία και την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων ποιότητας. 51 Κατηφορίζοντας δυτικά από το Μέτσοβο και σε απόσταση 55 χιλιομέτρων ο επισκέπτης συναντάει την γραφική πόλη των θρύλων των παραδόσεων και των ασημουργών, την πρωτεύουσα πόλη της Ηπείρου, τα Ιωάννινα, που απλώνεται στη δυτική όχθη της λίμνης Παμβώτιδας. Πυρήνας της το κάστρο των Ιωαννίνων με τους πάμπολλους θρύλους, με τις δύο ακροπόλεις του να αγναντεύουν το μοναδικό για τις ομορφιές του νησί της λίμνης Παμβώτιδας, όπου, από τα ύστερα βυζαντινά χρόνια, αναπτύχθηκε μια αξιοπρόσεκτη μοναστική πολιτεία σε μοναστήρια και ασκηταριά, τα οποία διασώζονται μέχρι και σήμερα. Βορειοδυτικά του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων και έχοντας δυτικά τον ποταμό Καλαμά αναπτύσσεται η περιοχή της Ζίτσας και τα χωριά της. Τη Ζίτσα ύμνησε με τους στίχους του ο Λόρδος Βύρων, που φιλοξενήθηκε εκεί, στο περίφημο μοναστήρι του προφήτη Ηλία. Η ευρύτερη περιοχή είναι πασίγνωστη για τα ονομαστά κρασιά της. Εδώ βρίσκεται το οινοποιείο της Ένωσης Αγροτικών Συνεταιρισμών Ιωαννίνων που αποτελεί σταθμό επίσκεψης για τον περιηγητή της Διαδρομής του Κρασιού της Ηπείρου. 52 (51) 6/10/2004 (52) 6/10/

34 Το «θεογέφυρο», ένα φυσικό γεφύρι με βράχους στον Καλαμά είναι ένα σπάνιο μνημείο της φύσης, στολίδι για ολόκληρη την περιοχή, ενώ σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκεται η ονομαστή Ιερά Μονή Πατέρων καθώς επίσης πιο πριν η Ιερά Μονή Παλιουρής η οποία είναι γνωστή για το πανηγύρι της. Η Διαδρομή ανηφορίζει προς την περιοχή Ζαγορίου, στον Εθνικό δρυμό Βίκου- Αώου με πιο χαρακτηριστικό στοιχείο τη μοναδικής ομορφιάς χαράδρα του Βίκου αλλά και τις φυσικές «πισίνες του Πάπιγκου» και τη Δρακολίμνη της Γκαμήλας. Στην ευρύτερη περιοχή, απλώνονται χωριά και παραδοσιακοί οικισμοί με ξενώνες και εστιατόρια. 53 Τελευταίος σταθμός της Διαδρομής του Κρασιού της Ηπείρου αποτελεί η περιοχή της Κόνιτσας με ανεπανάληπτες φυσικές ομορφιές που διαμορφώνονται στους ορεινούς όγκους του Γράμμου, του Σμόλικα, της Γκαμήλας και στο πέρασμα των ποταμών Σαρανταπόρου, Αώου και Βοϊδομάτη. Η περιοχή προσφέρεται επίσης και για εναλλακτικές μορφές αναψυχής, διασκέδασης και τουρισμού όπως πεζοπορία, χειμερινό σκι στη Βασιλίτσα, αλεξίπτωτο πλαγιάς, rafting και kayak. 54 (53) IDEM: 2/8/2004 (54) 2/8/

35 ΕΝΟΤΗΤΑ 4 η ΤΑ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΑ Οι προσκεκλημένοι στο ταξίδι αυτό έχουν την ευκαιρία να επισκεφτούν τα οινοποιεία, να ξεναγηθούν στους χώρους τους, να συζητήσουν με τους οινοπαραγωγούς, τους οινολόγους και τους υπεύθυνους και φυσικά, να δοκιμάσουν τα κρασιά τους με τη συνοδεία τοπικών και παραδοσιακών εδεσμάτων Α Διαδρομή του Κρασιού των Θεών του Ολύμπου. 4.α1 Κτήμα Κατσαρού Ιστορικό Το Κτήμα Κατσαρού είναι μία μικρή οικογενειακή επιχείρηση η οποία λειτουργεί από το 1985, σε έναν παραδοσιακό αμπελότοπο στην Κρανιά Ολύμπου. Στις ανατολικές πλαγιές του Κάτω Ολύμπου και σε υψόμετρο 750 μέτρων, εκτός από τον οικισμό της Κρανιάς, βρίσκεται το μικρό αλλά σύγχρονο οινοποιείο καθώς και ο ιδιόκτητος αμπελώνας έκτασης 80 στρεμμάτων ο οποίος παράγει τις ποικιλίες Cabernet Sauvignon, Merlot και Chardonnay. Οι βιολογικές φροντίδες στον αμπελώνα, το μικροκλίμα της περιοχής, με τους ήπιους χειμώνες και τα δροσερά καλοκαίρια, η μικρή στρεμματική απόδοση η οποία υπολογίζεται γύρω στα κιλά, καθώς και η επιλογή των ώριμων και υγιών σταφυλιών, έχουν ως αποτέλεσμα τα πολυβραβευμένα κρασιά του Κτήματος Κατσαρού. 56 (55) IDEM: 15/9/2004 (56) roads.gr 6/11/

36 Ο ερυθρός οίνος από Cabernet Sauvignon (85%) και Merlot (15%), μετά την παραδοσιακή οινοποίησή του παραμένει σε δρύινα γαλλικά βαρέλια (80% καινούρια) για περίπου 12 μήνες και μετά την εμφιάλωση για έναν και πλέον χρόνο στην κάβα του Κτήματος στην Κρανιά. Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το Κτήμα Κατσαρού βρίσκεται μετά την Κρανιά και εκτείνεται στο έντονο ανάγλυφο των πλαγιών του Ολύμπου. Από το οινοποιείο του κτήματος, το οποίο βρίσκεται στην αρχή του αμπελώνα, ο επισκέπτης έχει πανοραμική θέα του Αιγαίου και μπορεί να δει μέχρι τον Άθω και τις Σποράδες. Οι υπεύθυνοι του Κτήματος υποδέχονται τους επισκέπτες στην είσοδο του οινοποιείου και τους ενημερώνουν για την ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας στην περιοχή και την ιστορία του Κτήματος. Στη συνέχεια εξηγούν την παραγωγική διαδικασία στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους του κτήματος. Στο οινοποιείο υπάρχει ειδικός χώρος όπου εκτίθενται παραδοσιακά αντικείμενα αμπελοκαλλιέργειας και οινοποίησης. Η κάβα παλαίωσης των κρασιών είναι ένας χώρος όπου ο επισκέπτης γνωρίζει τη διαδικασία και του τρόπους παλαίωσης των κρασιών. Στο χώρο οινογευστικών δοκιμών ο επισκέπτης γνωρίζει τη τέχνη της δοκιμής των κρασιών και μπορεί να αγοράσει τα κρασιά που επιθυμεί. 57 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Κατσαρού πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Κατσαρός Δημήτριος. 58 (57) roads.gr 6/11/2004 (58) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ

37 4.α 2 Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε.- Ραψάνη Ιστορικό Η παράδοση της οικογένειας Τσάνταλη ξεκινά από το 1890 όταν άρχισε να καλλιεργεί αμπέλια στην Ανατολική Θράκη, να οινοποιεί σταφύλια και να αποστάζει τσίπουρο και ούζο. Η φήμη του ονόματος Τσάνταλη άρχισε να διαδίδεται από στόμα σε στόμα καθώς έμποροι από παντού έρχονταν για να αγοράσουν το εύγευστο κρασί και το αρωματικό ούζο της οικογένειας. Ο Ευάγγελος Τσάνταλης, ιδρυτής της Ε. Τσάνταλης Α.Ε., γεννήθηκε το 1913 στο Σιδηροχώρι της Ανατολική Θράκης. Ήταν μόλις 9 χρονών όταν κατά την ανταλλαγή των πληθυσμών μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, η οικογένεια Τσάνταλη εγκαταστάθηκε αρχικά στην πόλη της Καβάλας και στη συνέχεια στις Σέρρες. Μετά τη λήξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου, το 1945, εγκαθίσταται στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, την Θεσσαλονίκη και ανοίγει στο κέντρο της πόλης το δικό του ποτοποιείο. Με ιδιαίτερο μεράκι και φροντίδα δημιουργείται το 1970 το πρώτο οινοποιείο της οικογένειας στη Νάουσα. Την ίδια εποχή η ποτοποιία Τσάνταλη εγκαταστάθηκε στην οδό Αισώπου σε έναν χώρο έκτασης 600 τ.μ., διπλάσιο σχεδόν από τον χώρο του παλιού ποτοποιείου. Χάρη στην απαράμιλλη ποιότητα τους, το ούζο και οι οίνοι Τσάνταλη αποκτούν ολοένα και αυξανόμενη ζήτηση στην αγορά, οδηγώντας την επιχείρηση σε ραγδαία ανάπτυξη. Έτσι, σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, η ποτοποιία Τσάνταλη μεταστεγάζεται σε ένα χώρο έκτασης 5000 τ.μ. στην οδό Μοναστηρίου και το 1971 η ατομική επιχείρηση του Ευάγγελου Τσάνταλη μετατρέπεται σε Ανώνυμη Εταιρεία με έδρα τον Άγιο Παύλο στην Χαλκιδική. 59 (59) Δημήτρης Χατζηνικολάου, Οι δρόμοι του Κρασιού, Περιήγηση στα οινοποιεία και στους αμπελώνες της Ελλάδας. Explorer, Αθήνα 2003 Σελ.53 36

38 Σήμερα η τρίτη γενιά της οικογένειας Τσάνταλη κρατά ζωντανό το όραμα του ιδρυτή της. Με τις ίδιες αρχές, το μεράκι, τη φροντίδα και την αγάπη συνεχίζει να δημιουργεί εκλεκτό κρασί, ούζο και τσίπουρο. Η Ε. Τσάνταλης Α.Ε., με σταθερό προσανατολισμό στην ποιότητα και οδηγό την παράδοση, αποτελεί τη μεγαλύτερη οινοποιία- αποσταγματοποιία της Ελλάδας. 60 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο της εταιρείας Τσάνταλη στη Ραψάνη βρίσκεται δίπλα στην εθνική οδό Θεσσαλονίκης- Αθήνας. Οι υπεύθυνοι του οινοποιείου ξεκινούν την ξενάγηση των επισκεπτών από τον ειδικά διαμορφωμένο περιβάλλοντα χώρο του οινοποιείου. Στην συνέχεια εξηγούν στους επισκέπτες την παραγωγική διαδικασία, οδηγώντας τους στους παραγωγικούς χώρους του οινοποιείου. Στην απόκρημνη κοκκινωπή αγκαλιά του Ολύμπου, υπό το φως του Αιγαίου πελάγους και σε υψόμετρο, που φθάνει έως και τα 600 μέτρα, καλλιεργούνται ακόμα με παραδοσιακές τεχνικές και προσφέρουν το λίγο και πολύτιμο καρπό τους οι ερυθρές ποικιλίες Κρασάτο, Σταυρωτό Ξινόμαυρο. Οι επισκέπτες του οινοποιείου μπορούν να δοκιμάσουν κρασιά και να αγοράσουν όσα από αυτά συνδυάζονται με γεύσεις από την παραδοσιακή γαστρονομία της Ραψάνης. Τέλος θα πρέπει να αναφέρουμε ότι το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Υπηρεσίες Στο Ε. Τσάνταλης Α.Ε.- Ραψάνη πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Χαϊτίδης Ανέστης. 61 (60) roads.gr 6/11/2004 (61) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ. 55,34 37

39 4.Β Διαδρομή του Κρασιού της Χαλκιδικής. 4.β1 Κτήμα Πόρτο Καρράς Ιστορικό ΓΕΝΙΚΑ Στη δυτική πλευρά της χερσονήσου Σιθωνίας της Χαλκιδικής, εκεί όπου ο κατάφυτος Μελίτωνας χαμηλώνει τις πλαγιές του για να σμίξει με τα διάφανα νερά του Τορωναίου κόλπου, απλώνονται αμφιθεατρικά τα 4750 στρέμματα του πιο μεγάλου και πιο γραφικού ελληνικού αμπελώνα, που είναι ένας από τους μεγαλύτερους της Ευρώπης. 62 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ Τα φημισμένα κρασιά της στον τότε γνωστό κόσμο, με τα τοπωνύμια Τορώνη, Άκανθος και Όλυμπος, προέρχονται από τη νομοθετημένη πλέον Ονομασία Προέλευσης Πλαγιές Μελίτωνα Ανώτερης Ποιότητας. Η σκέψη για την αναβίωση αυτής της περιοχής, γεννήθηκε γύρω στα 1960 από το Γιάννη Καρρά, ο οποίος αποφάσισε να αξιοποιήσει όλες τις δυνατότητες της πολύτιμης αυτής προίκας, που η φύση δώρισε απλόχερα στις μοναδικές Πλαγιές του Μελίτωνα. Η ΑΜΠΕΛΟΥΡΓΙΚΗ ΖΩΝΗ ΠΛΑΓΙΕΣ ΜΕΛΙΤΩΝΑ Οι Πλαγιές Μελίτωνα αποτελούν μια αμπελουργική ζώνη άριστων οικολογικών συνθηκών. Ο σχεδιασμός του συγκεκριμένου αμπελώνα, που πραγματοποιήθηκε από καθηγητές του Πανεπιστημίου της Γεωπονικής Σχολής Θεσσαλονίκης υπήρξε παραδειγματικός, ενώ ήταν η πρώτη φορά, που ολοκληρώθηκε συστηματικά μελέτη καταλληλότητας ξενικών ποικιλιών στην Ελλάδα. (62) 5/12/

40 Οι άνθρωποι του κτήματος σεβάστηκαν το μεγαλείο του μοναδικού περιβάλλοντος και στις περιοχές όπου υπήρχαν δάση παρέμειναν όπως ήταν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα δέντρα ακόμη και σήμερα να αποτελούν έναν φυσικό φράχτη, εγκλωβίζοντας την βραδινή υγρασία της ατμόσφαιρας, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο το αμπέλι να αντέξει στις θέρμες μέρες του καλοκαιριού. Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η σημαντική συμβολή του πατέρα της σύγχρονης οινοποίησης profeseur Emile Peynaud του Πανεπιστημίου του Bordeaux, καθιέρωσε την ιστορική διαδρομή του πρώτου Ελληνικού Cabernet Sauvignon το οποίο προσαρμοσμένο ιδανικά στα ασβεστοσχιστολιθικά χώματα του κτήματος μεγαλούργησε διεθνώς, αποσπώντας μάλιστα και αξιόλογα βραβεία, μετάλλια και διακρίσεις. 63 Ο ΑΜΠΕΛΩΝΑΣ Οι πρώτες φυτεύσεις αμπελιών και ελαιώνων, μαζί με το πρωτοποριακό Τουριστικό Συγκρότημα με το οποίο συνδέεται και το κτήμα Πόρτο Καρράς, ξεκίνησαν στις αρχές του 1965 για να δημιουργήσουν μια αληθινή επανάσταση στην ξενοδοχειακή και οινοποιητική εικόνα της τότε Ελλάδας. Σήμερα ο αμπελώνας των Πλαγιών του Μελίτωνα αποτελεί υπόδειγμα βιολογικής αμπελοκαλλιέργειας, σύμφωνα πάντα με τις σημερινές διεθνείς τάσεις για σεβασμό στον άνθρωπο, στον καταναλωτή και στο περιβάλλον. Χάρη στις εξαιρετικές κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής αυτής, ο αμπελώνας του Κτήματος θεωρείται σήμερα ως μία από τις σπανιότερες περιπτώσεις όπου οι περισσότερες ασθένειες της αμπέλου είναι σχεδόν ανύπαρκτες. Έτσι η φυτοπροστασία επιτυγχάνεται αποκλειστικά με θειάφι και χαλκό έτσι ώστε η καλλιέργεια να πιστοποιείται αβίαστα ως βιολογική. Επιπλέον λόγω του ξηροθερμικού κλίματος στην περιοχή χρησιμοποιούνται μόνο οργανικά λιπάσματα επιπλέον, η στρεμματική απόδοση του αμπελώνα δεν ξεπερνά τα 800 κιλά και εμφανίζει πολύ υψηλό οινικό δυναμικό. (63) roads.gr 6/11/

41 Οι λοφώδεις εκτάσεις της περιοχής δημιουργούν άριστες οικολογικές συνθήκες για την καλλιέργεια 27 εκλεκτών ποικιλιών, που ευδοκιμούν στις πιο θερμές νοτιοδυτικές πλαγιές σε υψόμετρο μέτρων. Έτσι από το Ασύρτικο, το Αθήρι, τη Μαλαγουζιά, το Sauvignon blanc και το Ροδίτη, παράγονται λευκοί οίνοι, υψηλών προδιαγραφών. Μεταξύ των ερυθρών οίνων επικρατεί το περίφημο ελληνικό Λημνιό που αναφέρεται και στα συγγράμματα Franc, Merlot Cinsault και το Syrah, οι οποίες σε υψόμετρο μέτρων έχουν προσαρμοσθεί θαυμάσια στις δροσερές βορειο-ανατολικές πλαγιές της περιοχής. Τέλος εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι από τις αρχές του 2002 υλοποιείται ένα πρόγραμμα αναπαλαίωσης στρεμμάτων, το οποίο θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του ΤΟ ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ Το οινοποιείο, όταν κτίστηκε το 1970, υπήρξε, όπως και ο αμπελώνας, σταθμός για την Ελληνική Βιομηχανία οίνου. Η τοποθεσία του, σε μία κοιλάδα, ήταν διαλεγμένη ώστε να είναι αόρατή προς τον περαστικό, τόσο από το δρόμο όσο και από τη θάλασσα, προστατεύοντας έτσι την ομορφιά του τοπίου. Η επιλεγμένη θέση του οινοποιείου μέσα στον αμπελώνα του κτήματος, διευκολύνει αφάνταστα τη γρήγορη επεξεργασία των σταφυλιών, αποφεύγοντας έτσι καθοριστικά τις οξειδώσεις, που προκαλεί συχνά η χρονοβόρα μεταφορά τους σε άλλες περιοχές. Παράλληλα επιλέγεται προσεκτικά η ιδανική ημερομηνία της έναρξης του τρύγου, ώστε η γευστική ωριμότητα να συμπίπτει πάντα με την αρωματική. Τα σταφύλια οινοποιούνται πάντα με γνώση και φροντίδα από τους εμπόρους οινολόγους, μαθητές του μεγάλου δασκάλου Emile Peynaud, μέσα στις σύγχρονες εγκαταστάσεις του οινοποιείου. Από το 2000 ο Όμιλος Εταιρειών της Τεχνικής Ολυμπιακής επεμβαίνει δυναμικά στον εκσυγχρονισμό του οινοποιείου. Στην αίθουσα γλευκοποίησης τα πνευματικά πιεστήρια λειτουργούν με ηλεκτρονική ακρίβεια, οι σιδερένιες δεξαμενές έχουν παραχωρήσει τη θέση τους στις ανοξείδωτες διπλού τοιχώματος, ενώ έχει ολοκληρωθεί πλήρως ο θερμικός έλεγχος των ζυμώσεων. Παράλληλα στο κλιματιζόμενο κελάρι του οινοποιείου γνήσια γαλλικά δρύινα βαρέλια, που ανανεώνονται κάθε χρόνο, εξασφαλίζουν την 40

42 ιδανική ωρίμανση των μεγάλων ερυθρών κρασιών ειδικά του Chateau Carras, του Syrah αλλά και του λευκού από Μαλαγουζιά. Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το Κτήμα Πόρτο Καρράς βρίσκεται στο δεύτερο πόδι της Χαλκιδικής, στη Σιθωνία και απέχει 120 χιλιόμετρα από το κέντρο της Θεσσαλονίκης και 65 χιλιόμετρα από τα Μουδανιά. Βρίσκεται πάνω στην κεντρική αρτηρία που διασχίζει τη δυτική πλευρά της Σιθωνίας. Πινακίδες οδικής σήμανσης σε όλο το νομό Χαλκιδικής καθώς και στο δρόμο Θεσσαλονίκης- Χαλκιδικής οδηγούν τον επισκέπτη για το πώς θα φτάσει στο συγκρότημα Πόρτο- Καρράς. Η διαδρομή του επισκέπτη στο οινοποιείο, περιλαμβάνει ξενάγηση στο χώρο οινοποίησης, εμφιάλωσης, καθώς και στο κελάρι όπου ωριμάζουν τα κρασιά στα δρύινα βαρέλια. Μετά από την περιήγηση στο οινοποιείο και την εξοικείωση του με το πώς φτιάχνεται το κρασί, ο επισκέπτης οδηγείται στην ανακαινισμένη αίθουσα γευσιγνωσίας Μελισσάνθη όπου μπορεί να δοκιμάσει τα περίφημα κρασιά του Κτήματος, να παρακολουθήσει στην αίθουσα προβολών video, που προβάλλουν τη δραστηριότητα του Κτήματος και των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος καθώς και να αγοράσει πέρα από τα κρασιά, αξεσουάρ, βιβλία και άλλα προϊόντα, που σχετίζονται με το κρασί. Η ξενάγηση διαρκεί περίπου μία ώρα και γίνεται τόσο στην ελληνική γλώσσα όσο και στην αγγλική, τα video προβολής υπάρχουν ακόμη και στην γερμανική. Μετά από συνεννόηση, για οργανωμένο γκρουπ επισκεπτών υπάρχει η δυνατότητα για φαγητό σε ένα από τα εστιατόρια του ξενοδοχειακού συγκροτήματος, ενώ δυνατή είναι και η οργάνωση εκδηλώσεων σε έναν από τους πολλούς συνεδριακούς χώρους, που διαθέτει το συγκρότημα Πόρτο Καρράς. Η περιήγηση στο οινοποιείο καθώς και η γευστική δοκιμή είναι δωρεάν και οι τιμές για το φαγητό είναι κατόπιν συνεννοήσεως. Τέλος υπεύθυνη της ξενάγησης στο Κτήμα Πόρτο Καρράς είναι η κυρία Βόκολη Φαίη και η επίσκεψη στον χώρο πραγματοποιείται κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. 64 (64) IDEM: roads.gr 6/11/

43 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Πόρτο Καρράς πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Βασιλάκης Βασίλειος β 2 Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε.- Άγιος Παύλος Ιστορικό Στους χαμηλούς λόφους του Αγίου Παύλου, λευκές και ερυθρές ποικιλίες βρίσκουν τις κατάλληλες συνθήκες για να ευδοκιμήσουν. Τα εδάφη με το ασβεστώδες υπόστρωμα παρουσιάζουν καλή αποστράγγιση των νερών της βροχής ενώ η ευνοϊκή επίδραση της θάλασσας διατηρεί την υδατική ισορροπία και απαλύνει τις ακραίες θερμοκρασίες. 66 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο της εταιρείας Τσάνταλη στον Άγιο Παύλο βρίσκεται δίπλα στην επαρχιακή οδό Θεσσαλονίκης- Χαλκιδικής και πρόκειται για μια μεγάλη παραγωγική μονάδα, η οποία είναι ανοιχτή στους επισκέπτες και αποτελεί τη μεγαλύτερη οινοποιητική εταιρεία που συμμετέχει στους Δρόμους του Κρασιού. Στην ξενάγηση, οι επισκέπτες γνωρίζουν την παραγωγική διαδικασία οινοποίησης μέσα στο μεγάλης δυναμικότητας οινοποιείο. Στη συνέχεια, ξεναγούνται από τη σταφυλοδόχο μέχρι την κάβα παλαίωσης των κρασιών σε μία πραγματικά εντυπωσιακή διαδρομή σε όλους τους παραγωγικούς χώρους ενώ θα καταλήξουν στο χώρο οινογευστικών δοκιμών όπου δοκιμάζουν τα κρασιά της εταιρείας σε συνδυασμό με εδέσματα. (65) IDEM: Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ. 34 (66) roads.gr 6/11/

44 Δίπλα στο οινοποιείο βρίσκεται ο αμπελώνας της εταιρείας όπου οι επισκέπτες μπορούν να γνωρίσουν το σύγχρονο τρόπο αμπελοκαλλιέργειας σε ένα μεγάλο αμπελώνα. Η ξενάγηση ακολουθεί την εξής διαδρομή στους χώρους της επίσκεψης: 1. Χώρος παραλαβής των σταφυλιών (σταφυλοδόχοι, εκραγηστήριο, θλιπτήριο). 2. Αίθουσα λευκής και ερυθρής οινοποίησης (πιεστήριο σταφυλιών, οινοποιητές). 3. Αποστακτήριο τσίπουρου και αποστάγματος σταφυλής (Άμβυκες απόσταξης). 4. Αίθουσα αποσταγμάτων. 5. Αίθουσα γευστικών δοκιμών αποσταγμάτων. 6. Αίθουσα ζύμωσης. 7. Αίθουσα αποθήκευσης οίνων. 8. Αποστακτήριο ούζου. 9. Αίθουσα εμφιάλωσης οίνων και αποσταγμάτων. 10. Υπόγεια αίθουσα παλαίωσης οίνων σε φιάλες. 11. Υπόγεια κάβα παλαίωσης οίνων σε βαρέλια. 12. Αίθουσα γευστικών δοκιμών και πώλησης οίνων και 13. αποσταγμάτων. Στην αίθουσα αυτή πραγματοποιείται γευστική δοκιμή και μετά την ολοκλήρωση της υπάρχει η δυνατότητα αγοράς των οίνων και των αποσταγμάτων σε ειδικές τιμές. Το οινοποιείο της Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε. στον Άγιο Παύλο Χαλκιδικής είναι επισκέψιμο τόσο για οργανωμένα γκρουπ όσο και για μεμονωμένους επισκέπτες και πιο συγκεκριμένα από Δευτέρα ως Παρασκευή 9:00-14:00 και Σαββατοκύριακα κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Η χρονική διάρκεια της ξενάγησης, της γευστικής δοκιμής και της αγοράς κρασιών από τους επισκέπτες διαρκεί περίπου δύο ώρες. Η περιήγηση πραγματοποιείται επίσης κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας και στα Γερμανικά, Αγγλικά και Γαλλικά χωρίς καμία επιπλέον χρέωση. Τέλος μια πρόταση είναι η περιήγηση στο οινοποιείο να συνδυαστεί με επίσκεψη στο περίφημο Σπήλαιο των Πετραλώνων που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 43

45 μισής ώρας από το οινοποιείο. Υπεύθυνη των ξεναγήσεων είναι η κυρία Παππαϊωάννου Δέσποινα. 67 Υπηρεσίες Στο Ε. Τσάνταλης Α.Ε.- Άγιος Παύλος πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Χαϊτίδης Ανέστης β 3 Ευάγγελος Τσάνταλης Α.Ε.- Μετόχι Χρωμίτσα Ιστορικό Στο Άγιο Όρος η μυστηριακή ατμόσφαιρα, το μοναδικό οικοσύστημα απομακρυσμένο από τις αρνητικές επιδράσεις του σύγχρονου πολιτισμού, μία λωρίδα γης που θαρρείς πως επιπλέει στη θάλασσα. Οι λαμπερές, λευκές Αθωνίτικες πλαγιές και το χάδι της Αιγαιοπελαγίτικης αύρας δίνουν πνοή στις λευκές ποικιλίες Αθήρι, Ροδίτης, Ασύρτικο και στις ερυθρές ποικιλίες Ξινόμαυρο και Λημνιό, και τέλεια ωρίμανση στους καρπούς τους. 69 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο στην Χρωμίτσα στο Άγιο Όρος στην Χαλκιδική, έχουν δικαίωμα να επισκεφτούν μόνο άρρενες και κατόπιν ειδικής άδειας. Υπηρεσίες Στο Ε. Τσάνταλης Α.Ε.- Μετόχι Χρωμίτσα πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Χαϊτίδης Ανέστης. 70 (67), (69) roads.gr 6/11/2004 (68),(70) IDEM: Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ

46 4.Γ Διαδρομή του Κρασιού του Διονύσου. 4.γ 1 Κτήμα Βιβλία Χώρα Ιστορικό Στις άγονες πλαγιές του Παγγαίου όρους, στο Κοκκινοχώρι Καβάλας οι οινολόγοι Βασίλης Τσακτσαρλής και Βαγγέλης Γεροβασιλείου ένωσαν τις οινολογικές τους εμπειρίες και εγκατέστησαν ένα πρότυπο αμπελώνα έκτασης 150 στρεμμάτων. Η κατασκευή του οινοποιείο άρχισε τον Ιούνιο του 2001 και αναμένεται να ολοκληρωθεί τους επόμενους μήνες. Το οινοποιείο και οι αμπελώνες του κτήματος βρίσκονται σε υψόμετρο 350 μέτρων και απέχουν 110 χιλιόμετρα από την πόλη της Θεσσαλονίκης. Η μεγάλη αμπελοοινική παράδοση της περιοχής ξεκινά από την αρχαιότητα. Ο Ησίοδος, ο Θεόκτιτος και ο Μιχαήλ Ψελλός την αποκαλούσαν Βιβλία Χώρα, εξ ού και η ονομασία του κτήματος. Ο ορεινός όγκος του Παγγαίου, η δροσερή αύρα του Στρυμονικού κόλπου και τα πετρώδη εδάφη της περιοχής εξασφαλίζουν συνθήκες ευνοϊκές για την καλλιέργεια του αμπελιού. Οι ποικιλίες αμπέλου, που φυτεύτηκαν είναι οι ελληνικές Ασύρτικο και Αγιωργήτικο και οι ξενικές Sauvignon Blanc. Chardonnay, Senillon, Syrah, Merlot και Cabernet Sauvignon, οι οποίες καλλιεργούνται σύμφωνα με τα πρότυπα βιολογικής αμπελοκαλλιέργειας. Για να φτάσουμε στο κτήμα Βιβλία Χώρα, ξεκινώντας από την πόλη της Θεσσαλονίκης παίρνουμε την Εθνική οδό με κατεύθυνση την πόλη της Καβάλας. Περνώντας το Στρυμώνα ποταμό αφήνουμε την Εθνική και κατευθυνόμαστε αριστερά στην παλιά Εθνική οδό. Στην είσοδο της κοινότητας Κοκκινοχωρίου, έχοντα διανύσει 15 χιλιόμετρα στην παλιά Εθνική οδό Θεσσαλονίκης- Καβάλας συναντάμε το Κτήμα Βιβλία Χώρα, που ξεπροβάλει στους πρόποδες του Παγγαίου Όρους. 71 (71) roads.gr 6/11/

47 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Ο επισκέπτης μπορεί να ξεναγηθεί στους αμπελώνες του κτήματος, στους χώρους παραγωγής και οινοποίησης, στις κάβες παλαίωσης οίνων σε δρύινα βαρέλια και σε φιάλες. Στο στάδιο της κατασκευής είναι οι χώροι εκδηλώσεων, γευσιγνωσίας, εστίασης και φιλοξενίας. Με την ολοκλήρωση κατασκευής των χώρων εκδηλώσεων θα υπάρχει η δυνατότητα πραγματοποίησης εκδηλώσεων στον χώρο. Ο χρόνος, που χρειάζεται για να πραγματοποιηθεί η περιήγηση στο κτήμα είναι περίπου 60 λεπτά. Η ξενάγηση εκτός από τα ελληνικά μπορεί να γίνει ακόμη στα αγγλικά, τα γερμανικά και τα γαλλικά. Ακόμη υπάρχει η δυνατότητα επισιτισμού για 8-10 άτομα. Τέλος το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. 72 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Βιβλία Χώρα πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Τσακτσαρλής Βασίλης γ 2 Κτήμα Παυλίδη Ιστορικό Πολλά είναι τα συγγράμματα ξένων ερευνητών, που καταδεικνύουν την Ελλάδα ως γενέτειρα χώρα του κρασιού. Η εξύμνηση της αμπέλου και του οίνου από αρχαίους Έλληνες συγγραφείς αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός. Ανέκαθεν, η Δράμα αποτελούσε αμπελότοπο και οινοπαραγωγό της Μακεδονίας λόγω των ιδιαίτερων εδαφολογικών και κλιματικών χαρακτηριστικών της. Τοποθεσίες σε κοντινή απόσταση γύρω από τη Δράμα θεωρούνται εστίες έντονης λατρείας του θεού Διόνυσου κατά την αρχαιότητα, όπως μαρτυρούν ήθη και έθιμα της περιοχής που έχουν επιβιώσει έως σήμερα. (72) roads.gr 6/11/2004 (73) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ. 36,37 46

48 Ο Χριστόφορος Παυλίδης, εκτιμώντας το καλό κρασί και με την επιθυμία να γνωρίσει τα μυστικά της αμπέλου, ξεκίνησε το 1998 την εγκατάσταση του ιδιόκτητου αμπελώνα στην ημιορεινή περιοχή των Κοκκινογείων δυτικά της Δράμας, φυτεύοντας τα πρώτα 30 στρέμματα. Σήμερα, η έκταση του ενιαίου αμπελώνα ανέρχεται στα 180 στρέμματα, με προοπτική συστηματικής επέκτασης. Στόχος του κτήματος είναι να διαθέσει στον καταναλωτή κρασιά με αναγνωρίσιμη προσωπικότητα και ποιοτικά οργανοληπτικά χαρακτηρίστηκα, καθώς και να αξιοποιήσει και να προβάλλει τις αρωματικές Ελληνικές και ξένες ποικιλίες, επιδιώκοντας την καταξίωση στη διεθνή αγορά. Ο γραμμικός αμπελώνας του κτήματος εκμεταλλεύεται με τον καλύτερο τρόπο την ηλιοφάνεια της Ελλάδας χάρη στο νοτιοδυτικό προσανατολισμό του ενώ το καλοκαίρι δέχεται την ευνοϊκή επίδραση του απογευματινού βόρειου ανέμου, καθοριστικού για την ομαλή ωρίμανση των σταφυλιών. Στα ερυθρά αργιλλοπηλώδη εδάφη του κτήματος φιλοξενούνται οι Ελληνικές ποικιλίες Ασύρτικο, Αγιωργίτικο, Λημνιό, οι Γαλλικές ποικιλίες Sauvignon Blanc, Chardonnay, Syrah, Cabernet Sauvignon, Merlot και η Ισπανική Tempranillo. Σε πειραματικό επίπεδο καλλιεργούνται η Μαλαγουζιά και η Μαυροδάφνη, που θα αποτελέσουν τη βάση των επόμενων κρασιών της παραγωγής του κτήματος. Εξάλλου τμήμα του αμπελώνα μας δίνει σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας, αν και ούτος ή άλλως η προστασία του περιβάλλοντος και του καταναλωτή είναι ο γνώμονας των φυτοπροστατευτικών επεμβάσεων. Το οινοποιείο είναι χτισμένο στη βόρεια πλευρά του αμπελώνα, διαθέτει σύγχρονο τεχνολογικό εξοπλισμό που σέβεται και αναδεικνύει την ποιότητα της πρώτης ύλης. Από την τεχνολογική υπεροχή του χώρου οινοποίησης κι εκείνου της εμφιάλωσης, ο επισκέπτης μπορεί να μεταβεί στην ηρεμία της κάβας παλαίωσης οίνων. Η ξενάγηση μπορεί να πραγματοποιηθεί επίσης στα γαλλικά και τα αγγλικά και η διάρκεια της είναι περίπου μία ώρα. Επιπλέον, το Κτήμα Παυλίδη υποστηρίζει τις συνευρέσεις των οινόφιλων με την οργάνωση οινογαστρονομικών περιπλανήσεων στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του οινοποιείου. 74 (74) roads.gr 6/11/

49 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Κτήμα Παυλίδη είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον υπεύθυνο κ. Κουτρούμπα Δημήτριο. Υπηρεσίες Στο Παυλίδη πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Χριστόφορος Παυλίδης γ 3 Κτήμα Τέχνης Οίνου Μικροχωρίου Ιστορικό Ο αμπελώνας και το οινοποιείο του κτήματος Τέχνη Οίνου βρίσκονται στο Μικροχώρι Δράμας. Η περιοχή ευνοείται από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες και γι αυτό έχει ιστορία στην αμπελοκαλλιέργεια, η οποία αναβιώνει και πάλι χάρη στην προσωπική πρωτοβουλία και στο μεράκι των οινοποιών Γιάννη Παπαδόπουλο και Γιάννη Καλαϊτζίδη. Οι αμπελώνες του κτήματος Τέχνη Οίνου Μικροχωρίου εγκαταστάθηκαν σε 60 στρέμματα γης. Επικλινείς τοποθεσίες, που επιλέχθηκαν για τον ευνοϊκό νότιο προσανατολισμό και τα αμμοαργιλοπηλώδη εδάφη τους. Έτσι παράγονται οι λευκοί, οι ροζέ και οι ερυθροί οίνοι Τέχνη Αλυπίας με ετήσια παραγωγή, που φθάνει τις φιάλες. Τέχνη Αλυπίας ονομάστηκε η σειρά γιατί σύμφωνα με τα αρχαία κείμενα ο Διόνυσος, ο γιος του Δία και της Σεμέλης χάρισε το κρασί στους ανθρώπους για να λησμονούν τη λύπη τους. Το νέο κρασί του κτήματος, το λευκό Chardonnay, θα ονομαστεί Ήδυσμα Δρυός γιατί θα έχει συγκατοικήσει με τη δρυ των βαρελιών. (75) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ

50 Η οινοποίηση των σταφυλιών πραγματοποιείται στο παραδοσιακής αισθητικής και σύγχρονης λειτουργικής υποδομής κτίριο, που στεγάζει τη μονάδα παραγωγής, την εντυπωσιακή υπόγεια κάβα παλαίωσης και την κομψή αίθουσα οινογευστικής. Το σχεδιασμό του τον υπογράφουν επίσης οι ιδιοκτήτες, αυτή τη φορά με την ιδιότητα τους, των Μηχανικών. Το οινοποιείο με χώρους υποδοχής και πώλησης, αποτελεί σημείο- στάση των Δρόμων του Κρασιού της Μακεδονίας και είναι ανοικτό στις επισκέψεις των οινόφιλων. 76 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το Κτήμα Τέχνης Μικροχωρίου βρίσκεται στο Μικροχώρι της Δράμας σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από την πόλη της Δράμας. Οινοποιεί σταφύλια από το ιδιόκτητο αμπέλι των 40 στρεμμάτων και από τους συνεργαζόμενους αμπελοκαλλιεργητές της περιοχής και εμφιαλώνει το παραγόμενο κρασί. Η υποδοχή των επισκεπτών γίνεται είτε στο κιόσκι της αυλής είτε στην ισόγεια αίθουσα υποδοχής ανάλογα με την εποχή και τον καιρό. Μετά από σύντομη ενημέρωση, οι επισκέπτες οδηγούνται στο χώρο οινοποίησης με τις δεξαμενές, στο χώρο εμφιάλωσης, το χημείο και την υπόγεια κάβα παλαίωσης. Από το οινοποιείο, οδηγούνται στην αίθουσα γευσιγνωσίας του δεύτερου ορόφου για να δοκιμάσουν τα κρασιά του Κτήματος. Εναλλακτικά, εφόσον ο καιρός το επιτρέπει, οι επισκέπτες θα οδηγούνται στον ημι-υπαίθριο χώρο αναψυχής για ξεκούραση και δοκιμή κρασιών με τη συνοδεία διαφόρων εδεσμάτων. Τέλος, πριν από την αναχώρησή τους υπάρχει χρόνος για την αγορά φιαλών και μικρών αντικειμένων σχετικών με το κρασί από το χώρο υποδοχής. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο Τετάρτη, Παρασκευή 10:00-15:00 και Δευτέρα, Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο, Κυριακή κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Υπεύθυνη της ξενάγησης είναι η κυρία Παπαδοπούλου Μαριάννα. 77 (76),(77) roads.gr 6/11/

51 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Τέχνη Οίνου Μικροχωρίου πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνοι είναι οι κ. Παπαδόπουλος Ιωάννης Καλαϊτζίδης Ιωάννης γ 4 Μαρώνεια Α.Ε. 79 Ιστορικό Στην ελληνική θρακική γη, στην περιοχή της αρχαίας Μαρώνειας και σε αμπελώνες συνολικής έκτασης 400 στρεμμάτων καλλιεργούνται οι ποικιλίες Ροδίτης, Λημνιό, Sauvignon Blanc, Merlot. Επιχειρείται η αναβίωση της αμπελοκαλλιέργειας σε μία περιοχή η οποία είναι γνωστή από τα ομηρικά χρόνια για την παραγωγή του Μαρώνειου οίνου, του κρασιού με το οποίο ο Οδυσσέας μέθυσε τον Κύκλωπα Πολύφημο. Πρόγραμμα ξεναγήσεων Ο αμπελώνας της εταιρείας Μαρώνειας Α.Ε. βρίσκεται στη Μαρώνεια Θράκης και είναι επισκέψιμος κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Υπάρχει ένας χώρος υποδοχής των επισκεπτών καθώς και εκθετήριο και πωλητήριο κρασιών. Οι επενδύσεις για την κατασκευή του οινοποιείου συνεχίζονται μέχρι και σήμερα. Υπεύθυνος για την ξενάγηση στον αμπελώνα είναι ο κ. Κατσαρίδης Αθανάσιος. Υπηρεσίες Στον αμπελώνα Μαρώνεια Α.Ε. πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Κατσαρίδης Αθανάσιος. (78) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ. 38 (79) roads.gr 6/11/

52 4.Δ Διαδρομή του Κρασιού της Θεσσαλονίκης. 4.δ 1 Μπαμπατζίμ Ιστορικό Η επιχείρηση Μπαμπατζίμ ιδρύθηκε το 1876 στην Κωνσταντινούπολη. Διατηρούσε ιδιόκτητους αμπελώνες στους Δεληώνες Σιληβρίας, με αντικείμενο εργασίας την παραγωγή και απόσταξη της ρακί και εξαγωγή οίνων. Από το 1923 λειτουργεί πλέον στην Ελλάδα με παραγωγή ούζου, μπράντυ και λικέρ και από το 1940 έχει έδρα τη Θεσσαλονίκη. Το 1974 φυτεύεται ο πρώτος δοκιμαστικός αμπελώνας για να ακολουθήσει, το 1980, η ίδρυση οινοποιείου- εμφιαλωτηρίου στην Αγχίαλο Μακεδονίας. Το 1988 επεκτείνεται το αποσταγματοποιείο για την παραγωγή του τσίπουρου και των αποσταγμάτων σταφύλης. 80 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο προς το παρόν είναι μη επισκέψιμο. Υπηρεσίες Στον αμπελώνα Μπαμπατζίμ πραγματοποιείται παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Μπαμπατζιμόπουλος Ανέστης δ 2 Κτήμα Α. Μπαμπατζιμόπουλου- Όσσα Ιστορικό Διανύοντας το τέλος του 20 ου αιώνα ολοκληρώνεται στις πλαγιές του όρους Βερτίσκου, στην Όσσα, βιολογικός αμπελώνας εκτάσεως 250 στρεμμάτων. Εγκαθίστανται εντός αυτού νέο οινοποιείο και αποστάγματα για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων του κτήματος Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου. (80) roads.gr 6/11/2004 (81) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.29 51

53 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου βρίσκεται στις πλαγιές του Βερτίσκου, στην Όσσα. Τα κρασιά του οινοποιείου παράγονται από σταφύλια του ιδιόκτητου αμπελώνα που καλλιεργείται με βιολογικό τρόπο. Οι επισκέπτες του αμπελώνα και του οινοποιείου του Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλου έχουν την ευκαιρία να παραλάβουν από κέντρο υποδοχής το χάρτη και τις απαραίτητες πληροφορίες και στην συνέχεια ή να περιπλανηθούν στο δάσος και στους αμπελώνες οδηγούμενοι στο οινοποιείο, ή απευθείας σ αυτό. Στους παραγωγικούς χώρους του οινοποιείου ο επισκέπτης, αφού περάσει από το τμήμα γλευκοποίησης οδηγείται στο κυρίως οινοποιείο, για να παρακολουθήσει τον τρόπο και τα στάδια ζύμωσης, της προετοιμασίας και της σταθεροποίησης του κρασιού. Το εμφιαλωτήριο είναι ο χώρος όπου το ώριμο κρασί εμφιαλώνεται για να μεταφερθεί στο υπόγειο για παλαίωση, διατήρηση ή συντήρηση. Πολύ ενδιαφέρουσα είναι η περιήγηση στις διάφορες χρονιές παραγωγής κρασιού στις πλαγιασμένες φιάλες της κάβας στον υπόγειο χώρο που φιλοξενεί επίσης, αντικείμενα, σκεύη και εργαλεία δουλειάς δύο αιώνων. Η έκθεση αυτών των αντικειμένων έχει γίνει με τέτοιο τρόπο ώστε να αντιλαμβάνεται ο επισκέπτης στην ιστορία του κρασιού και την παραδοσιακή μέθοδο οινοποίησης. Ο χώρος αυτός διαχωρίζει το εμφιαλωμένο κρασί από αυτό που παλαιώνει μέσα σε δρύινα βαρέλια. Η ξενάγηση καταλήγει στο ειδικό σαλόνι γνώσης και ηχοθεάματος, χωρητικότητας 60 ατόμων. Μετά το τέλος της όμορφης παράστασης ηχοθεάματος, ο επισκέπτης οδηγείται στην αίθουσα γευσιγνωσίας για να απολαύσει αφ ενός τη φύση και το υπέροχο θέαμα και αφ ετέρου την ποικιλία των εκλεκτών ποιοτικών κρασιών του αγροκτήματος. Η κυκλοφορία των αυτοκινήτων δεν επιτρέπεται στο μεγαλύτερο τμήμα των αγροτικών δρόμων που έχουν κατασκευαστεί και γιαυτό το διαθέτει ειδικό χώρο στάθμευσης. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον υπεύθυνο ξενάγησης κ. Ανέστη Μπαμπατζιμόπουλο. 82 (82) roads.gr 6/11/

54 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Α. Μπαμπατζιμόπουλου- Όσσα πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Μπαμπατζιμόπουλος Ανέστης δ3 Κτήμα Γεροβασιλείου Ιστορικό Λίγα χιλιόμετρα έξω από τη Θεσσαλονίκη, στις πλαγιές της Επανομής ευδοκιμεί χρόνια τώρα, ένας ιδιόκτητος και ιδιαίτερα φροντισμένος αμπελώνας έκτασης 300 στρεμμάτων, με εκλεκτές ποικιλίες. Το έδαφος στις πλαγιές αυτές, προήλθε από προσχώσεις της γύρω θαλάσσιας περιοχής, ενώ ο ήπιος χειμώνας και το δροσερό καλοκαίρι δημιούργησαν ένα ιδανικό οικοσύστημα για την καλλιέργεια του αμπελιού στην Επανομή. Ανάμεσα στο Merlot, το Sauvignon blanc, το Chardonnay, το Viognier, τη Μαλαγουζιά και το Ασύρτικο που μεγαλώνουν υπομονετικά μέσα σε αμμοαργιλώδες έδαφος, δεσπόζει κι ένα σύγχρονο οικογενειακό οινοποιείο. 84 Ο υπέροχος λοιπόν γραμμικός αμπελώνας και ο πέτρινος πύργος με τις υπόγειες κάβες, συνθέτουν την εικόνα του κτήματος Γεροβασιλείου, που αποτελεί το κρυφό καμάρι της αμπελο-οινικής παρουσίας στην περιοχή. Από τον καθορισμό της εποχής του τρυγητού, την πορεία των σταφυλιών στους ανοξείδωτους σπαστήρες, την προσεκτική συμπίεση στα πνευματικά πιεστήρια, το θερμικό έλεγχο των ζυμώσεων, μέχρι την παλαίωση σε δρύινα βαρέλια και την εμφιάλωση, ο γεωπόνος και ο οινολόγος Βαγγέλης Γεροβασιλείου εγγυάται κάθε χρόνο την εξασφάλιση της γευστικής ποιότητας. Όλα τα κρασιά που παράγονται στο κτήμα, τόσο τα λευκά, όσο και τα ερυθρά ανήκουν στους τοπικούς οίνους Επανομής, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι έχουν τύχει πολλών διεθνών βραβείων και διακρίσεων, λόγω της υψηλής ποιότητας και τις διαχρονικής συνέπειας. (83) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.29 (84) 2/11/

55 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το κτήμα του Ευάγγελου Γεροβασιλείου είναι επισκέψιμο από Δευτέρα έως και Παρασκευή 9:00-15:00 και τα Σαββατοκύριακα μόνο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Για γκρουπ απαραίτητη θεωρείται η τηλεφωνική κράτηση. Υπεύθυνη των ξεναγήσεων είναι η κυρία Λειβαδιώτη Μαγδαληνή. 85 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Γεροβασιλείου πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Γεροβασιλείου Ευάγγελος δ 4 Οινοποιία Κεχρή Ιστορικό Το 1911 ο Ευάγγελος Κεχρής έφερε γυάλινα μπουκάλια από τις Η.Π.Α., με σκοπό την εμφιάλωση του κρασιού. Από το 1939 οι μερακλήδες της παρέας και του καλού κρασιού, σύχναζαν στην παραδοσιακή ταβέρνα των αδελφών Κεχρή στην παλιά Θεσσαλονίκη, «Ο Κόκορας». Εκεί απολάμβαναν τη ρετσίνα και τα λιαστά κρασιά της οικογένειας φερμένα από την Κάρυστο και τη Σαντορίνη οινοποιημένα σε ξύλινα βαρέλια. Το 1954 οργανώθηκε η σύγχρονη οινοποιία- ποτοποιία με την επωνυμία «Αφοι Κεχρή». Το 1972 τα προϊόντα της εταιρείας Κεχρή διάβηκαν τα σύνορα της Ελλάδας. Από το 1984 και μετά η εταιρεία με καινούρια επωνυμία συνεχίζει να χρησιμοποιεί παραδοσιακούς τρόπους παραγωγής κρασιού και σπιτικών κρασιών, έτσι δημιουργήθηκαν τα λικέρ Δωρική. Σήμερα επικεφαλής της οικογενειακής οινοποιίας είναι ο Στέλιος Κεχρής. Μεγαλωμένος από οικογένεια οινοποιών, συνεχιστής μιας βαριάς κληρονομιάς, αφού τελείωσε τις σπουδές του στη βιολογική σχολή (85) roads.gr 6/11/2004 (86) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.29 54

56 της Θεσσαλονίκης, συνέχισε με το πτυχίο της οινολογίας στη Dijon της Γαλλίας το Έχοντας πάντα αμέριστο υποστηρικτή σε αυτή την προσπάθεια, τη σύντροφό του Κωνσταντίνα η νέα γενιά της οικογένειας Κεχρή αξιοποιεί τη συσσωρευμένη εμπειρία και τις τεχνικές γνώσεις. Με οδηγό την αγάπη για το καλό κρασί συνεχίζει να παράγει μεγάλη ποικιλία κρασιών αντάξιων της παράδοσής της. 87 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Στέλιου Κεχρή, δεν είναι επισκέψιμο, αλλά διαθέτει διαμορφωμένο χώρο έκθεσης κρασιών, με δυνατότητα γευστικής δοκιμής και αγοράς ειδικών συσκευασιών. Το οινοποιείο είναι πολύ κοντά στον υδροβιότοπο που βρίσκεται στο Δέλτα του Αξιού και μπορούν να οργανωθούν επισκέψεις, κατόπιν όμως επικοινωνίας με τον οινοποιό. 88 Υπηρεσίες Στην Οινοποιία Κεχρή πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Στέλιος Κεχρής Ε Διαδρομή του Κρασιού της Νάουσας. 4.ε 1 Οινοποιία Δαλαμάρα Ιστορικό Η οινοποιία Δαλαμάρα είναι συνέχεια μίας παράδοσης που ξεκινά πριν από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα. Η εμπειρία της οικογένειας στο χώρο του κρασιού είναι μεγάλη καθώς πριν 165 χρόνια, στα 1840, ο Ιωάννης Γεωργίου Δαλαμάρας δημιούργησε τον πρώτο αμπελώνα στη Νάουσα. (87), (88) roads.gr 6/11/2004 (89) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.30 55

57 Από τότε μέχρι σήμερα η οικογένεια είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την αμπελοκαλλιέργεια, την παραγωγή και πώληση κρασιού και τσίπουρου. Σήμερα τη σκυτάλη έχουν πάρει ο Γιάννης Κων/νου Δαλαμάρας με τη σύζυγό του Κατερίνα, η πέμπτη πλέον γενιά, που συνεχίζει σταθερά την παράδοση. 90 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο της οικογένειας Δαλαμάρα βρίσκεται λίγο έξω από την Νάουσα ( 1 ο χλμ. Νάουσας- Βέροιας) μέσα στον αμπελώνα, όπου οι φίλοι του κρασιού μπορούν να το επισκεφτούν. Το καλωσόρισμα γίνεται από τους ιδιοκτήτες και η ξενάγηση ξεκινά από το ξύλινο στέγαστρο του κήπου, απ όπου οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν μια πανοραμική θέα στο γραφικό βιολογικής καλλιέργειας, αμπελώνα. Τα άλογα των ιδιοκτητών στο κτήμα προσθέτουν μια ξεχωριστή νότα στο πλούσιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Η ξενάγηση συνεχίζεται στους χώρους οινοποίησης και ωρίμανσης του κρασιού, στο μουσειακό χώρο του παλιού αυθεντικού αποσταγματοπείουτσιπουράδικου, όπου περιγράφεται η διαδικασία της απόσταξης. Την περίοδο, που δίνεται η άδεια για το ξεκίνημα «των καζανιών» -αρχές Οκτωβρίου_ Δεκεμβρίου- υπάρχει η δυνατότητα να παρακολουθήσει κανείς στην πράξη την παραγωγή του τσίπουρου. Εκεί ο επισκέπτης θα δει και την έκθεση με παλιά οικογενειακά αντικείμενα καλλιέργειας αμπελιού και οινοποίησης. Ο «Παλιοκαλιάς Νάουσα Δαλαμάρα», κρασί ονομασίας προελεύσεως Νάουσα ανωτέρας ποιότητος, 100% από Ξινόμαυρο, ο «Αμπελώνας Δαλαμάρα», ερυθρός, ξηρός, από Ξινόμαυρο και Cinsaut, ο «Λευκός ξηρός Δαλαμάρα» από τις ποικιλίες Μαλαγουζία, Πρεκνιάρικο, και Ροδίτη, και ο «Καπνιστός Λευκός Δαλαμάρα» από τις ίδιες ποικιλίες είναι τα κρασιά, που μπορεί ο επισκέπτης να δοκιμάσει και να αγοράσει στην διάρκεια της επίσκεψης. Η οινοποιία Δαλαμάρα είναι επισκέψιμη κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας στα τηλέφωνα (23320) & (90), (91) roads.gr 6/11/

58 Υπηρεσίες Στην Οινοποιία Δαλαμάρα πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνη είναι η κα. Δαλαμάρα Κατερίνα ε 2 Ε. Τσάνταλη Α.Ε.- Νάουσα Ιστορικό Ατενίζοντας τις πλαγιές του όρους Βέρμιο, το βλέμμα χάνεται στις γραμμές των πρεμνών. Η μεγάλη ηλιοφάνεια, οι επαρκείς βροχοπτώσεις και τα αργιλο-πυριτικά εδάφη του αμπελώνα, που είναι προστατευμένος από τους ισχυρούς ανέμους, διαμορφώνουν τους χαρακτήρες της ερυθρής ποικιλίας Ξινόμαυρου και την τυπικότητα του Ναουσαίικου κρασιού. Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Ευάγγελου Τσάνταλη στην Νάουσα προς το παρόν δεν είναι επισκέψιμο. Υπηρεσίες Στο οινοποιείο του Ευάγγελου Τσάνταλη πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Χαϊτίδης Ανέστης ε 3 Vaeni- Νάουσα Ιστορικό Μία από τις πλέον εξελιγμένες ελληνικές μονάδες παραγωγής κρασιού είναι ο Οινοποιητικό Συνεταιρισμός VAENI Νάουσα αφού αντιπροσωπεύει περίπου το 50% της παραγωγής της περιοχής της Νάουσας, η οποία είναι (92),(93) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.33,34 57

59 πόλη φημισμένη για το καλό κόκκινο κρασί της. Η αγάπη στο καλό κρασί, η πείρα και το μεράκι των 200 αμπελουργών- μελών του VAENI Νάουσα παντρεμένα με την πιο προηγμένη τεχνολογία, εγγυώνται για την ποιότητα των κρασιών του, που προέρχονται αποκλειστικά από την κατεξοχήν Ελληνική ποικιλία του βορειοελλαδίτικου χώρου, το Ξινόμαυρο. Το οινοποιείο στελεχώνεται από έμπειρους επιστήμονες και εργάζεται με Ευρωπαϊκά πρότυπα. Βρίσκεται μέσα στην οριοθετημένη αμπελουργική ζώνη Νάουσα, γεγονός, που συμβάλλει στην εξασφάλιση της ποιότητας από την αρχή. Γνώση, συνέπεια, μεράκι χαρακτηρίζουν την πορεία του VAENI Νάουσα. 94 Σήμερα τα κρασιά του VAENI Νάουσα εξάγονται στη Γαλλία, Η.Π.Α., Ολλανδία, Γερμανία, Σουηδία, Αυστρία, Ιαπωνία, Κύπρο, Καναδά, Βέλγιο, Δανία, Γκάνα και Ισπανία. Η διακριτική υπεροχή τους αναγνωρίζεται με την πρώτη γουλιά. Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Η επίσκεψη στο οινοποιείο περιλαμβάνει: Καλωσόρισμα επισκεπτών και λίγα λόγια για το οινοποιείο και τον Συνεταιρισμό διάρκειας 10, στην συνέχεια ακολουθεί για 20 περίπου ξενάγηση στο χώρο του οινοποιείου όπου γίνεται η παραλαβή των σταφυλιών καθώς επίσης εξηγούνται οι τρόποι οινοποίησης που εφαρμόζονται στο οινοποιείο. Έπειτα για άλλα 15 πραγματοποιείται ξενάγηση στην κάβα όπου γίνεται η παλαίωση του οίνου σε βαρέλια και φιάλες. Κατά την επίσκεψη πραγματοποιείται και γευστική δοκιμή τεσσάρων κρασιών για μισή ώρα περίπου. Υπάρχει δυνατότητα η ξενάγηση να γίνει και στην αγγλική γλώσσα. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας από Δευτέρα έως και Παρασκευή 10:00-14:00, υπεύθυνοι της ξενάγησης είναι ο κ. Μάρας Θωμάς και η κα. Τσάμη Κατερίνα. 95 (94) naoussa.gr 15/12/2004 (95) roads.gr 6/11/

60 Υπηρεσίες Στο VAENI Νάουσα πραγματοποιείται παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθηνος είναι ο κ. Φουντούλης Γεώργιος ε 4 Κτήμα Φουντή Ιστορικό Η οικογένεια Φουντή κατάγεται από τη Στράντζα της Ανατολικής Θράκης, το 1914 παίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς και έπειτα από περιπλάνηση δέκα ετών εγκαθίστανται τελικά στην περιοχή της Νάουσας, όπου μαζί με άλλες προσφυγικές οικογένειες ιδρύουν τον οικισμό της Νέας Στράντζας. Εδώ ο Γιώργος Φουντής και ο γιος του Θόδωρος γνωρίζουν την αμπελοκαλλιέργεια και φυτεύουν τον πρώτο τους αμπελώνα με Ξινόμαυρο το Την παράδοση συνεχίζει ο Νικόλαος Θ. Φουντής, ο οποίος επεκτείνει τα αμπέλια της οικογένειας κατά τη δεκαετία του Κατά τη δεκαετία 1980 γνωρίζει διεθνείς προσωπικότητες του κρασιού, από τις ιδέες των οποίων γοητεύεται και έτσι ιδρύει το δικό του οινοποιείο το Το 1996 επιστρέφει από τη Γαλλία ο ανιψιός του Δημήτρης Ζιάννης, χημικός οινολόγος και αναλαμβάνει την παραγωγή του κτήματος. Οι αρχικώς υποτυπώδεις εγκαταστάσεις έχουν δώσει τη θέση τους σε ένα μικρό σύγχρονο οινοποιείο, το οποίο βρίσκεται στο μαγευτικό φυσικό περιβάλλον της Νέας Στράντζας. Το Κτήμα Φουντή είναι μέλος των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος και είναι ανοικτό σε κάθε οινόφιλο που θέλει να γνωρίσει από κοντά το γοητευτικό κόσμο του Ξινόμαυρου. 97 (96) IDEM: Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.33 (97) roads.gr 6/11/

61 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Κτήματος Φουντή είναι ανοικτό σε κάθε επισκέπτη, που θέλει να γνωρίσει από κοντά τις εγκαταστάσεις του, να γευτεί τα κρασιά που παράγει, και να γνωρίσει τον τρόπο παραγωγής τους. Η ξενάγηση διαρκεί μισή με μία ώρα, ενώ μπορεί να γίνει και στην γαλλική γλώσσα. Περιλαμβάνει όλα τα στάδια, που μεσολαβούν από την παραλαβή του σταφυλιού μέχρι και την εμφιάλωση του οίνου. Δύο είναι οι διαδρομές που μπορεί κανείς να ακολουθήσει προκειμένου να φτάσει στο οινοποιείο του Κτήματος Φουντή στη Στράντζα της Νάουσας. Πιο συγκεκριμένα για τον επισκέπτη που θα επιλέξει να έρθει μέσω Βέροιας, μπορεί με καθοδηγητή τις σημάνσεις των «Δρόμων του Κρασιού της Μακεδονίας» να φτάσει στο οινοποιείο του Νίκου Φουντή. Η απόσταση από την πόλη της Νάουσας στην Στράντζα είναι 4 χιλιόμετρα. Για τον επισκέπτη που θα προτιμήσει τη διαδρομή μέσω Σκύδρας, και πάλι με την βοήθεια των πινακίδων των «Δρόμων του Κρασιού της Μακεδονίας» και περνώντας από το χωριό Μαρίνα μπορεί να φτάσει στη Στράντζα, η απόσταση Μαρίνα- Νάουσα είναι 10 χιλιόμετρα. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνική επικοινωνίας από τις 10:00 έως τις 14: Υπηρεσίες Στο Κτήμα Φουντή πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Φουντής Νίκος. 99 4ε 5 Κτήμα Χρυσοχόου Ιστορικό Τέσσερα χιλιόμετρα έξω από την πόλη του οίνου και της αμπέλου, τη Νάουσα, βρίσκεται η περιοχή Καραούτσα Στράντζας. Εκεί στις πλαγιές του (98) IDEM: roads.gr 6/11/2004 (99) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.32 60

62 Βερμίου, στον ομφαλό της ζώνης Ο.Π.Α.Π. Νάουσα, βρίσκεται το κτήμα Χρυσοχόου. Ένας αμπελώνας που με τη φροντίδα και την αγάπη της οικογένειας του Κείμη Χρυσοχόου παράγει μοναδικά κρασιά, που έχουν φανατικούς φίλους. 100 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Κτήματος Χρυσοχόου οινοποιεί τα σταφύλια, που παράγονται στον ιδιόκτητο αμπελώνα. Εκτός από την κυρίαρχη ποικιλία της περιοχής, το ξινόμαυρο, παράγονται κρασιά όπως Sauvignon Blanc, Chardonnay, Ugni Blanc ενώ από μια γηγενή ποικιλία σταφυλιών το πρεκνάδι, παράγεται το πρεκνιάρικο. Η διαδρομή της επίσκεψης του οινοποιείου ξεκινάει από το διαμορφωμένο περιβάλλοντα χώρο του οινοποιείου και συνεχίζεται στις παραγωγικές του εγκαταστάσεις, όπου ο επισκέπτης γνωρίζει τη διαδικασία οινοποίησης. Στη συνέχεια, οδηγείται στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο γευσιγνωσίας, φιλοξενίας αλλά και εκθετηρίου, όπου υπάρχει μικρό πρατήριο λιανικής πώλησης των προϊόντων της εταιρείας. Έτσι, ο επισκέπτης μπορεί να χαρεί τη φιλοξενία σε ένα ευχάριστο παραδοσιακό περιβάλλον και αφού γνωρίσει από κοντά την παραγωγική διαδικασία του κρασιού να μυηθεί στην τέχνη της γευσιγνωσίας. Στο εκθετήριο, μπορεί ακόμα να δει την εξελικτική πορεία της ιστορίας του κρασιού και ειδικότερα τα μηχανήματα, που κατά καιρούς χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή του κρασιού, την εξέλιξη της συσκευασίας και της προώθησης των κρασιών. Τέλος, θα έχει τη δυνατότητα να αγοράσει τα κρασιά, που δοκίμασε και του άρεσαν από το πρατήριο λιανικής πώλησης. Ακόμα, στο Κτήμα έχουν φυτευτεί πρέμνα από όλες τις ποικιλίες σταφυλιών, που αξιοποιούνται στις εγκαταστάσεις, έτσι ώστε να αποτελούν ένα επιπλέον επιδεικτικό στοιχείο για τον επισκέπτη. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο καθημερινά κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας 9:00-15:00 με τον υπεύθυνο κ. Νίκο Μπέρσο. 101 (100), (101) roads.gr 6/11/200 61

63 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Χρυσοχόου πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Χρυσοχόου Ιωακείμ ε 6 Κυρ-Γιάννη Α.Ε.- Οινοποιείο Νάουσας Ιστορικό Το Κτήμα Κυρ Γιάννη στην περιοχή της Ράμνιτσας στο Γιανακοχώρι, εκτάσεως περίπου 500 στρεμμάτων, αγοράσθηκε από την οικογένεια Μπουτάρη στα τέλη της δεκαετίας του 60 με σκοπό να γίνει μεγάλος αμπελώνας. Η δημιουργία του αμπελώνα αυτού, έργο του Γιάννη Μπουτάρη, σηματοδότησε και την έναρξη της αναμπέλωσης στη ζώνη της Νάουσας, που είχε φθάσει στο κατώτατο σημείο της. Τα κρασιά που παράγει το οινοποιείο είναι κόκκινα: Γιανακοχώρι, Ράμνιστα, Syrah και Merlot. Κατά την πρώτη τριετία του 70 ολοκληρώθηκε η φύτευση αμπελώνα, μία τεχνική που εφαρμοζόταν για πρώτη φορά στην αμπελουργική ζώνη της Νάουσας. Τη δεκαετία του 80 στο πλαίσιο συνεχών πειραματισμών, αποτέλεσμα της ανησυχίας του Γιάννη Μπουτάρη, φυτεύτηκαν στο κτήμα της οικογένειας Μπουτάρη ποικιλίες ελληνικές και ξένες, προκειμένου να μελετηθούν τα παραγόμενα κρασιά και να προκύψουν έτσι νέοι συνδυασμοί. Την πενταετία , φυτεύτηκαν, σε επιλεγμένα κομμάτια, οι ποικιλίες merlot και syrah εφόσον κρίθηκε ότι αυτές οι ποικιλίες είχαν πολύ καλή προσαρμογή στο μικροκλίμα της περιοχής και, κυρίως, μπορούσαν να δώσουν πολύ καλά αποτελέσματα σε αναμίξεις με το ξινόμαυρο, την κλασσική ποικιλία της Νάουσας. Στις αρχές της δεκαετίας του 90, μια αποθήκη του κτήματος μετατρέπεται σε πειραματικό οινοποιείο. Το οινοποιείο αυτό πλέον σήμερα είναι ένα άρτια εξοπλισμένο κέντρο οινοποίησης, παλαίωσης σε βαρέλια και εμφιάλωσης όλων των προϊόντων του κτήματος. (102) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.32 62

64 Ο αμπελώνας βρίσκεται σε υψόμετρο μέτρων, το μικροκλίμα της περιοχής χαρακτηρίζεται το χειμώνα και την άνοιξη από άφθονες βροχές και χιόνια και τα καλοκαίρια από ξηρασία. Σε ιδιαίτερα ξηρά καλοκαίρια, με παρατεταμένες υψηλές θερμοκρασίες, υπάρχει η δυνατότητα ελεγχόμενου ποτίσματος. Στον αμπελώνα είναι φυτεμένες οι ποικιλίες ξινόμαυρο (70%), syrah (10%), merlot (10%) και στο υπόλοιπο διάφορες πειραματικές ποικιλίες. Σήμερα το κτήμα ονομάζεται Κτήμα Κυρ Γιάννη, όχι μόνο προς τιμήν του ιδρυτή της εταιρείας Μπουτάρη (έτος ίδρυσης 1879), αλλά και στο όνομα του εγγονού του Γιάννη Σ. Μπουτάρη, που πρωτοστάτησε στη δημιουργία του αμπελώνα αυτού, αλλά και στην ανάπτυξη της αμπελουργικής δραστηριότητας στην Ελλάδα γενικότερα. Ο Γιάννης Σ. Μπουτάρης αναπτύσσει σήμερα ανεξάρτητα την δραστηριότητά του στο Κτήμα Κυρ Γιάννη, μαζί με τους υιούς του Στέλιο στη διοίκηση της επιχείρησης και τη διεύθυνση πωλήσεων και Μιχάλη στη διεύθυνση παραγωγής και την ανάπτυξη αμπελουργικής έρευνας. Το Κτήμα Κυρ Γιάννη είναι μέλος της ΕΝΟΑΒΕ ( Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα Της Βορείου Ελλάδος) και συμμετέχει ενεργά στις δραστηριότητες των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, ενός προγράμματος που στοχεύει στην τουριστική και πολιτιστική ανάπτυξη της περιοχής καθώς και στην ανάδειξη του κρασιού ως προϊόντος κεντρικού για την ιστορία και τον πολιτισμό της. 103 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο Νάουσας Κυρ Γιάννη Α.Ε. είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας, υπεύθυνη φιλοξενίας είναι κα. Παλαμίδα Ελπίδα. Υπηρεσίες Στο οινοποιείο Νάουσας Κυρ Γιάννη Α.Ε. πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Αναστασόπουλος Γιώργος. 104 (103) roads.gr 6/11/2004 (104) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.33 63

65 4.ε 7 Μπουτάρη Οινοποιητική- Οινοποιείο Νάουσας Ιστορικό ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 1879 Με αφετηρία τη Νάουσα ο Ιωάννης Μπουτάρης, εμπνευστής και θεμελιωτής της εταιρείας Μπουτάρη, ανοίγει μια πρωτοποριακή σελίδα στην ιστορία του κρασιού. Θέτει τις βάσεις μιας εξελιγμένης οινοποιητικής φιλοσοφίας με κύριο άξονα την προσήλωση στην ποιότητα, το σεβασμό στην παράδοση και την ανάδειξη του εμφιαλωμένου και επώνυμου κρασιού. Ακολουθώντας πιστά αυτές τις αρχές αλλά και το βαθύ του μεράκι για το κρασί, δημιουργεί τη Νάουσα Μπουτάρη, το πρώτο εμφιαλωμένο κόκκινο κρασί, που ταξίδεψε σε όλη την Ελλάδα και αγαπήθηκε αμέσως από την ελίτ της εποχής. Η πρώτη σημαντική σελίδα στην ιστορία του ελληνικού κρασιού έχει γραφτεί με κόκκινα γράμματα. Τιμώντας τη συμβολή της Νάουσας Μπουτάρη και τη δυναμική, που ενέπνευσε στο ξεκίνημα της εταιρείας, φέτος επιλέχθηκε για να επισφραγίσει εορταστικά 120 χρόνια παράδοσης. Με μία συλλεκτική Jeroboam φιάλη της σοδειά του 1994, γιορτάζει μαζί με τους φίλους το εξέχον αυτό γεγονός. Όλη η γεύση και το άρωμα ενός τόσο σημαντικού παρελθόντος σε μία επετειακή φιάλη, ντυμένη με την ταυτότητα της ανά τους αιώνες Ο Στέλιος Μπουτάρης μαζί με τον Κωστάκη Νιτσιώτα παίρνουν τη σκυτάλη και ανοίγονται σε νέους δρόμους που δεν αρκούνται πια στα στενά όρια της χώρας μας. Οι εξαγωγές αλλά και τα νέα προϊόντα είναι πραγματικότητα. Η μεταπολεμική περίοδος σφραγίζεται από την τρίτη γενιά, τον Στέλιο Μπουτάρη που εντείνει την παραγωγική κατεύθυνση της εταιρίας χτίζοντας νέο οινοποιείο στη Νάουσα. Το εμπορικό του πνεύμα δίνει φτερά στην εταιρεία και τα κρασιά της βρίσκονται σε όλες τις γωνιές της Ελλάδας. 106 (105) 2/11/2004 (106) roads.gr 6/11/

66 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Στο οινοποιείο της εταιρείας Μπουτάρη στη Στενήμαχο (δίπλα στην επαρχιακή οδό Νάουσας- Βέροιας), ο επισκέπτης ξεναγείται στις ειδικά διαμορφωμένες παραγωγικές εγκαταστάσεις του οινοποιείου και γνωρίζει την παραγωγική διαδικασία οινοποίησης. Ακόμα, παρακολουθεί μία ειδική παρουσίαση με πολυμέσα για την ιστορία του κρασιού έτσι όπως είναι συνδεδεμένη με την περιοχή και την εταιρεία Μπουτάρη. Η παρουσίαση πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα. Στη συνέχεια, ο επισκέπτης δοκιμάζει τα προϊόντα της εταιρείας έχοντας τη δυνατότητα να δοκιμάσει και παλαιότερες σοδειές. Εκτός από τα κρασιά της εταιρείας, ο επισκέπτης μπορεί να αγοράσει βιβλία και αντικείμενα σχετικά με το κρασί. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα ξενάγησης στους αμπελώνες της περιοχής και για τα παιδιά, υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος παιδικής χαράς. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο από Δευτέρα έως Παρασκευή 8:00-15:00 και Σαββατοκύριακα κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Υπεύθυνη φιλοξενίας είναι η κα. Τάνια Λούκα. 107 Υπηρεσίες Στο οινοποιείο Νάουσας Μπουτάρη Οινοποιητική πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνη είναι η κα. Λούκα Τάνια ΣΤ Διαδρομή του Κρασιού Πέλλας- Γουμένισσας 4.στ 1 Οινοποιία Αϊδαρίνη Ιστορικό Η Γουμένισσα είναι κωμόπολη του νομού Κιλκίς και είναι χτισμένη στους πρόποδες του όρους Πάϊκου σε υψόμετρο 1650 μέτρα. Υπήρξε άλλοτε (107) roads.gr 6/11/2004 (108) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.33 65

67 σημαντικό εμπορικό κέντρο με κύριες δραστηριότητες την αμπελουργία και τη σηροτροφία. Γραπτά στοιχεία αναφέρουν ότι τα ξηρά ερυθρά κρασιά της περιοχής ήταν ξακουστά και εξαγώγιμα από τον 19 ο αιώνα. Σήμερα αριθμεί 4200 κατοίκους, ενώ ο μεν αμπελώνας συρρικνώθηκε στα 2500 στρέμματα (παλαιότερα έφτανε και τα στρέμματα), η δε σηροτροφία εγκαταλείφθηκε. Ο αμπελώνας : Η Γουμένισσα είναι μία από τις ελεγχόμενες ζώνες παραγωγής Οίνων Ονομασίας Προέλευσης, η οποία απαρτίζεται από τις ερυθρές ποικιλίες Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα. Στην περιοχή καλλιεργείται επίσης και η λευκή ποικιλία Ροδίτης. Οι εδαφολογικές και κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής συνθέτουν ένα άριστο μικροκλίμα για την παραγωγή εκλεκτών οίνων. Ο τρύγος είναι όψιμος (τέλη Σεπτέμβρη- αρχές Οκτώβρη) και ορισμένες χρονιές κατά τις οποίες έχουν προηγηθεί έντονες βροχοπτώσεις, είναι αρκετά επίπονος. Η οικογένεια Αϊδαρίνη: Αποτελεί ζωντανό κομμάτι της οινικής παράδοσης της περιοχής, παράγει κρασί και τσίπουρο από τα τέλη του 19 ου αιώνα. Η δραστηριότητα αυτή εδραιώθηκε με την εγκατάσταση ιδιόκτητων αμπελώνων, ενώ συνεργάζεται και με συμβαλλόμενους αμπελουργούς εντός της ζώνης Ο.Π.Α.Π.. Πρόκειται για μια οικογενειακή επιχείρηση, της οποίας ηγείται ο Χρίστος Αϊδαρίνης, η όλη προσπάθεια επιβραβεύθηκε πρόσφατα με την ανέγερση ενός καινούριου, άρτια εξοπλισμένου οινοποιείου. Παραμένουν όμως επισκέψιμα τα παραδοσιακά γραφικά κελάρια τα οποία αποτελούν σημείο πώλησης και σημαντικό πόλο έλξης για τους επισκέπτες. Τα προϊόντα: Παράγονται με φιάλες κρασιού ενώ οι υπόλοιπες ποσότητες (περίπου 80%), πωλούνται χύμα. Αυτή η «ιδιομορφία» είναι απόρροια της φήμης, που έχει αποκτήσει η οικογένεια για «ποιοτικό χύμα κρασί» και οι περισσότεροι αγοραστές είναι εκδρομείς από τη Θεσσαλονίκη. Ο χαρακτήρας λοιπόν του επισκέψιμου οινοποιείου κατά το κάποιο τρόπο προϋπήρχε και καλείται να πάρει ίσως μια άλλη διάσταση με την λειτουργία της ΕΝ.Ο.Α.Β.Ε.. Παράγονται κυρίως ερυθρά κρασιά, αλλά και ροζέ και λευκά. 109 (109) roads.gr 6/11/

68 Οι στόχοι: Η οικογένεια διατηρεί χαμηλούς τόνους, βασικός στόχος της αποτελεί σε πρώτο χρόνο η περαιτέρω ποιοτική βελτίωση και όχι η μεγάλη εις όγκο ανάπτυξη. Ακόμη, είναι επιτακτική η ανάγκη να καλυφθούν στοιχειωδώς οι ανάγκες της εγχώριας αγοράς καθώς λίγες μόνο φιάλες καταφέρνουν να πάνε προς την Αθήνα αυτή τη στιγμή. Σε δεύτερο χρόνο, υπάρχει η δυναμική εξαγωγών προς χώρες κυρίως της Ευρώπης σε μικρές ποσότητες, καθώς αρκετοί ξένοι εισαγωγείς και γευσιγνώστες εξεδήλωσαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα προϊόντα της οινοποιίας Αϊδαρίνη. 110 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο του Χρίστου Αϊδαρίνη βρίσκεται στη Γουμένισσα και πρόκειται για έναν επισκέψιμο χώρο, ο οποίος δείχνει τη μακρόχρονη ιστορία της οικογένειας στο χώρο του κρασιού. Η πρόσβαση στο οινοποιείο είναι πολύ εύκολη, είναι χτισμένο στην είσοδο της πόλης, ανάμεσα σε τυπικούς αμπελώνες της περιοχής. Η Γουμένισσα βρίσκεται 75 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης και η πρόσβαση είναι πολύ εύκολη μέσω της Εθνικής Οδού Αθηνών- Ευζώνων. Η ξενάγηση των επισκεπτών ξεκινάει από το σύγχρονο οινοποιείο και περιλαμβάνει τους χώρους παραγωγής και την κάβα παλαίωσης. Πρόκειται για ένα χώρο, που κατασκευάστηκε τον προηγούμενο αιώνα και είναι διαμορφωμένος έτσι ώστε να προσφέρει στον επισκέπτη την επαφή με έναν παραδοσιακό χώρο παραγωγής. Στη συνέχεια ακολουθεί επίσκεψη στο αποστακτήριο. Η διαδρομή περιλαμβάνει και δοκιμασίες κρασιών στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα γευσιγνωσίας, από όπου οι επισκέπτες μπορούν να αγοράσουν κρασιά του οινοποιείου. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας από Δευτέρα έως Παρασκευή 10:30-15:00 και τα Σαββατοκύριακα 10:30-18:00. Η είσοδος στην οινοποιία είναι δωρεάν και ξενάγηση εκτός από τα ελληνικά μπορεί να πραγματοποιηθεί και στα αγγλικά και γαλλικά, υπεύθυνος είναι ο κ. Μιχαηλίδης Μιχάλης. 111 (110), (111) roads.gr 6/11/

69 Υπηρεσίες Στην Οινοποιία Αϊδαρίνη πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνη είναι ο κ. Αϊδαρίνης Χρίστος στ2 Μπουτάρη Οινοποιητική- Οινοποιείο Γουμένισσας Ιστορική Αναδρομή 1968 Ο Γιάννης και ο Κωνσταντίνος Μπουτάρης- υιοί του Στέλιουεισάγουν νέες καινοτομίες στη φιλοσοφία της εταιρείας. Η περίοδος των μεγάλων επενδύσεων σε αμπελώνες και εξοπλισμό, δίνει νέα ορμή για ακόμη πιο σπουδαία επιτεύγματα, κάνοντας το όνομα Μπουτάρη συνώνυμο του κρασιού και την εταιρεία πρεσβευτή του ελληνικού κρασιού στο εξωτερικό. Ξεκινά η δημιουργία των πρώτων οινοποιείων πλάι στους ιδιόκτητους αμπελώνες Μπουτάρη σε επιλεγμένες αμπελοοινικές περιοχές. Το οινοποιείο Στενημάχου ακολουθούν η Σαντορίνη, Η γουμένισσα και αργότερα το Κτήμα Φανταξομέτοχο της Κρήτης. Τα πλήρη και υψηλής αισθητικής οινοποιεία Μπουτάρη, ανοίγουν τις πόρτες τους στην πρωτοπορία και φυσικά στο κοινό. Σε ένα κοινό με αγάπη αλλά και δίψα για ουσιαστική γνώση σε ότι αφορά το κρασί και την ιστορία του. Στις υπόγειες κάβες τους μαζί με τα υπόλοιπα κρασιά της γκάμας Μπουτάρη, παλαιώνουν σε ιδιαίτερα περιορισμένο αριθμό φιαλών, κρασιά εξαιρετικών εσοδειών. Οι Οίνοι Παλαιών Εσοδειών μεγαλώνουν σε ιδανικές συνθήκες που ευνοούν την ανάδειξη των χαρακτηριστικών τους περιμένοντας καρτερικά τη στιγμή που θα χαρίσουν στους οινόφιλους ένα μοναδικό γευστικό ταξίδι πίσω στο χρόνο 1987 Μία χρονιά- σταθμός στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών αποτέλεσε επισφράγισμα μια πολύχρονης ιστορίας και επιβεβαίωση της ευρείας ανάπτυξης της εταιρείας. (112) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ

70 1991 Δύο μεγάλα ονόματα στο χώρο του κρασιού ενώνουν τις δυνάμεις τους, η εταιρεία ΚΑΜΠΑΣ Α.Ε., η παλαιότερη οινοποιητική εταιρεία της Αττικής, είναι πλέον μέλος της οικογένειας Μπουτάρη. 113 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Στο οινοποιείο της εταιρείας Μπουτάρη στη Γουμένισσα, ο επισκέπτης μετά την υποδοχή του στο χώρο υποδοχής, ξεναγείται στις ειδικά διαμορφωμένες παραγωγικές εγκαταστάσεις του οινοποιείου και γνωρίζει την παραγωγική διαδικασία οινοποίησης από τους ξεναγούς της εταιρείας, εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι υπάρχει η δυνατότητα ξενάγησης σε τέσσερις γλώσσες. Έπειτα ο επισκέπτης παρακολουθεί μια ειδική παρουσίαση με ενημερωτικό βίντεο για την ιστορία του κρασιού έτσι όπως είναι συνδεδεμένη με την περιοχή. Η παρουσίαση πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα 20 θέσεων. Οι χώροι είναι διακοσμημένοι με έργα τέχνης που έχουν σχέση με το αμπέλι και το κρασί και υπάρχει χώρος όπου εκτίθενται παλαιά αντικείμενα οινοποίησης και αμπελουργίας. Στη συνέχεια ο επισκέπτης δοκιμάζει τα προϊόντα της εταιρείας, γνωρίζοντας την τέχνη της δοκιμής κρασιών και έχοντας τη δυνατότητα να δοκιμάσει φρέσκα ή παλιότερα κρασιά. Επίσης εκτός από τα κρασιά της εταιρείας ο επισκέπτης μπορεί να αγοράσει βιβλία και αντικείμενα σχετικά με το κρασί. Ακόμη, δίνεται η δυνατότητα ξενάγησης και στους αμπελώνες της περιοχής. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας και υπεύθυνος είναι ο κ. Τάσκος Δημήτρης. 114 Υπηρεσίες Στην Οινοποιητική Μπουτάρη Γουμένισσας πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Τάσκος Δημήτρης. 115 (113), (114) roads.gr 6/11/2004 (115) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.34 69

71 4.στ3 Κτήμα Τάτση Ιστορικό Πολύ μακριά στον τόπο και στο χρόνο άρχισε η ενασχόληση της οικογένειας Τάτση με το αμπέλι και το κρασί. Πιο συγκεκριμένα κατάγεται από το Άνω Βοδενό της Ανατολικής Ρωμυλίας, περιοχή από αιώνες αμπελουργική. Το 1924 οι πρόσφυγες παππούδες τους επέλεξαν ως τόπο εγκατάστασης την επίσης αμπελουργική Γουμένισσα. Οι Τάτσηδες απέκτησαν αμπέλι στο ύψωμα Λιμπάσκεριτ, θέση ιδανική για αμπελοκαλλιέργεια, σε ασβεστολιθικά tatsi εδάφη, που δεν αρδεύονται, και το δουλεύουν οικογενειακά, πρώτα ο παππούς, μετά ο γιος του Χρήστος μαζί με τους γιους του, Περικλή και το Στέργιο, το γεωπόνο. Σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις παράγουν λίγες χιλιάδες φιάλες ξηρό, ερυθρό κρασί από ξινόμαυρο και νεγκόσκα και ένα αρωματικό λευκό, από ροδίτη και σενζώ. 116 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Στον χώρο του οινοποιείου θα σας υποδεχτούν τα νεώτερα μέλη της οικογένειας Τάτση, Στέργιος και Περικλής. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας και υπεύθυνος είναι ο κ. Τάτσης Στέργιος. 117 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Τάτση πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Τάτσης Στέργιος. 118 (116) roads.gr 6/11/2004 (117),(118) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.34 70

72 4.στ 4 Κτήμα Λίγας Ιστορικό Στην Πέλλα εμπνεύστηκε ο Ευριπίδης, ο μεγάλος τραγικός, τις Βάκχες του. Από την Πέλλα ξεκίνησε ο Αλέξανδρος την περίφημη εκστρατεία του Πήρε το δρόμο του Θεού του Διόνυσου για να ανακαλύψει τα μυστήρια και τα μέρη όπου φύεται η άμπελος. Ως τις αρχές του 20 ου αιώνα, η περιοχή υπήρξε ένας πελώριος αμπελώνας. Οι Γάλλοι που στρατοπέδευαν στις όχθες του Γαλλικού ποταμού, εδώ αναζητούσαν και εύρισκαν το καλό κρασί, στα υψώματα του Πάϊκου. Όμως οι ασθένειες της αμπέλου από τη μια, η αποξήρανση της λίμνης από την άλλη, έστρεψαν τους κατοίκους σε άλλες καλλιέργειες. Η γνώση όμως και η αγάπη, που συνόδευε το αμπέλι σ αυτή τη περιοχή δεν ήταν δυνατόν να ξεχαστεί. Το 1985 ο οινολόγος Θωμάς Λίγας ξεκινά μελέτη των οικοσυστημάτων της περιοχής με σκοπό να αξιοποιήσει την τεχνογνωσία της γαλλικής του παιδείας στις πειραματικές οινοποιήσεις, αλλά και την εμπειρία του, εφ όσον γνώριζε τη γη της Πέλλας από παιδί. Στα υψώματα των Γιαννιτσών, στις Πλαγιές του Πάϊκου τα εδάφη είναι αργιλοασβεστώδη με πλούσια οργανική ύλη και οι ευεργετικοί αέρηδες εναλλάσσονται βοριάδες-νοτιάδες. Σ αυτό το οικοσύστημα με άφθονη ηλιοφάνεια, οι γηγενείς ποικιλίες Ροδίτης, Ξινόμαυρο όπως και οι ευγενείς Sauvignon, Chardonnay, Ugni Blanc, Merlot βρίσκουν ιδανικές συνθήκες για να δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό. Απ αυτές τις συνιστώμενες ποικιλίες προέρχεται ο τοπικός οίνος Πέλλας. Από το 1997 όλοι οι αμπελώνες του κτήματος Λίγα καλλιεργούνται με βιολογικό τρόπο. Ο σύγχρονος εξοπλισμός του οινοποιείου, στο Κτήμα, προσφέρει την τεχνολογική υποστήριξη, που αξίζει σε ένα ευεργετημένο από τη φύση σταφύλι. Τα δρύινα βαρέλια στο κελάρι θα ωριμάσουν τα κρασιά στο χρόνο. Η φροντίδα του οινοποιού σε όλο το διάβα από το αμπέλι έως την εμφιάλωση εγγυάται την ποιότητα και τη σφραγίζει με την υπογραφή Λίγας. 119 (119) roads.gr 6/11/

73 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το Κτήμα Λίγα βρίσκεται στα Γιαννιτσά του νομού Πέλλας. Παράγει τους τοπικούς οίνους Πέλλας, Κτήμα Λίγας Ροδίτης, Λευκός, Ροζέ, Ερυθρός. Οι επισκέπτες ξεναγούνται στο οινοποιείο, στα κελάρια και δοκιμάζουν τα κρασιά στην ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, όπου παρακολουθούν ένα βίντεο της αμπελοοινικής ιστορίας του τόπου αλλά και τις διαδικασίες παραγωγής κρασιού. Στην αίθουσα οργανώνονται επίσης δραστηριότητες πολιτιστικού περιεχομένου. Οι επισκέπτες μπορούν να προμηθευτούν κρασιά σε ειδικές τιμές. Στον αύλιο χώρο εκτίθεται ντόπιο ξύλινο πατητήρι του 19 ου αιώνα. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο από Δευτέρα έως Παρασκευή 10:00-15:00 και Σάββατο 10:00-13:00. Υπεύθυνος για την ξενάγηση είναι ο κ. Λίγας Θωμάς. 120 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Λίγας πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Λίγας Θωμάς Ζ Διαδρομή της Ηπείρου. 4.ζ 1 Κατώγι και Στροφιλιά Α.Ε. Ιστορικό Η Κατώγι Στροφιλιά Α.Ε. προήλθε το 2001 από την συγχώνευση δύο εταιρειών, της Κατώγι Αβέρωφ και της Στροφιλιάς. Η εταιρεία Κατώγι Αβέρωφ μετράει δεκαετίες στο χώρο και η ιστορία της ξεκινάει το 1961, όταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ πολιτικός- συγγραφέας και λάτρης της γενέτειράς του, αποφασίζει να δημιουργήσει σε μια πλαγιά της Πίνδου, στο Μέτσοβο, μια (120) roads.gr 6/11/2004 (121) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.31 72

74 σύγχρονη οινοποραγωγική μονάδα. Πείθει τους κατοίκους της περιοχής να προχωρήσουν σε αναμπέλωση των αμπελώνων τους και στη φύτευση της γαλλικής ποικιλίας Cabarnet Sauvignon, άγνωστης μέχρι τότε στην Ελλάδα. Το εγχείρημα τολμηρό, το πείραμα όμως πετυχαίνει και η πρώτη εμφιάλωση του Κατώγι Μετσόβου είναι γεγονός. Η εταιρεία Στροφιλιά δημιουργήθηκε το Ξεκίνησε με την αναμπέλωση του οικογενειακού αμπελώνα της οικογένειας Μαλτέζου, με σκοπό την αξιοποίηση αυτής της οινοπαραγωγικής ζώνης. Μολονότι ξεκίνησε σαν παιχνίδι με μόνα εφόδια το κέφι, το μεράκι και την αγάπη για το κρασί, η εταιρεία, λόγω των ικανοτήτων των ανθρώπων της, κατάφερε να γίνει γρήγορα γνωστή στην Ελληνική αγορά, με κυριότερο εκπρόσωπο της τον λευκό οίνο Στροφιλιά. 122 Κοινός κρίκος των δύο εταιρειών υπήρξε η εταιρεία Οκτάνα, που ιδρύθηκε το 1998 από τις οινοποιητικές εταιρείες Αμπελώνες Αντωνόπουλου, Κτήμα Μερκούρη. Κατώγι, Στροφιλιά και το δίκτυο διανομής Santa Maura, με σκοπό την αξιοποίηση του υψηλότατου ποιοτικού δυναμικού των αμπελώνων της ορεινής Νεμέας, στην οποία καλλιεργείται η ευγενέστερη και αρχαιότερη ερυθρή ελληνική ποικιλία Αγιωργίτικο, για την παραγωγή ερυθρού οίνου ΟΠΑΠ Νεμέας Γνωστές στο ευρύ κοινό και αποδεκτές από το σύνολο των ελληνικών οινοπαραγωγικών εταιρειών, οι δύο εταιρείες αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους και να δημιουργήσουν την Κατώγι Στροφιλιά Α.Ε. με δικό τους δίκτυο διανομής, που θα αναδείξει καθαρότερα τη φυσιογνωμία των προϊόντων της, μέσα και έξω από την Ελλάδα. 123 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το ωράριο επίσκεψης έχει ως εξής: από Δευτέρα έως και Παρασκευή 8:00-14:30 και Σαββατοκύριακα κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. Υπεύθυνος είναι ο κ. Δημήτρης Ζιάννης. 124 (122) strofilia.gr 20/9/2004 (123), (124) roads.gr 6/11/

75 Υπηρεσίες Στο Κατώγι & Στροφιλιά Α.Ε. πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Ζιάννης Δημήτρης ζ 2 Ε.Α.Σ.Ι. -Οινοποιείο Ζίτσας Ιστορικό Η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Ιωαννίνων παράγει τα ονομαστά κρασιά από σταφύλια των παραγωγών-μελών της. Οι αμπελώνες βρίσκονται στις απότομες πλαγιές της Ζίτσας, που εκτείνονται μέχρι τις όχθες του ποταμού Καλαμά. Ήδη από τον 17 ο αιώνα το κρασί της περιοχής ήταν γνωστό και έξω από τα σύνορα της Ηπείρου, κάτι, που μέχρι σήμερα δεν έχει αλλάξει. Τα ονομαστά κρασιά του συνεταιριστικού οινοποιείου είναι μοναδικά λόγω των εδαφολογικών και κλιματικών συνθηκών. Παράγονται με ιδιαίτερη φροντίδα από την εκλεκτή ποικιλία Ντεμπίνα, η οποία καλλιεργείται παραδοσιακά (τουλάχιστον από τον 7 ο αιώνα) σε υψόμετρο 700 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Τα κρασιά από Ντεμπίνα εκτιμούνται για την ποιότητά τους και τη μοναδικότητα των χαρακτηριστικών τους. 126 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο της Ζίτσας είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας και υπεύθυνοι για την ξενάγηση είναι Β. Βαιμάκης, Ε. Σίντου. 127 Υπηρεσίες Στο Οινοποιείο Ζίτσας πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Βαϊμάκης Βασίλης. 128 (125),(127),(128) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.50 (126) roads.gr 6/11/

76 4.Η Η Διαδρομή των Λιμνών. 4.η 1 Κυρ- Γιάννη Α.Ε.- Οινοποιείο Αμυνταίου Ιστορικό Το οινοποιείο της Κυρ-Γιάννη Α.Ε. βρίσκεται στον οικισμό του Αγίου Παντελεήμονα και είναι κτισμένο σε ιδιωτικό οικόπεδο 11 στρεμμάτων. Τα προϊόντα του οινοποιείου του Αμυνταίου είναι τα εξής:-σαμαρόπετρα, λευκός τοπικός οίνος Φλώρινας, - Παράγκα, ερυθρός Μακεδονικός τοπικός οίνος, - Ακακίες, ροζέ, Αμύνταιο Ο.Π.Α.Π., -Chardonnay, λευκός τοπικός οίνος Φλώρινας, - Sauvignon Blanc,λευκός τοπικός οίνος Φλώρινας. 129 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο της Κυρ- Γιάννη Α.Ε. βρίσκεται στον οικισμό του Αγίου Παντελεήμονα και είναι κτισμένο σε ιδιωτικό οικόπεδο 11 στρεμμάτων. Οι υπεύθυνοι του οινοποιείου ξεκινούν την ξενάγηση του επισκέπτη από την είσοδό του στον περιβάλλοντα χώρο του οινοποιείου. Σε ειδικά διαμορφωμένο κήπο ενημερώνουν τον επισκέπτη για την εταιρεία και για τη διαδρομή, που θα ακολουθήσουν. Πριν την είσοδο στους παραγωγικούς χώρους του οινοποιείου, οι επισκέπτες επισκέπτονται τον επιδεικτικό αμπελώνα που βρίσκεται στον περιβάλλοντα χώρο του οινοποιείου όχι μόνο για παραγωγικούς σκοπούς, αλλά και για την ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά, με την αμπελοκαλλιέργεια στην περιοχή. Στην συνέχεια ο επισκέπτης γνωρίζει την παραγωγική διαδικασία βήμα προς βήμα (από τη σταφυλοδόχο μέχρι τα βαρέλια παλαίωσης και την εμφιάλωση). Ακόμα ενημερώνεται για τις παραδοσιακές μεθόδους οινοποίησης, βλέποντας παλαιά εργαλεία οινοποίησης και τέλος πραγματοποιεί οινογευστικές δοκιμές με τα προϊόντα του οινοποιείου. (129) roads.gr 6/11/

77 Μετά τις οινογευστικές δοκιμές ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να αγοράσει τα κρασιά, που δοκίμασε σε συσκευασίες εμπορίου ή συσκευασίες δώρων. Το οινοποιείο είναι επισκέψιμο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας και υπεύθυνος είναι ο κ. Μπόσκος Χρήστος. 130 Υπηρεσίες Στο Οινοποιείο Κυρ- Γιάννη πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Μπόσκος Χρήστος η 2 Ε.Α.Σ. Αμυνταίου Ιστορικό Το Οινοποιείο της Ε.Α.Σ. Αμυνταίου ξεκίνησε τη λειτουργία του το Σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά, έχει να επιδείξει μια λαμπρή πορεία μέσα στο χρόνο. Η αγάπη για το αμπέλι και το κρασί, η φροντίδα για την ανάπτυξη και την εξέλιξη της περιοχής, επιφόρτισε το οινοποιείο της Ε.Α.Σ. Αμυνταίου με ένα ρόλο πρωταγωνιστικό και καθοδηγητικό. Η καθιέρωση της ζώνης Αμυνταίου σαν ζώνη Ο.Π.Α.Π. για την παραγωγή ερυθρών Ο.Π.Α.Π. κρασιών και του μοναδικού ροζέ Ο.Π.Α.Π. αφρώδη αλλά και ξηρού ήρεμου οίνου, βοήθησε το Οινοποιείο της Ε.Α.Σ. Αμυνταίου να δημιουργήσει εξαιρετικά κρασιά. 132 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο της Ε.Α.Σ. Αμυνταίου βρίσκεται στην ομώνυμη πόλη και παράγει οίνους αποκλειστικά από σταφύλια της ερυθρής ποικιλίας Ξινόμαυρο, που κυριαρχεί στην περιοχή. (130), (132) roads.gr 6/11/2004 (131) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.28 76

78 Κατά τη διάρκεια της ξενάγησης ο επισκέπτης θα ενημερωθεί σχετικά με την ιστορία της Ε.Α.Σ. Αμυνταίου και του οινοποιείου, θα γνωρίσει την αμπελοοινική ιστορία και παράδοση του τόπου, θα ξεναγηθεί στις εγκαταστάσεις του οινοποιείου. Επίσης, μπορεί να γνωρίσει την παραγωγική διαδικασία, παλαίωσης κρασιών στην επισκέψιμη κάβα του οινοποιείου. Τέλος, θα έχει τη δυνατότητα να δοκιμάσει κρασιά της Ένωσης υπό την καθοδήγηση οινολόγου του οινοποιείου. Η Ε.Α.Σ. Αμυνταίου παράγει λευκούς, ροζέ και ερυθρούς και αφρώδεις ροζέ. Το στοιχείο, που πρέπει να τονιστεί είναι ότι στο οινοποιείο της Ε.Α.Σ. Αμυνταίου παράγεται ο μοναδικός ροζέ αφρώδης οίνος Ο.Π.Α.Π. στην Ελλάδα. Ο επισκέπτης μπορεί μετά τις οινογευστικές δοκιμές να αγοράσει τα κρασιά της αρεσκείας του σε μεμονωμένες φιάλες, συσκευασίες εμπορίου και συσκευασίες δώρων. Το ωράριο επισκέψεων έχει ως εξής: από Δευτέρα έως και Παρασκευή 7:00-14:00 κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. 133 Υπηρεσίες Στην Ε.Α.Σ. Αμυνταίου πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Μπόσκος Χρήστος η 3 Κτήμα Άλφα Ιστορικό Στην περιοχή Αμυνταίου στο Βορειοδυτικό άκρο της Ελλάδας βρίσκεται η Ζώνη Ονομασία Προέλευσης Αμύνταιο Ανωτέρας Ποιότητας. Η εταιρεία Κτήμα Άλφα Α.Ε. ιδρύθηκε το 1998 με σκοπό την ανάπτυξη και την εκμετάλλευση ιδιόκτητου ενιαίου αμπελώνα 325 στρεμμάτων στην κτηματική περιοχή Βεγόρας και την παραγωγή οίνων Ο.Π.Α.Π. και τοπικών, λευκών και ερυθρών, ήσυχων και αφρωδών. (133) roads.gr 6/11/2004 (134) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.28 77

79 Ο αμπελώνας της εταιρείας είναι γραμμικός, σχετικά χαμηλής διαμόρφωσης (1,30x 2,00 m.), με μια πυκνότητα φύτευσης 390 φυτά ανά στρέμμα. Ο αμπελώνας είναι ενιαίος, γεγονός, που αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για υψηλή ποιοτική διαχείριση της παραγωγής. Το οινοποιείο έχει σχεδιασθεί να βρίσκεται μέσα στον αμπελώνα για να επιτυγχάνεται με τον τρόπο αυτό η μικρότερη δυνατή επιβάρυνση, που προκαλεί η μεταφορά του τρυγητού από τον αμπελώνα στο οινοποιείο. Στόχος σε πρώτη φάση είναι η δημιουργία και ανάπτυξη ενός πρότυπου- επιδεικτικού αμπελώνα, ο οποίος θα έχει τη δυναμική να εξελίσσει την παραγωγή του με όρους ποιότητας και κατά συνέπεια και τα παραγόμενα προϊόντα. Η ανάπτυξη και εφαρμογή σύγχρονων τεχνικών διαχείρισης του αμπελώνα σε θέματα άρδευσης, φυτοπροστασίας, διαμόρφωσηςαμπελοκομικής τεχνικής, αμπελοκαλλιέργειας και προσδιορισμού του χρόνου ωρίμανσης, αναδεικνύει τη διαχείριση του αμπελώνα στο κέντρο της φιλοσοφίας της εταιρείας. 135 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το οινοποιείο προς το παρόν δεν είναι επισκέψιμο, επισκέψιμοι είναι μόνο οι αμπελώνες όπου γίνονται και πωλήσεις κρασιών. 136 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Άλφα πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθηνος είναι ο κ. Ρούφας Κοσμάς. 137 (135), (136) roads.gr 6/11/2004 (137) IDEM: Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.28 78

80 4.η 4 Κτήμα Βογιατζή Ιστορικό Η οικογένεια Βογιατζή έχει τη δική της ιστορία στο οινεμπόριο, που καταγράφεται από τις αρχές του αιώνα όταν μεγάλες ποσότητες οίνων της περιοχής Βελβεντού, μεταφέρονταν και πωλούνταν στην αναπτυσσόμενη την περίοδο εκείνη πόλη της Κατερίνης, όπου και εγκαταστάθηκε η οικογένεια, διατηρώντας οινοπωλείο- ουζερί μέχρι το Από την τρίτη γενιά, ο Γιάννης μετά από σπουδές στην οινολογία στο Πανεπιστήμιο του Μπορντώ της Γαλλίας, και σημαντική εμπειρία στην Ελληνική οινοπαραγωγή, με τον αδελφό του Νίκο, μηχανολόγο, και τον πατέρα τους Χαρίση, αποφασίζουν να επιστρέψουν στο Βελβεντό δημιουργώντας ένα νέο, ιδιόκτητο αμπελώνα. Το 1997 ιδρύεται η Κτήμα Βογιατζή Ε.Π.Ε., με αντικείμενο την παραγωγή και ανάδειξη των προϊόντων του αμπελώνα. Η εταιρεία είναι μέλος της Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος και συμμετέχει στο πρόγραμμα Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. Ο αμπελώνας έκτασης 30 στρεμμάτων, βρίσκεται κοντά στην τεχνητή λίμνη Πολυφύτου, σε υψόμετρο 380 μέτρων. Η κλίση είναι πολύ μικρή και διακρίνονται τρεις ομάδες εδαφών, τα αμμοπηλώδη, τα αργιλοπηλώδη και τα αργιλώδη ασβεστολιθικά. Το κλίμα είναι ηπειρωτικό, επηρεάζεται όμως σημαντικά από τη γειτνίαση με τη λίμνη και συγκεκριμένα από τη σταθερή παρουσία ανέμων οι οποίοι τους καλοκαιρινούς μήνες αποτελούν πηγή δροσιάς για το αμπέλι. Η παρουσία των ανέμων συμβάλει επίσης στη μειωμένη εμφάνιση ασθενειών με αποτέλεσμα να εφαρμόζονται με απόλυτη επιτυχία οι αρχές της βιολογικής καλλιέργειας. Η φύτευση είναι πυκνή, 450 φυτά ανά στρέμμα, η ποικιλιακή σύνθεση περιλαμβάνει 10 κύριες ποικιλίες, 5 λευκές και 5 ερυθρές, καθώς και ένα τμήμα πειραματικό με πολλές τοπικές ποικιλίες. 138 (138) roads.gr 6/11/

81 Πρόγραμμα Ξεναγήσεων Το Κτήμα Βογιατζή, ιδρύθηκε το 1997 και είναι επισκέψιμο όπως και ο αμπελώνας, συνολικής έκτασης 30 στρεμμάτων, από τον οποίο παράγονται τα κρασιά του Κτήματος, που είναι λευκά, ροζέ και ερυθρά ξηρά. Στο οινοποιείο ο επισκέπτης θα γνωρίσει την ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας στην περιοχή, τις ποικιλίες, που καλλιεργούνται στον αμπελώνα του Κτήματος και την παραγωγική διαδικασία, που εφαρμόζεται στο οινοποιείο. Ακόμα ο επισκέπτης θα μπορέσει να παρακολουθήσει το οπτικοακουστικό πολυθέαμα παρουσίασης της αμπελοοινικής ιστορίας του Βελβεντού και του Κτήματος και να αγοράσει όποια από αυτά επιθυμεί. Σε μικρή απόσταση από το Κτήμα Βογιατζή, ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί το Γυναικείο Συνεταιρισμό Βελβεντού ο οποίος παράγει τοπικά παραδοσιακά προϊόντα. Το ωράριο επίσκεψης έχει ως εξής: Σαββατοκύριακα 9:00-15:00 κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας. 139 Υπηρεσίες Στο Κτήμα Βογιατζή πραγματοποιείται καλλιέργεια αμπελώνων καθώς επίσης παραγωγή, εμφιάλωση και εμπορία οίνων. Υπεύθυνος είναι ο κ. Βογιατζής Γιάννης. 140 (139) IDEM: roads.gr 6/11/2004 (140) Επαγγελματικός Οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού Κλάδου, Το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2004 Σελ.28 80

82 ΕΝΟΤΗΤΑ 5 η ΣΤΟΥΣ ΔΡΟΜΟΥΣ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ ΤΗΣ Β. ΕΛΛΑΔΟΣ- Ο ΆΓΙΟΣ ΤΡΥΦΩΝΑΣ ΓΙΟΡΤΑΖΕΙ. Την πρώτη Φεβρουαρίου η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου Τρύφωνα, που έχει καθιερωθεί στην εθιμική λατρεία ως π προστάτης των αμπελουργών. Ο Άγιος παρουσιάζεται μάλιστα στις νεώτερες λαϊκές αγιογραφίες ως νέος, αγένειος, σγουρομάλλης, κρατών κλαδευτήρι, εργαλείο δηλαδή με το οποίο γίνεται η κύρια αμπελουργική εργασία της χρονικής αυτής περιόδου. Πουθενά στο Συναξάριό του δεν αναφέρονται επεισόδια από το βίο ή τα θαύματά του, που να συνδέουν τον Άγιο με το αμπέλι ή το κρασί. Πως συσχετίστηκε λοιπόν ο Μεγαλομάρτυρας Τρύφωνας με την άμπελο και το μεθυστικό της προϊόν; Ο Άγιος Τρύφωνας γεννήθηκε στη Λάμψακο, παραλιακή πόλη της Φρυγίας και μαρτύρησε το 249 μ. Χ., όταν αυτοκράτορας του Ρωμαϊκού κράτους ήταν ο Δέκιος, στη Νίκαια της φρυγικής Βιθυνίας. Η περιοχή ήταν ξακουστή για τους αμπελώνες της όπως και όλα τα παράλια της Προποντίδας. Εκεί βρίσκονταν πόλεις που φημίζονταν για την αφθονία των κρασιών τους, ο Άγιος πολιούχος της Νίκαιας συνδέεται λοιπόν καταρχήν με την άμπελο και τον οίνο λόγω προέλευσης από περιοχή παραγωγής οίνων ποιότητος, αφού λίγες ήταν οι βυζαντινές επαρχίες, που μπορούσαν να καυχηθούν για τον οίνο τους τόσο όσο οι περιοχές της Προποντίδας. Η θέση της γιορτής του στον ετήσιο κύκλο πρέπει να έπαιξε επίσης ρόλο στην καθιέρωση του Αγίου ως προστάτη των αμπελουργών. Παρόλο που το αμπέλι κοιμάται, γυμνό από τσαμπιά, άνθη, φύλλα και χλωρού βλαστούς, ο Φεβρουάριος αποτελεί κρίσιμη καμπή στο βλαστικό του κύκλο, Είναι η χρονική περίοδος κατά την οποία αρχίζει παραδοσιακά η σημαντικότερη ίσως αμπελουργική φροντίδα, το κλάδεμα. Το κλάδεμα είναι τεχνική εργασία για την οποία οι αμπελουργοί δηλώνουν ότι χρειάζεται πείρα, μαστοριά και γνώση του συγκεκριμένου αμπελώνα. Κλαδεύοντας, ο αμπελουργός επεμβαίνει δυναμικά στο αμπέλι του και ρυθμίζει την ποσότητα άρα και την ποιότητα της παραγωγής του, ενώ καθορίζει αναπόφευκτα τη διάρκεια της ζωής αλλά και την υγιεινή κατάσταση των κλημάτων. 81

83 Πανάρχαιες αντιλήψεις για τη βλάστηση και τη γονιμότητα βρήκαν πιθανότατα στέγη στον εορτασμό του Μεγαλομάρτυρα Τρύφωνα, την πρώτη του Φεβρουαρίου. Οι γεωργοί και ειδικά οι αμπελουργοί προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν την προστασία των θεϊκών δυνάμεων πριν αρχίσουν το κλάδεμα. Ο Άγιος Τρύφωνας ήταν ήδη καθιερωμένος ως Άγιος προστάτης των αμπελουργών στους χριστιανικούς πληθυσμούς της βαλκανικής χερσονήσου. Στις αμπελουργικές περιοχές της Μακεδονίας μάλιστα ήταν ιδιαίτερα γνωστός και σεβαστός, όπως μαρτυρά η προφορική παράδοση των ντόπιων κατοίκων της Γουμένισσας, της Νάουσας, του Αμυνταίου, οι τοιχογραφίες του Αγίου σε ιερούς ναούς που χτίστηκαν τον δέκατο ένατο αιώνα αλλά και το αρκετά συνηθισμένο ανδρικό βαφτιστικό όνομα Τρύφων. Η ένταση της λατρείας του Αγίου επηρεάζεται από την ύπαρξη αμπελώνων καθώς και τη σπουδαιότητα τους για την οικονομία της περιοχής. 141 (141) roads.gr 6/11/

84 ΕΝΟΤΗΤΑ 6 η ΜΟΥΣΕΙΟ ΟΙΝΟΥ ΚΑΙ ΑΜΠΕΛΟΥ ΝΑΟΥΣΑΣ Ο Δημοτικός Πολιτισμός Οργανισμός Νάουσας και η Ένωση Οινοπαραγωγών των Αμπελώνων της Μακεδονίας κατά τη διάρκεια της πολύχρονης συνεργασίας τους, διέγνωσαν την ανάγκη ίδρυσης ενός κεντρικού μουσείου για τη σημαντική οινοπαραγωγική περιοχή της Νάουσας. Έτσι την Τετάρτη 18 Δεκεμβρίου 2002 πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του Μουσείου Οίνου και Αμπέλου Νάουσας στο ισόγειο του Παραδοσιακού Κτιρίου Ιωάννη Μπουτάρη, στη οδό Χατζημαλούση 17. Το Μουσείο Αμπέλου και Οίνου της Νάουσας, το μοναδικό στο είδος του στην Ελλάδα, παρουσιάζει την ιστορία της αμπελοκαλλιέργειας και της οινοπαραγωγής στην περιοχή της Νάουσας από τον 17 ο αιώνα ως τις μέρες μας. Στόχος του μουσείου είναι να παρουσιάσει τη σημαντική θέση της αμπελουργίας και οινοποιίας στη Νάουσα, την εξέλιξή της στο χρόνο και την ομαλή μετάβαση από την παραδοσιακή στη σύγχρονη μορφή της. Ο χαρακτήρας του μουσείου είναι εκπαιδευτικός. Απευθύνεται σε όλους όσους ενδιαφέρονται για το κρασί και ειδικότερα για το κρασί της Νάουσας. Τα αντικείμενα που εκτίθενται είναι όλα παλιά αντικείμενα αμπελοκαλλιέργειας και οινοπαραγωγής από την περιοχή της Νάουσας. 142 Η έκθεση ολοκληρώνεται με την παρουσίαση των σύγχρονων οργανωμένων οινοποιείων της περιοχής, παρέχοντας στον επισκέπτη μια σαφή εικόνα για τη σημασία της σύγχρονης αμπελοοινικής δραστηριότητας στην Νάουσα. Η υλοποίηση του μουσείου χρηματοδοτήθηκε από την Κοινοτική Πρωτοβουλία Leader I, τον ΔΗ.Π.Ο.Ν. και το Ίδρυμα Στέλιου και Φανής Μπουτάρη. 143 (142) roads.gr 6/11/2004 (143) 2/8/

85 ΕΝΟΤΗΤΑ 7η ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 7.1 Ανοιχτές Πόρτες Οι Ανοιχτές Πόρτες αποτελούν μία πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πόλεων του Κρασιού, με στόχο, η κάθε πόλη που συμμετέχει στο δίκτυο να δημιουργήσει ένα γεγονός γύρω από το κρασί, που θα φέρει τον καταναλωτή κοντά στο χώρο παραγωγής του. Πιο συγκεκριμένα, για δύο μέρες, σε όλη την Ευρώπη, όλα τα οινοποιεία διοργανώνουν εκδηλώσεις για το κρασί. Με αφετηρία το πνεύμα συνεργασίας και σύμπνοιας των μελών της και θέλοντας να δημιουργήσει ένα αντίστοιχο γεγονός σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, η Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, μέσω του δικτύου διαδρομών των «Δρόμων του Κρασιού», προσπαθεί να θεσμοθετήσει ένα αντίστοιχο γεγονός, έτσι ώστε, με την πάροδο του χρόνου να εμπλουτίζεται και οι καταναλωτές (έλληνες και ξένοι) κάθε Μάιο να το περιμένουν και να συμμετέχουν σε αυτό. 144 Φέτος, σε μία πρώτη εφαρμογή στις 15 και 16 Μαΐου 2004, από τις 10:00 έως τις 18:00, τα μέλη της Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, 24 οινοποιητικές εταιρίες άνοιξαν τα οινοποιεία τους και προσκάλεσαν το κοινό να επισκεφθεί και να ξεναγηθεί, να δοκιμάσει εξαιρετικά κρασιά και να αγοράσει σπάνιες σοδειές σε ειδικές τιμές ος Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου Θεσσαλονίκης Το 2004 δεν ήταν μόνο η χρονιά των Ολυμπιακών αγώνων της Αθήνας αλλά και του «4 ου Διεθνούς Διαγωνισμού Οίνου Θεσσαλονίκης». Η «Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος» και η Διεθνής Επαγγελματική Έκθεση Οίνων, Αποσταγμάτων και Αμπελοοινικού Εξοπλισμού «Οινόραμα 2004» προσκάλεσε την παγκόσμια οινοπαραγωγική κοινότητα να συμμετάσχει στον «4 ο Διεθνούς Διαγωνισμού Οίνου (144) 1/12/2004 (145) roads.gr 6/11/

86 Θεσσαλονίκης», που έλαβε χώρα στις Μαρτίου 2004 στην Αθήνα, στα πλαίσια του Οινοράματος. Πρόκειται για το μοναδικό Διεθνή Διαγωνισμό Οίνου, που πραγματοποιείται στην Ελλάδα, υπό την αιγίδα των: Διεθνές Γραφείο Αμπέλου και Οίνου, Διεθνής Ένωση Οινολόγων, Διεθνής Ένωση Οινοχόων, Ένωση Ελλήνων Οινολόγων, Σύνδεσμος Ελληνικού Οίνου, Εθνική Διεπαγγελματική Οργάνωση Αμπέλου και Οίνου και με την υποστήριξη των:ελληνικός Οργανισμός Εξωτερικού Εμπορίου, Πανελλήνια Ένωση Οινοχόων, Ένωση Ελλήνων Δημοσιογράφων και Συγγραφέων Οίνου. Εικοσιοχτώ καταξιωμένοι γευσιγνώστες από την Ελλάδα και το εξωτερικό (οινολόγοι, οινοχόοι και δημοσιογράφοι οίνου), δοκίμασαν τα κρασιά που συμμετείχαν στο Διαγωνισμό. Οι τρεις προηγούμενοι Διαγωνισμοί, πραγματοποιήθηκαν με μεγάλη επιτυχία στη Θεσσαλονίκη, στα πλαίσια της Διεθνούς Έκθεσης Τροφίμων και Ποτών DETROP, με διεθνείς συμμετοχές από Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γερμανία, Ελβετία, Μ. Βρετανία, Σλοβενία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Τσεχία, Βουλγαρία, Κύπρο, Λίβανο, Fyrom, Αυστραλία, Η.Π.Α., Καναδά, Χιλή, Μεξικό, Αργεντινή. Όπως σε όλους τους διεθνείς διαγωνισμούς, που πραγματοποιούνται υπό την αιγίδα του Διεθνούς Γραφείου Αμπέλου και Οίνου απονεμήθηκαν: Μεγάλο χρυσό μετάλλιο, Χρυσό μετάλλιο, Ασημένιο μετάλλιο και Χάλκινο μετάλλιο, που αποτελούν διαβατήριο για υψηλές πωλήσεις. Στον «4 ο Διεθνούς Διαγωνισμού Οίνου Θεσσαλονίκης»,απονεμήθηκαν επίσης και ειδικές διακρίσεις στα κρασιά με την υψηλότερη βαθμολογία, που προέρχονται αποκλειστικά: από τις λευκές ελληνικές ποικιλίες: Ασήρτικο, Βηλάνα και Μοσχοφίλερο, από τις ερυθρές ελληνικές ποικιλίες: Ξινόμαυρο και Αγιωργίτικο, από άγνωστη ελληνική ποικιλία και από μικρό νησί της Μεσογείου. Ο επόμενος Διεθνής Διαγωνισμός Οίνου Θεσσαλονίκης πρόκειται να πάρει χώρα στις 2-4 Μαρτίου 2005 στο ξενοδοχείο Hyatt Regency στη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με την Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα Βορείου Ελλάδος και τη HELEXPO. 146 (146) roads.gr 6/11/

87 7.3 14ο Διεθνές Συμπόσιο Οινολογίας Το Συμπόσιο διοργανώνεται από τη Διεθνή Ένωση Οινολογίας, Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οινικού Μάρκετινγκ. Η Ένωση αριθμεί 160 μέλη από 16 χώρες, τα οποία είναι φυσικά πρόσωπα, ενώσεις και εταιρείες και έχει ως στόχο την παρουσίαση των τελευταίων επιστημονικών γνώσεων στους ανθρώπους του οινοποιητικού κλάδου, για την επίτευξη του οποίου διοργανώνει κάθε τρία χρόνια Διεθνές Οινολογικό Συμπόσιο σε μία οινική περιοχή του κόσμου. Κατά τη διάρκεια του Συμποσίου, διεθνώς αναγνωρισμένοι επιστήμονες, έμπειροι οινοποιοί και ειδικοί από το χώρο των προμηθευτών αναπτύσσουν επίκαιρα θέματα Οινολογίας και Μάρκετινγκ κρασιού. Μετά το τέλος του Συμποσίου, ακολουθεί πρόγραμμα επισκέψεων, κυρίως αμπελοοινικού ενδιαφέροντος στη χώρα υποδοχής. Οι εισηγητές συγκεντρώνονται στα πρακτικά του Συμποσίου, τα οποία διατίθενται στους συμμετέχοντες καθώς και στα μέλη της Ένωσης. Το προσεχές Συμπόσιο, που θα λάβει χώρα στην Ελλάδα, στο Πόρτο Καρράς της Χαλκιδικής το Μάιο του 2005 και στο οποίο συνδιοργανωτής είναι η Ένωση των Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, θα επικεντρωθεί σε θέματα οινικού πολιτισμού, αμπελουργίας, τεχνολογίας οίνου και μάρκετινγκ. Στα πλαίσια του Συμποσίου θα πραγματοποιούνται εισηγήσεις ημερησίως, αφιερωμένες την πρώτη μέρα στον Οινικό Πολιτισμό, τη δεύτερη στην Τεχνολογία (αμπέλου και οίνου) και την τρίτη στο Μάρκετινγκ. 147 (147) roads.gr 6/11/

88 ΕΝΟΤΗΤΑ 8 η Η ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ LEADER. Η κοινοτική πρωτοβουλία LEADER δημιουργήθηκε με στόχο την αναζήτηση λύσεων προσαρμοσμένων σε αγροτικές περιοχές που υστερούν ως προς την ανάπτυξη. Γι αυτόν τον λόγο στηρίχθηκε στην ενεργό συμμετοχή του τοπικού πληθυσμού, των επιχειρήσεων, των ενώσεων και των συλλογικών φορέων που μέσα από μία Ομάδα Τοπικής Δράσης (ΟΤΔ) επινοούν και αναλαμβάνουν από κοινού ενέργειες ανάπτυξης οι οποίες προσιδιάζουν στην εν λόγω περιοχή και έχουν διαρκή αποτελέσματα. Μετά από την εφαρμογή του προγράμματος LEADER I πραγματοποιήθηκαν : η συγκρότηση και λειτουργία Τοπικών Οργανισμών, ολοκληρωμένων αναπτυξιακών σχεδίων και υποστηρικτικών υποδομών συνεχούς ενημέρωσης και υποστήριξης, η διασφάλιση τεχνικών υποδομών υποστήριξης της αγροτικής ανάπτυξης, η στήριξη των προϊόντων, των επιχειρήσεων και των πρωτοβουλιών και τέλος η ενθάρρυνση του ενδογενούς δυναμικού για την ανάληψη πρωτοβουλιών. Μέσα από αυτό δημιουργήθηκαν οι προοπτικές για την συνέχεια της πρωτοβουλίας και έτσι σχεδιάστηκε το LEADER IΙ το οποίο στηρίζει υποδειγματικές πρωτοβουλίες αγροτικής ανάπτυξης. Αυτό επιτυγχάνεται με καινοτόμες δράσεις, αποδεικτικές και μεταβιβάσιμες οι οποίες σκιαγραφούν και υποστηρίζουν τις νέες κατευθύνσεις αυτού του τομέα. Επιπλέον πολλαπλασιάζει τις ανταλλαγές εμπειριών και τη μεταφορά τεχνογνωσίας μέσω ενός ευρωπαϊκού δικτύου αγροτικής ανάπτυξης στηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο και τα προγράμματα διακρατικής συνεργασίας που εκφράζουν την αλληλεγγύη των λαών. Εθνικό Φορέα Διαχείρισης του προγράμματος LEADER στην Ελλάδα αποτελεί το Υπουργείο Γεωργίας. 148 (148) roads.gr 6/11/

89 8.1 LEADER IΙ- Ανάλυση του προγράμματος Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος. 149 Βασικός στόχος της ανάπτυξης των Δρόμων του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος μέσα από την Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER IΙ είναι η συνειδητοποίηση της σημασίας που παρουσιάζει η συλλογική δραστηριότητα στην ήπια αγροτική τουριστική ανάπτυξη των αμπελοοινικών περιοχών. Πιο συγκεκριμένα η Ένωση Οινοπαραγωγών της Μακεδονίας, στα πλαίσια της πρωτοβουλίας θα υλοποιήσει πρόγραμμα που αναλύεται στα ακόλουθα μέτρα: Μέτρο 1 ο Τεχνική Στήριξη Το μέτρο αυτό περιλαμβάνει την λειτουργία της Ένωσης Οινοπαραγωγών της Μακεδονίας καθώς επίσης και τις απαιτούμενες ενέργειες για την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σχετικά με το πρόγραμμα. Μέτρο 2 ο Επαγγελματική Κατάρτιση Το δεύτερο αυτό μέτρο αφορά την επαγγελματική κατάρτιση των οινοπαραγωγών, των στελεχών που ασχολούνται με την λειτουργία των Δρόμων του Κρασιού και των συνεργαζόμενων μελών όπως: ιδιοκτήτες εστιατορίων, ξεναγοί, γραμματείς κοινοτήτων, άτομα που θα αποτελέσουν τους τοπικούς ξεναγούς για τους επισκέπτες της κάθε περιοχής σε θέματα: ανάπτυξης, προβολής και ανάδειξης των τοπικών ιδιαιτεροτήτων και της τοπικής δραστηριότητας, του τουρισμού και της αξιοποίησής του καθώς και των παραδοσιακών τεχνών. Όλα αυτά έχουν ως στόχο τη δημιουργία κοινής συνείδησης σχετικά με την τοπική ανάπτυξη και τις δυνατότητες δημιουργίας παράλληλων δραστηριοτήτων που συμπληρώνουν, αναβαθμίζουν και προβάλλουν τις περιοχές των Δρόμων του Κρασιού της Μακεδονίας. (149) roads.gr 6/11/

90 Μέτρο 3 ο Ενίσχυση του Αγροτουρισμού Η ενίσχυση του αγροτουρισμού επιτυγχάνεται μέσω της μετατροπής των οινοποιείων σε επισκέψιμους και φιλικούς προς τους επισκέπτες τόπους οι οποίοι θα λειτουργούν κυρίως ως χώροι εκπαίδευσης και προβολής του κρασιού, των τοπικών προϊόντων και της εν γένει γαστρονομίας. Πιο συγκεκριμένα οι δραστηριότητες που θα πραγματοποιηθούν είναι οι εξής: διαμόρφωση χώρων γευσιγνωσίας κρασιών και τοπικών εδεσμάτων, προβολών πολυθεαμάτων και ταινιών βίντεο, δημιουργία μουσείων Αμπέλου και Οίνου, δημιουργία φωτογραφικού αρχείου και βάσης δεδομένων, παραγωγή ενημερωτικών εντύπων, προβολή και προώθηση των δραστηριοτήτων μέσω τύπου τηλεόρασης και συμμετοχής σε εκθέσεις. Μέτρο 4 ο Αξιοποίηση της Γεωργικής Παραγωγής Για την αξιοποίηση της γεωργικής παραγωγής θα πρέπει να πραγματοποιηθούν τα εξής έργα:α) της βιολογικής καλλιέργειας και β) της εγκατάστασης και λειτουργίας αποστακτικών μονάδων γεωργικών προϊόντων κυρίως βιολογικής καλλιέργειας. Μέτρο 5 ο Διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς Για την διατήρηση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς θα πρέπει να πραγματοποιηθούν οι εξής ενέργειες: έργα σηματοδότησης του δικτύου με ταυτόχρονη ανάδειξη αξιοθέατων, μνημείων και μονοπατιών, ενίσχυση των πολιτιστικών εκδηλώσεων στις περιοχές των Δρόμων του Κρασιού και των εκδηλώσεων ανάδειξης της πολιτιστικής κληρονομιάς τους και τέλος οργάνωση διεθνών συμποσίων με τίτλο ΟΙΝΟΦΟΡΟΣ 1999, ΟΙΝΟΦΟΡΟΣ 2000 και διεθνής Διαγωνισμός Κρασιού που είναι και ο πρώτος στην Ελλάδα. 8.2 LEADER IΙ- Διακρατική Συνεργασία 150 Η Διεθνική Συνεργασία θα επιτευχθεί μέσω της συμμετοχής στους Ευρωπαϊκούς Δρόμους του Κρασιού (A.R.E.V.) και σε διεθνείς φορείς αγροτικής ανάπτυξης αποσκοπώντας στη μεταφορά τεχνογνωσίας αλλά και την ανάπτυξη δράσεων με κοινούς στόχους. (150) roads.gr 6/11/

91 8.3 LEADER IΙ- Οι στόχοι Καθ όλη τη διάρκεια της πρωτοβουλίας θα επιδιωχθεί η διάχυση των επιτευγμάτων στα επαγγέλματα και τους φορείς που εμπλέκονται στο πρόγραμμα όπως: αμπελουργοί, οινοποιοί, εστιάτορες, ξενοδόχοι, τουριστικοί πράκτορες και βιομηχανίες τροφίμων και ποτών σε Πανελλαδικό (Πελοπόννησος, Αττική, Κρήτη) και Διεθνές επίπεδο (Βαλκάνια) Συνεργαζόμενα Μέλη 152 Κατά μήκος των Διαδρομών του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, ο επισκέπτης θα συναντήσει τους χώρους δραστηριότητας των συνεργαζόμενων μελών, επαγγελματιών δηλαδή και φορέων οι οποίοι δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού, της γαστρονομίας και του κρασιού. Εστιατόρια, ταβέρνες Αγιονέρι, Αγνάντι, Αμαρυλλίς, Θωμάς, Κατσουπάκη, Κοντοσώρος, Λώρης-Στέλιος, Μπέρδεμα των Γεύσεων, Σουσουράδα, Τράτα, Φυσιολατρικός Όμιλος Εδέσσης, Φιλίππειον. Εταιρείες παροχής υπηρεσιών-εξοπλισμού TUV-Hellas Α.Ε, Vitro Ελλάς Α.Ε., Wine Plus, Αμπελοοινική Ε.Π.Ε., Αφοί Γαβριηλίδη Α.Ε.Β.Ε., Αφοί Κοκαλίδη Ο.Ε. Κάβες Depot Des Vins Ξενοδοχεία Ambassador Hotel, La Moara, La Soare, Village Inn, Αμπελώνας Βαλταδώρου, Βέρμιο, Βίλα Γαλήνη, Εσπερίδες, Οικία Αλεξάνδρου, Το Αγκωνάρι. Παραδοσιακά εργαστήρια Αποσταγματοποιείο Δημήτρη Καμπούρη, Η συνταγή της γιαγιάς. (151), (152) roads.gr 6/11/

92 ΕΝΟΤΗΤΑ 9 η ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΟΙΝΩΝ Στη διαμόρφωση ενός κρασιού συμμετέχουν, ως γνωστόν, η ποικιλία, το έδαφος, το κλίμα της περιοχής (αυτό που λέμε οικοσύστημα), η καλλιεργητική τεχνική αλλά και η τεχνική της οινοποίησης. 153 Η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από το 1970, κατατάσσει τα κρασιά σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τους Οίνους Ποιότητας που παράγονται σε Καθορισμένη Περιοχή (τα γνωστά από τα αρχικά τους VQPRD) και τα Επιτραπέζια. 154 Τα περισσότερα ελληνικά κρασιά, σε ποσοστό γύρω στο 85%, ανήκουν στην κατηγορία των επιτραπέζιων. Τα κρασιά αυτά, που παράγονται τόσο από ιδιωτικά όσο και από συνεταιριστικά οινοποιεία, μπορούν να κυκλοφορούν εμφιαλωμένα με κάποιο εμπορικό όνομα και γι αυτόν τον λόγο λέγονται και οίνοι μάρκας. Το σπουδαιότερο ρόλο στην κατηγορία αυτή των επιτραπέζιων κρασιών παίζει η τεχνική του οινοποιού, ο οποίος προσπαθεί να διαμορφώσει τις γεύσεις εκείνες και τον τύπο του κρασιού που ζητάει η αγορά στην οποία απευθύνεται. Η διαφορά στη φιλοσοφία των τυποποιημένων κρασιών από τα υπόλοιπα είναι η προσαρμογή τους στις συνήθειες και τη διατροφή μιας συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων. Είναι εξάλλου γνωστό ότι διαφορετικούς τύπους κρασιών απορροφά σήμερα η γαλλική αγορά (κρασιά κυρίως ξηρά) από τη γερμανική (ημίξηρα) και την ιαπωνική (όπου μόλις ανακαλύπτονται τα καλά κρασιά). Το μυστικό της επιτυχημένης τυποποίησης βρίσκεται στους ειδικούς γευσιγνώστες, οι οποίοι κατευθύνουν τα ποσοστά των μειγμάτων κάθε δεξαμενής, ώστε το τελικό χαρμάνι να προσεγγίζει όσο το δυνατόν περισσότερο τη γνωστή εμπορική ονομασία των κρασιών. (153) IDEM: Γιώργος Βέκιος, Διονύσης Κούκης, Αργύρης Τσακίρης Το βιβλίο του κρασιού, Ελληνική Ακαδημία Οίνου, Με την υποστήριξη του περιοδικού ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ, Αθήνα 1994, (154) Αλέξανδρος Αλεξάκης, Φύση και Πολιτισμός, Το κρασί και παραγωγή του, Μιχάλη Σιδέρη, Αθήνα Σελ

93 Στις ετικέτες των κρασιών αυτής της κατηγορίας, όπως αναφέρει ο σχετικός νόμος, πρέπει να αναγράφεται ευδιάκριτα η ένδειξη «επιτραπέζιος οίνος», στα ελληνικά ή στα γαλλικά (vin de table) ή στα αγγλικά (table wine) ή σε άλλη επίσημη γλώσσα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, δεν έχει κανένα απολύτως νόημα η αναγραφή της χρονιάς παραγωγής ή της εσοδείας, γιατί εξ ορισμού ένα τυποποιημένο επιτραπέζιο κρασί είναι το αποτέλεσμα μείγματος κρασιών από διαφορετικές περιοχές και πιθανώς διαφορετικών εσοδειών Τοπικοί Οίνοι Τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στα επιτραπέζια κρασιά εμφανίστηκαν ορισμένα πιο συγκεκριμένης προέλευσης και περιορισμένης παραγωγής, που ονομάζονται τοπικοί οίνοι. Πρόκειται για κρασιά που φέρουν στην ετικέτα τους φωτογραφικές ενδείξεις των διαμερισμάτων της χώρας όπου παράγονται, όπως είναι ο Πελοποννησιακός, ο Κρητικός, ο Μακεδονικός ή και μικρότερων αμπελουργικών περιοχών, όπως οι τοπικοί Αγιορείτικος, Μεσημβριώτικος κ.α. Ο τύπος του τοπικού οίνου κυκλοφορεί και στη Γαλλία με την ένδειξη vin de pays και θεωρείται από τους Γάλλους καταναλωτές ένας καθημερινός αναβαθμισμένος επιτραπέζιος οίνος. Στην Ελλάδα οι απαιτήσεις αυξάνονται συνεχώς και οι τοπικοί οίνοι που ήδη κυκλοφορούν έγιναν γρήγορα γνωστοί και αγαπήθηκαν από τους Έλληνες καταναλωτές. Γι αυτόν το λόγο ετοιμάζεται οινική νομοθεσία για Αιγαιοπελαγίτικο, Θεσσαλικό τοπικό κ.λ.π Οίνοι Ονομασίας Προέλευσης Όλοι έχουμε ακούσει για το Μπορντό, της Βουργουνδίας, της Σάμου, το Πόρτο κ.α.. Τα κρασιά για τα οποία γίνονται συνεχώς συζητήσεις, διαγωνισμοί, κρίσεις και επικρίσεις είναι τα αυθεντικά κρασιά με τη ένδειξη «Ονομασίας Προέλευσης». (155),(156) IDEM: Δημήτρης Χατζηνικολάου, Οι Δρόμοι του Κρασιού, Περιήγηση στα οινοποιεία και στους αμπελώνες της Ελλάδας, Explorer, Αθήνα 2003 Σελ

94 Πρόκειται για τα τυπικά κρασιά με συγκεκριμένη προέλευση, προσωπικότητα και χάρη, τα οποία στην ετικέτα τους αναγράφουν το τοπωνύμιο μιας περιοχής, το οποίο συχνά χρησιμοποιείται και ως εμπορικό όνομα του κρασιού. 157 Έτσι η έννοια της ονομασίας προελεύσεως είναι συνδεδεμένη με μία καθορισμένη αμπελουργική περιοχή. 158 Στη φιάλη συμμετέχουν μία ή περισσότερες ποικιλίες, οι οποίες αναφέρονται στην αυστηρή οινική νομοθεσία κάθε αμπελουργικής ζώνης, ενώ τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του κρασιού οφείλονται στους φυσικούς και τεχνητούς παράγοντες της περιοχής. Ωστόσο, δεν μπορεί κάθε περιοχή, μέσα στην οποία υπάρχουν ορισμένα αμπέλια, να χρησιμοποιήσει την ονομασία της για το εμφιαλωμένο κρασί που παράγει, παρά μόνο εφόσον έχει αναγνωριστεί νομοθετικά ως Περιοχή Ονομασίας Προέλευσης, όπως ακριβώς συμβαίνει και σε πολλές άλλες χώρες. 159 Η ισχύουσα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γι αυτή την κατηγορία των κρασιών, όπως και η γαλλική νομοθεσία για την επισημοποίηση των διαφόρων κατηγοριών των οίνων AOC (Appelation Origine Controllee), αντλεί, όπως φαίνεται, από τη μεγάλη οινική παράδοση της χώρας μας Επιτραπέζιοι Οίνοι Στην κατηγορία αυτή ανήκει το 90% περίπου των ελληνικών κρασιών. Τα κρασιά αυτά δεν παράγονται υπό καθεστώς κρατικών προδιαγραφών και έχουν έτσι τη δυνατότητα να προσαρμόζονται στις προτιμήσεις του καταναλωτικού κοινού που διαφέρουν τοπικά και χρονικά καθώς εξελίσσονται οι συνθήκες ζωής και διατροφής. (157) Σταυρούλα Κουράκου- Δραγώνα, Οινηρές Επιλογές, Τροχαλία, Αθήνα, Απρίλιος 1997 Σελ (158) IDEM: Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ (159) IDEM: Δημήτρης Χατζηνικολάου, Οι Δρόμοι του Κρασιού, Περιήγηση στα οινοποιεία και στους αμπελώνες της Ελλάδας, Explorer, Αθήνα 2003 Σελ (160) IDEM: Αλέξανδρος Αλεξάκης, Φύση και Πολιτισμός, Το κρασί και παραγωγή του, Μιχάλη Σιδέρη, Αθήνα Σελ

95 Μέσα στους επιτραπέζιους οίνους ανήκει και η Ρετσίνα, που σε ορισμένες περιπτώσεις έχει το δικαίωμα να έρχεται στο εμπόριο με το τοπωνύμιο της περιοχής καταγωγής της. 161 Θα πρέπει να υπάρχουν υποχρεωτικά στην ετικέτα οι παρακάτω ενδείξεις:επιτραπέζιος οίνος, όνομα και διεύθυνση εμφιαλωτή,ο αλκοολικός τίτλος και ο όγκος της φιάλης. Στην κατηγορία αυτή των επιτραπέζιων κρασιών ανήκουν οι Τοπικοί Οίνοι και οι Οίνοι Ονομασίας κατά παράδοση. 162 (161) Γιώργος Βέκιος, Διονύσης Κούκης, Αργύρης Τσακίρης Το βιβλίο του κρασιού, Ελληνική Ακαδημία Οίνου, Με την υποστήριξη του περιοδικού ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ, Αθήνα 1994, (162) Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995, Σελ

96 ΕΝΟΤΗΤΑ 10 η ΖΩΝΕΣ ΟΙΝΩΝ ΟΝΟΜΑΣΙΑΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ Νάουσα Η Ονομασία Προελεύσεως Νάουσα Ανωτέρα Ποιότητος αναγνωρίστηκε το 1971 και αφορά σε ερυθρούς οίνους, που παράγονται από σταφύλια της ποικιλίας Ξινόμαυρο, η οποία καλλιεργείται στις κοινότητες Τριλόφου-Φυτείας, Στενημάχου, Κοπανού, Λευκαδίων, Μαρίνας-Πολλών Νερών, Γιαννακοχωρίου και στο δήμο της Νάουσας, του νομού Ημαθίας, σε μια έκταση περίπου στρεμμάτων. Η αμπελουργική ζώνη της Νάουσας, χαρακτηρίζεται από τους ψυχρούς βόρειου ανέμους, που πνέουν το χειμώνα, καθώς και από άφθονες βροχοπτώσεις, που σημειώνονται καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου, εκτός από τους μήνες του καλοκαιριού, κατά τους οποίους παρατηρείται συχνά ξηρασία. Το έδαφος στα ορεινά σημεία της ζώνης είναι αμμοαργιλο-πηλώδες (Γιαννακοχώρι, Φυτεία) και στα πεδινά αμμώδης άργιλος. Τα εδάφη αυτού του τύπου χαρίζουν στο ερυθρό κρασί σώμα και καλή δομή. Οι αμπελώνες είναι εγκατεστημένοι στις ηλιόλουστες και προφυλαγμένες πλαγιές του όρους Βέρμιο, σε υψόμετρο από 150 έως 350 μέτρα. Στο οικοσύστημα αυτό το Ξινόμαυρο βρίσκει το απαραίτητο νερό για την ανάπτυξή του και τον ήλιο για την ωρίμανσή του. Οι ερυθροί οίνοι Νάουσα Ο.Π.Α.Π. είναι κυρίως ξηροί αλλά μπορεί να είναι και ημίξηροι και ημίγλυκοι. Οι ξηροί οίνοι Νάουσα Ο.Π.Α.Π. παλαιώνουν τουλάχιστον ένα χρόνο σε δρύινα βαρέλια, έχουν χρώμα ρουμπινί, σύνθετο μπουκέτο κόκκινων φρούτων και μπαχαρικών, πλούσια και μαλακή γεύση Γουμένισσα Η αμπελουργική ζώνη παραγωγής ερυθρών ξηρών οίνων Ονομασίας Προελεύσεως Γουμένισσα Ανωτέρας Ποιότητος αναγνωρίστηκε το Περιλαμβάνει το δήμο Γουμένισσας και τις κοινότητες Φιλυριά, Στάθη, Γοργόπη, Κάρπη, Γρίβα, Πεντάλοφο, Πολύπετρο και Γερακώνα του νομού Κιλκίς. (163) roads.gr 6/11/

97 Ο κύριος όγκος των αμπελώνων, περίπου 2000 στρεμμάτων φυτεμένα με τις ερυθρές ποικιλίες Ξινόμαυρο και Νεγκόσκα, εκτείνεται στις ανατολικές πλαγιές του όρους Πάικο και σε λόφους με απαλές κλίσεις και υψόμετρο μεγαλύτερο από 150 μέτρα. Τα αμπέλια δεν αρδεύονται και η στρεμματική απόδοση δεν ξεπερνά τα 1000 κιλά. Ο ερυθρός οίνος Γουμένισσα Ο.Π.Α.Π. περιέχει περισσότερο από 20% Νεγκόσκα, έχει αλκοολικό τίτλο τουλάχιστον 11,5% κατ όγκο και παλαιώνει τουλάχιστον ένα χρόνο σε μικρά δρύινα βαρέλια. Είναι βαθύχρωμος, με φρουτώδη αρώματα και μαλακή γεύση Αμύνταιο Η αμπελουργική ζώνη παραγωγής οίνων Ονομασίας Προελεύσεως Αμύνταιο Ανωτέρας Ποιότητος αναγνωρίστηκε το Εκτείνεται στην περιοχή του οροπεδίου του Αμυνταίου, μεταξύ των λιμνών Βεγορίτιδα και Πετρών, σε υψόμετρο μ., καταλαμβάνει περίπου στρέμματα αμπελώνων και περιλαμβάνει τις κοινότητες Αγίου Παντελεήμονα, Βεγόρας, Λακκιάς, Κλειδιού, Πετρών, Αντιγόνου, Μανιακίου, Ξινού Νερού, Φανού, Πεδινού, Αετού, Ροδώνος, Αγραπιδιών, Αναργύρων και Βαρυκού του νομού Φλώρινας. Το κλίμα είναι σχεδόν ηπειρωτικό, με χαμηλές θερμοκρασίες και σημαντικές χιονοπτώσεις το χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι υπάρχουν με αρκετά μεγάλη συχνότητα βόρειοι άνεμοι. Η κύρια ποικιλία της περιοχής είναι το Ξινόμαυρο και με βάση την ποικιλία αυτή αναγνωρίζονται ως Ο.Π.Α.Π. Αμυνταίου οι εξής τύποι οίνων:-ερυθρός και ροζέ, ξηρός, ημίξηρος και ημίγλυκος & -Ροζέ φυσικώς αφρώδης, ξηρός και ημίγλυκος Ραψάνη Η Ονομασία Προελεύσεως Ραψάνη Ανωτέρας Ποιότητος αναγνωρίστηκε το 1971 και αφορά σε ερυθρούς ξηρούς οίνους, που παράγονται από σταφύλια των ποικιλιών Ξινόμαυρο, Σταυρωτό και Κρασάτο και παλαιώνουν τουλάχιστον για ένα χρόνο σε δρύινα βαρέλια. 96

98 Η αμπελουργική ζώνη της Ραψάνης καταλαμβάνει μία έκταση περίπου στρεμμάτων και περιλαμβάνει αμπελώνες των κοινοτήτων Ραψάνης, Κρανιάς, Πυργετού και Αμπελακίων του νομού Λάρισας, των οποίων η στρεμματική απόδοση δεν ξεπερνά τα 1000 κιλά. Το φυσικό περιβάλλον της περιοχής (μικροκλίμα, έδαφος, μορφολογία του εδάφους, φυσική βλάστηση, έκθεση κ.λ.π.) και οι καλλιεργούμενες ποικιλίες κάνουν τον αμπελώνα της Ραψάνης έναν από τους ωραιότερους αμπελώνες της Ελλάδος. Ο ερυθρός οίνος Ραψάνη Ο.Π.Α.Π. είναι βαθύχρωμος, με σύνθετο μπουκέτο κόκκινων φρούτων, δαμάσκηνων, βανίλιας, κανέλας και γεύση με πλούσιο σώμα, μαλακές τανίνες και μακρά διάρκεια Πλαγιές Μελίτωνα Η ζώνη παραγωγής οίνων Ονομασίας Προελεύσεως Πλαγιές Μελίτωνα Ανωτέρας Ποιότητος, αναγνωρίστηκε το Αφορά σε λευκούς και ερυθρούς ξηρούς οίνους, οι οποίοι παράγονται από σταφύλια των αμπελώνων, που εκτείνονται στις πλαγιές του όρους Μελίτωνα στο Νέο Μαρμαρά της Χερσονήσου της Σιθωνίας Χαλκιδικής. Οι αμπελώνες βρίσκονται σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 100 μέτρων, δεν αρδεύονται και η απόδοσή τους δεν ξεπερνά τα 800 κιλά σταφυλιών ανά στρέμμα. Το κλίμα είναι ξηροθερμικό, αλλά η γειτνίαση των αμπελώνων με τη θάλασσα καθώς και η παρουσία των δένδρων, που συνιστούν ένα φυσικό φράχτη εγκλωβίζοντας τη βραδινή ατμοσφαιρική υγρασία, εξισορροπούν τις θερμές μέρες του καλοκαιριού. Οι λευκοί οίνοι έχουν φυσικό κτηθέντα αλκοολικό τίτλο τουλάχιστον 11% κατ όγκο και προέρχονται από τη συνοινοποίηση των λευκών ποικιλιών Αθήρι 50%, Ροδίτης 35% και Ασύρτικο 15%. Οι ερυθροί οίνοι έχουν φυσικό κτηθέντα αλκοολικό τίτλο τουλάχιστον 11,5% κατ όγκο, προέρχονται από την συνοινοποίηση των ερυθρών ποικιλιών Λημνιό 70%, Cabernet Franc και Cabernet Sauvignon 30% και παλαιώνουν τουλάχιστον για ένα χρόνο σε μικρά δρύινα βαρέλια. 97

99 10.6 Ζίτσα Η Ονομασία Προελεύσεως Ζίτσα Ανωτέρας Ποιότητος αναγνωρίστηκε το 1972 και αφορά σε λευκούς οίνους, ήρεμους ξηρούς και φυσικά αφρώδεις ξηρούς και ημίγλυκους, που παράγονται αποκλειστικά από την ποικιλία Ντεμπίνα. Η αμπελουργική ζώνη της Ζίτσας περιλαμβάνει αμπελώνες τω κοινοτήτων Ζίτσας, Πρωτόπαπα, Λιγοψάς, Κληματιάς, Καρίτσης και Γαυρισίων του νομού Ιωαννίνων, οι οποίοι εκτείνονται έως τον ποταμό Καλαμά, βρίσκονται σε υψόμετρο 700 μέτρων και η στρεμματική τους απόδοση δεν ξεπερνά τα κιλά. 98

100 ΕΝΟΤΗΤΑ 11 η ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΚΡΑΣΙΟΥ 11.1 ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ Σήμερα, με την προσάρτηση της Ηπείρου και τη μετονομασία σε Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος και Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, 24 μέλη- οινοποιίες έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους και διαθέτουν ένα μέρος της δραστηριότητας των στελεχών τους για την επίτευξη των κοινών τους στόχων. Αρχικά το κτίσιμο της εικόνας των κρασιών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος και η προβολή τους στο εσωτερικό και εξωτερικό. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία αξιόλογου ενδιαφέροντος, διότι αφενός οι Έλληνες ακόμα δεν είναι πλήρως ενημερωμένοι για το κρασί και διατηρούν μύθους γύρω απ αυτό και αφετέρου δεν υπήρξε μέχρι στιγμής οργανωμένη δραστηριοποίηση ή κρατική υποστήριξη που να συμβάλει δυναμικά στην προώθηση του ελληνικού κρασιού, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Επίσης την ανάπτυξη και την τουριστική αξιοποίηση του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος και του φυσικού περιβάλλοντος των διαφόρων περιοχών καθώς επίσης και την στήριξη της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς με κεντρικό άξονα το αμπέλι και το κρασί καθώς και τοπικών πολιτιστικών δραστηριοτήτων. 164 Τέλος, τη συμμετοχή στις διαδικασίες θέσπισης γενικών κανόνων που διέπουν τις σχέσεις μεταξύ αμπελουργών, οινοποιών και οινεμπόρων, με στόχο την καλύτερη δυνατή συνεργασία, την εξυπηρέτηση των καταναλωτών και την ποιοτική αναβάθμιση των υπηρεσιών και των προϊόντων. 165 (164) roads.gr 6/11/2004 (165) 6/12/

101 11.2 ΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ Η κοινωνική ζωή των Ελλήνων, στο διάβα του χρόνου, είναι βαθιά επηρεασμένη από το αμπέλι και το κρασί. Το θείο αυτό δώρο της Ελληνικής γης, από την αρχαιότητα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορία, την τέχνη, τα ήθη και τα έθιμά της χώρας μας και παράλληλα αποτελεί ένα πολύτιμο διατροφικό είδος, με μεγάλη θρεπτική αξία για την σωματική και ψυχική υγεία του ανθρώπου. Αυτός είναι και ο λόγος που η Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος έχει αναλάβει το επίπονο και πολυδιάστατο έργο να εκπαιδεύσει τους σύγχρονους Έλληνες καταναλωτές καθώς και τους ξένους επισκέπτες, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να αποκτήσουν οινική παιδεία με την ανάπτυξη πολύμορφων δραστηριοτήτων. Αρχικά την χάραξη τουριστικών διαδρομών στον Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, όπου προσδιορίζονται όλα τα σημεία του οινολογικού, πολιτισμικού και τουριστικού ενδιαφέροντος, όπως αμπελώνες, οινοποιεία, αρχαιολογικά και ιστορικά αξιοθέατα καθώς και χώροι φυσικού κάλλους. Συμμετοχή σε διεθνείς εταιρείες και οργανισμούς που έχουν παρεμφερείς ή ομοειδείς σκοπούς. Η δημιουργία αυτής της πρότυπης τουριστικής συνεργασίας ενισχύει με τα θετικά της αποτελέσματα και περαιτέρω δραστηριότητες της περιφερειακής οικονομίας. Οργάνωση εκδηλώσεων γαστρονομικού και πολιτιστικού περιεχομένου και συνεδρίων, με σκοπό την προσέγγιση του Έλληνα και ξένου επισκέπτη στην πλούσια οινική και γαστρονομική μας παράδοση και τα πολιτισμικά στοιχεία γύρω από αυτήν, μέσα από επιλεγμένους χώρους εστίασης, διεπιστημονικές συναντήσεις και πολιτιστικές δραστηριότητες. Διοργάνωση Διεθνούς Διαγωνισμού Οίνου, στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των εκθέσεων: «ΔΕΤΡΟΠ» (Διεθνής Έκθεση Τροφίμων και Ποτών), στη HELEXPO- Δ.Ε.Θ. και «ΟΙΝΟΡΑΜΑ» (Έκθεση Οίνων, Αποσταγμάτων και Αμπελοοινικού Εξοπλισμού), στην Αθήνα. 166 (166) roads.gr 6/11/

102 Τέλος εκπαίδευση των επαγγελματιών που σχετίζονται με το κρασί, όπως εστιατόρων, ξενοδόχων, σερβιτόρων, ειδικών ξεναγών κ.λ.π., συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις της Ελλάδας και του εξωτερικού καθώς και διάφορες ενέργειες προώθησης των τουριστικών προϊόντων των Δρόμων του Κρασιού. Με πλήθος εκδηλώσεων που ψυχαγωγούν και ενημερώνουν, οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος, βρίσκονται πάντα δυναμικά στο προσκήνιο, στηρίζοντας το κρασί, στοιχείο πολιτισμικής ταυτότητας του Έλληνα και προτείνουν στον επισκέπτη του βορειοελλαδίτικου αμπελώνα, οχτώ συνολικά διαδρομές με άξονα το κρασί. 167 (167) IDEM: 6/12/

103 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Έπειτα από την μελέτη και ανάλυση του πρωτοποριακού αυτού τουριστικού προγράμματος με το όνομα Οι Δρόμοι του Κρασιού της Βορείου Ελλάδος καταλήγουμε πως η καινοτόμος αυτή ενέργεια συμβάλλει σημαντικά και ποικιλοτρόπως την περιοχή που ανήκει στο πρόγραμμα. Αρχικά έχει ανθρώπινες επιπτώσεις μιας και ένας δρόμος κρασιού ενώνει όλους όσους εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα με το κρασί αφού προϋποθέτει κοινή προσπάθεια μεταξύ των αμπελουργών και οινοπαραγωγών, ξενοδόχων και εστιατόρων, πολιτιστικών συλλόγων, οργανισμών τουρισμού και επαγγελματικών ενώσεων με αποτέλεσμα να έχουμε ανάπτυξη της συλλογικής δράσης. Επιπλέον τουριστικές επιπτώσεις. Ο Δρόμος του Κρασιού δημιουργεί νέα τουριστικά προϊόντα, παρατηρείται αύξηση της τουριστικής περιόδου καθώς και ανάπτυξη του οινικού και πολιτιστικού τουρισμού στη χώρα μας, με αποτέλεσμα να τονώνεται η τουριστική προσφορά και να αναπτύσσεται η ζήτηση για την εν λόγω περιοχή. Ακόμη πολιτιστικές επιπτώσεις αφού η κάθε περιοχή αποκτά τη δυνατότητα να αναδείξει τα πολιτιστικά και άλλα αξιόλογα στοιχεία της μέσω μνημείων, πολιτιστικών εκδηλώσεων κ.α.. Τέλος οικονομικές επιπτώσεις αφού ένας Δρόμος Κρασιού συμβάλλει στην σταθεροποίηση των θέσεων εργασίας στον κλάδο του κρασιού, δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας καθώς και αύξηση νέων τοπικών τυποποιημένων προϊόντων ποιότητας. 102

104 ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Γιώργος Βέκιος, Διονύσης Κούκης, Αργύρης Τσακίρης, Το βιβλίο του κρασιού, Ελληνική Ακαδημία Οίνου, Με την υποστήριξη του περιοδικού ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ, Αθήνα 1994 Αργύρης Τσακίρης, Ελληνική Οινογνωσία, Περιήγηση στα Ελληνικά κρασιά, Ηνίοχος, 1995 Σταυρούλα Κουράκου- Δραγώνα, Οινηρές Επιλογές, Τροχαλία, Αθήνα, Απρίλιος 1997 Αλέξανδρος Αλεξάκης, Φύση και Πολιτισμός, Το κρασί και η παραγωγή του, Μιχάλη Σιδέρη,Αθήνα ΠΗΓΕΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΟΔΗΓΟΙ Δημήτρης Χατζηνικολάου, Οι Δρόμοι του Κρασιού, Περιήγηση στα οινοποιεία και στους αμπελώνες της Ελλάδας, Explorer, Αθήνα 2003 ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΟΔΗΓΟΙ Επαγγελματικός οδηγός του Ελληνικού Αμπελοοινικού κλάδου, το ευρετήριο του κρασιού, 2ετής έκδοση , Vinetum, Αθήνα 2003 ΈΝΤΥΠΑ Έντυπο της Ένωσης Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, Υπηρεσίες Οινικού Τουρισμού, HELEXPO, Εγνατίας 154, Θεσσαλονίκη 103

105 ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΕΣ Εγκυκλοπαίδεια Επιστήμη & Ζωή, Εκδοτικές και εμπορικές επιχειρήσεις Χατζηϊακώβου Α.Ε. INTERNET portal.eone.gr 13/6/ /6/ /7/ /7/ /8/ /8/ /8/ /8/ /8/ /8/ /8/ /8/ /8/ /9/ /9/ /9/ /9/ /9/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /10/ /11/ /11/ /11/

106 12/11/ /12/ /12/2004 pieria.forthnet.gr 3/12/ /12/ /12/ /12/ /12/ /12/

107 Φωτογραφικό Υλικό 168 Διαδρομή του κρασιού των Θεών του Ολύμπου Τσάνταλη- Ραψάνη Κτήμα Κατσαρού Διαδρομή του κρασιού των Λιμνών Κτήμα Βογιατζή Ε.Α.Σ. Αμυνταίου Κτήμα Άλφα Κυρ-Γιάννη 106

108 Διαδρομή του κρασιού της Νάουσας Κτήμα Φουντή Κυρ-Γιάννη Βαένι Νάουσα Κτήμα Χρυσοχόου Τσάνταλη-Νάουσα Κτήμα Δαλαμάρα Διαδρομή του κρασιού Πέλλας- Γουμένισσας Κτήμα Λίγας Αϊδαρίνη Μπουτάρη Οινοποιητική Κτήμα Τάτση 107

109 Διαδρομή του κρασιού Πέλλας- Γουμένισσας Μπαμπατζίμ Κτήμα Κεχρή Μπαμπατζιμόπουλου Γεροβασιλείου Διαδρομή του κρασιού της Χαλκιδικής Τσάνταλη-Αγ.Παύλος Πόρτο Καρράς Τσάνταλη- Μετόχι Χρωμίτσα 108

110 Διαδρομή του κρασιού της Ηπείρου Κατώγι&Στροφιλιά Ε.Α.Σ. Ιωαννίνων Διαδρομή του κρασιού του Διόνυσου Τσάνταλη-Μαρώνεια Τέχνη Οίνου Μικροχορίου Κτήμα Βιβλία Χώρα Κτήμα Παυλίδη (168) Ένωση Οινοπαραγωγών του Αμπελώνα της Βορείου Ελλάδος, Υπηρεσίες Οινικού Τουρισμού, HELEXPO, Εγνατίας 154, Θεσσαλονίκη 109

111 Αμπελοοινικός Χάρτης Βορείου Ελλάδος 110