Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 27 Δεκεμβρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Transcript

1 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Παρασκευή 27 Δεκεμβρίου 2013 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Σε πείσμα του «δεν βγαίνει», η Ελλάδα τηρεί τις δεσμεύσεις της, διασφαλίζοντας την ροή της χρηματοδοτικής βοήθειας προς την χώρα που είναι εκτός αγορών. Συγκεκριμένα, εγκρίθηκε από το Eurogroup της 17 ης Δεκεμβρίου 2013 η καταβολή της υπολειπόμενης δόσης από το 3 ο 3μηνο 2013 ύψους 1,0 δις στην Ελλάδα, μετά τη συμφωνία της Τρόικα με την Ελληνική Κυβέρνηση για την εκ βάθρων αναδιάρθρωση της κρατικής εταιρείας Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ). Επιπλέον η Κυβέρνηση πέτυχε την ψήφιση από τη Βουλή και των δύο σημαντικών νόμων για τον νέο φόρο ακινήτων και για την εκλογίκευση του νομοθετικού καθεστώτος για τους πλειστηριασμούς και αναμένει τώρα την ολοκλήρωση της τρέχουσας (4 ης ) αξιολόγησης από την Τρόικα του 2 ου Προγράμματος Προσαρμογής, με στόχο να έχει ολοκληρωθεί και αυτή η αξιολόγηση έως την 27 η Ιανουαρίου Σημειώνεται ότι για την ολοκλήρωσή της τα περισσότερα προαπαιτούμενα έχουν ήδη υλοποιηθεί, ενώ ο τρόπος επίλυσης των σημαντικών εκκρεμοτήτων που ακόμη παραμένουν θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό: α) από την τελική εκτέλεση του Π2013 και από το ύψος του πρωτογενούς πλεονάσματος που θα καταγραφεί στη χρονιά που φεύγει, καθώς και από την πορεία υλοποίησης του Π2014 στους πρώτους μήνες του 2014, και β) από τις προοπτικές, που θα διαμορφωθούν ήδη από τους πρώτους μήνες του 2014, για την πορεία ανάκαμψης της οικονομίας στο έτος που έρχεται και από το 2015 και μετά. Σε κάθε περίπτωση, με την ολοκλήρωση της τρέχουσας αξιολόγησης, θα καταβληθεί και η δόση του Δεκεμβρίου 2013, των 4,9 δις. ( 3,1 δις από το ESM και 1,8 δις από το ΔΝΤ), με την οποία θα καλυφθεί η εξυπηρέτηση των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας από ομόλογα κυρίως έναντι Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών ύψους 2,1 δις τον Ιαν Στη συνέχεια για το 1 ο 3μηνο 2014 έχει προγραμματιστεί η εκταμίευση δόσεων ύψους 9,2 δις ( 5,7 δις από το ESM και 3,5 δις από το ΔΝΤ) για να καλυφθούν οι συσσωρευμένες λήξεις ομολόγων τον Μάιο 2014 ύψους 9,2 δις ( 4,1 δις έναντι κυρίως Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών, 4,4 δις έναντι των ειδικών ομολόγων με τα οποία αγοράστηκαν το 2009 από το Δημόσιο οι προνομιούχες μετοχές από τις Τράπεζες και 0,7 δις έναντι του ΔΝΤ). Ειδικότερα, η οποιαδήποτε απόφαση για την ανανέωση ή αντικατάσταση των ειδικών ομολόγων που έχουν δοθεί στις τράπεζες για την αγορά από το Ελλ. Δημόσιο των προνομιούχων μετοχών τους θα συνεπάγεται και την κάλυψη του χρηματοδοτικού κενού της χώρας το 2014, που έχει εκτιμηθεί στα 4,5 δις από το ΔΝΤ. Αυτό βέβαια θα συμβεί αν ο Π2014 υλοποιηθεί με πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 1,6% του ΑΕΠ και αν τα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις ανέλθουν πράγματι στα προγραμματισμένο ύψος των 3,5 δις. Όσον αφορά τη συμφωνία για τα ΕΑΣ, σημειώνεται ότι με αυτήν τα ΕΑΣ δεν τίθενται άμεσα σε καθεστώς εκκαθάρισης εν λειτουργία, αλλά διατηρούν τον εξαγωγικό τους προσανατολισμό που αποτελεί βασική προϋπόθεση επιβίωσής τους. Επιπλέον, τα ΕΑΣ διατηρούν έναν σημαντικό μέρος του εξειδικευμένου προσωπικού τους, ενώ το υπερβάλλον προσωπικό θα απομακρυνθεί με προγράμματα εθελουσίας εξόδου. Ειδικότερα, η συμφωνία προβλέπει τα ακόλουθα: α) Τα ΕΑΣ θα χωριστούν σε πολιτικό σκέλος και σε στρατιωτικό σκέλος. Στο πολιτικό σκέλος θα μεταβιβαστούν οι υποχρεώσεις της εταιρείας, κυρίως από τις κρατικές ενισχύσεις που έχουν κριθεί παράνομες από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και αυτό το σκέλος θα οδηγηθεί σε εκκαθάριση. β) Το στρατιωτικό σκέλος (ΕΑΣ 2) θα συνεχίσει να λειτουργεί, διατηρώντας και τον εξαγωγικό του προσανατολισμό, έως το τέλος του Τότε θα κριθεί εκ νέου η βιωσιμότητα της εταιρείας. Κατά το 2014 θα επιδιωχθεί η δραστική μείωση του κόστους λειτουργίας της με μείωση του προσωπικού της στα 500 άτομα, από 818 άτομα που είναι σήμερα. Για τη μείωση του προσωπικού θα εφαρμοστεί κατάλληλο προγράμματος εθελουσίας εξόδου. Επίσης, κατά τη διάρκεια του 2014 θα επιδιωχθεί η όσο το δυνατό ταχύτερη ανάπτυξη του κύκλου εργασιών της εταιρίας κυρίως με την ενίσχυση του εξαγωγικού της προσανατολισμού. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι οι ανταγωνιστικές παραγγελίες μόνο από τις ένοπλες δυνάμεις δεν θα ήταν ποτέ αρκετές για να καταστήσουν βιώσιμη την εταιρεία, ιδιαίτερα το 2014 που θα είναι ακόμη έτος χαμηλής ανάκαμψης για την ελληνική οικονομία. Όσον αφορά τη μείωση του κόστους λειτουργίας της εταιρείας, εκτός από τη σημαντική μείωση του προσωπικού της, όπως προαναφέρθηκε, η ΕΑΣ 2 θα κλείσει ένα από τα εργοστάσιά της και θα μετ-εγκαταστήσει ένα άλλο, χωρίς, ωστόσο, απολύσεις προσωπικού. Έτσι, η ΕΑΣ 2 θα λειτουργεί με τρία εργοστάσια. γ) Εάν, παρόλα αυτά, στο τέλος του 2014 η ΕΑΣ 2 κριθεί ότι δεν είναι βιώσιμη θα τεθεί σε καθεστώς εκκαθάρισης εν λειτουργία και τελικά θα κλείσει, με τις ένοπλες δυνάμεις να διατηρούν μόνο τον εξοπλισμό που θα είναι αναγκαίος για τη λειτουργία τους. Σημειώνεται ότι σε καθεστώς εκκαθάρισης εν λειτουργία έχει ήδη τεθεί και η ΕΛΒΟ. Τα ανωτέρω συνεπάγονται ότι μέσα σε ένα έτος η ΕΑΣ 2 θα πρέπει να έχει μετατραπεί σε βιώσιμη εταιρεία με σημαντική εξαγωγική δραστηριότητα και με ανταγωνιστική συμβολή στην επαρκή και ασφαλή εξυπηρέτηση των αναγκών των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Είναι σημαντικό το ότι παρέχεται μια ακόμη ευκαιρία στη διοίκηση και το προσωπικό της εταιρείας να αναδείξουν την επιχειρηματικότητα και την ανταγωνιστικότητά τους και να διασφαλίσουν την επιχειρηματική παρουσία της χώρας μας και σε αυτό τον τομέα που είναι επίσης αναγκαία για την άμυνα και την ασφάλειά της. Σημειώνεται ότι ανάλογη ευκαιρία για ιδιωτικοποίηση και για διεθνώς ανταγωνιστική ανάπτυξη φαίνεται να

2 δίνεται και στη ΛΑΡΚΟ, με σύμφωνη γνώμη της Τρόικα, με ειδική τροπολογία στο νόμο για την επιβολή εκ νέου του διπλού φόρου στα ακίνητα (ΕΝΦΙΑ + ΦΑΠ). Με τη ρύθμιση αυτή επεκτείνεται η ομαλή λειτουργία της ΛΑΡΚΟ και κατά το 2014, έως την οριστική ιδιωτικοποίησή της. Αντίθετα με τα ΕΑΣ και τη ΛΑΡΚΟ, άλυτο εξακολουθεί να παραμένει το τεράστιο πρόβλημα των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά (ΕΝΑΕ). Τα ναυπηγεία αυτά βρίσκονται σε ουσιαστική διακοπή της λειτουργίας τους από το 2010, χωρίς να έχει γίνει ουσιαστικά τίποτα για την επαναλειτουργία τους στην περίοδο των 4-ετών της κρίσης. Το πιο σημαντικό και ουσιαστικά αξεπέραστο εμπόδιο στην επαναλειτουργία των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά (τα οποία σημειωτέον είναι μια κατά 100% ιδιωτική επιχείρηση), είναι η απαίτηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) για πληρωμή προστίμων από την επιχείρηση στο Ελλ. Δημόσιο ύψους περίπου 500 εκατ., λόγω της είσπραξης από τα ΕΝΑΕ επιχορηγήσεων από το κράτος (ύψους περίπου 250 εκατ.) στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι οποίες κρίθηκαν εκ των υστέρων παράνομες από την ΕΕ και το ΔΕΚ. Αν δεν πληρωθούν αυτά τα χρήματα από τα ΕΝΑΕ (πράγμα που έτσι κι αλλιώς είναι αδύνατο), η επιχείρηση αυτή δεν μπορεί να λειτουργήσει με λήψη παραγγελιών από τον ιδιωτικό τομέα, είτε τον εγχώριο είτε τον παγκόσμιο. Μπορεί μόνο να εκτελεί παραγγελίες των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, οι οποίες, ωστόσο, δεν μπορεί παρά να είναι ελάχιστες μετά την υπερ-4- ετή ύφεση στην οποία βρίσκεται η ελληνική οικονομία και την πιστοληπτική αδυναμία του ελληνικού δημοσίου. Με αφορμή αυτά τα δεδομένα, οι ιδιοκτήτες των ναυπηγείων όχι μόνο διέκοψαν τη λειτουργία τους, αλλά αρνούνται να ολοκληρώσουν και να παραδώσουν στο ελληνικό ναυτικό 4- υποβρύχια τα οποία κατασκευάζονται από το 2002, η κατασκευή τους έχει ολοκληρωθεί κατά 95% και το ελληνικό δημόσιο τα έχει ήδη πληρώσει σχεδόν εξ ολοκλήρου. Είναι αναμφισβήτητο ότι η πλήρης διακοπή της λειτουργίας των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη της ελληνικής βιομηχανίας, στην απασχόληση του εργατικού δυναμικού στον σημαντικό κλάδο των ναυπηγείων, στον εξοπλισμό των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και στην ελληνική οικονομία και κοινωνία γενικότερα. Και όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα βιομηχανικό κλάδο στον οποίο η Ελλάδα διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αυτά τα πλεονεκτήματα καταπνίγηκαν πράγματι στο παρελθόν κάτω από τον ορυμαγδό των αστείρευτων συνδικαλιστικών και κομματικών διεκδικήσεων και των λανθασμένων στρατηγικών επιλογών, κυρίως υπό την πίεση αυτών των διεκδικήσεων, με αποτέλεσμα να φτάσουμε στο σημερινό αδιέξοδο. Ωστόσο, αυτά τα συγκριτικά πλεονεκτήματα ζωντανεύουν στη σημερινή ελληνική οικονομία με την εκ βάθρων αναμορφωμένη αγορά εργασίας και την σημαντικά αυξημένη διεθνή ανταγωνιστικότητα. Έτσι, η Ελλάδα έχει σήμερα όλες τις δυνατότητες να αναπτύξει σε διεθνώς ανταγωνιστική βάση τον κλάδο των ναυπηγείων, με την επιλογή της κατάλληλης οργανωτικής δομής και με τη χρήση της τεράστιας υποδομής σε μηχανολογικό και ανθρώπινο δυναμικό που ήδη είναι εγκατεστημένα στη χώρα, χάριν των επενδύσεων των προηγούμενων ετών. Για την επαναλειτουργία των ναυπηγείων σε απολύτως υγιή και διεθνώς ανταγωνιστική βάση, μια λύση τύπου ΕΑΣ, η οποία να περιλαμβάνει και τα Ναυπηγεία Ελευσίνας, ίσως είναι η καλύτερη επιλογή. Στο ισοζύγιο πληρωμών της χώρας η πορεία για την επίτευξη σημαντικού πλεονάσματος της τάξης του 1,1% του ΑΕΠ στο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (ΙΤΣ) από το 2013 συνεχίστηκε και τον Οκτ Ως αποτέλεσμα στο 10μηνο 2013 επιτεύχθηκε (Διάγραμμα 1), για πρώτη φορά μετά από πολλές 10ετίες, ένα εντυπωσιακό πλεόνασμα στο ΙΤΣ της χώρας, ύψους 3,5 δις (1,9% του συνολικού ΑΕΠ του 2013). Μάλιστα, σε αυτό το πλεόνασμα δεν συμπεριλαμβάνονται τα έσοδα της χώρας από την είσπραξη επιπλέον 1,5 δις από την επιστροφή στην Ελλάδα των κερδών των Ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχαν αγοραστεί από την ΕΚΤ στα πλαίσια του προγράμματος SMP. Τέλος, το πλεόνασμα αυτό στο 10μηνο.2013 συγκρίνεται με έλλειμμα ύψους 1,8 δις (-0,93% του ΑΕΠ) στο 10μηνο.2012 και με έλλειμμα 15,06 δις (-7,22% του ΑΕΠ) στο 10μηνο Διάγραμμα 1. Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών με Κεφαλαιακές Μεταβιβάσεις στο 10μηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου , ,0 0, , , , , , , , Στο πλαίσιο αυτό, επιτεύχθηκε δραστική μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου στα 14,6 δις στο 10μηνο.2013, από 23,1 δις στο 10μηνο Επίσης, το έλλειμμα εμπορικού ισοζυγίου εκτός καυσίμων και πλοίων μειώθηκε δραστικά στα 6,52 δις στο 10μηνο.2013, από 10,89 δις στο 10μηνο.2011, σημειώνοντας συνολική πτώση κατά -52,3% στην 3ετία και κατά -10,4% σε ετήσια βάση στο 10μηνο Αυτό δε συνέβη με αύξηση των εξαγωγών αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία κατά 28,2% στην περίοδο της μεγάλης κρίσης (Διάγραμμα 2) και μάλιστα στην ίδια περίοδο στην οποία οι εισαγωγές αγαθών χωρίς καύσιμα και πλοία σημείωναν πτώση κατά -20,1% και οι πληρωμές για εισαγωγές υπηρεσιών έχουν μειωθεί κατά -28,0%. Δεδομένου ότι οι εξαγωγές αγαθών αυξάνονται σημαντικά με ταυτόχρονη μεγάλη πτώση των εισαγωγών σημαίνει ότι σημειώνεται και αύξηση της εγχώριας προστιθέμενης αξίας των εξαγωγών αγαθών, σε αντίθεση με το παρελθόν όταν οι 2

3 εξαγωγές αγαθών προϋπέθεταν μεγάλη αύξηση και των εισαγωγών αγαθών Διάγραμμα 3. Έλλειμμα Εξωτερικού Ισοζυγίου Καυσίμων στο 10μηνο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου Στο σημείο αυτό είναι ανάγκη να σημειωθούν τα ακόλουθα όσον αφορά τον Ειδικό Φόρο Κατανάλωσης (ΕΦΚ) στο πετρέλαιο θέρμανσης. Όπως φαίνεται στο Διάγραμμα 3, έως την εξίσωση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρμανσης με τον ΕΦΚ στο πετρέλαιο κίνησης (Οκτ.2012), το έλλειμμα του ισοζυγίου των καυσίμων στην Ελλάδα διογκωνόταν παρά την τεράστια πτώση του ΑΕΠ της χώρας. Η επιβολή του φόρου αυτού συνέβαλε εν μέρει στη μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου των καυσίμων κατά 650 εκατ. στο 4 ο 3μηνο του 2012 και κατά 2,3 δις στο 10μηνο του Επιπλέον, οι καιρικές συνθήκες στο 12μηνο Οκτ.2012-Νοεμβρίου 2013 ήταν εξαιρετικά καλές (ακόμη και στα τέλη Δεκεμβρίου 2013 τα χιονοδρομικά κέντρα της χώρας είναι χωρίς χιόνι) και συνέβαλαν περαιτέρω στη μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Αυτές οι εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα την δραστική μείωση των εσόδων από τον ΕΦΚ και από τον ΦΠΑ στα καύσιμα στο 4 ο 3μηνο.2012 και στο 10μηνο Η εξίσωση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο θέρμανσης με τον ΕΦΚ στο πετρέλαιο κίνησης ήταν μια πράξη εξορθολογισμού στην αγορά καυσίμων, που συνέβαλε κατά κύριο λόγο στην οριστική κατάργηση του λαθρεμπορίου σε αυτόν τον τομέα. Η μείωση των εσόδων του κράτους οφείλεται στις πολύ καλές καιρικές συνθήκες και στη μείωση της ζήτησης πετρελαίου θέρμανσης για χρήση ως πετρέλαιο κίνησης, και μόνον εν μέρει στη μείωση της ζήτησης λόγω της αύξησης της τιμής του πετρελαίου θέρμανσης μετά την εξίσωση των ειδικών φόρων στις δύο κατηγορίες πετρελαίου. Όλοι αυτοί οι παράγοντες αποτυπώνονται και στην εξίσου δραστική μείωση του ελλείμματος στο ισοζύγιο των καυσίμων. Τέλος σημειώνεται ότι η αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος τις θέρμανσης των νοικοκυριών σε οικονομική δυσχέρεια δεν μπορεί να είναι η αύξηση του λαθρεμπορίου καυσίμων μέσω της μείωσης του ΕΦΚ στο πετρέλαιο αλλά μάλλον η άσκηση κατάλληλης κοινωνικής πολιτικής. Η αύξηση του αριθμού των νοικοκυριών που είχαν υποβάλλει αίτηση για επίδομα θέρμανσης στα τέλη του 2013 αποδεικνύει ότι υπάρχουν πράγματι οι δυνατότητες για κάλυψη με ορθολογικό τρόπο των αναγκών των νοικοκυριών σε οικονομική δυσχέρεια. Η λύση δεν είναι η μείωση του ΕΦΚ στο πετρέλαιο. Σημειώθηκε, επίσης, πολύ μεγαλύτερη του αναμενομένου αύξηση των εισπράξεων από τον εξωτερικό τουρισμό (συμπεριλαμβανομένων και των εισπράξεων από την Κρουαζιέρα) κατά 14,8% στο 10μηνο.2013, μετά την πτώση τους κατά -0,75% στο 10μηνο 2012 και την αύξησή τους κατά 10,1% στο 10μηνο Σημειώνεται ότι η αύξηση των εισπράξεων από τον εξωτερικό τουρισμό και την κρουαζιέρα στο 3 ο 3μηνο 2013 ανήλθε στα 868 εκατ. και είχε άμεση θετική συμβολή στη μεταβολή του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο 2013 κατά περίπου 1,7 π.μ. Μετά από αυτή την εξέλιξη σημαντική αύξηση των αεροπορικών αφίξεων ξένων τουριστών σημειώνεται και στο 4 ο 3μηνο 2013 (Οκτ.2013: +21,5%, Νοέμ.2013: +23,0%), ενώ και τα έσοδα από τον εξωτερικό τουρισμό συν την κρουαζιέρα ήταν αυξημένα τον Οκτ.2013 κατά 20,2% σε ετήσια βάση. Συνολικά, εκτιμάται τώρα ότι η αύξηση των αφίξεων για το 2013 ως σύνολο θα υπερβεί το 11,5% με αποτέλεσμα οι συνολικές αφίξεις να ανέλθουν σε επίπεδα άνω των 18,0 εκατ., έναντι 16,3 εκατ. το Επίσης, οι εισπράξεις από τον εξωτερικό τουρισμό συν την Κρουαζιέρα το 2013 εκτιμάται τώρα ότι θα είναι αυξημένες κατά 14,8% και ότι θα υπερβούν τα 12,0 δις, από 10,45 δις το Η επίδοση στο ΙΤΣ στο 10μηνο.2013 επιτεύχθηκε παρά τη σημαντική μείωση των καθαρών εισπράξεων από τη ναυτιλία στα 5,4 δις στο 10μηνο.2013, από 5,97 δις στο 10μηνο.2012 και από 5,62 δις στο 10μηνο Η πτώση των καθαρών εισπράξεων από τη ναυτιλία είχε πτωτική επίπτωση στη μεταβολή του ΑΕΠ στο 9μηνο 2013 κατά περίπου 0,4 π.μ.. Επίσης, σημαντικά αυξημένες κατά 14,0% σε ετήσια βάση ήταν στο 10μηνο.2013 οι πληρωμές τόκων μερισμάτων και κερδών στο εξωτερικό, οι οποίες είχαν συμβάλλει σημαντικά με τη μεγάλη πτώση τους (λόγω του PSI Plus) στην μείωση του ελλείμματος του ΙΤΣ το Παγκόσμια Οικονομία Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) ανακοίνωσε στις 17/12/2013 τον περιορισμό του προγράμματός της αγοράς ομολόγων κατά $ 10 δις μηνιαίως (σε $ 75 δις, από $ 85 δις) από τον 3

4 Ιανουάριο Η κίνηση τούτη σηματοδοτεί και την αλλαγή πλεύσης της Ομοσπονδιακής Τράπεζας από την επεκτατική νομισματική πολιτική σε μια λιγότερο επεκτατική νομισματική πολιτική. Η απόφαση για τον περιορισμό του προγράμματος ενίσχυσης της ρευστότητας, βασίστηκε στη σημαντική βελτίωση της αγορά εργασίας τους τελευταίους μήνες, αν και το ποσοστό ανεργίας παραμένει ακόμη στο 7,0% που θεωρείται ως σχετικά υψηλό επίπεδο. Επίσης περιορίσθηκε και ο κίνδυνος που απέρρεε από τη διαμάχη μεταξύ Δημοκρατικών και Ρεπουμπλικάνων για τον προϋπολογισμό. Τέλος, το βασικό επιτόκιο διατηρήθηκε σε σχεδόν μηδενικά επίπεδα, ενώ η προοπτική είναι να διατηρηθεί σε αυτό το ιστορικό χαμηλό επίπεδο (μεταξύ 0% και 0,25%) κατά πάσα πιθανότητα έως και το 1 ο 3μηνο Ο Διοικητής της FED στις ανακοινώσεις μετά την συνεδρίαση της FOMC, ανέφερε ότι η εξάλειψη του 3 ου προγράμματος ποσοτικής ενίσχυσης της ρευστότητας (QE3) θα γίνει εντός του 2014 σε 5-7 βήματα, ανάλογα με την πορεία των στατιστικών στοιχείων για την οικονομία της χώρας και με βάση τις προγραμματισμένες συνεδριάσεις της FOMC μέσα στο επόμενο έτος. Η αγορά πάντως αναμένει σταδιακή μείωση του προγράμματος QE3 κατά $ 10 δις την φορά, ξεκινώντας από τα $ 75 δις που έχουν προσδιοριστεί για τον Ιαν Η απόφαση για κάθε περικοπή θα λαμβάνεται σε κάθε συνεδρίαση της FOMC που θα γίνεται μέσα στο 2014, με μηδενισμό του τον Δεκ Σύμφωνα με την τελευταία (τελική) εκτίμηση, η αύξηση του ΑΕΠ των ΗΠΑ στο 3 ο 3μηνο 2013, ήταν ακόμη πιο ικανοποιητική από την προηγούμενη (3,6%) και διαμορφώθηκε τελικά σε 4,1% σε ετησιοποιημένη βάση, έναντι 2,5% στο 2 ο 3μηνο 2013 και 2,8% το Σύμφωνα και με αυτή την εκτίμηση, η αισθητή αύξησή του ΑΕΠ στο 3 ο 3μηνο.2013 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην συσσώρευση αποθεμάτων των επιχειρήσεων, η οποία συνέβαλε σε αυτή την αύξηση κατά +1,67 π.μ. Ωστόσο, οι ανησυχίες που υπήρχαν για χαμηλότερη πτώση του ΑΕΠ στο 4 ο 3μηνο.2013 λόγω της μη αύξησης, ή/και της πτώσης των αποθεμάτων στο 3μηνο αυτό, διασκεδάστηκαν από πιο πρόσφατα στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι τα αποθέματα αυξάνουν με υψηλό ρυθμό και στο 4 ο 3μηνο Επίσης, η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης διαμορφώθηκε σε 2,0% έναντι 1,8% στο 2 ο 3μηνο 2013 και 2,2% το 2012 και συνέβαλε κατά +1,36 π.μ. στην αύξηση του ΑΕΠ, γεγονός που δείχνει ότι η ιδιωτική κατανάλωση εξακολουθεί να αποτελεί ουσιαστικό πυλώνα για την ανάπτυξη της οικονομίας των ΗΠΑ. Αυτό έγινε περισσότερο εμφανές από τα στοιχεία που ανακοινώθηκαν για την αύξηση της ονομαστικής και της πραγματικής καταναλωτικής δαπάνης κατά 0,5% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ.2013, πράγμα που σηματοδοτεί αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης σε σταθερές τιμές κατά 3,0% έως 3,5% σε ετησιοποιημένη βάση και στο 4 ο 3μηνο.2013 (Εκτιμήσεις: Capital Economics). Τα ανωτέρω συνέβησαν τον Νοέμ.2013 παρά το ότι κατά τον ίδιο μήνα η αύξηση του ονομαστικού διαθεσίμου εισοδήματος δεν ξεπέρασε το 0,2%, με αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση του ποσοστού αποταμίευσης στο 4,2% τον Νοέμ.2013, από 4,5% τον Οκτ Η αύξηση της κατανάλωσης μπορεί να κινήθηκε και από τη σημαντική βελτίωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας τον Νοέμ.2013, που συνέβαλαν με τη σειρά τους στη βελτίωση και της καταναλωτικής εμπιστοσύνης. Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 4,8%, από 4,7% στο 2 ο 3μηνο 2013 και 7,3% το 2012 και συνέβαλαν κατά +0,58 π.μ. στην αύξηση του ΑΕΠ. Ικανοποιητική αύξηση στις επενδύσεις αυτές αναμένεται και στο 4 ο 3μηνο.2013, αφού οι παραγγελίες διαρκών αγαθών όλων των κατηγοριών αυξήθηκαν εντυπωσιακά κατά 3,5% σε μηνιαία βάση τον Νοέμ Επίσης, οι επενδύσεις σε κατοικίες αυξήθηκαν κατά 10,3% και συνέβαλαν στην αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,31 π.μ. στο 3 ο 3μηνο Όσον αφορά τη συμβολή του εξωτερικού τομέα (καθαρές εξαγωγές) στην αύξηση του ΑΕΠ, αυτή περιορίστηκε στις +0,14 π.μ. Τέλος, οι κυβερνητικές δαπάνες αυξήθηκαν ελαφρώς κατά 0,4%, έναντι μείωσης κατά -0,4% στο 2 ο 3μηνο 2013 και -1,0% το ΗΠΑ: ΑΕΠ % μεταβολή σε ετησιοποιημένη βάση 3ο 3μηνο ο 3μηνο ΑΕΠ 4,1 2,5 2,8 Κατ.Δαπάνη 2,0 1,8 2,2 Διαρκή Αγαθά 7,9 6,2 7,7 Επιχ. Επενδύσεις 4,8 4,7 7,3 Επενδ. σε Κατοικίες 10,3 14,2 12,9 Εξαγωγές 3,9 8,0 3,5 Εισαγωγές 2,4 6,9 2,2 Πηγή: Bureau of Economic Analysis Ταυτόχρονα, αυξήθηκε ο πληθωρισμός με βάση τον Αποπληθωριστή της Ιδιωτικής Κατανάλωσης (PCE price index) στο 1,9% στο 3 ο 3μηνο 2013 από -0,1% στο 2 ο 3μηνο Ο δομικός πληθωρισμός με βάση τον δείκτη PCE διαμορφώθηκε στο 1,4% στο 3 ο 3μηνο 2013 από 0,6% στο 2 ο 3μηνο Στην αγορά ακινήτων, οι πωλήσεις υφιστάμενων κατοικιών μειώθηκαν κατά -4,3% το Νοέμ.2013, από -3,2% τον Οκτ.2013, ενώ σε ετήσια βάση οι πωλήσεις υποχώρησαν κατά -1,2%. Σημειώνεται ότι η εξέλιξη αυτή ήταν, προφανώς, αρνητική και ήταν σαφώς σε αντίθετη κατεύθυνση από τη σημαντική αύξηση του αριθμού των κατοικιών που εισήλθαν στο στάδιο της κατασκευής τον ίδιο μήνα. Επίσης, οι εβδομαδιαίες αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας, σημείωσαν νέα αύξηση κατά 10 χιλ. την εβδομάδα έως και διαμορφώθηκαν στις 379 χιλ. (από 305 χιλ. την εβδομάδα που έληξε την 30/11/2013), ενώ ο μέσος όρος 4 εβδομάδων, διαμορφώθηκε στις 343,5 χιλ., σημαντικά χαμηλότερα από τις 400 χιλιάδες. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίδραση των αναδυόμενων αγορών στην κίνηση της FED για έναρξη της διαδικασίας περιορισμού του προγράμματος ποσοτικής ενίσχυσης της ρευστότητας (tapering) που προαναφέρθηκε. Σημειώνεται ότι πριν από έξι μήνες, που έγινε συζήτηση για πρώτη 4

5 φορά από πλευράς FED για περιορισμό του προγράμματος QE3, υπήρξε σοβαρή αναστάτωση στις οικονομίες πολλών αναπτυσσόμενων οικονομιών, οι οποίες αντιμετώπισαν σημαντικές εκροές κεφαλαίων, με αποτέλεσμα την εξασθένιση των νομισμάτων (και των οικονομιών) αρκετών από αυτές, όπως της Βραζιλίας, του Μεξικού, της Ινδονησίας, της Ινδίας, της Τουρκίας κ.α. Στην συνέχεια, τον Σεπτέμβριο 2013, όταν διαπιστώθηκε ότι η πολιτική της ποσοτικής ενίσχυσης της ρευστότητας στην οικονομία των ΗΠΑ συνεχίζεται, σημειώθηκε αποκατάσταση της ομαλότητας στις αγορές αυτές, ενώ και τώρα που έγινε η επίσημη ανακοίνωση από της FED για έναρξη του tapering οι αγορές στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες την δέχτηκαν με σχετική ηρεμία και μάλλον θετικά, αφού είχαν υποθέσει ότι ο περιορισμός του προγράμματος ενίσχυσης της ρευστότητας θα μπορούσε να είναι πολύ πιο απότομος. Μόνο σε ορισμένες αναδυόμενες χώρες που αντιμετωπίζουν σημαντικά εσωτερικά προβλήματα (όπως, π.χ., η Τουρκία), μπορεί ο περιορισμός της ενίσχυσης της παγκόσμιας ρευστότητας από τις ΗΠΑ να έχει αρνητικές επιπτώσεις. Πάντως, επιβράδυνση της ανάπτυξης αναμένεται για τις περισσότερες αναπτυσσόμενες οικονομίες το 2014, οι οποίες θα πρέπει ενδεχομένως να περιορίσουν την εγχώρια πιστωτική τους επέκταση και τα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων που χρηματοδοτούνταν με πολύ χαμηλά επιτόκια στις διεθνείς αγορές. Ήδη, η κυβέρνηση της Κίνας ανακοίνωσε ότι η αύξηση του ΑΕΠ το 2013 θα περιοριστεί στο 7,6%, από 7,7% το 2012, ενώ στα ίδια, ή σε χαμηλότερα επίπεδα αναμένεται η αύξηση του ΑΕΠ της μεγάλης αυτής χώρας και το Πολύ πιο επικίνδυνα εξελίσσονται τα πράγματα στην Τουρκία, η οποία αντιμετωπίζει τις συνέπειες μιας σημαντικής κυβερνητικής κρίσης με αποτέλεσμα την υποτίμηση της τουρκικής λίρας σε επίπεδα άνω των 2,12 TRY/USD, από 1,749 TRY/USD στις Γενικότερα, η αντίδραση των αγορών μετοχών και ομολόγων ήταν αυτή τη φορά σχετικά ήπια μετά την πρόσφατη εξαγγελία της FED, με τους δείκτες μεταβλητότητας των ομολόγων και των μετοχών, ακόμη και των αναδυόμενων αγορών, να έχουν περιορισμένη κίνηση. Αυτό δείχνει την ηρεμία που επικράτησε μετά την πραγματική έναρξη του tapering. Με βάση τις πρόσφατες αποτιμήσεις της αγοράς μετοχών, η αγορά βλέπει θετικά την κίνηση της FED υπέρ της αγοράς μετοχών. Ήδη σημειώνονται αλλεπάλληλα ανώτατα επίπεδα στους χρηματιστηριακούς δείκτες των ΗΠΑ. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις για το επόμενο 12-μηνο είναι για σχετικά μικρή αύξηση των κερδών ανά μετοχή κατά 6% περίπου στις ΗΠΑ και κατά 3% στην Ευρώπη, μετά από ένα πολύ ισχυρό Στις αγορές συναλλάγματος, το Ευρώ εξακολουθεί να κινείται στα 1,368 USD/EUR, ενώ το Γιέν καταγράφει νέα χαμηλά επίπεδα στα 104,82 JPY/USD, συμβάλλοντας στην άνοδο των χρηματιστηριακών αγορών στην Ιαπωνία και σε άλλες χώρες της ΝΑ Ασίας. Όσον αφορά τον χρυσό, διαμορφωνόταν στο εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο των ,5 USD/Ουγγιά την 23 η Δεκεμβρίου 2013 και εκτιμάται ότι θα έχει τελικά την μεγαλύτερη ετήσια πτώση των τελευταίων 32 ετών εντός του 2013 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Ισοζύγιο Πληρωμών: Σημαντικό πλεόνασμα ύψους 3,48 δις (1,9% του ΑΕΠ) εμφάνισε στο 10μηνο 2013 το εξωτερικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (ΙΤΣ), χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα 1,5 δις που εισπράχθηκαν τον Ιούλιο 2013 από την πρώτη δόση των εσόδων της ΕΚΤ από το Πρόγραμμα Αγοράς Τίτλων (SMP), που περιελάμβανε αγορά ομολόγων του Ελληνικού Δημοσίου στη δευτερογενή αγορά (σε χαμηλές τιμές). Ειδικότερα, το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου εκτός καυσίμων και πλοίων μειώθηκε στα 6,52 δισ. ή κατά -10,4% σε ετήσια βάση στο 10μηνο 2013, μετά τη μείωσή του κατά -33,2% σε ετήσια βάση στο 10μηνο Η μείωση αυτή του ελλείμματος επιτεύχθηκε παρά την σχετικά περιορισμένη στο 10μηνο.2013 μείωση των εισαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων κατά -2,1% σε ετήσια βάση, έναντι -15,0% στο 10μηνο 2012, ενώ και η αύξηση των εξαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων περιορίστηκε στο 3,2% στο 10μηνο 2013, μετά την αύξησή τους κατά 3,0% στο 10μηνο Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών σε εκατ. Ιαν.-Οκτ Ιαν.-Οκτ Απόλυτη Διαφορά Έλλειμμα Ισοζυγίου Καυσίμων , , ,5 Έλλειμμα Ισοζυγίου Πλοίων ,7-959,6 307,1 Έλλ. Εμπορικού Ισοζ. εκτός Καυσ. & Πλοίων , ,2-758,0 Έλλειμμα Εμπορικού Ισοζυγίου , , ,4 Έλλειμμα Ισοζυγίου Εισοδημάτων , ,6 783,0 Πλεόνασμα Ισοζυγίου Υπηρεσιών , , ,1 Πλεόνασμα Ισοζυγίου Μεταβιβάσεων 4.926, , ,3 Πλεόνασμα Ισοζ. Τρεχουσών Συναλλαγών (με κεφαλαιακές μεταβιβάσεις) 3.477, , ,8 Έλλειμμα Λογαριασμού Κεφαλαίων , , ,8 Άμεσες Επενδύσεις 1.497,6 820,9 676,7 Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου , , ,7 Λοιπές Επενδύσεις 943, , ,2 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Όσον αφορά το Ισοζύγιο των Καυσίμων, οι πληρωμές για εισαγωγές καυσίμων ήταν μειωμένες κατά -10,3% σε ετήσια βάση στο 10μηνο 2013, μετά την αύξησή τους κατά 3,9% στο 10μηνο Οι εισαγωγές καυσίμων σημειώνουν σημαντική πτώση το 2013 για πρώτη φορά από την έναρξη της περιόδου της μεγάλης ύφεσης το 2010 και αυτό συνέβη μετά την εξίσωση του φόρου στο πετρέλαιο θέρμανσης με αυτή του πετρελαίου κίνησης. Από την άλλη πλευρά, οι εισπράξεις από εξαγωγές καυσίμων αυξήθηκαν κατά 11,7% στο 10μηνο 2013, έπειτα από την αύξησή τους κατά 17,2% σε ετήσια βάση στο 10μηνο Ως εκ τούτου, στο 10μηνο 2013 σημειώθηκε μείωση στο έλλειμμα του ισοζυγίου των καυσίμων κατά 2,3 δισ. έναντι μείωσής του κατά 320,1 εκατ. στο 10μηνο Τόσο η μείωση των εισαγωγών όσο και η αύξηση των εξαγωγών 5

6 διυλισμένων καυσίμων συνέβαλαν στη μείωση του σημαντικού αυτού ελλείμματος το Η αύξηση των συνολικών εξαγωγών αγαθών (με καύσιμα και πλοία) διαμορφώθηκε σε 4,5% στο 10μηνο 2013, έναντι 7,0% στο 10μηνο Σε κάθε περίπτωση, οι εξαγωγές αγαθών μαζί με τον τουρισμό, αποτελούν ουσιαστικό στήριγμα για την οικονομία της χώρας στην τρέχουσα περίοδο της ύφεσης. Έτσι, οι εξαγωγές αγαθών ανήλθαν στα 18,83 δισ. στο 10μηνο 2013, έναντι 18,02 δισ. στο 10μηνο 2012 και 16,84 δισ. στο 10μηνο του Ισοζύγιο Υπηρεσιών: Αυξημένο κατά 10,4% σε ετήσια βάση ήταν το πλεόνασμα του ισοζυγίου στο 10μηνο 2013, μετά την αύξησή του κατά 5,2% στο 10μηνο Η αύξηση του πλεονάσματος αυτού οφείλεται κυρίως στην αύξηση των εισπράξεων από τον τουρισμό κατά 14,8% σε ετήσια βάση. Επίσης, οι συνολικές εισπράξεις από τις εξαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν κατά 1,3% στο 10μηνο 2013 από μείωσή τους κατά -2,9% στο 10μηνο Αντίθετα, οι πληρωμές για εισαγωγές υπηρεσιών από το εξωτερικό μειώθηκαν κατά -11,2% στο 10μηνο 2013 έναντι -12,1% στο 10μηνο Ειδικότερα: Α. Τα έσοδα από τον εξωτερικό τουρισμό στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα έσοδα από την Κρουαζιέρα ήταν αυξημένα στα 11,6 δισ. στο 10μηνο 2013 από 10,1 δισ. στο 10μηνο 2012 και 10,18 δις (χωρίς την Κρουαζιέρα). στο 10μηνο Αντίθετα, οι πληρωμές από εγχώριους κατοίκους για τουρισμό στο εξωτερικό μειώθηκαν κατά -2,1% στο 10μηνο 2013 από -19,9% στο 10μηνο Συνεπώς, το τουριστικό ισοζύγιο της χώρας είχε πλεόνασμα 10,07 δις στο 10μηνο 2013 από πλεόνασμα 8,54 δις στο 10μηνο Αύξηση κατά 1,53 δις. Β. Ωστόσο, οι εισπράξεις από την ελληνική ναυτιλία κατέγραψαν μείωση κατά -10,7% σε ετήσια βάση στο 10μηνο 2013, μετά τη μείωσή τους κατά -3,8% στο 10μηνο Από την άλλη πλευρά, οι πληρωμές για δαπάνες των ναυτιλιακών επιχειρήσεων ή για μεταφορές στο εξωτερικό μειώθηκαν επίσης σημαντικά κατά -12,0% στο 10μηνο Σημειώθηκε συνεπώς νέα μείωση του πλεονάσματος του ισοζυγίου των μεταφορών (κυρίως της ναυτιλίας) κατά -9,5% στο 10μηνο Γ. Σημειώθηκε μικρή αύξηση των εισπράξεων από τις εξαγωγές λοιπών υπηρεσιών κατά 0,7% στο 10μηνο 2013, μετά τη μείωσή τους κατά -6,5% στο 10μηνο Ωστόσο, πτώση σημειώθηκε στις πληρωμές για εισαγωγές λοιπών υπηρεσιών, κατά -14,0% στο 10μηνο 2013 από πτώση τους κατά -6,6% στο 10μηνο Έτσι, το πλεόνασμα του ισοζυγίου των λοιπών υπηρεσιών διαμορφώθηκε στα 82,0 εκατ. στο 10μηνο 2013 από έλλειμμα 424,7 εκατ. στο 10μηνο Ισοζύγιο Εισοδημάτων: Σημειώθηκε αύξηση του ελλείμματος κατά 47,0% στο 10μηνο 2013, έναντι πτώσης του κατά -76,2% στο 10μηνο Αυτό οφείλεται κυρίως στην αύξηση των πληρωμών τόκων, μερισμάτων και κερδών σε επενδυτές του εξωτερικού κατά 13,04% σε ετήσια βάση, έναντι της μείωσής τους κατά -52,43% στο 10μηνο Από την άλλη πλευρά, μείωση κατά -7,4% σε ετήσια βάση σημείωσαν οι εισπράξεις τόκων, μερισμάτων και κερδών εγχώριων κατοίκων από το εξωτερικό, έπειτα από την αύξησή τους κατά 16,9% στο 10μηνο Στο ισοζύγιο τρεχουσών μεταβιβάσεων οι εισπράξεις από την ΕΕ-27 αυξήθηκαν σημαντικά κατά 4,0% σε ετήσια βάση σε 3,9 δισ. στο 10μηνο Σε αυτό δεν συμπεριλαμβάνονται τα 1,5 δισ. από την 1 η δόση της επιστροφής των κερδών της ΕΚΤ από ελληνικά κρατικά ομόλογα που είχε αγοράσει στα πλαίσια του Προγράμματος Αγοράς Τίτλων (SMP). Επίσης, τα μεταναστευτικά εμβάσματα αυξήθηκαν στο 10μηνο 2013 κατά 21,2% σε ετήσια βάση, έναντι μείωσής τους κατά -8,1% στο 10μηνο 2012, ενώ μειωμένες κατά -29,4% ήταν και οι πληρωμές μεταναστευτικών εμβασμάτων στο εξωτερικό, στα 646,9 εκατ. από 916,7 εκατ. στο 10μηνο Στο ισοζύγιο κεφαλαιακών μεταβιβάσεων οι εισπράξεις από διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ-27 διαμορφώθηκαν στα 3,0 δισ. στο 10μηνο 2013 από 1,7 δισ. στο 10μηνο 2012, σημειώνοντας μεγάλη αύξηση κατά 75,3% σε ετήσια βάση. Για το έτος ως σύνολο, οι εισπράξεις αυτές μπορεί να πλησιάσουν τα 3,7 δις, από 2,49 δις το Στον Λογαριασμό Κεφαλαίων (ΛΚ) καταγράφηκε έλλειμμα ύψους 4,0 δισ. στο 10μηνο 2013, έναντι πλεονάσματος 2,6 δισ. στο 10μηνο Οι εξελίξεις στις επιμέρους κατηγορίες ροών κεφαλαίων είχαν ως ακολούθως: (α) Στον τομέα των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) σημειώθηκε σημαντική καθαρή εισροή ύψους 1,5 δισ. στο 10μηνο 2013, έναντι μικρότερης εισροής 820,9 εκατ. στο 10μηνο Ειδικότερα, οι άμεσες επενδύσεις μη κατοίκων στην Ελλάδα εμφάνισαν καθαρή εισροή 822,2 εκατ. ενώ οι εγχώριες επιχειρήσεις συνέβαλαν σε καθαρή εισροή ύψους 675,4 εκατ. από ρευστοποίηση άμεσων επενδύσεών τους στο εξωτερικό. (β) Στον τομέα των επενδύσεων χαρτοφυλακίου, σημειώθηκε καθαρή εκροή ύψους 6,4 δισ. (έναντι καθαρής εκροής 77,1 δισ. την αντίστοιχη περίοδο του 2012, κυρίως λόγω της μείωσης των τοποθετήσεων μη κατοίκων σε ελληνικά ομόλογα και έντοκα γραμμάτια. Η κίνηση αυτή αντισταθμίστηκε εν μέρει από την εισροή για αγορά μετοχών ελληνικών επιχειρήσεων από μη κατοίκους, καθώς και από τη μείωση των τοποθετήσεων κατοίκων σε ομόλογα, έντοκα και μετοχές εξωτερικού. (γ) Στον τομέα των «λοιπών επενδύσεων, καταγράφηκε καθαρή εισροή ύψους 944 εκατ. έναντι καθαρής εισροής 78,9 δισ. στο αντίστοιχο διάστημα του 2012, η οποία οφείλεται κυρίως στην αύξηση των δανειακών υποχρεώσεων του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα προς μη κατοίκους κατά 27,8 δισ., αλλά και στη μείωση των τοποθετήσεων των εγχώριων θεσμικών επενδυτών σε καταθέσεις και repos στο εξωτερικό κατά 17,3 δισ. (εισροές). Οι κινήσεις αυτές αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τη μείωση κατά 42,9 δισ. των τοποθετήσεων μη κατοίκων σε καταθέσεις και repos στην Ελλάδα (εκροή). 6

7 Συνολικά, όπως προαναφέρθηκε, το ΙΤΣ της χώρας με τις κεφαλαιακές μεταβιβάσεις θα είναι πλεονασματικό περί το 1,1% του ΑΕΠ το Το ισοζύγιο αυτό θα συνεχίσει να είναι πλεονασματικό και στα επόμενα έτη στο βαθμό που ο λογαριασμός κεφαλαίων της χώρας θα καταστεί ελλειμματικός, δηλαδή στο βαθμό στον οποίο οι καθαρές ροές κεφαλαίων προς και από τη χώρα θα είναι αρνητικές (εκροές) και όχι θετικές (εισροές) που ήταν σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο, αντικατοπτρίζοντας και χρηματοδοτώντας το έλλειμμα του ΙΤΣ. Ωστόσο, στο βαθμό που από κάποια περίοδο η Ελλάδα θα αρχίσει να προσελκύει σημαντικά επιχειρηματικά κεφάλαια για επενδύσεις (στο χρηματιστήριο, σε Ξένες Άμεσες Επενδύσεις στους επιχειρηματικούς κλάδους, ή/και στην αγορά ακινήτων), τότε το ΙΤΣ της χώρας μπορεί να καταστεί και πάλι ελλειμματικό. Αυτό θα είναι πολύ σημαντικό για τη χώρα που θα έχει ανάγκη επενδύσεων στα επόμενα έτη σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας της και ιδιαίτερα στους κλάδους που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα. Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας θα συμβάλλει στην προσέλκυση επενδύσεων από το εξωτερικό και στην πιο έγκαιρη ανάκαμψη της εγχώριας ζήτησης όχι για κατανάλωση, όπως σε μεγάλο βαθμό συνέβαινε στο παρελθόν, αλλά για επενδύσεις σε κλάδους που η Ελλάδα κατέχει αναμφισβήτητα συγκριτικά και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα. Οι επενδύσεις αυτές θα αυξήσουν την εγχώρια παραγωγική δυναμικότητα των κλάδων της οικονομίας που παράγουν διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα (δηλαδή προϊόντα που υποκαθιστούν εισαγωγές και αυξάνουν τις εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών) και θα δημιουργήσουν τις συνθήκες για πλεονασματικό ΙΤΣ στο μέλλον. Κατά κεφαλήν εισόδημα στην ΕΕ-28: Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδος κατά το 2012, σε μονάδες αγοραστικής δύναμης (ΡΡΡ) σε σχέση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ΕΕ-28 (ΕΕ-28=100), ανέρχονταν στο 75, από το 94 που ήταν το Η εξέλιξη αυτή αντικατοπτρίζει την πτώση του πραγματικού ΑΕΠ της Ελλάδος κατά 17,3% στην περίοδο και την ταυτόχρονη αύξηση του ΑΕΠ στις χώρες της ΕΕ-28. Η διαφορά είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν το κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε όρους ΡΡΡ συγκριθεί με αυτό της ΖτΕ, όπως φαίνεται και από το Διάγραμμα. Σε σταθερές τιμές 2005, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Ελλάδος ανέρχονταν σε 18,1 χιλ. το 2009, έναντι 22,6 χιλ. στην ΕΕ-28 και 25,1 χιλ. για την ΖτΕ, και είχε μειωθεί το 2012 σε 14,9 χιλ. (πτώση κατά -17,7%, όπως το ΑΕΠ), όταν στην ΕΕ- 28 αυξήθηκε σε 23,3 χιλ. και στη ΖτΕ σε 25,6 χιλ. Όπως ήταν αναμενόμενο, στις χώρες που εφάρμοσαν Μνημόνια μειώθηκε το κατά κεφαλήν ΑΕΠ όμως στην Ελλάδα η μείωση αυτή ήταν πολύ μεγαλύτερη, ακόμη και σε σχέση με την Ιρλανδία όπου υπήρξε μία σημαντική, απότομη μείωση το 2008 σε σχέση με το Επίσης στην Ιρλανδία το κατά κεφαλήν ΑΕΠ κινούνταν και κινείται πάνω από τον μέσο όριο της ΕΕ-28 και της ΖτΕ. Αξίζει να σημειωθεί ότι, η ΕΕ-28 αλλά και η ΖτΕ απέχει ακόμη πολύ από το να συγκλίνουν τα κατά κεφαλήν ΑΕΠ των χωρών-μελών καθώς από τη μία πλευρά έχουμε χώρες όπως το Λουξεμβούργο με δείκτη 263, την Αυστρία και τη Γερμανία με 130 και 123 αντίστοιχα ενώ στο άλλο άκρο, η Ρουμανία βρίσκεται μόλις στο ήμισυ του μέσου όρου της ΕΕ-28 και η Βουλγαρία κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ-28, στο 47. Οι αποκλίσεις αυτές επηρεάζουν τις μεταναστευτικές ροές στο εσωτερικό της ΕΕ. Πρόκειται για ένα θέμα που ήδη απασχολεί έντονα την ΕΕ κατά τους τελευταίους μήνες και με αφορμή το γεγονός ότι από ανοίγουν τα σύνορα και για τις τελευταίες 9 χώρες-μέλη όπου δεν μπορούσαν να εργασθούν οι πολίτες της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, ενώ το θέμα βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη της ελληνικής Προεδρίας στην ΕΕ κατά το 1 ο 6μηνο του Εκτέλεση Προϋπολογισμού 2013: Ο Προϋπολογισμός του 2013 (Π2013) φαίνεται τελικά να κλείνει με πρωτογενές πλεόνασμα σημαντικού ύψους, ενωρίτερα από ότι είχε προγραμματισθεί, με προοπτική περαιτέρω βελτίωσης το επόμενος έτος όπως αποτυπώνεται στον Προϋπολογισμό του 2014 (Π2014). Συγκεκριμένα, η επιτυχία στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής, επιβεβαιώνεται ουσιαστικά και από την εκτέλεση του προϋπολογισμού της Κεντρικής Κυβέρνησης στο 11μηνο Ιαν. Νοέμ.2013, αφού το πρωτογενές ισοζύγιο του Κ.Π. είναι πλεονασματικό στα 1,28 δισ. (χωρίς να περιλαμβάνονται στα έσοδα ύψους 1,5 δισ. που μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα από τα κέρδη των κεντρικών τραπεζών των χωρών της ΖτΕ από την διακράτηση ελληνικών ομολόγων), έναντι ελλείμματος 1,418 δισ. στο 11μηνο.2012 και έναντι στόχου για το 11μηνο 2013 για έλλειμμα ύψους 1,12 δισ. Η σημαντική αυτή βελτίωση επιτεύχθηκε λόγω της αύξησης των καθαρών εσόδων κατά 2,17% σε ετήσια βάση τον Νοέμ.2013, ενώ ακόμα και το 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2013 τα καθαρά έσοδα διαμορφώνονται κατά 126 εκατ. υψηλότερα έναντι του στόχου που είχε τεθεί. Η μεγάλη ωστόσο προσαρμογή έρχεται από την πλευρά των πρωτογενών δαπανών του Τ.Π. που μειώνονται αισθητά κατά -7,3% το 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2013, έναντι πτώσης -8,7% το 11μηνο 2012 (ενώ είναι μειωμένα κατά 523 εκατ. έναντι του στόχου). 7

8 Ειδικότερα, στον τομέα των Καθαρών Εσόδων του Τ.Π. σημειώνεται: α) Η συνεχιζόμενη μεγάλη μείωση στα έσοδα από τον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων (ΦΕΦΠ) κατά -20,1% το 11μηνο Ιαν.-Νοέμ Ωστόσο, ο στόχος για έσοδα ύψους 7,982 δισ. για το 2013 είναι πλέον εφικτός, αν και τα έσοδα αυτά αναμένεται να μειωθούν περαιτέρω και το 2014, λόγω ωστόσο της προσαρμογής και μεταφοράς κάποιων εσόδων από τον ΦΕΦΠ στον ΦΕΝΠ. Η υστέρηση που εμφανίζεται το 2013 οφείλεται στην μεγάλη καθυστέρηση υποβολής των φορολογικών δηλώσεων το 2013 και στην ανάλογη καθυστέρηση της αποστολής των εκκαθαριστικών σημειωμάτων, αλλά σηματοδοτεί επίσης μεγάλες απώλειες εσόδων από αδυναμία ή άρνηση πληρωμής ακόμη και του βεβαιωμένου φόρου από ένα μεγάλο αριθμό φορολογουμένων. β) Η πτώση των εσόδων από τον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων (ΦΕΝΠ) περιορίστηκε στο 11μηνο 2013 στο -5,1% σε ετήσια βάση, και κινείται εντός του στόχου για το διάστημα αυτό, ενώ σύμφωνα με τον Π2014 τα έσοδα αυτά αναμένεται να μειωθούν τελικά κατά -4,3% το 2013 (από -13,8% που προβλεπόταν στον ΜΠΔΣ). Το 2014 θα υπάρξει σημαντική αύξηση από τα έσοδα αυτά λόγω μεταφοράς κατηγοριών εσόδων από τον ΦΕΦΠ. γ) Τα έσοδα από τους φόρους στην περιουσία διαμορφώθηκαν στα 2,707 δις στο 11μηνο 2013 και ήταν αυξημένα κατά 3,6% έναντι του 11μήνου Επιπλέον, και τον Νοέμ.2013 συνεχίζεται η πολύ καλή πορεία των εσόδων αυτών, αφού αυξήθηκαν κατά 14,1% σε ετήσια βάση, μετά την εντυπωσιακή άνοδό τους κατά 72,4% σε ετήσια βάση τον Οκτ Μετά από αυτές τις εξελίξεις, τα έσοδα από την περιουσία αναμένεται να διαμορφωθούν σε σημαντικά υψηλότερα επίπεδα από την πρόβλεψη του Π2014, όπου εκτιμώνται στα 2,784 δισ. (από 3,176 που προϋπολογιζόταν στο ΜΠΔΣ). δ) Συνεχίζεται η αξιοσημείωτη αύξηση κατά 58,8% στα έσοδα από τους άμεσους φόρους ΠΟΕ στο 11μηνο 2013 στα οποία συμπεριλαμβάνονται και οι εισπράξεις από τους ΦΑΠ 2010, 2011 και Σημειώνεται ότι με βάση τον Π2014 τα έσοδα αυτά θα είναι αυξημένα κατά 48,5% το 2013, αλλά η εξέλιξή τους στο 11μηνο.2013 δείχνει ότι τελικά η αύξησή τους το 2013 ως σύνολο θα υπερβεί το 60%. Στους έμμεσους φόρους σημειώθηκε επίσης σημαντική βελτίωση τον Νοέμ Τα έσοδα ήταν μειωμένα κατά -6,7% το 11μηνο 2013, όταν για το έτος ως σύνολο εκτιμάται μείωσή τους κατά -6,0%. ε) Η πτώση των εσόδων από τον ΦΠΑ επιβραδύνθηκε σημαντικά στο -7,7% το 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2013, και μάλιστα τον Νοέμ.2013 τα έσοδα αυτά παρουσίασαν σημαντική άνοδο κατά 14,5%. Επομένως, είναι πολύ πιθανό ότι η πτώση των εσόδων από έμμεσους φόρους θα είναι τελικά μικρότερη του -6,0% που προβλέπει ο Π2014, αφού τον Δεκ.2014 θα είναι σημαντικά αυξημένα και τα έσοδα από τον ΕΦΚ και τον ΦΠΑ καυσίμων. Στη συνέχεια, τα έσοδα αυτά έχουν προϋπολογιστεί να σημειώσουν νέα μικρή μείωση κατά -0,8% και το Ειδικότερα, τα έσοδα από ΦΠΑ εκτός καυσίμων και καπνού μειώθηκαν λιγότερο κατά -6,1% το 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2013, ενώ σημαντική βελτίωση σημειώθηκε τον Νοέμ.2013 στα έσοδα από τον ΦΠΑ στα καύσιμα, καθώς αυξήθηκαν κατά 38,7% σε ετήσια βάση τον Νοέμ Στο 11μηνο 2013 τα έσοδα από αυτήν την πηγή μειώθηκαν κατά -14,7%, πτώση σημαντική η οποία, ωστόσο, οφείλεται στους λόγους που αναφέρονται στην Επισκόπηση. στ) Σημαντικά χαμηλότερα ήταν τα έσοδα από τα τέλη κυκλοφορίας οχημάτων, τα οποία ανήλθαν μόλις στα 204 εκατ. στο 1 ο 11μηνο 2013, από 315 εκατ. στο 1 ο 11μηνο Βεβαίως, τον Νοέμ.2013 τα έσοδα αυτά εμφανίζονται αυξημένα και αναμένεται να διαμορφωθούν στα 1,1 δισ. το 2013 (με είσπραξη περί τα 895 εκατ. τον Δεκ.2014), όπως έχει προϋπολογιστεί. ζ) Συνεχίζεται η μεγάλη αύξηση των εσόδων από τους έμμεσους φόρους ΠΟΕ κατά 58,8% στο 11μηνο Ιαν- Νοέμ.2013, μετά την πτώση κατά 6,4% στο 1 ο 11μηνο 2012, εξέλιξη θετική που δείχνει ότι η είσπραξη των διογκωμένων ληξιπρόθεσμων απαιτήσεων από τον ΦΠΑ και από άλλους έμμεσους φόρους εξασφαλίζει σημαντικά έσοδα από την πηγή αυτή το Πολύ περισσότερα έσοδα από την ίδια πηγή αναμένονται το 2014, δεδομένου ότι οι ληξιπρόθεσμες απαιτήσεις του κράτους από τον ΦΠΑ αυξήθηκαν στο τέλος Οκτ.2013 κατά 1,26 δις έναντι του τέλους Δεκ Στον τομέα των Πρωτογενών Δαπανών του Τ.Π.: (α) Οι δαπάνες της κεντρικής κυβέρνησης για μισθολογικές αποδοχές και για συντάξεις ήταν σημαντικά μειωμένες κατά -8,3% στο 11μηνο Ιαν- Νοέμ.2013, μετά την πτώση τους κατά -6,9% στο 11μηνο του Ειδικότερα, σημειώνεται η μεγάλη πτώση των μισθολογικών αμοιβών στην κεντρική διοίκηση και στα νοσοκομεία κατά -7,6% και -12,5% αντίστοιχα. Επίσης, οι πληρωμές για συντάξεις ήταν μειωμένες στο 1 ο 11μηνο 2013 κατά -9,2% σε ετήσια βάση, ενώ για το έτος 2013 ως σύνολο έχει προγραμματιστεί η μείωσή τους κατά -12,2%. (β) Οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων (Α.Τ.) ήταν επίσης σημαντικά μειωμένες στα 12,055 δισ. στο 11μηνο του 2013, από 13,71 δισ. στο 11μηνο του Στο 11μηνο Ιαν.-Νοέμ.2013 έχει καταβληθεί το 88,6% της προγραμματισμένης συνολικής επιχορήγησης για το τρέχον έτος. Η επιχορήγηση του ΙΚΑ ανήλθε στα 2,8 δισ. στο 11μηνο του 2013 (το 89,2% της προγραμματισμένης ετήσιας επιχορήγησής του) και ήταν σημαντικά μειωμένη έναντι του 1 ου 11μήνου του 2012, όπου είχε καταβληθεί το 100,6%. Συνεχίζεται η αύξηση της επιχορήγησης του ΟΑΕΕ στα 1,4 δισ. το 11μηνο 2013, δηλαδή στο 97,2% της προγραμματισμένης ετήσιας επιχορήγησης του Οργανισμού αυτού για το 2013, έναντι της τελικής διαμόρφωσής της στα 1,43 δισ. το Με βάση τα ανωτέρω, η υλοποίηση του Π2013 είναι πολύ καλύτερη του αναμενομένου και επιβεβαιώνει την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος στη γενική κυβέρνηση, ενδεχομένως μεγαλύτερου από το εκτιμώμενο στα 812 εκατ. στον Π2014. Ωστόσο, η επιτυχής συνέχιση της δημοσιονομικής προσαρμογής 8

9 το 2014 εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό και από την περαιτέρω πρόοδο που θα επιτευχθεί στους τομείς του εξορθολογισμού της λειτουργίας του κράτους με αύξηση της παραγωγικότητάς του και της συμβολής του στην ανάπτυξη της οικονομίας και στη δίκαιη είσπραξη των εσόδων του κράτους από όλους που είναι υπόχρεοι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία. Εξαρτάται βέβαια και από την πρόοδο που θα επιτευχθεί όσον αφορά τον εξορθολογισμό της φορολογικής νομοθεσίας, η οποία θα πρέπει να έχει ως βασικό στόχο την ανάκαμψη και την ανάπτυξη της οικονομίας και όχι την επιβολή πρόσθετων αντικινήτρων στην εισροή κεφαλαίων και στις επενδύσεις, όπως συμβαίνει με την επιβολή του νέου διπλού φόρου στα ακίνητα (ΕΝΦΙΑ + ΦΑΠ) και επίσης με την επιβολή διπλής φορολογίας στις επενδύσεις από εγχώριους κατοίκους σε μετοχές στο ελληνικό χρηματιστήριο. Αντίθετα, θετική επίπτωση στην ανάπτυξη και στη δημοσιονομική προσαρμογή αναμένεται να έχουν η σημαντική μείωση του φόρου μεταβίβασης στα ακίνητα και τα επιπλέον μέτρα που θεσπίστηκαν για ενίσχυση της προσπάθειας είσπραξης των δημοσίων εσόδων και εξορθολογισμού του καθεστώτος των πλειστηριασμών. Σε κάθε περίπτωση, μετά τη δραστική δημοσιονομική προσαρμογή που επιτεύχθηκε στην περίοδο , η Ελλάδα έχει πια τις δυνατότητες να επιτύχει τα πρωτογενή πλεονάσματα που προβλέπονται, εάν επιβεβαιωθούν οι προοπτικές που ήδη διαμορφώνονται για αύξηση του ΑΕΠ άνω του 1,1% το 2014 και άνω του 3,0% από το 2015 και μετά, με προσέλκυση σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων (όπως ήδη συμβαίνει στην τρέχουσα περίοδο) και με αντίστοιχη αύξηση και της διεθνώς ανταγωνιστικής απασχόλησης στην εγχώρια οικονομία. Δείκτες Νέων Παραγγελιών (ΔΝΠ) και Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στη Βιομηχανία: Μείωση κατά -17,6% σε ετήσια βάση σημείωσε τον Οκτ.2013 ο Δείκτης Νέων Παραγγελιών της Βιομηχανίας (ΔΝΠ) στο σύνολο της αγοράς, έναντι οριακής αύξησής του κατά 0,1% τον Σεπτ Η σημαντική μείωση του δείκτη σε ετήσια βάση οφείλεται στο ότι τον Οκτ.2012 ο δείκτης είχε παρουσιάσει σημαντική αύξηση κατά 15,3% και είχε ανέλθει στις 95,1 μον. που ήταν η υψηλότερη τιμή του δείκτη από τον Οκτ Πηγή: ΕΛΛ.ΣΤΑΤ. Δκτ. Νέων Παραγγελείων στη Βιομηχανία (τρέχουσες τιμές, 2005=100) Δκτ. Νέων Παραγγελειών στη Βιομηχανία % Ετήσια Μεταβολή Δκτ.(δεξιά κλίμακα) 20% 15% 10% 5% 0% 5% 10% 15% 20% Ειδικότερα, η μείωση του ΔΝΠ οφείλεται στην υποχώρηση κατά -6,0% των νέων παραγγελιών της εγχώριας αγοράς, αλλά κυρίως στην υποχώρηση κατά -23,3% σε ετήσια βάση των παραγγελιών από το εξωτερικό. Αρνητικά επηρεάστηκαν, οι εξαγωγικές παραγγελίες, κυρίως από χώρες εκτός ευρωζώνης, από την νέα μεγάλη πτώση των παραγγελιών των παραδοσιακών κλάδων (κλωστοϋφαντουργικές ύλες και είδη ένδυσης), καθώς και από την πτώση των εξαγωγικών παραγγελιών στα βασικά μέταλλα, στον κλάδο της κατασκευής μεταλλικών προϊόντων και στον κλάδο των μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού. Από την άλλη πλευρά, σημειώνεται η αύξηση των εξαγωγικών παραγγελιών στα βασικά φαρμακευτικά(+10%), στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές (+60%) καθώς και στον ηλεκτρολογικό εξοπλισμό και στις νέες εξαγωγικές παραγγελίες μηχανοκίνητων οχημάτων (+6,9%). Σωρευτικά στο 10μηνο 2013, ο ΔΝΠ στη βιομηχανία μειώθηκε κατά -5,5% σε ετήσια βάση στο σύνολο της αγοράς, έναντι μεγαλύτερης πτώσης κατά -7,2% στο 10μηνο Η βελτίωση αυτή οφείλεται κυρίως στη μικρότερη μείωση κατά -5,9% του ΔΝΠ από την εγχώρια αγορά το 10μηνο 2013, έναντι μείωσής κατά -13,6% το 10μηνο Όσον αφορά στον Δείκτη Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στη Βιομηχανία στο σύνολο της αγοράς υποχώρησε τον Οκτ.2013 κατά -9,3% σε ετήσια βάση, από μείωσή του κατά -7,6% τον Σεπτ.2013 και έναντι αύξησής του κατά +18,9% τον Οκτ % 30% 10% 10% 30% Πηγή: ΕΛΛ.ΣΤΑΤ. Εξέλιξη Δκτ. Κύκλου Εργασιών στη Βιομηχανία (% ετήσια μεταβολή, τρέχουσες τιμές, 2005=100) Σύνολο Αγοράς Εγχώρια Αγορά Εξωτερική Αγορά Η εξέλιξη αυτή προήλθε από τη μείωση στη ζήτηση κατά -5,9% από την εγχώρια αγορά (Σεπτ.2013: - 5,6%, Οκτ.2012: +6,3%), αλλά κυρίως από τη μείωση από την εξωτερική αγορά κατά -14,2% (Οκτ.2012: +40,5%). Η σημαντική μείωση από την εξωτερική αγορά προήλθε κυρίως από μείωση του κύκλου εργασιών κατά -17,7% στις αγορές εκτός ευρωζώνης τον Οκτ.2013 και ειδικότερα από τη μείωση του κύκλου εργασιών στα παράγωγα πετρελαίου και άνθρακα κατά -22,9%. Αρνητικά επηρέασε το δείκτη και η μείωση του ΚΕ εξωτερικής αγοράς στα βασικά μέταλλα κατά -7,9%. Συνολικά, στο 10μηνο 2013 ο ΔΚΕ στη βιομηχανία υποχώρησε, κατά -5,0%, σε ετήσια βάση, έναντι αύξησής του κατά +3,6% στο 10μηνο Η μείωση του ΔΚΕ στο 10μηνο 2013 είναι συνδυασμός της αύξησης κατά +4,4% του ΔΚΕ της εξωτερικής αγοράς και της μείωσης του ΔΚΕ στην εγχώρια αγορά κατά -11,5%. Στους σχετικούς πίνακες απεικονίζονται οι μεταβολές του ΔΚΕ σε επιμέρους κατηγορίες προϊόντων τον Οκτ.2013, τόσο στην εγχώρια αγορά όσο και στις αγορές εξωτερικού. Εξέλιξη της απασχόλησης στο δημόσιο τομέα, από το 2000 και μετά: Tα στοιχεία της απασχόλησης (Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, ΕΛΣΤΑΤ) για τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα κατά το 9

10 2 ο 3μηνο από το 2000 έως σήμερα, δείχνουν ότι την περίοδο , η απασχόληση στον δημόσιο τομέα σημείωσε μεγαλύτερες διακυμάνσεις κυρίως εξ αιτίας των αυξημένων έργων και υπηρεσιών για την προετοιμασία και την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων. Τότε υπογράφηκαν πολλές συμβάσεις έργου, με αποκορύφωμα το 2004 οπότε και παρατηρήθηκε το πρώτο peak στην απασχόληση του δημοσίου τομέα (996,8 χιλ. άτομα) που έληξαν μετά το πέρας των Αγώνων οπότε και σημειώθηκε η πρώτη μείωση της απασχόλησης από το 2001 και μετά (2005: 967,3 χιλ. άτομα). Εντούτοις, το 2006, έτος εκλογών, η απασχόληση εκτινάχθηκε εκ νέου, ξεπερνώντας για πρώτη φορά το «φράγμα» του 1,0 εκατ. ατόμων (2006: 1.013,5 χιλ. άτομα) και συνέχισε να αυξάνεται ως το 2008 φθάνοντας στο ιστορικό υψηλό των 1.022,1 χιλ. ατόμων. Γενικότερα, από το 2000 έως το 2008 καταγράφηκε μία έντονα ανοδική τάση στην απασχόληση του δημοσίου τομέα (βλ. Διάγραμμα), υψηλότερη από αυτή του ιδιωτικού. Αν αυτή η τάση συνεχιζόταν, οι ρυθμοί αύξησης της απασχόλησης στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα θα συνέκλιναν το 2013 και υπολογίζεται ότι ο ιδιωτικός τομέας θα απασχολούσε 3.725,5 χιλ. άτομα και ο δημόσιος 1.174,1 χιλ. άτομα. Εντούτοις, με την είσοδο της οικονομίας σε ύφεση, η απασχόληση στην ιδιωτικό τομέα προσαρμόστηκε στα χαμηλά επίπεδα ζήτησης ενώ παράλληλα, με την υπογραφή του Μνημονίου προσαρμόστηκε και η απασχόληση στον δημόσιο τομέα, σύμφωνα με την υποχρέωση για μείωση του δημοσίου τομέα. Οι δύο αυτές εξελίξεις είχαν ως αποτέλεσμα το 2 ο 3μηνο του 2013 ο ιδιωτικός τομέας πλέον να απασχολεί 2.789,4 χιλ. άτομα και ο δημόσιος 842,7 χιλ. άτομα ,8 861,2 Απασχολούμενοι στην οικονομία (χιλ. άτομα) 3.560, ,1 Δημόσιος τομέας Ιδιωτικός τομέας 3.725, ,1 Τάση , , Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού, στοιχεία 2 ου 3μήνου Ειδικότερα για την απασχόληση στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, ο στόχος ήταν να μειωθεί έως τα τέλη του 2015 κατά 150 χιλ. άτομα σε σχέση με τα τέλη του Προς την κατεύθυνση αυτή εφαρμόσθηκε ο κανόνας μίας πρόσληψης έναντι 5 αποχωρήσεων, η κατάργηση φορέων και η διαθεσιμότητα δημοσίων υπαλλήλων. Ήδη, εξαιτίας και της οικειοθελούς αποχώρησης πολλών δημοσίων υπαλλήλων, στο 2 ο 3μηνο του 2013 οι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν μειωμένοι κατά 146,2 χιλ. άτομα σε σχέση με το αντίστοιχο 3μηνο του 2010, πολύ κοντά στο συνολικό στόχο για συρρίκνωση της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα. Εντούτοις, έως το τέλος του έτους θα πρέπει να τεθούν σε διαθεσιμότητα άτομα εκ των οποίων, σύμφωνα με δηλώσεις του Υπουργού Διοικητικής Μεταρρύθμισης, περίπου αναμένεται να προέλθουν μετά από την αξιολόγηση των δομών των 129 περίπου ΝΠΔΔ. Υπάλληλοι σε διαθεσιμότητα αναμένεται να προέλθουν και από την αξιολόγηση των δομών, των αναγκών και του προσωπικού των ΟΤΑ, και κυρίως των ζημιογόνων δημοτικών επιχειρήσεων. Επιπλέον, το 2014 ο στόχος και η δέσμευση προς την τρόικα είναι να τεθούν σε διαθεσιμότητα επιπλέον άτομα. Πέραν της επίτευξης του αριθμητικού στόχου, η πρόκληση για τον δημόσιο τομέα είναι να πάψει μεν να είναι υπερ-στελεχωμένος αλλά ούτε και να γίνει υπο-στελεχωμένος. Θα πρέπει να διαθέτει ευέλικτους φορείς, στελεχωμένους από υπαλλήλους με τα απαιτούμενα προσόντα, έτσι ώστε να είναι σε θέση να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες, σε ανταγωνιστικό κόστος προς τον πολίτη. Οπότε η έμφαση πλέον θα πρέπει να μετατοπιστεί από τα ποσοτικά στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και την διάρθρωση του δημοσίου τομέα. Αγορά Κατοικίας: Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δημοσιεύτηκαν από την ΤτΕλλάδος, η πτώση των τιμών των κατοικιών διαμορφώθηκε στο 9μηνο 2013 στο -12,4% σε ετήσια βάση στην περιοχή της Αθήνας και στο -10,6% στις αστικές περιοχές. Η σωρευτική πτώση των τιμών των κατοικιών από τα υψηλά του 2008 μέχρι και το 3 ο 3μηνο.2013 ανέρχεται στο 33,4% στην περιοχή της Αθήνας και στο 32,1% στις αστικές περιοχές της χώρας. Από το 1995 έως και το 2008, οι τιμές των κατοικιών στην περιοχή της Αθήνας αυξάνονταν με μέσο ετήσιο ρυθμό 5,8% σε σταθερές τιμές, με αντίστοιχη μέση ετήσια αύξηση στη αστικές περιοχές κατά 5,0%. Πάντως με βάση τα στοιχεία του 3 ου 3μήνου 2013, φαίνεται ανάσχεση της πτώσης των τιμών των κατοικιών, όπου στην Αθήνα έπεσαν κατά 0,9% σε 3μηνιαία βάση, ενώ στις αστικές περιοχές έπεσαν κατά 1,2% σε 3μηνιαία βάση, όταν τα προηγούμενα δύο 3μηνα του 2013 η μέση 3μηνιαία πτώση ήταν στο 3,1% στην περίπτωση της Αθήνας και στο 2,5% στις αστικές περιοχές. Ανάλογη είναι η εξέλιξη των τιμών των διαμερισμάτων, που δείχνουν πτώση κατά -10,9% στο 9μηνο 2013, μετά την πτώση κατά -11,7% το 2012 με σωρευτική πτώση κατά 32% από τα υψηλά του Στην περιοχή της Αθήνας οι τιμές των διαμερισμάτων μειώθηκαν κατά -12,4% στο 9μηνο.2013 και στην Θεσσαλονίκη κατά 9,1%, ενώ από τα υψηλά του 2008 οι τιμές των διαμερισμάτων της Αθήνας έπεσαν σωρευτικά κατά 33,4% και στην Θεσσαλονίκη κατά 39,2%. Τέλος μεγαλύτερη μείωση σε σχέση με τα οικιστικά ακίνητα μέσα στο 9μηνο 2013 είχαν τα επαγγελματικά ακίνητα με πτώση κατά -18,2%. Σύμφωνα με την Έκθεση της Νομισματικής Πολιτικής της ΤτΕ (Δεκ. 2013) η αγορά ακινήτων εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από υπερβάλλουσα 10

11 προσφορά και σημαντική υποχώρηση της ζήτησης. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται ασφαλώς στην μεγάλη πτώση των εγχώριων εισοδημάτων και στην αβεβαιότητα που ακόμη επιβαρύνει τα νοικοκυριά για τις οικονομικές εξελίξεις, αλλά η σημαντικότερη επίπτωση προέρχεται από την ανεξέλεγκτη αύξηση της φορολογίας των ακινήτων, ιδιαίτερα το 2013, και τη γενικότερη αβεβαιότητα σχετικά με την εξέλιξη αυτού το φορολογικού πλαισίου στο μέλλον. Η έλλειψη ρευστότητας, με δεδομένη την καθυστέρηση της επιστροφής των καταθέσεων και τους νέους όρους της τραπεζικής χρηματοδότησης, αποτελεί επίσης παράγοντα που συμβάλει στην συνεχιζόμενη πτώση της δραστηριότητας στην αγορά ακινήτων. Ευνοϊκή εξέλιξη αποτελεί, ασφαλώς, η σημαντική μείωση του φόρου μεταβίβασης ακινήτων και ο εξορθολογισμός του πλαισίου των πλειστηριασμών, ενώ αρνητικά εξακολουθούν να λειτουργούν ο διπλός φόρος (ΕΝΦΙΑ + ΦΑΠ) και ο φόρος υπεραξίας που επιβάλλονται στα ακίνητα από τις αρχές του Ωστόσο, με την υπόθεση ότι η ανάπτυξη επανέρχεται μέσα στο 2014 σε θετικό έδαφος στην Ελλάδα και επιπλέον γίνεται κίνηση από πλευράς Πολιτείας προς ορισμένες από τις κατευθύνσεις που απαιτούνται για την άρση των αντικινήτρων στις επενδύσεις στην αγορά ακινήτων, η πτώση των τιμών των κατοικιών στην χώρα αναμένεται να περιοριστεί σημαντικά το 2014, ενώ ουσιαστική σταθεροποίηση στα πολύ χαμηλά επίπεδα που θα έχουν διαμορφωθεί αναμένεται από το Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Α) Νομισματική Επιτροπή (FOMC) της Κεντρική Τράπεζας (FED) των ΗΠΑ στην συνεδρίαση της Δεκ αποφάσισε τον περιορισμό του 3 ου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE3) κατά $ 10 δισ. ανά μήνα στα $ 75 δισ. από το σημερινό ύψος των $ 85 δισ. με αρχή από τον επόμενο μήνα (Ιαν. 2014), ποσό που διαιρείται ισόποσα για αγορές κρατικών ομολόγων και κτηματικών ομολόγων. Συνεπώς με την λήξη του 3 ου προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης τον Δεκ θα έχουν διοχετευθεί στην αγορά περί τα $ 1,6 τρισ. ($ 800 δισ. σε αγορές κρατικών ομολόγων και $ 789 δισ. σε αγορές κτηματικών ομολόγων). Η αγορά ανέμενε μία τέτοια εξέλιξη να συνέβαινε το αργότερα έως τον Μάρτιο του 2014, αλλά μία σειρά από θετικά στοιχεία όπως η πτώση του ποσοστού της ανεργίας στο 7% τον Νοέμ. 2013, σε συνδυασμό με το στόχο του 6,5% που είχε τεθεί από την FED ως επίπεδο που θα ωθούσε την Κεντρική Τράπεζα να αυξήσει το παρεμβατικό επιτόκιο, συν τα στοιχεία των πολύ ισχυρών λιανικών πωλήσεων των μηνών Οκτ.-Νοεμ.2013, τα ισχυρά στοιχεία από τον κατασκευαστικό κλάδο (δείκτης νέων κατοικιών και αδειών νέων οικοδομών) καθώς και του δείκτη εμπιστοσύνης (conference board) έκαναν την FED να κινηθεί προ-δραστικά ανακοινώνοντας από τώρα τον ομαλό τρόπο σταδιακού περιορισμού και τελικής παύσης του προγράμματος. Τα τελικά στοιχεία του ΑΕΠ των ΗΠΑ για το 3 ο 3μηνο του 2013 επιβεβαίωσαν την κίνηση της FED, αφού έδειξαν ισχυρή άνοδο κατά 4,1% σε ετησιοποιημένη τριμηνιαία βάση, ξεπερνώντας όλες τις προσδοκίες της αγοράς και επίσης κατά 2% σε ετήσια βάση. Η άνοδος οφείλεται σε ισχυρές καταναλωτικές δαπάνες και στην επίδραση από την αύξηση των αποθεματικών (τα κέρδη των επιχειρήσεων προ φόρων αυξήθηκαν κατά 5,7% σε ετήσια βάση) Η FED φρόντισε να σημειώσει με νόημα ότι η οποιαδήποτε κίνηση για άνοδο των επιτοκίων παρέμβασης θα γίνει αφού η ανεργία περάσει κάτω από το 6,5% και με γνώμονα την πορεία του πληθωρισμού σε σχέση με το όριο του 2% (σήμερα ο πληθωρισμός είναι χαμηλά στο επίπεδο του 1%). Η FOMC εκτιμά τώρα το ποσοστό της ανεργίας χαμηλότερα στο 5,8-6,1% στο τέλος του 2014 και στο 5,3%-5,8% στο τέλος του Οι εκτιμήσεις της αγοράς για το επιτόκιο παρέμβασης είναι να παραμείνει σταθερό στο 0%-0,25% έως και το 1 ο τρίμ.2015, με άνοδο αργότερα μέσα στο Η διάμεσος των προβλέψεων από τα μέλη της FOMC βλέπει άνοδο των επιτοκίων στο 0,75% στο τέλος του 2015 και στο 1,75% στο τέλος του 2016 ενώ η πλειοψηφία βλέπει άνοδο του ΑΕΠ κατά 2,8%-3,2% το 2014 και κατά 3,0%-3,4% το Η αγορά επίσης αναμένει βαθμιαία άνοδο των επιτοκίων πολυετών ομολόγων μέσα στο 2014, με το επιτόκιο του 10-ετούς ομολόγου να κινείται κάτω από το 3,5% έως και το 1 ο 3μηνο του 2015, από 2,95% που είναι σήμερα (Bloomberg). Β) Ο ισολογισμός της Ομοσπονδιακής Τράπεζας (FED) αναμένεται να αυξηθεί στα $ 4 τρισ. ή στο 22% του AEΠ των ΗΠΑ (ΑΕΠ στα $16,9 τρισ.) αν και στην Ευρωζώνη το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 24% του ΑΕΠ και στη Ιαπωνία στο 44% (Haver Analytics). Ειδικότερα, στις 11 Δεκ ο ισολογισμός της FED ανήλθε στα $ 3,99 τρις, από $ 2,92 τρις τον Σεπτ. του 2012, πριν αρχίσει ο τρίτος γύρος αγοράς ομολόγων (QE3) από την FED. Σημειώνεται ότι το 2008 ο ισολογισμός της FED ήταν μόλις στα $ 1 τρις. Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της FED (FOMC) πραγματοποίησε τη 2ήμερη 11

12 συζήτηση για την νομισματική πολιτική των ΗΠΑ στις Δεκεμβρίου, από την οποία προέκυψε η προαναφερθείσα απόφαση περιορισμό του προγράμματος ποσοτικής ενίσχυσης της ρευστότητας (QE3) λόγω φόβων για δημιουργία νέων καταστάσεων φούσκας σε κρίσιμες αγορές. Σε έρευνα μεταξύ αναλυτών από την Bloomberg, 34% των αναλυτών πίστευαν στην απαρχή μείωσης των αγορών ομολόγων από την FED κατά τους μήνες Δεκέμβριος-Ιανουάριος και ένα 40% πίστευε ότι αυτή η κίνηση θα ξεκινούσε από τον Μάρτιο του Σύμφωνα με τους αναλυτές ο 3ος γύρος της ποσοτικής ενίσχυσης της ρευστότητας, συνολικού ύψους $ 1,56 τρις θα συμβάλλει συνολικά στην αύξηση του ισολογισμού της FED στα $ 4,35 τρις στο τέλος του Εκτιμάται ότι αυτές οι μεγάλες αγορές ομολόγων από την FED ενίσχυσαν την αγορά εργασίας, καθώς συνέβαλαν στη δημιουργία 7,8 εκατ. νέων θέσεων εργασίας από το 2010, μειώνοντας την ανεργία από το 10% τον Οκτ.2009 στο 7% τον Νοέμ Η επιδίωξη είναι να έχει μειωθεί η ανεργία στο 6,5% πολύ σύντομα, πράγμα που θα διευκολύνει την συνέχιση της πολιτικής του tapering κατά τη διάρκεια του 2014 έως τον μηδενισμό του προς το τέλος του έτους. Η Moody s επισημαίνει ότι η πολιτική της συνεχούς ενίσχυσης της ρευστότητας και των μηδενικών επιτοκίων μπορεί να διευκολύνει την ανάληψη επικίνδυνων επενδύσεων, αφού ακόμη και εταιρείες με μηδαμινή πιστοληπτική ικανότητα (junk) κατόρθωσαν να αντλήσουν αρκετά σημαντικά ποσά από τις αγορές με μορφή δανείων και εταιρικών ομολόγων. Θεωρείται ότι η FED με την πολιτική της βοήθησε σημαντικά το αμερικανικό χρηματιστήριο (S&P500), οι εταιρίες του οποίου είχαν κατά μέσο όρο κέρδη ανά μετοχή $ 100 το 2013, $ 104 το 2012 και εκτιμώμενα κέρδη $109,40 το 2013 από μόλις $60 το 2008 (μέση ετήσια άνοδος κερδών ανά μετοχή κατά 11,7% στην πενταετία (Bloomberg). Από την άλλη πλευρά, σημειώνεται ότι δεν φαίνεται να υπάρχουν πληθωριστικές πιέσεις στις ΗΠΑ αφού ο πληθωρισμός τον Νοέμ ήταν χαμηλός στο 1,2% σε ετήσια βάση, κάτω του ορίου του 2% που έχει θέσει η FED, με μηδενική μηνιαία μεταβολή λόγω χαμηλών τιμών στα προϊόντα ενέργειας όπως και στα τρόφιμα. Επίσης, ο δομικός πληθωρισμός (εξαιρείται η τροφή και η ενέργεια) τον Νοέμ.2013 έφτασε το 1,7% σε ετήσια βάση με μηνιαία μεταβολή μόλις κατά 0,2%. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να αγνοείται και η άνοδος του δομικού πληθωρισμού με βάση τον αποπληθωριστή της ιδιωτικής κατανάλωσης (PCE) στο 1,4% στο 3 ο 3μηνο.2013, από 0,6% στο 2 ο 3μηνο Σημειώνεται ότι στην συνεδρίαση του Σεπτ. 2013, η FED είχε επισημάνει ότι πληθωρισμός χαμηλότερος του 2% μπορεί να δημιουργήσει κινδύνους στην οικονομία της χώρας δικαιολογώντας τότε την απρόσμενη συνέχιση της πολιτικής QE3. Από την άλλη πλευρά, οι ανωτέρω εξελίξεις δικαιολογούν την έναρξη της διαδικασίας περιορισμού (tapering) του QE3, όπως προαναφέρθηκε Την 18/12/2013 υπερψηφίστηκε από την Γερουσία η συμφωνία που προηγούμενα είχε υπερψηφιστεί και από την Βουλή των αντιπροσώπων, που ανεβάζει τις κρατικές δαπάνες στα $ 1,01 τρισ. για το τρέχον δημοσιονομικό έτος από $ 967 δισ. που αρχικά προβλεπόταν από το δημοσιονομικό σχέδιο του Σαν αντιστάθμισμα θα αυξηθούν κάποια έξοδα για τους ταξιδιώτες με αεροπλάνα κλπ. ώστε να μειωθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα κατά $ 23 δισ. τα επόμενα δέκα έτη. Επίσης δεν συνεχίζεται η ασφάλεια ανεργίας για τους μακροχρόνια ανέργους και δεν ανανεώνονται ορισμένες φορολογικές που λήγουν στις 31 Δεκ Με την συμφωνία αυτή αποφεύγονται οι αυτόματες περικοπές κατά $ 63 δισ. τα επόμενα δύο έτη. Οι Ρεπουμπλικάνοι φαίνονται διχασμένοι καθώς ορισμένοι εξισώνουν τα έξοδα που θα εισπράττει το κράτος με φόρους, σε αντιδιαστολή με μείωση του ελλείμματος σε βάθος χρόνου. Βέβαια, η συμφωνία δεν έχει να κάνει με την οροφή του χρέους που έχει τεθεί έως τα μέσα Φεβρουαρίου του 2014 και θα πρέπει να έχει συμφωνηθεί από το Κογκρέσο η περαιτέρω αύξησή της έως τις 15 Ιαν ΕΕ-28: Η S&P υποβάθμισε το μακροπρόθεσμο αξιόχρεο της ΕΕ-28 σε ΑΑ+ με σταθερές προοπτικές, από το ΑΑΑ, εξαιτίας της χειροτέρευσης της αξιοπιστίας (creditworthiness) των 28 μελών αυτής. Όμως διατήρησε το βραχυπρόθεσμο αξιόχρεο σε Α-1+. Η S&P ανακοίνωσε επίσης ότι πιθανόν να προχωρήσει σε νέα υποβάθμιση αν: α) το αξιόχρεο σημαντικών ευρωπαϊκών χωρών χειροτερεύσει πέραν αυτών που αναμένει ή ακόμα αν οι συζητήσεις για τον Προϋπολογισμό της ΕΕ-28 μακραίνουν και δεν επιτυγχάνεται συμφωνία, β) αν κάποια μέλη θελήσουν να αποχωρήσουν, ή τέλος γ) αν οι χρηματοπιστωτικές συνθήκες χειροτερέψουν. Ανάμεσα στα άλλα, η S&P αναφέρει τις εκλογές στο Ην. Βασίλειο, που θα γίνουν το 2015 με βασικό 12

13 σύνθημα αν θα πρέπει η χώρα να μείνει στην ΕΕ και με προοπτική δημοψηφίσματος για το θέμα αυτό το Πάντως η αγορά αντέδρασε αρκετά ψύχραιμα στην απόφαση αυτή της S&P με μικρές διακυμάνσεις στην ισοτιμία του ευρώ και στις τιμές των ομολόγων. ΖτΕ: Συνεχίζονται οι θετικές ενδείξεις που σηματοδοτούν αύξηση του ΑΕΠ περί το 0,2% σε 3μηνιαία βάση το 4 ο 3μηνο Συγκεκριμένα, α) ο ενοποιημένος δείκτης ΡΜΙ στη ΖτΕ βελτιώθηκε για 2 ο συνεχή μήνα, στο 52,1 τον Δεκ.2013, από 51,7 τον Νοέμ.2013, λόγω της σημαντικής βελτίωσης που σημειώθηκε στον δείκτη στη μεταποίηση. Συγκεκριμένα, πολύ θετική εξέλιξη είναι η αύξηση του ανωτέρω δείκτη στο 52,7 τον Δεκ.2013, από 51,6 τον Νοέμ.2013, ενώ ο υποδείκτης των νέων παραγγελιών αυξήθηκε για 5 ο συνεχή μήνα στο 52,2 (από 51,8 τον Νοέμ.2013). Οι βελτιωμένοι υποδείκτες της παραγωγής και των νέων παραγγελιών επιβεβαιώνουν την ανάκαμψη του κλάδου της μεταποίησης., ενώ σηματοδοτούν και περαιτέρω ενίσχυση του κλάδου το Σημειώνεται ότι ο δείκτης ISM στη μεταποίηση στις ΗΠΑ διαμορφώθηκε σε υψηλό επίπεδο 3 ετών τον Νοέμ.2013, στο 57,3. Αντίθετα, ο δείκτης ΡΜΙ στις υπηρεσίες στη ΖτΕ χειροτέρευσε στο 51 τον Δεκ.2013, από 51,2 τον Νοέμ.2013 και παρά τις προσδοκίες για ακόμα μεγαλύτερη βελτίωση. Στη Γερμανία, ο ενοποιημένος δείκτης ΡΜΙ βελτιώθηκε στο 55,2 τον Δεκ.2013, από 55,4 τον Νοέμ.2013 (υψηλότερο επίπεδο από την αρχή του 2013). Ο δείκτης στις υπηρεσίες μειώθηκε στο 54,0, από 55,7 τον Νοέμ.2013, ενώ ο δείκτης ΡΜΙ στη μεταποίηση αυξήθηκε πολύ περισσότερο από τις προβλέψεις, στο 54,2 τον Δεκ.2013, από 52,7 τον Νοέμ Ο μεταποιητικός τομέας, έχει πλήρως ανακάμψει, και στηρίζει την οικονομία, ενώ οι προοπτικές κρίνονται θετικές λόγω και της ενισχυμένης παγκόσμιας ζήτησης. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον κλάδο προχώρησαν σε νέες προσλήψεις για πρώτη φορά από τον Απρ Επίσης, η αύξηση που σημειώθηκε και στον δείκτη επιχειρηματικών προσδοκιών Ifo στο 109,5 τον Δεκ.2013 (υψηλό 18 μηνών), από 109,3 τον Νοέμ.2013, συμβαδίζει με επιτάχυνση της ανάπτυξης το τελευταίο τρίμηνο του έτους. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 0,5% σε 3μηνιαία βάση στο 4 ο 3μηνο 2013, από 0,3% το 3 ο 3μηνο Το Ινστιτούτο Ifo προβλέπει συνολικά για το 2013 αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,4%, και επιτάχυνση στο 1,9% το Αντίθετα, στη Γαλλία, ο ενοποιημένος δείκτης ΡΜΙ μειώθηκε σε χαμηλό επίπεδο 7 μηνών, στο 47,0 τον Δεκ.2013, από 48,0 τον Νοέμ.2013, γεγονός που αφενός επιβεβαιώνει ότι η ανάπτυξη στη ΖτΕ οφείλεται αποκλειστικά στην πολύ καλή επίδοση της Γερμανίας, και αφετέρου θέτει σε κίνδυνο την ανάπτυξη της οικονομίας της Γαλλίας, αφού το επίπεδο του δείκτη συμβαδίζει με νέα πτώση του ΑΕΠ, μετά τη μείωση κατά -0,1% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο Ο δείκτης ΡΜΙ στη μεταποίηση διαμορφώνεται στο 47,1 (Νοέμ.2013: 48,4) και ο αντίστοιχος δείκτης στις υπηρεσίες στο 47,4 (Νοέμ.2013: 48,0). Ενθαρρυντική, ωστόσο, είναι η βελτίωση του δείκτη επιχειρηματικού κλίματος στο 100 τον Δεκ.2013 (υψηλότερο επίπεδο από τον Σεπ.2011), από 98 τον Νοέμ β) Όσον αφορά στους καταναλωτές, σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία της Ε.Επιτροπής, ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης βελτιώθηκε στη ΖτΕ στο -13,6 τον Δεκ.2013 (υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλ.2011), από -15,4 τον Νοέμ Δεν είναι διαθέσιμη ακόμα η ανάλυση του δείκτη σε επίπεδο χωρών, ωστόσο δημοσιεύθηκαν τα στοιχεία του αντίστοιχου δείκτη Gfk στη Γερμανία και δείχνουν περαιτέρω βελτίωση του σε υψηλό επίπεδο 6,5 ετών, στο 7,6 τον Ιαν.2014, από 7,6 τον Δεκ Πάντως, εξακολουθούν να μην υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις για ενίσχυση της καταναλωτικής δαπάνης το 4 ο 3μηνο 2013, μετά την πολύ περιορισμένη αύξηση κατά +0,1% σε 3μηνιαία βάση το 3 ο 3μηνο Ιρλανδία: Η αύξηση του ΑΕΠ το 3 ο 3μηνο 2013 ήταν τελικά πολύ μεγαλύτερη του αναμενομένου, κατά +1,5% σε 3μναιία βάση με εποχικά διορθωμένα στοιχεία, (+1,7% σε ετήσια βάση), ενώ και το ΑΕΠ στο 2 ο 3μηνο 2013 αναθεωρήθηκε σημαντικά προς τα πάνω στο +1,0% (από +0,4%). Η ταχεία ανάκαμψη της οικονομίας, που φαίνεται ότι έχει ξεφύγει οριστικά από την ύφεση, οφείλεται στην πολύ μεγάλη αύξηση των επενδύσεων, και κυρίως των επενδύσεων σε κατασκευές. Ειδικότερα: α) Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε για 2 ο συνεχές 3μηνο κατά 0,9%, από 0,7% το 2 ο 3μηνο Η έξοδος της οικονομίας από το Μνημόνιο και η ενδεχόμενη χαλάρωση από τα πολύ αυστηρά δημοσιονομικά μέτρα και η σταδιακή βελτίωση της αγοράς εργασίας (ποσοστό ανεργίας στο 12,5% τον Οκτ.2013, από 15,1% το 2012), δείχνει ότι οι προοπτικές για την κατανάλωση είναι θετικές και στα επόμενα 3μηνα. Έτσι, η Ε. Επιτροπή εκτιμά μείωση της κατανάλωσης κατά -0,6% το 2013, αλλά αύξησή της κατά +0,5% το 2014 και κατά 1,0% το β) Οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου σημείωσαν πολύ υψηλή αύξηση κατά 10,9% σε 3μηνιαία βάση, από μόλις 1,2% το 2 ο 3μηνο Η βελτίωση αυτή αποδίδεται στην ανάκαμψη του κατασκευαστικού κλάδου (κατά +15% σε ετήσια βάση στο 3μηνο αυτό). Επιπλέον, οι τιμές των ακινήτων έχουν αρχίσει να αυξάνονται, μετά την μεγάλη πτώση το 2012, οπότε, σε συνδυασμό με τον αυξημένο δείκτη ΡΜΙ δείχνει ότι οι επενδύσεις θα συνεχίσουν να στηρίζουν την ανάπτυξη της οικονομίας. Η Ε. Επιτροπή προβλέπει μικρή αύξηση των επενδύσεων παγίου κεφαλαίου κατά 2,9% το 2013 και κατά 4,4% το 2014, ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν ότι η αύξηση το 2013 θα είναι μεγαλύτερη. γ) Ο εξωτερικός τομέας συνέβαλε αρνητικά στο ΑΕΠ, καθώς οι εξαγωγές μειώθηκαν κατά -0,8% σε 3μηνιαία βάση, μετά την σημαντική αύξηση κατά +4,6% το 2 ο 3μηνο Οι εισαγωγές μειώθηκαν κατά -0,3%, έναντι αύξησης +0,6% το 2 ο 3μηνο Το εμπορικό πλεόνασμα διαμορφώθηκε στα 9,748 δισ. το 3 ο 3μηνο 2013, από 9,981 δισ. το 2 ο 3μηνο 13

14 2013 και 9,058 δισ. το 3 ο 3μηνο Η Ε. Επιτροπή προβλέπει ότι ο εξωτερικός τομέας θα συμβάλει στην αύξηση του ΑΕΠ κατά +0,3 π.μ. το 2013 και +1,5 π.μ. το 2014, από +1,6 π.μ. το Από τα ανωτέρω φαίνεται ότι η κυβέρνηση κινείται προς την σωστή κατεύθυνση και έχει οδηγήσει ήδη την οικονομία σε τροχιά ανάπτυξης. Ειδικότερα, η κυβέρνηση προβλέπει ότι κύριος στόχος είναι η μείωση της ανεργίας κάτω του 10% στο τέλος του Επίσης, η κυβέρνηση διατηρεί την πρόβλεψή της για αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,2% το 2013 και κατά 2,0% το Με βάση αυτές τις προβλέψεις, το δημόσιο χρέος εκτιμάται ότι θα μειωθεί στο 93% του ΑΕΠ το 2020, από 124% του ΑΕΠ το Ιρλανδία: ΑΕΠ (% μεταβολή) 3μηνιαία βάση 3ο 3μηνο ο 3μηνο ο 3μηνο 2013 ΑΕΠ 1,5 1,0-1,1 Ιδιωτική Κατανάλωση 0,9 0,7-2,5 Κεφαλαιακές Επενδύσεις 1,1-0,9 0,2 Εξαγωγές -0,8 4,6-3,4 Εισαγωγές -0,3 0,6-0,5 Πηγή: Στατιστική Υπηρεσία Ιρλανδίας Ηνωμένο Βασίλειο: Η κυβέρνηση θα πρέπει να προσπαθήσει να αποτρέψει μεγάλη άνοδο των τιμών των ακινήτων μέσα στο 2014 καθώς η Rightmove Plc προβλέπει για το 2014 την μεγαλύτερη άνοδο των τιμών κατά τα τελευταία 8-έτη εκτιμώμενη στο 8%. Καθώς τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων μειώνονται στο 3,09% στα τέλη του 2013, από 6,07% το 2007 (Council of Mortgage Lenders), η ζήτηση τροφοδοτείται από την πτώση των επιτοκίων με αποτέλεσμα οι δανειολήπτες να δανείζονται ποσά που αντιστοιχούν σε 3,4 φορές το ετήσιο εισόδημά τους, κάτι που συνέβη και τον Αύγουστο του Οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν κατά 5,5% σε ετήσια βάση τον Οκτ.2013 και κατά 1,4% σε μηνιαία βάση, με μέση τιμή κατοικίας τις 247,000 λίρες ( 290,000). Ειδικότερα στο Λονδίνο, οι τιμές αυξήθηκαν κατά 12% με μέση τιμή κατοικιών τις 437,000 λίρες ή 515,000. Η τράπεζα Berenberg προβλέπει άνοδο των τιμών των ακινήτων κατά 10% σωρευτικά τα έτη Ακόμα και οι υπηρεσίες του υπουργείου οικονομικών προβλέπουν άνοδο των τιμών των ακινήτων κατά περίπου 13% τα επόμενα δύο έτη. Η ΤτΑγγλίας, επιδιώκοντας να αποτρέψει μια ενδεχόμενη υπερθέρμανση της αγοράς ακινήτων, έλαβε μέτρα πρόσφατα με τα οποία πρακτικά ακυρώνει το πρόγραμμα διευκόλυνσης αγοράς κατοικιών (Funding for Lending Scheme) και, επιπλέον, εξετάζει και τρόπους για να περιορίσει και το άλλο πρόγραμμα αγοράς πρώτη κατοικίας από σχετικά αδύναμα νοικοκυριά (Help to Buy) που τρέχει με επιτυχία στην τρέχουσα περίοδο. Οι τιμές των ακινήτων στο Λονδίνο εκτιμάται ότι θα αυξηθούν κατά 6% το 2014, μετά από άνοδο κατά 10,3% το 2013 (σύμφωνα με την Rightmove Plc), λόγω νέου φόρου επί των κεφαλαιακών κερδών από πώληση κατοικιών που θα εφαρμοσθεί από τον Απρ Αν και δεν έχει προσδιορισθεί το ποσοστό του νέου φόρου, σήμερα τα κεφαλαιακά κέρδη από πώληση κατοικιών στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι 18%-28% και αφορούν μόνο την δεύτερη κατοικία για τους κατοίκους στην χώρα. Επίσης η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει φόρο επί των κεφαλαιακών κερδών από ακίνητα στους ξένους που προβαίνουν σε πωλήσεις ακινήτων από το 2015 και μετά. Σημειώνεται ότι ο πληθωρισμός τον Νοέμ.2013 υπεχώρησε στο 2,1%, κοντά στο όριο που έχει θέσει η Κεντρική Τράπεζα από 2,2% που ήταν τον Οκτ. 2013, υποβοηθούμενος από της χαμηλότερες τιμές των ειδών διατροφής, ενώ ο δομικός πληθωρισμός τον Οκτ έφτασε το 1,8%. Η αγορά εκτιμά ότι το βασικό επιτόκιο θα παραμείνει στο 0,5% το 2014 εφόσον η ανεργία παραμένει άνω του 7% (σήμερα στο 7,6%). Ιαπωνία: Η ΤτΙαπωνίας αποφάσισε στις 20 Δεκ.2013 να συνεχίσει την ενίσχυση της νομισματικής βάσης κατά τρις το χρόνο, κυρίως μέσω αγοράς κρατικών ομολόγων για όσο χρειαστεί ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του 2% για τον πληθωρισμό το Ο διοικητής της ΤτΙαπωνίας τόνισε ότι η Τράπεζα θα προσαρμόσει τη νομισματική πολιτική εξετάζοντας το ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και το ύψος των τιμών. Επίσης, παρατήρησε ότι προς το παρόν φαίνεται ότι ο πληθωρισμός θα σημειώσει άνοδο, ενώ στην προηγούμενη ανακοίνωση για τη νομισματική πολιτική στις 21 Νοέμ είχε εμφανιστεί πιο βέβαιος και είχε πει ότι ο πληθωρισμός θα αυξηθεί σταδιακά. Πολλοί αναλυτές εκτιμούν ότι η ΤτΙαπωνίας δεν θα προβεί σε αλλαγή της νομισματικής της πολιτικής μέσα στο 1 ο 6μηνο 2014 καθώς θα αναμένει να δει τις επιπτώσεις από την αύξηση του φόρου κατανάλωσης τον Απρ Η κυβέρνηση της Ιαπωνίας ενέκρινε στις 20 Δεκ τον προϋπολογισμό του 2014 ύψους 95,88 τρις που θα υποβληθεί στο κοινοβούλιο για έγκριση το νέο έτος. Ο προϋπολογισμός περιλαμβάνει αυξημένες δαπάνες για την κοινωνική ασφάλιση, την άμυνα και τα δημόσια έργα. Παράλληλα επιδιώκει να περιοριστεί το δημόσιο χρέος που είναι υπερδιπλάσιο από το ΑΕΠ της χώρας. Η κυβέρνηση 14