ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με εκβλάστηση είναι δυνατό να αναπαράγονται:

Transcript

1 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΒΟΛΟΓΑ ΓΠ Γ Λ (ΘΕΡΝΑ) ΗΜΕΡΟΜΗΝΑ : 09/09/2017 ΕΠΜΕΛΕΑ ΔΑΓΩΝΣΜΑΤΟΣ : ΝΟΤΑ ΛΑΖΑΡΑΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΣ ΘΕΜΑ Α Να επιλέξετε την φράση που συμπληρώνει ορθά κάθε μία από τις ακόλουθες προτάσεις: 1. Με εκβλάστηση είναι δυνατό να αναπαράγονται: Οι ιοί Τα πρωτόζωα Οι μύκητες Τα βακτήρια 2. Μη παθογόνα μικρόβια είναι: Τα χλαμύδια Οι ιοί των ανθρώπινων θηλωμάτων Τα νιτροποιητικά βακτήρια Η E. coli 3. Η ηπατίτιδα οφείλεται σε: ό μύκητα πρωτόζωο βακτήριο 4. Κατηγορία φαγοκυττάρων αποτελούν τα: Λευκά αιμοσφαίρια Μονοκύτταρα Ερυθρά αιμοσφαίρια Πολυδύναμα αιμοποιητικά κύτταρα Σελίδα 1 από 8

2 5. Το συμπλήρωμα και η προπερδίνη είναι ουσίες που βρίσκονται: Στον ιδρώτα Στον ορό του αίματος Στον εγκέφαλο Στον μυελό των οστών ΜΟΝΑΔΕΣ 25 ΘΕΜΑ Β Β1. Να αντιστοιχίσετε κάθε όρο της στήλης με έναν όρο από τη στήλη : Στήλη Στήλη Candida albicans 1. Δυσεντερία στολυτική αμοιβάδα 2. Στοματίτιδα Τοξόπλασμα 3. Αποβολές στις εγκύους ός πολυομυελίτιδας Ε. Treponema pallidum 4. Νόσος ύπνου 5. Προσβολή νευρικών κυττάρων Στ. Τρυπανόσωμα 6. Σύφιλη ΜΟΝΑΔΕΣ 6 Α-2, Β-1, Γ-3, Δ-5, Ε-6, Στ-4. Β2. Να περιγράψετε τον ρόλο της E. coli στον ανθρώπινο οργανισμό. ΜΟΝΑΔΕΣ 3 Οι δυνητικά παθογόνοι μικροοργανισμοί, όπως το βακτήριο E. coli που ζει στο έντερο, είναι μικροοργανισμοί που συμβιώνουν με τον άνθρωπο. Όταν βρίσκονται σε μικρό αριθμό και δεν μεταναστεύουν σε άλλους ιστούς και όργανα, αποτελούν τη φυσιολογική μικροχλωρίδα του ανθρώπου. Οι μικροοργανισμοί αυτοί είναι ωφέλιμοι είτε διότι παράγουν χρήσιμες χημικές ουσίες, τις οποίες δεν μπορεί να συνθέσει μόνος του ο οργανισμός (π.χ. βιταμίνη Κ από την E. coli) είτε διότι συμβάλλουν στην άμυνα του οργανισμού. Αν όμως για κάποιο λόγο αυξηθούν, όπως συμβαίνει όταν ο ξενιστής παρουσιάζει μειωμένη αντίσταση, ή βρεθούν σε άλλους ιστούς, τότε προκαλούν την εκδήλωση ασθενειών. Σελίδα 2 από 8

3 Β3. Να εξηγήσετε τον ρόλο των ακόλουθων στον ανθρώπινο οργανισμό: i. Λυσοζύμη ii. Βλεφαριδοφόρο επιθήλιο iii. Λιπαρά οξέα ΜΟΝΑΔΕΣ 9 (3+3+3) i. Ο ιδρώτας περιέχει λυσοζύμη (ένζυμο, το οποίο διασπά το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων). Στον βλεννογόνο του επιπεφυκότα του οφθαλμού εκκρίνονται μεγάλες ποσότητες λυσοζύμης, η οποία βρίσκεται στα δάκρυα και έχει βακτηριοκτόνο δράση, ενώ στον βλεννογόνο επίσης της στοματικής κοιλότητας εκκρίνονται με το σάλιο μεγάλες ποσότητες λυσοζύμης. ii. Οι βλεννογόνοι του σώματος καλύπτουν κοιλότητες του οργανισμού και αποτελούν αποτελεσματικό φραγμό για την είσοδο μικροβίων στον οργανισμό μας, διότι παράγουν τη βλέννα. Η βλέννα παγιδεύει τους μικροοργανισμούς και αποτρέπει την είσοδό τους στον οργανισμό. Οι βλεννογόνος της αναπνευστικής οδού διαθέτει επιπλέον το βλεφαριδοφόρο επιθήλιο, το οποίο αποτελεί επίσης φραγμό στην είσοδο των μικροοργανισμών. Οι μικροοργανισμοί παγιδεύονται στη βλέννα και με τη βοήθεια των βλεφαρίδων απομακρύνονται από την αναπνευστική οδό. iii. Το δέρμα εμποδίζει αποτελεσματικά την είσοδο των μικροβίων στον οργανισμό μέσω των ουσιών που παράγονται από τους ιδρωτοποιούς και τους σμηγματογόνους αδένες. Ο ιδρώτας μεταξύ άλλων περιέχει γαλακτικό οξύ, ενώ το σμήγμα περιέχει τα λιπαρά οξέα. Οι ουσίες αυτές δημιουργούν δυσμενές χημικό περιβάλλον για τα μικρόβια. Β4. Να γράψετε τα συμπτώματα της φλεγμονής. Πώς προκαλείται ο πόνος στην περιοχή του τραύματος και ποιος είναι ο ρόλος του ινώδους στην άμυνα του οργανισμού; ΜΟΝΑΔΕΣ 7 (3+4) Η φλεγμονή εκδηλώνεται με ένα σύνολο συμπτωμάτων στην περιοχή που συνέβη εισβολή μικροβίων λόγω τραύματος ή άλλης αιτίας, στα οποία περιλαμβάνονται: ο πόνος, το κοκκίνισμα, το οίδημα (πρήξιμο), η τοπική αύξηση της θερμοκρασίας, ενδεχομένως ο σχηματισμός πύου. Σελίδα 3 από 8

4 Ο πόνος στην περιοχή του τραύματος οφείλεται στον τραυματισμό των απολήξεων των νευρικών κυττάρων και στη δράση σε αυτά τοξινών που απελευθερώνονται από τους μικροοργανισμούς. Το αίμα στην περιοχή του τραύματος θα πήξει σύντομα με τη δημιουργία του ινώδους. Το ινώδες είναι ένα πλέγμα πρωτεϊνικής σύστασης το οποίο: σταματά την αιμορραγία, παρεμποδίζει την είσοδο άλλων μικροοργανισμών. Έκκριση ιδρώτα ΘΕΜΑ Γ Στη γραφική παράσταση απεικονίζεται η ποσότητα του ιδρώτα που εκκρίνεται από ένα άτομο, όταν μεταφέρεται από περιβάλλον με θερμοκρασία 20 οc σε περιβάλλον με θερμοκρασία 38οC κατά τη διάρκεια των μεσημβρινών ωρών μίας καλοκαιρινής ημέρας: (ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας ) Να γράψετε ποιες ώρες της ημέρας το άτομο βρισκόταν σε περιβάλλον με θερμοκρασία 38οC και με ποιο τρόπο οι ομοιοστατικοί μηχανισμοί απέτρεψαν την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματός του. ΜΟΝΑΔΕΣ 13 (1+12) Το άτομο βρισκόταν σε περιβάλλον με θερμοκρασία 38οC τις ώρες και 15-17, διότι στα διαστήματα αυτά παρατηρείται έκκριση ιδρώτα. Όταν το άτομο βρίσκεται σε χώρο με θερμοκρασία μεγαλύτερη από τους 36,6 C, η θερμότητα που φτάνει συνεχώς από το περιβάλλον τείνει να αυξήσει τη θερμοκρασία του Σελίδα 4 από 8

5 σώματός του. Όμως, μία σειρά από διαδοχικές αντιδράσεις, στις οποίες κύριο ρόλο παίζει ο εγκέφαλος, αποτρέπουν την αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Η διαδοχή αυτών των αντιδράσεων είναι: Οι θερμοϋποδοχείς του δέρματος, που είναι ειδικά νευρικά σωμάτια, ανιχνεύουν τις μεταβολές της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Μέσω των θερμοϋποδοχέων ειδοποιείται ο εγκέφαλος με ειδικά μηνύματα που αποστέλλονται στο κέντρο γενικών αισθήσεων του. Στη συνέχεια, το ειδικό κέντρο ρύθμισης της θερμοκρασίας αποστέλλει μηνύματα: στους ιδρωτοποιούς αδένες, οπότε και προκαλείται έκκριση ιδρώτα, στα αγγεία της επιφάνειας του δέρματος, τα οποία διαστέλλονται. Ο συνδυασμός αυτών των δύο αντιδράσεων συμβάλλει στη διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος ως εξής: Τα αγγεία που έχουν διασταλεί φέρουν μεγάλες ποσότητες αίματος προς την επιφάνεια του δέρματος, η οποία ταυτόχρονα ψύχεται λόγω της εξάτμισης του ιδρώτα. Το αίμα που φτάνει στα αιμοφόρα αγγεία του δέρματος ψύχεται, και καθώς επιστρέφει με την κυκλοφορία στο εσωτερικό του οργανισμού, αποτρέπει την αύξηση της θερμοκρασίας του. Να γράψετε ποιοι άλλοι μηχανισμοί (εκτός της θερμορρύθμισης) ρυθμίζονται με ομοιόσταση στον ανθρώπινο οργανισμό. ΜΟΝΑΔΕΣ 4 Η συγκέντρωση της γλυκόζης στο αίμα, Το ph του αίματος, Η συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα, Το ανοσοβιολογικό σύστημα. Σελίδα 5 από 8

6 Να εξηγήσετε με ποιον άλλον τρόπο (εκτός της θερμορρύθμισης) ο ιδρώτας συμβάλλει στην ομοιόσταση του ανθρώπινου οργανισμού. ΜΟΝΑΔΕΣ 3 Εξαιτίας των ουσιών με αντιμικροβιακή δράση που περιέχει, ο ιδρώτας συμβάλλει στην άμυνα. Στον ιδρώτα περιέχεται λυσοζύμη, ένζυμο που καταστρέφει το κυτταρικό τοίχωμα των βακτηρίων, και γαλακτικό οξύ, το οποίο δημιουργεί δυσμενές χημικό περιβάλλόν για την εγκατάσταση των μικροβίων. Να αναφέρετε τους παράγοντες που προκαλούν διαταραχές στην ομοιόσταση του ανθρώπινου οργανισμού. ΜΟΝΑΔΕΣ 5 Οι διαταραχές της ομοιόστασης μπορεί να οφείλονται: σε παθογόνους μικροοργανισμούς, σε ακραίες μεταβολές των περιβαλλοντικών συνθηκών (θερμοκρασία, ακτινοβολίες, διαθεσιμότητα οξυγόνου), στον τρόπο ζωής (κάπνισμα, αλκοόλ κ.λπ.). ΘΕΜΑ Δ Ένας βιολόγος μελέτησε την επίδραση του αντιβιοτικού αμπικιλίνης στο μικρόβιο που προκαλεί τη χολέρα, καθώς και στο μικρόβιο που προκαλεί την πολιομυελίτιδα. Ο βιολόγος παρατήρησε ότι το αντιβιοτικό δεν επηρέασε καθόλου το μικρόβιο της πολιομυελίτιδας, αλλά κατάστρεψε το μικρόβιο που προκαλεί τη χολέρα. Να γράψετε τι είναι τα αντιβιοτικά. ΜΟΝΑΔΕΣ 2 Οι λοιμώξεις από βακτήρια αντιμετωπίζονται σε μεγάλο βαθμό με τα αντιβιοτικά. Τα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες με αντιμικροβιακή δράση που παράγονται από βακτήρια, μύκητες και μερικά φυτά. Να εξηγήσετε πώς δρουν τα αντιβιοτικά. ΜΟΝΑΔΕΣ 8 Σελίδα 6 από 8

7 Τα αντιβιοτικά δρουν αναστέλλοντας ή παρεμποδίζοντας μία ειδική βιοχημική αντίδραση του μικροοργανισμού όπως: παρεμποδίζουν τη σύνθεση του κυτταρικού τοιχώματος των μικροοργανισμών, όπως δρα η πενικιλίνη, αναστέλλουν κάποια αντίδραση του μεταβολισμού των μικροοργανισμών, παρεμβαίνουν στις λειτουργίες αντιγραφής, μεταγραφής και μετάφρασης του γενετικού υλικού των μικροοργανισμών, προκαλούν διαταραχές στη λειτουργία της πλασματικής μεμβράνης. Να γράψετε ποιο μικρόβιο ευθύνεται για τη χολέρα και σε ποια κατηγορία μικροοργανισμών ανήκει. Να περιγράψετε την κυτταρική δομή των μικροβίων αυτής της κατηγορίας. ΜΟΝΑΔΕΣ 6 (1+5) Μερικά βακτήρια είναι υπεύθυνα για σοβαρές παθολογικές καταστάσεις του ανθρώπου. Παράδειγμα παθογόνου βακτηρίου αποτελεί το Vibrio cholerae, που προκαλεί τη χολέρα. Κυτταρική δομή: Το γενετικό υλικό των βακτηρίων είναι DNA και βρίσκεται κατά κανόνα συγκεντρωμένο σε μία περιοχή του κυτταροπλάσματος, που ονομάζεται πυρηνική περιοχή ή πυρηνοειδές. Τα βακτήρια συχνά διαθέτουν και μερικά μικρότερα μόρια γενετικού υλικού, τα οποία ονομάζονται πλασμίδια. Τα βακτήρια διαθέτουν πλασματική μεμβράνη, η οποία περιβάλλεται από το κυτταρικό τοίχωμα. Ορισμένα βακτήρια διαθέτουν κι ένα επιπλέον περίβλημα, την κάψα. Ορισμένα βακτήρια διαθέτουν επίσης μαστίγια ή βλεφαρίδες, με τη βοήθεια των οποίων μπορούν και κινούνται. Στο κυτταρόπλασμά τους δεν υπάρχουν μεμβρανώδη οργανίδια, όπως αυτά που παρατηρούνται στα ευκαρυωτικά κύτταρα. Τα βακτήρια όμως διαθέτουν ριβοσώματα, που είναι μικρά σωματίδια στα οποία πραγματοποιείται η σύνθεση των πρωτεϊνών. Να εξηγήσετε τον λόγο για τον οποίο η αμπικιλίνη δεν έδρασε έναντι του μικροβίου της πολιομυελίτιδας. ΜΟΝΑΔΕΣ 3 Σελίδα 7 από 8

8 Τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά για τους ιούς. Αυτό συμβαίνει διότι τα αντιβιοτικά αναστέλλουν κυτταρικές λειτουργίες, ενώ οι ιοί είναι ακυτταρικές, μη αυτοτελείς μορφές ζωής. Ε. Ο βιολόγος γνωρίζει ότι ασθένειες όπως η πολιομυελίτιδα είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν με τη χορήγηση ιντερφερονών. Να εξηγήσετε τι είναι οι ιντερφερόνες και πώς δρουν στον ανθρώπινο οργανισμό. ΜΟΝΑΔΕΣ 6 Στην περίπτωση που ο ανθρώπινος οργανισμός μολυνθεί από ιούς, δρα ένας επιπλέον μηχανισμός μη ειδικής άμυνας που αφορά στην παραγωγή των ιντερφερονών. Η μόλυνση ενός κυττάρου από έναν ιό προκαλεί την παραγωγή ειδικών πρωτεϊνών, οι οποίες ονομάζονται ιντερφερόνες. Οι ιντερφερόνες σε ένα πρώτο στάδιο ανιχνεύονται στο κυτταρόπλασμα του μολυσμένου κυττάρου. Στη συνέχεια, οι ιντερφερόνες απελευθερώνονται στο μεσοκυττάριο υγρό και από εκεί συνδέονται με υποδοχείς γειτονικών υγιών κυττάρων. Με τη σύνδεση των ιντερφερονών στα υγιή κύτταρα ενεργοποιείται η παραγωγή άλλων πρωτεϊνών, που έχουν την ικανότητα να παρεμποδίζουν τον πολλαπλασιασμό των ιών. Κατ αυτό τον τρόπο τα υγιή κύτταρα προστατεύονται, γιατί ακόμη κι αν ο ιός επιτύχει να διεισδύσει σε αυτά, είναι ανίκανος να πολλαπλασιαστεί. Σελίδα 8 από 8