ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ

Transcript

1 ΤΡΟΠΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΕ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΠΟΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΥΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΜΕ ΛΥΚΕΙΑΚΕΣ ΤΑΞΕΙΣ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ ΜΑΘΗΤΕΣ Α'ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΩΤΗΡΗΣ ΠΑΛΕΤΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΡΟΜΜΥΔΑΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΩΛΗΣ - ΠΕ

2 ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τα τελευταία χρόνια η έννοια της επικοινωνίας έχει πάρει ένα εκπληκτικό περιεχόμενο που ξεκινάει από τη στοιχειώδη ανθρώπινη επαφή και φτάνει στις δορυφορικές δυνατότητες επικοινωνίας. Έχουν διατυπωθεί πολλοί ορισμοί της Επικοινωνίας και αυτό οφείλεται στη σειρά των συστηματικών μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί και δημοσιευθεί από σημαντικούς μελετητές τις τελευταίες δεκαετίες. Στα διάφορα ελληνικά λεξικά βρίσκουμε τις εξής ερμηνείες της λέξης επικοινωνία: -συνάφεια, σχέση μεταξύ ατόμων ή ομάδων -μεταβίβαση ή ανταλλαγή μηνυμάτων, πληροφοριών Η ετυμολόγηση του όρου «επικοινωνία» αποκαλύπτει πως πρόκειται για τη σύνθεση δυο λέξεων, της πρόθεσης «επί» (= τίθεμαι επάνω σε) και του ουσιαστικού «κοινωνία» που παράγεται από το ρήμα «κοινωνώ», το οποίο σημαίνει τη συμμετοχή σε μια σχέση αλληλεπίδρασης. Η σχέση αυτή παραπέμπει εξ ορισμού στην ύπαρξη δυο τουλάχιστον προσώπων. Άρα, λοιπόν, στο σύνολό του ο όρος «επικοινωνία» δηλώνει την εμπλοκή σε μια αποτελεσματική διαδικασία, η οποία εκλαμβάνεται ως θεμελιώδης προϋπόθεση της κοινωνικής συνεύρεσης και ως η πεμπτουσία της ανθρώπινης ύπαρξης και προαγωγής του πολιτισμού. Μπορεί επίσης να ειπωθεί ότι επικοινωνία είναι η διαδικασία αποστολής ενός μηνύματος από έναν πομπό Α (άνθρωπο ή ομάδα) σε ένα δέκτη Β (άνθρωπο ή ομάδα), χρησιμοποιώντας έναν κώδικα επικοινωνίας. Επιπρόσθετα ο πομπός μπορεί ταυτόχρονα να είναι και δέκτης, αφού ταυτόχρονα και στέλνει και λαμβάνει μηνύματα, όπως επίσης και ο δέκτης είναι ταυτόχρονα και πομπός. Ως εκ τούτου το νόημα δημιουργείται και από τους δύο. Στόχος είναι να προκληθεί η εμφάνιση ιδεών, πράξεων ή συναισθημάτων και σε τελική ανάλυση να επηρεαστεί η κατάσταση και η συμπεριφορά όσων συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία. Υπάρχουν τρεις κύριες μορφές επικοινωνίας: Η προφορική (ομιλία) Η νοηματική (κινητικές ενέργειες, χειρονομίες) Η γραπτή (λέξεις - γραπτός λόγος) Η επικοινωνία επίσης μπορεί να είναι: Αυθόρμητη και φυσική. Προσχεδιασμένη, προσεκτικά και συνειδητά κωδικοποιημένη. Η Αυθόρμητη και φυσική επικοινωνία είναι κυρίως μέσω δύο ανθρώπων, δηλαδή ανάμεσα σε δύο ζωντανούς οργανισμούς. Η επικοινωνία όμως μπορεί να είναι και προσχεδιασμένη μέσω διάφορων συσκευών. Η τηλεόραση, το τηλέφωνο και οποιαδήποτε άλλη συσκευή, καθώς και νέα μέσα όπως το Διαδίκτυο, ο κινηματογράφος κλπ μας βοηθούν να επικοινωνούμε μεταξύ μας ακόμα και σε απόσταση και είναι ένα κομμάτι μιας προσχεδιασμένης επικοινωνίας η οποία γίνεται με τη βοήθεια της τηλεπικοινωνίας. Η δημιουργία των νέων αυτών μέσων οδήγησε στην εμφάνιση της μαζικής επικοινωνίας, η οποία δεν είναι μορφή επικοινωνίας που δόθηκε από την φύση, αλλά δημιουργήθηκε από την ανάγκη των ανθρώπων για πιο γρήγορη και εύκολη επικοινωνία. Δε χρειάζεται να υπογραμμίσουμε την τεράστια σημασία κι επίδραση της επικοινωνίας.

3 Λίγο ως πολύ τα πάντα εξαρτώνται από τις διαπροσωπικές μας σχέσεις και άρα από τον τρόπο επικοινωνίας μας. Τρόποι επικοινωνίας σε διάφορες εποχές και διάφορους πολιτισμούς Η απαρχή της δημιουργίας της ανθρώπινης κοινωνίας νοείται από τη στιγμή που εκείνος άρχισε να δημιουργεί λεκτικούς κώδικες επικοινωνίας. Οι λεκτικοί κώδικες ήταν είτε προφορικοί είτε γραπτοί. Πρόκειται στην ουσία για συμβατικούς κανόνες επικοινωνίας οι οποίοι προϋποθέτουν τον συντονισμό δύο ή και περισσοτέρων ανθρώπων, ώστε να επιτευχθεί κοινωνική προσέγγιση, η οποία δεν αφορά μόνο στα πρωταρχικά ένστικτα (αναπαραγωγής, αυτοσυντήρησης). Στην ουσία, η «επισημοποίηση» της επικοινωνίας αυτής σηματοδοτήθηκε με την δημιουργία συμβόλων που έχουν βρεθεί σε διάφορα σπήλαια. Είναι οι πρώτες απόπειρες του ανθρώπου, στην προσπάθειά του να απεικονίσει και να «μοιραστεί» με συνανθρώπους του μία πνευματική του δημιουργία. Η σημαντικότητα της απεικόνισης, έγκειται στο γεγονός πως ο άνθρωπος προσπαθεί να προσεγγίσει την αντιληπτική ικανότητα των υπόλοιπων μελών της κοινότητας, ώστε να μπορέσει να επικοινωνήσει. Αν κάτι δεν γίνεται άμεσα αντιληπτό από τους υπόλοιπους, το σβήνει και το χαράσσει σε νέα αποτύπωση, προκειμένου να γίνει κοινώς αποδεκτό. Αντίστοιχα, τα υπόλοιπα μέλη προσπαθούν να κατανοήσουν τι ακριβώς αναπαριστά το λεκτικό σκαρίφημα του δημιουργού του, ώστε να υπάρχει κοινό σημείο αναφοράς, σύζευξη. Κάπως έτσι ξεκίνησε και το οικοδόμημα της γλωσσικής επικοινωνίας, το οποίο στην βασική του μορφή είναι προφορικό (σύμφωνα με τους γλωσσολόγους). Δηλαδή, η γραπτή αποτύπωση είναι μία συμβατική κατάσταση που αποσκοπεί κυρίως στην διατήρηση των στοιχείων στο χρόνο, την κατηγοριοποίηση και ανάλυση των γλωσσικών δεδομένων, αλλά και στην χρήση της ως εναλλακτικού τρόπου επικοινωνίας, όταν και όποτε η προφορική μορφή δεν καθίσταται δυνατή ή ικανοποιητική.

4 Μαραθωνοδρόμοι, άλογα, περιστέρια, υποβρύχια... Εδώ και χιλιετίες ο άνθρωπος προσπαθεί να επικοινωνήσει με κάθε μέσο, για να μεταδώσει ειδήσεις, συναισθήματα μέχρι και εμπορικές, στρατιωτικές εντολές... Από τα περιστέρια, ακολούθους της θεάς Αφροδίτης, που έστελναν μηνύματα στους ερωτευμένους, μέχρι τις φρυκτωρίες, που μετέδωσαν στις Μυκήνες το οπτικό μήνυμα για την πτώση της Τροίας, έως τους διαστημικούς δορυφόρους και το Ίντερνετ, η ιστορία των τηλεπικοινωνιών συνδέεται με την ανάγκη του ανθρώπου να επικοινωνήσει, να διαδώσει και να πληροφορηθεί. Ο Σοφοκλής, εξάλλου, αποκαλεί κόρη της Ελπίδας τη θεά Φήμη και η Ίριδα ήταν η πρώτη ουράνια μαντατοφόρισσα των θεών του Ολύμπου. Την Ίριδα, όπως γνωρίζουμε, διαδέχτηκε ο θεός Ερμής. Από αυτό καταλαβαίνουμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες έδιναν πολλή μεγάλη σημασία στην επικοινωνία και την πληροφόρηση. Συστήματα αποστολής μηνυμάτων με ταχυδρομείο Tο 1925, oι αρχαιολόγοι που σκάβουν στην Kόltepe (σημερινό Κανές),στην ασιατική πλευρά της Τουρκίας, πέφτουν πάνω σε πολυάριθμες πινακίδες γραμμένες σε σφηνοειδή γραφή, μερικές τοποθετημένες μέσα σε ένα πήλινο περίβλημα. Οι αρχαιότερες ανάγονται στο π.Χ., ενώ όλες τελειώνουν με την ευχή μιας θεϊκής ευλογίας για τον παραλήπτη. Αυτές οι πινακίδες, μαζί με άλλες που ανακαλύφτηκαν 30 χρόνια νωρίτερα στην Τελ ελ Αμάρνα της Αιγύπτου, είναι οι αρχαιότερες μαρτυρίες της ύπαρξης ταχυδρομείου. Ο πρώτος τύπος επικοινωνίας ήταν με πεζούς ή έφιππους δρομείς. Ο Φειδιππίδης έγινε ο γνωστότερος αγγελιοφόρος δρομέας, που μετέφερε από τον Μαραθώνα στην Αθήνα το μήνυμα της νίκης των Ελλήνων κατά των Περσών, ιδρύοντας εν αγνοία του αλλά και προς τιμή του το αγώνισμα του Μαραθώνιου. Αλλά και το Ολυμπιακό αγώνισμα της σκυταλοδρομίας είναι το κατάλοιπο αρχαίου ταχυδρομικού συστήματος. Η σκυτάλη στην αρχαιότητα είχε το μεταφερόμενο μήνυμα.

5 Η γέννηση του ταχυδρομείου είναι όμως ακόμη παλιότερη. Ήδη το 4000 π.χ. στην Κίνα διέσχιζαν τους δρόμους έφιπποι αγγελιαφόροι, ενώ στη Μεσοποταμία οι ανώτεροι έστελναν τις εντολές στους δημόσιους λειτουργούς, που ήταν διάσπαρτοι στις διάφορες επαρχίες, χρησιμοποιώντας ταχυδρόμους. Τα προγενέστερα συστήματα ήταν ακόμη πιο υποτυπώδη: φωτεινά σήματα (με τη χρήση φωτιάς) ή παραγωγή ρυθμικών ήχων με το τύμπανο (ο ταχυδρόμος της ζούγκλας). Στον ελλαδικό χώρο, τα πρώτα μηνύματα ήταν προφορικά και μεταφέρονταν από τους αγγελιαφόρους, ενώ στη συνέχεια κρίθηκε αναγκαία η παράδοση γραπτών μηνυμάτων πάνω σε υλικά αντικείμενα, όπως πέτρες, φύλλα, δέρματα ζώων, περγαμηνές κ.λπ. Ο Μέγας Αλέξανδρος ανέπτυξε με τη σειρά του ένα τέλειο σύστημα επικοινωνίας, με ταχυδρόμους που ονομάζονταν ημίοδοι και χρησιμοποιούσαν ακόμη και τη θαλάσσια οδό. Στη Ρωμαϊκή εποχή χρησιμοποιήθηκε για το ταχυδρομείο η Εγνατία οδός, ενώ κατά τη Βυζαντινή εποχή οι ταχυδρόμοι χρησιμοποιούσαν το Δημίσο Δρόμο. Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία λειτούργησε το σύστημα μενζίλι με έφιππους ταχυδρόμους, τους τατάρηδες, και στην Ελληνική Επανάσταση υπήρχαν πεζοί και έφιπποι ταχυδρόμοι, οι γραμματοφόροι ή πεζόδρομοι της Διοικήσεως ή Επίτηδες ή σουρτζήδες. Για να αναπτυχθεί όμως, μια πραγματική ταχυδρομική υπηρεσία, χρειάστηκαν αιώνες εξέλιξης. Τον 6ο αιώνα π.χ., υπό την ηγεμονία του βασιλιά Κύρου, η Περσία διέθετε οδούς επικοινωνίας και πολυάριθμους ταχυδρομικούς σταθμούς που φυλάσσονταν από στρατιώτες, ήταν επανδρωμένοι με ιππείς και ταχυδρόμους και διέθεταν καταλύματα. Η μακρύτερη συγκοινωνιακή οδός συνέδεε τις Σάρδεις (κοντά στη Σμύρνη) με τα Σούσα, τη σημερινή Σους στο Ιράν. Κατά μήκος των χιλιομέτρων της ήταν διάσπαρτοι 111 ταχυδρομικοί σταθμοί. Oι αγγελιαφόροι κατάφερναν να καλύψουν όλη την απόσταση σε 9 ημέρες Οι σταθμοί του βασιλιά Κύρου, όπου βρίσκονταν ταχυδρόμοι έτοιμοι να μεταφέρουν ανά πάσα στιγμή την αλληλογραφία στον επόμενο σταθμό, ονομάζονταν ''άγγαρα'', εξ ου και η λέξη ''αγγαρεία'', που σημαίνει την καταναγκαστική εργασία: όποιος έμενε κοντά στους σταθμούς ήταν

6 υποχρεωμένος να συνεργάζεται με αυτούς χωρίς πληρωμή. Σε αυτή τη δουλεία, την αγγαρεία, οι δημόσιοι λειτουργοί συχνά έκαναν αυθαιρεσίες σε βάρος των πολιτών. Γι' αυτό ακόμη και σήμερα χαρακτηρίζουμε ''αγγαρεία'' την καταπιεστική εργασία. Ο Κύρος είχε βέβαια αντιληφθεί τη στρατηγική αξία του ταχυδρομικού δικτύου, το οποίο λειτουργούσε και ως σύστημα ελέγχου των αχανών επαρχιών. Εξάλλου η έκβαση πολλών μαχών εξαρτιόταν ακριβώς από το πόσο έγκαιρα μεταδίδονταν οι διαταγές. Η Ρώμη τελειοποίησε το περσικό μοντέλο, οργανώνοντας κατά μήκος του οδικού δικτύου μια σειρά σταθμών σε προκαθορισμένες αποστάσεις, τους statio posita (από όπου προήλθε η λέξη ''post'', ταχυδρομείο).το σύνολο των σταθμών, καθένας από τους οποίους ήταν στελεχωμένος με ένα διοικητή, διαχειριζόταν ένα δίκτυο αλληλογραφίας που κάλυπτε όλη την αυτοκρατορία. Για το ταχυδρομείο αξιοποιήθηκε επίσης η Εγνατία οδός, που συνέδεε το Δυρράχιο με το Βυζάντιο. Την εποχή του Αυγούστου (1ος αι. μ.χ.) το ταχυδρομικό δίκτυο, μήκους χιλιομέτρων, συνέδεε τη Σκοτία με την Αιθιοπία και τη Γαλλία με την Ιερουσαλήμ. Οι cursores (έφιπποι ταχυδρόμοι) διέσχιζαν μέχρι και 270 χιλιόμετρα σε 24 ώρες. Οι ταχυδρόμοι ωστόσο παρέδιδαν κυρίως τις αυτοκρατορικές επιστολές και η οργάνωση εξαρτιόταν από τη διοίκηση της πραιτοριανής φρουράς, που ήταν το δεύτερο αξίωμα του κράτους. Γι' αυτό, δίπλα στο ''επίσημο'' ταχυδρομείο, γεννήθηκε μια ιδιωτική υπηρεσία προς όφελος των λοιπών διοικήσεων. Συστήματα μετάδοσης μηνυμάτων με φωτιά Η ανάγκη για κάτι γρηγορότερο από τους ταχυδρόμους, οδήγησε στην απόφαση να δημιουργηθεί σύστημα μηνυμάτων με φωτιά. Όταν η Τροία έπεσε στα χέρια των Ελλήνων η υπόλοιπη Ελλάδα το έμαθε μέσα σε μια ημέρα χρησιμοποιώντας αυτό το σύστημα επικοινωνίας. Για την μετάδοση του μηνύματος χρησιμοποιήθηκε το σύστημα της πυρσείας δηλαδή η χρήση φωτεινών αναμεταδοτών από βουνοκορφή σε βουνοκορφή, όπως περιγράφει και ο Αισχύλος στο έργο του Αγαμέμνων. Η διαδρομή του συστήματος ήταν από την Ίδη της Τροίας στο Έρμαιο της

7 Λήμνου μετά στο όρος Άθω, στο Μάκιστο της Εύβοιας κατόπιν, μετά στον Εύριπο, στον Κιθαιρώνα, στα Μέγαρα και τέλος στις Μυκήνες. Οι κορυφές των βουνών δεν επιλέχθηκαν τυχαία. Ακόμα και σήμερα παρατηρούμε ότι υπάρχει καλή ορατότητα μεταξύ τους. Φρυκτωρίες: Οι φρυκτωρίες ήταν ένα σύστημα συνεννόησης με σημάδια που μεταβιβάζονταν από περιοχή σε περιοχή με τη χρήση πυρσών στη διάρκεια της νύκτας (φρυκτός=πυρσός και ώρα = φροντίδα). Το σύστημα χρησιμοποιήθηκε για πολλούς αιώνες μέχρι το 1850 αλλά μπορούσε να μεταφέρει μηνύματα μόνο με ένα κοινό κώδικα. Το γεωγραφικό στήσιμο, η κατοχή, η διαχείριση και συντήρηση αυτών των επικοινωνιακών δικτύων από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό ήταν πρωταρχικής σημασίας για την επικράτηση και την επέκτασή του. Το δίκτυο αυτό χρησιμοποιείτο τόσο κατά την διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων, όσο και κατά την διάρκεια της ειρήνης, όταν τα νέα και οι διαταγές των αρχόντων έπρεπε να φτάσουν το συντομότερο δυνατό στον προορισμό τους. Κάτι τέτοιο αφορούσε κυρίως τις αυτοκρατορίες, των οποίων οι αχανείς εκτάσεις έκαναν πολύ δύσκολη τη σχετικά γρήγορη ενημέρωση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα συνεννόησης με οπτικό σήμα φωτιάς συναντάμε στις περιπτώσεις όπου π.χ. η Μήδεια ύψωσε αναμμένο πυρσό για να ειδοποιήσει τους Αργοναύτες να πάνε στην Κολχίδα ή όταν ειδοποιείται με πυρσό ο Αγαμέμνονας για την είσοδο του Δούρειου Ίππου στην Τροία από τον Σίνωνα και με πυρσό που σήκωσε ο ίδιος προς τον ελληνικό στόλο στην Τένεδο του δίνει το σήμα της επιστροφής και κατάληψης της ανοχύρωτης πολιτείας. Μια μινωική φρυκτωρία είχε το σχήμα κόλουρου κώνου με διάμετρο βάσης 15 έως 47 μέτρα και ύψος 3 έως 8. Αποτελούνταν από χώμα και ημικυκλικά τοιχάρια ανά 70 πόντους

8 Πολλά από τα φωτεινά σήματα ανταλλάσσονταν τη νύχτα στη θάλασσα μεταξύ πλοίων, μεταξύ πλοίων και ξηράς και γενικά πρέπει να σημειωθεί ότι τα περισσότερα από αυτά αντιστοιχούσαν σε προσυμφωνημένα μηνύματα. Τα φωτεινά αυτά σήματα οι Έλληνες τα ονόμαζαν «πυρσούς» ή «φρύκτους» και από εδώ γνωρίζουμε και τους «φίλιους φρύκτους» ή τους «πολέμιους φρύκτους». Συγκεκριμένα όπως σημειώνει ο Θουκυδίδης, όταν στο στρατόπεδο έρχονταν φίλοι, οι στρατιώτες ύψωναν απλώς τους αναμμένους πυρσούς (φίλιοι φρύκτοι), ενώ όταν πλησίαζαν εχθροί, οι πυρσοί ανέμιζαν δεξιά-αριστερά (πολέμιοι φρύκτοι). Οι πυρσοί αυτοί στη διάρκεια της ημέρας απλώς έβγαζαν πολύ καπνό, που σήμαινε ότι χρησιμοποιούσαν εύφλεκτα υλικά, στα οποία πολλοί ιστορικοί αποδίδουν τις λέξεις/φράσεις φρύκτους ανίσχειν, πυρσεύειν, φρυκτωρεύω (γνωστοποιώ είδηση από μεγάλη απόσταση) και φρυκτωρίες. Οι φρυκτωρίες εκμεταλλευόμενες τα νησιά του Αιγαίου και την ορεινή μορφολογία του Ελλαδικού χώρου, χρησιμοποιούν την φωτιά και έναν κώδικα αναπαράστασης γραμμάτων (παρόμοιο του κώδικα Μορς) για την μετάδοση αξιόπιστων μηνυμάτων σε πολλά χιλιόμετρα (έως και 130). Στην ουσία μιλάμε για την προϊστορία του τηλέγραφου. Αν ήταν νύχτα, οι υπεύθυνοι στρατιώτες στην φρυκτωρία (φρυκτωροί) άναβαν λαμπρές φωτιές για την μετάδοση σημάτων, ενώ κατά διάρκεια της ημέρας χρησιμοποιούσαν πυκνό καπνό. Σημαντικός σταθμός οπτικών τηλεπικοινωνιών ήταν το «καιροσκοπείο» στην κορυφή του Άθω (κατά τον Αναξίμανδρο) με ιστορία που ξεκινάει από τη Γιγαντομαχία της μυθολογίας. Φρυκτωρία με ξεχωριστή ιστορία είναι και η βουνοκορφή του Μεσσάπιου της Εύβοιας αλλά και του πύργου του Δρακάνου (4ος π.χ. αιώνας) στην ανατολική Ικαρία, της Ανάφης, της Γιούχτας (Κνωσός), του ναού του Ποσειδώνα στο Σούνιο, το Άκτιο, το ακρωτήριο Σίδερο, κ.ά. Πολλά απ' αυτά τα σημεία είναι και σήμερα φάροι. Οι Κινέζοι, οι Πέρσες, οι Καρχηδόνιοι έκαναν όλοι χρήση του οπτικού τηλέγραφου. Οι Πέρσες χρησιμοποίησαν το σύστημα των φρυκτωριών κατά τις επιθέσεις τους εναντίον της Ελλάδας. Οι Ρωμαίοι όμως που έμαθαν τόσα πολλά από τους Έλληνες στα θέματα της επιστήμης και της τέχνης και που ήταν και οι ίδιοι σπουδαίοι μηχανικοί συντέλεσαν πολύ λίγο στην εξέλιξη της τηλεγραφίας. Είχαν εγκαταστήσει ένα μεγάλο σύστημα φρυκτωριών. Οι στρατοί των αρχαίων είχαν ιδιαίτερο σύστημα σηματοδοτών και γι' αυτό το λόγο είχαν κτιστεί χιλιάδες πύργοι. Όταν πολιορκούσαν μια πόλη οι επιτιθέμενοι έστηναν κοντάρια στα οποία είχαν στερεώσει πυρσούς και μετέδιδαν σήματα. Την ημέρα χρησιμοποιούσαν και χρωματιστές σημαίες αντί για φωτιά. Σύστημα του Αινεία: Γύρω στα 330 π.χ. ο Αρκάδας στρατηγός Αινείας ο Τακτικός επινόησε ένα έξυπνο σύστημα τηλεγραφίας. Στους σηματοδοτικούς σταθμούς υπήρχαν 2 πανομοιότυποι κάδοι κυλινδρικοί γεμάτοι με νερό μέχρι το ίδιο σημείο που είχαν στη βάση τους από μια βρύση ίδιας διαμέτρου, ώστε όταν έτρεχε νερό η ροή του να ήταν ίδια και στους δύο κάδους. Το ύψος των κάδων ήταν περίπου 1,50 μέτρα και το πλάτος τους περίπου μισό μέτρο. Πάνω στο νερό του κάθε κάδου επέπλεε ένα ξύλινο ραβδί που ήταν κάθετα στηριγμένο σε έναν κυλινδρικό φελό που είχε διάμετρο λίγο μικρότερη από τους κάδους. Το ραβδί ήταν χωρισμένο σε παράλληλους κύκλους που είχαν απόσταση περίπου 6 εκατοστά μεταξύ τους. Στα κενά αυτών των κύκλων ήταν σημειωμένες διάφορες κωδικοποιημένες πληροφορίες στρατιωτικής κυρίως φύσης οι ίδιες και στους 2 κάδους. Η επικοινωνία γινόταν ως εξής όταν επρόκειτο να μεταδοθεί ένα μήνυμα. Ειδοποιούσαν τον επόμενο σταθμό υψώνοντας έναν πυρσό.

9 Όταν ο επόμενος σταθμός ειδοποιούσε και αυτός με έναν πυρσό ότι ήταν έτοιμος, ο πομπός ύψωνε τον πυρσό του και πάλι και τότε άνοιγαν και οι δύο τις βρύσες ταυτόχρονα. Όταν το ραβδί καθώς κατέβαινε έφτανε στο μήνυμα που ήθελαν να μεταδώσουν τότε ο πομπός έσβηνε τον πυρσό και τότε έκλειναν και οι δύο βρύσες. Το μήνυμα είχε μεταδοθεί. Το σύστημα αυτό βασίζεται στο συγχρονισμό κινήσεων πομπού και δέκτη. Ο τηλέγραφος του Πολύβιου: Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος είχε επινοήσει ένα σύστημα σηματοδότησης, όπου τα γράμματα της αλφαβήτου ήταν χωρισμένα σε πέντε ομάδες πέντε στήλες από πέντε γράμματα στην κάθε μία. (Η τελευταία στήλη είχε ένα γράμμα λιγότερο). Μετά τις στήλες αυτές τις έγραφαν σε πέντε πινακίδες. Η μετάδοση του μηνύματος γινόταν πάλι με πυρσούς. Ο πομπός πρώτα υψώνει τον πυρσό από αριστερά για να δείξει ποια πινακίδα πρέπει να προσέξει ο δέκτης έναν πυρσό για την 1 η πινακίδα δύο για την 2 η κτλ. Ύστερα υψώνει τον πυρσό από δεξιά για να δείξει ποιο γράμμα πρέπει να προσέξει ο άλλος. Θα πρέπει επίσης να έχουν μια διόπτρα για να βλέπουν καλύτερα. Βυζάντιο: Οι Βυζαντινοί είχαν τους καμινοβιγλάτορες δηλαδή τις βίγλες (παρατηρητήρια) και τα καμίνια που διατηρούσαν άσβηστη τη φλόγα των πυρσών. Το σύστημα επικοινωνίας των Βυζαντινών έφτανε μέχρι την Ταρσό της Μικράς Ασίας, σε μια απόσταση δηλαδή 700 χιλιομέτρων και η απόσταση από φανό σε φανό ήταν περίπου 100 χιλιόμετρα. Ο Κωνσταντίνος ο Πορφυρογέννητος αναφέρει ότι το μήνυμα έφτανε στην Κωνσταντινούπολη σε μία ώρα. Μετά την κατάκτηση του Βυζαντίου από τους Σταυροφόρους το 1204 αυτοί χρησιμοποίησαν το τηλεπικοινωνιακό σύστημα των πύργων (οι Τούρκοι τους ονόμαζαν κουλέδες). Είχαν φτιάξει πολλούς πύργους τους οποίους ονόμαζαν και φανούς (Το Φανάρι της Κωνσταντινούπολης από αυτό πήρε το όνομά του). Άλλα Συστήματα μετάδοσης μηνυμάτων Ανακλαστήρες ενίσχυσης: Τα σήματα από τις φωτιές λέγεται ότι βοηθούσαν με ειδικούς ανακλαστήρες να φανούν αρκετά μακριά. Όπως λέει η ιστορία, ο περίφημος φάρος της Αλεξάνδρειας χρησιμοποίησε ειδικούς ανακλαστήρες και ίσως κάποιο ειδικό φακό, ώστε να στέλνει το φως του στην μέγιστη δυνατή απόσταση. Λέγεται μάλιστα ότι παρατηρώντας μέσα από αυτό το φακό υπήρχε η δυνατότητα να φανούν ευκολότερα τα πλοία που βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση αλλά και με τη βοήθεια του να καούν από μακριά εχθρικά πλοία. Οι Ρωμαίοι είχαν επίσης οργανώσει ένα μυστικό δίκτυο επικοινωνίας στην κορυφή της Πεντέλης με ασπίδες οι οποίες αντανακλούσαν τις ακτίνες του ήλιου. Το σύστημα αυτό ονομάστηκε ηλιοτρόπιο ή ηλιογράφος και διατηρήθηκε για αρκετούς αιώνες.

10 Ακουστικός τηλέγραφος: Κάποιες αναφορές λένε για ειδικές μεταλλικές συσκευές (τηλεβόες) που χρησιμοποιήθηκαν από τον στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τις ακουστικές επικοινωνίες. Η εμβέλειά τους λέγεται ότι ήταν περίπου 2500 μέτρα. Είχαν τη μορφή μεταλλικών κυκλικά αναδιπλωμένων χωνιών που κρεμάζονταν σε τρίποδα. Κάποιοι λένε ότι εδώ έχουμε και την πρώτη μορφή ακουστικού ραντάρ που έδινε τη δυνατότητα ακρόασης μακρινών κινήσεων των εχθρών. Το ακουστικό ραντάρ ξαναχρησιμοποιήθηκε με επιτυχία στον 20 ο αιώνα για έγκαιρη προειδοποίηση των Άγγλων όταν πλησίαζαν τα Γερμανικά βομβαρδιστικά. Κίνα (σωληνώσεις επικοινωνιών): Μέσα στο πασίγνωστο Σινικό τείχος (περίπου 9 μέτρα ψηλό, με πύργους των 12 μέτρων και μήκος 6400χιλ) υπάρχουν μεταλλικοί σωλήνες. Φωνάζοντας μέσα σε αυτές η φωνή φτάνει από το ένα φυλάκιο στο άλλο. Έτσι μεταδίδονταν τα μηνύματα κατά μήκος του τείχους. Σήματα καπνού: Οι Ινδιάνοι της Βόρειας Αμερικής χρησιμοποιούσαν σήματα καπνού με κάποιο κώδικα για τις επικοινωνίες τους.

11 Ταχυδρομεία Ίνκας : Η μέθοδος των αγγελιοφόρων δρομέων εξελίχθηκε λίγο πολύ από όλους τους λαούς αλλά γνώρισε εκπληκτική εξέλιξη από τους Ίνκας. Η μορφή επικοινωνίας που χρησιμοποιήθηκε στα οροπέδια των Άνδεων ήταν με οργανωμένο σύστημα δρομέων. Η ταχύτητα του δικτύου ήταν εκπληκτική Σφυρίγματα: Οι Γκουάντσε, οι κάτοικοι των Καναρίων Νήσων, χρησιμοποιούσαν μια ειδική γλώσσα σφυριγμάτων για να επικοινωνούν σε μεγάλες αποστάσεις. Λέγεται ότι με τα σφυρίγματα αυτά μπορούσαν να επικοινωνούν σε απόσταση 4 χιλιομέτρων. Μύλοι: Οι Ολλανδοί χρησιμοποίησαν τους μύλους κολλώντας γράμματα στη φτερωτή ως σύστημα επικοινωνίας δεδομένου ότι η γεωγραφική μορφή της χώρας τους είναι επίπεδη και οι ανεμόμυλοι χιλιάδες.

12 Στα νεότερα χρόνια Ο Conte (1792) χρησιμοποίησε αερόστατα για να μεταδώσει μηνύματα. Το κάθε αερόστατο είχε 8 κυλίνδρους που ανεβοκατέβαιναν με χειρισμούς από το έδαφος και έτσι μπορούσε να μεταδώσει 256 διαφορετικά σήματα. Παρόμοια αερόστατα χρησιμοποιήθηκαν κατά την πολιορκία του Παρισιού από τους Γερμανούς το Ο Ταχυγράφος ή τηλέγραφος του Γάλλου Κλώντ Σαπέ ήταν η αρχή μιας νέας εποχής. Η συσκευή λειτουργούσε με 3 περιστρεφόμενες μεταλλικές ράβδους που μπορούσαν να μεταδώσουν 196 σήματα και ήταν τοποθετημένη πάνω σε πολύ ψηλό στύλο. Ο χειρισμός γινόταν από το έδαφος με τροχαλίες και οι χειριστές χρησιμοποιούσαν τηλεσκόπιο για να διαβάζουν πιο εύκολα τα μηνύματα τα οποία έφταναν πολύ γρήγορα στον προορισμό τους. Βασικό μειονέκτημα της μεθόδου αυτής ήταν ότι λειτουργούσε μόνο την ημέρα και όταν το επέτρεπαν οι καιρικές συνθήκες.

13 Ο ηλεκτρισμός ανακαλύφθηκε το 600 π. Χ. από τον Θαλή τον Μιλήσιο, έναν από τους επτά σοφούς της Αρχαίας Ελλάδος, ενώ έκανε πειράματα με το ήλεκτρο. Επί αιώνες οι παρατηρήσεις του έμειναν ασύνδετες με άλλα φυσικά φαινόμενα και μόλις το 1580, δηλαδή 2200 χρόνια μετά το Θαλή δίδεται το όνομα ηλεκτρισμός από τον Άγγλο φυσικό Γκίλμπερτ (Gilbert). Από τότε ο ηλεκτρισμός, ο οποίος έχει τη μεγαλύτερη συμβολή στην εξέλιξη των διαφόρων επιτευγμάτων του ανθρώπου, έδωσε το έναυσμα και κέντρισε το ενδιαφέρον των φυσικών επιστημόνων που ασχολήθηκαν με τα συστήματα τηλεπικοινωνιών να μελετήσουν τις ιδιότητες του στατικού ηλεκτρισμού. Το 1727 ο Γκρέη (Grey) και το 1753 ο Μόρισον (Morison) επιχείρησαν, με την εφαρμογή των ιδιοτήτων του στατικού ηλεκτρισμού, την αποστολή μηνυμάτων, αλλά οι προσπάθειες τους δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Μετά από άκαρπες έρευνες 30 ετών, οι φυσικοί επανήλθαν στον οπτικό ή εναέριο τηλέγραφο, μέχρις ότου εφαρμόστηκε ο ηλεκτρομαγνητισμός. Στη συνέχεια ο Γάλλος Αραγκό (Arago), ο οποίος ανακάλυψε το 1832, το φαινόμενο της μαγνητίσεως του σιδήρου υπό την επίδραση του ηλεκτρικού ρεύματος και το ίδιο έτος ο Άγγλος Φάραντέι (Faraday), ο οποίος μελέτησε το φαινόμενο της ηλεκτρικής επαγωγής, συνετέλεσαν στην ανακάλυψη του ηλεκτρομαγνήτη ο οποίος απετέλεσε τη βάση για την εξέλιξη της ηλεκτρικής τηλεγραφίας. Ο ηλεκτρισμός έδωσε μεγάλη ώθηση στην εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών. Πρώτος ο Μορς (ζωγράφος στο επάγγελμα) ανακάλυψε το 1844 τον ηλεκτρικό τηλέγραφο. Αυτός ήταν μια κινούμενη χάρτινη κορδέλα πάνω στην οποία ακουμπούσε η μύτη ενός μολυβιού που ήταν προσαρμοσμένο σε εκκρεμές με ηλεκτρομαγνήτη. (Τα γνωστά σήματα Μορς με τελείες και παύλες).

14 Τηλέφωνο (1876): Οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν το τηλέφωνο (όχι ηλεκτρικό) ήταν όπως είδαμε οι Κινέζοι πριν 2000 χρόνια με το σύστημα των σωλήνων στο Σινικό τείχος. Οι Κινέζοι επίσης είχαν εφεύρει και ένα άλλο σύστημα, δηλαδή δύο χάρτινά κύπελλα συνδεδεμένα με σπάγγο όπως το παιδικό παιχνίδι που γνωρίζουμε. Το ηλεκτρικό τηλέφωνο όμως εφευρέθηκε όπως ξέρουμε το 1876 από τον Γκράχαμ Μπελ. Ο ασύρματος (1895): Ο Μαρκόνι εφηύρε το 1895 τον ασύρματο σε ηλικία μόλις 21 ετών. Από αυτή την εφεύρεση ωφελήθηκε κυρίως η ναυσιπλοΐα. Μετά τον Μαρκόνι έχουμε μια σειρά από εφευρέσεις στον τομέα της τηλεπικοινωνίας (Ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινητό τηλέφωνο, δορυφόροι). Όλες αυτές οι εφευρέσεις συνέβαλαν στον πολιτισμό γιατί οι άνθρωποι μπορούσαν να

15

16