Περίληψη : Γεωγραφικός εντοπισμός IΔΡΥΜA ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ. 1. Εισαγωγή

Transcript

1 Περίληψη : Οι Βυζαντινοί είχαν έρθει σε επαφή με τους Λατίνους, καθώς αυτοί είχαν προελάσει άτακτα στη Μικρά Ασία κατά την Α Σταυροφορία. Ο Αλέξιος Α επωφελήθηκε από τη νίκη των Λατίνων κατά των Σελτζουκιδών της Νίκαιας για την ανάκτηση της δυτικής Μικράς Ασίας. Στις επόμενες δύο σταυροφορίες ο πληθυσμός της περιοχής αγανάκτησε από τις λεηλασίες των σταυροφόρων, οι οποίες αποσκοπούσαν στον ανεφοδιασμό τους. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 σήμανε την ίδρυση της Λατινικής Αυτοκρατορίας. Οι σταυροφόροι κατάφεραν να κυριαρχήσουν σε ένα τμήμα της Βιθυνίας, αλλά κατείχαν την περιοχή μόνο επί μία εικοσαετία. Γεωγραφικός εντοπισμός Μικρά Ασία 1. Εισαγωγή Η έλευση των σταυροφόρων στη Μικρά Ασία είναι έμμεσα συνδεδεμένη με την προέλαση των Τούρκων στην περιοχή πριν από τη μάχη στο Μαντζικέρτ. Ο Ουρβανός Β απηύθυνε έκκληση για την απελευθέρωση της Ιερουσαλήμ, καθώς επίσης και για να ανταποκριθεί στα αιτήματα του Αλεξίου Κομνηνού ο τελευταίος επιθυμούσε να επανακτήσει τον έλεγχο της Μικράς Ασίας, όπου νέοι πληθυσμοί κατέφθαναν και αποκτούσαν όλο και ισχυρότερες ρίζες στην περιοχή. Τα στρατεύματά του δεν ήταν αρκετά ισχυρά, ώστε να πετύχουν την ανάκτηση των εδαφών, αλλά η εμφάνιση των φραγκικών στρατευμάτων αντιστάθμιζε τον αριθμό και τη δύναμη των Τούρκων πολεμιστών. Καθώς ο αυτοκράτορας με δυσκολία προάσπιζε τα σημεία που διατηρούσε ακόμα στη Βιθυνία, έλαβε από τον κόμη Ροβέρτο της Φλάνδρας ένα σώμα 500 ιππέων, τμήμα του οποίου τοποθέτησε στη Νικομήδεια. Παρά τη μαρτυρία της Άννας Κομνηνής, η οποία αποφεύγει να επιρρίψει την πλήρη ευθύνη στον πατέρα της, ο Αλέξιος είχε επανειλημμένα ζητήσει τη βοήθεια των λατινικών στρατευμάτων, στέλνοντας πλήθος επιστολών στους Δυτικούς ηγεμόνες και απευθύνοντας έκκληση βοήθειας στη σύνοδο της Piacenza το Ο Αλέξιος ανέμενε την άφιξη μισθοφόρων και όχι στρατιάς προσκυνητών που όδευαν προς την Ιερουσαλήμ. Από τη στιγμή που οι διάφοροι αρχηγοί των σταυροφορικών σωμάτων, ανάμεσά τους και ο παλιός του αντίπαλος, ο Νορμανδός Βοημούνδος, έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη, ο Αλέξιος ξεκίνησε πολύπλοκες διαπραγματεύσεις μαζί τους. Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν έγινε στη βάση της ανάκτησης των πόλεων και επαρχιών που είχαν καταλάβει οι Τούρκοι, με αντάλλαγμα υλικοτεχνική υποστήριξη, αποστολή ενός σώματος στρατού και Βυζαντινών οδηγών, καθώς και την υπόσχεση ότι αργότερα ο ίδιος ο Αλέξιος θα αναλάμβανε επικεφαλής του στρατού του Η προέλαση των σταυροφόρων 2.1. Τα οφέλη από την Α Σταυροφορία Οι σταυροφόροι προέλαυναν άτακτα και οι πρώτοι από αυτούς, με επικεφαλής τον Πέτρο τον Ερημίτη, γρήγορα μεταφέρθηκαν από τον Αλέξιο στη Βιθυνία. Οι Φράγκοι της σταυροφορίας αυτής, που ονομάστηκε «του λαού», ανοργάνωτοι και χωρίς πειθαρχία, λεηλάτησαν την πλούσια περιοχή στα περίχωρα της Νίκαιας και στη συνέχεια αιφνιδιάστηκαν και σφαγιάστηκαν από το στρατό του Σελτζουκίδη σουλτάνου Κilidj Arslan Α, ο οποίος έσπευσε να υπερασπιστεί την πρωτεύουσά του. Η άφιξη πιο έμπειρων στρατευμάτων υπό τις διαταγές του Ραϋμόνδου της Τουλούζης, του Γοδεφρείδου του Μπουιγιόν και του Βοημούνδου επέτρεψε την πολιορκία και άλωση της Νίκαιας, που επιστράφηκε από τους Τούρκους στον αυτοκράτορα το 1097 στη συνέχεια οι σταυροφόροι κατάφεραν να νικήσουν τους Τούρκους σε δύο περιπτώσεις, στο Δορύλαιο και στην Ηράκλεια. Ο Αλέξιος εκμεταλλεύτηκε αυτή την αποδυνάμωσή τους για να εδραιώσει ξανά την παρουσία του στη Μικρά Ασία. Έστειλε στρατεύματα υπό τη διοίκηση του Ιωάννη Δούκα και του Ευμάθιου Φιλοκάλη, οι οποίοι ανακατέλαβαν τη Σμύρνη, την Έφεσο και τη Φιλαδέλφεια, ενώ ο ίδιος απελευθέρωσε τη Βιθυνία, προελαύνοντας έως το Φιλομήλιο. Ο αυτοκράτορας ήλπιζε να επανακτήσει τον έλεγχο του οδικού δικτύου που παραδοσιακά χρησιμοποιούνταν για το πέρασμα των αυτοκρατορικών στρατευμάτων από την Κωνσταντινούπολη στην Αντιόχεια αποδείχθηκε όμως ανίκανος να Δημιουργήθηκε στις 1/11/2017 Σελίδα 1/5

2 διατηρήσει ισχυρή φρουρά στην Άγκυρα, που είχε καταληφθεί από τους σταυροφόρους, και κυρίως να αναλάβει τον έλεγχο της Αντιόχειας, που πέρασε στα χέρια του Βοημούνδου και των Νορμανδών του. Παραπλανημένος μάλιστα από τις αναφορές που ήθελαν την κατάσταση των σταυροφόρων μπροστά στην Αντιόχεια τον Ιούνιο του 1098 να είναι απελπιστική, ο Αλέξιος δεν τόλμησε να διακινδυνεύσει την παρουσία του στρατού του στο υψίπεδο της Ανατολίας, το οποίο βρισκόταν ακόμα υπό την κυριαρχία των Τούρκων, και αποχώρησε χωρίς να ενωθεί με τους σταυροφόρους. Η Κιλικία, απ όπου διώχτηκαν οι τουρκικές φρουρές, έμεινε επίσης εκτός της αυτοκρατορικής επιρροής, εφόσον πέρασε στην κυριαρχία των πριγκίπων της Αντιόχειας ή της αρμενικής δυναστείας των Ρουπενιδών. 2 Τα στρατεύματα των ανδρών που ακολούθησαν τους πρώτους σταυροφόρους απέτυχαν στο έργο τους, εφόσον διοχετεύτηκαν διάσπαρτα στο υψίπεδο της Ανατολίας. Το κύριο σώμα, υπό τη διοίκηση του Ραϋμόνδου της Τουλούζης, στράφηκε προς την Παφλαγονία με την ελπίδα να διώξει τους Δανισμενίδες Τούρκους και να διευρύνει τη στενή παράκτια λωρίδα υπό την κατοχή των Βυζαντινών κατά μήκος της Μαύρης θάλασσας. Οι Τούρκοι διασκόρπισαν και αιχμαλώτισαν χωρίς δυσκολία τα λατινικά στρατεύματα. Αυτό το επεισόδιο οδήγησε στην επιδείνωση των σχέσεων ανάμεσα στον Αλέξιο και σε μέρος των σταυροφόρων, που δεν μπορούσαν να κατανοήσουν πώς τόσο πολυάριθμος στρατός νικήθηκε από τους Τούρκους και κατηγόρησαν τον αυτοκράτορα ότι συνωμοτούσε εναντίον τους με τους εχθρούς για να αποφύγει τη δημιουργία ισχυρών φραγκικών κρατιδίων στους Άγιους Τόπους. Τα αποτελέσματα της σταυροφορίας ήταν πάντως, σε γενικές γραμμές, θετικά για την αυτοκρατορία, καθώς κατάφερε να ανακτήσει πλούσιες επαρχίες στα δυτικά της Μικράς Ασίας αυτές τις περιοχές όμως έπρεπε να τις υπερασπιστεί και να επανοικίσει, εφόσον είχαν λεηλατηθεί και καταστραφεί. Τέτοιο παράδειγμα είναι η περιοχή του Αδραμυττίου, η οποία παρέμενε εγκαταλειμμένη στις αρχές της βασιλείας του Μανουήλ Κομνηνού Η Β Σταυροφορία Το 1144, η άλωση της Έδεσσας, η οποία βρισκόταν στα χέρια των Λατίνων, από τον Zengui, τον εμίρη της Μοσούλης, αποτέλεσε την αφορμή της προετοιμασίας από τη Δύση της λεγόμενης Β Σταυροφορίας. Δύο ισχυροί ηγεμόνες, ο Λουδοβίκος Ζ της Γαλλίας και ο Γερμανός αυτοκράτορας Κορράδος Γ, πήραν μέρος σε αυτήν. Οι σχέσεις του Κορράδου με τον αυτοκράτορα Μανουήλ, εξ αγχιστείας συγγενή, που μόλις είχε ανέβει στο θρόνο, ήταν αρκετά φιλικές. Οι Βυζαντινοί αισθάνθηκαν φόβο στη θέα τόσο πολλών στρατιωτών έξω από τα τείχη της πρωτεύουσάς τους και ανακουφίστηκαν όταν ο Μανουήλ οργάνωσε το πέρασμα των σταυροφόρων στην άλλη πλευρά του Βοσπόρου. Ο Κορράδος, έχοντας εμπιστοσύνη στη δύναμη των στρατευμάτων του, αποφάσισε να μην περιμένει τους Γάλλους και κινήθηκε εναντίον του Ικονίου το φθινόπωρο του Όμως έπεσε σε ενέδρα των Τούρκων στα περίχωρα του Δορυλαίου, κατατροπώθηκε και επέστρεψε τραυματίας στην Κωνσταντινούπολη. Τα Χριστούγεννα ο Μανουήλ δέχτηκε το βασιλιά της Γαλλίας, και ο τελευταίος εντυπωσιάστηκε από τη μεγαλοπρέπεια της αυτοκρατορικής υποδοχής. Οι σταυροφόροι, μόλις πέρασαν στη Μικρά Ασία, δεν τόλμησαν να ακολουθήσουν την ευθεία πορεία προς την Αντιόχεια, εξαιτίας της ήττας του Κορράδου. Ο Λουδοβίκος Ζ ακολούθησε άλλο δρόμο, κατά μήκος της ακτής, περνώντας από την Έφεσο, καθώς ο ανεφοδιασμός ήταν ευκολότερος. Προορισμός του ήταν η Αττάλεια, απ όπου πλοία θα μετέφεραν τους σταυροφόρους στην Παλαιστίνη. Όμως ο στρατός του Λουδοβίκου δέχτηκε επιθέσεις στα περάσματα του Άνω Μαιάνδρου, μετά την αποχώρηση από τη Λαοδίκεια. Οι στρατιώτες που κατόρθωσαν τελικά να φτάσουν στην Αττάλεια ήταν εμφανώς εξασθενημένοι. Η σταυροφορία κατέληξε επομένως σε αποτυχία, την οποία πολλοί Λατίνοι απέδωσαν στην αρνητική διάθεση των Βυζαντινών. Από την πλευρά τους οι Βυζαντινοί ήταν καχύποπτοι απέναντι στις προθέσεις των Λατίνων, εφόσον το πέρασμα της σταυροφορίας συνέπεσε με επίθεση του Ρογήρου της Σικελίας στα Βαλκάνια, ενώ οι σταυροφόροι προέβαιναν σε πολυάριθμες λεηλασίες, όταν ο ανεφοδιασμός τους ήταν ελλιπής ή ανύπαρκτος. Ο Μανουήλ Κομνηνός ακολούθησε στη συνέχεια πολιτική προσέγγισης των λατινικών κρατών των Αγίων Τόπων και προέβαλε την εκστρατεία του 1176 κατά των Σελτζουκιδών ως βυζαντινή σταυροφορία, κερδίζοντας τη βοήθεια μέρους του λατινικού στρατεύματος Η Γ Σταυροφορία Δημιουργήθηκε στις 1/11/2017 Σελίδα 2/5

3 Η Γ Σταυροφορία φιλοδοξούσε να ανακτήσει την Ιερουσαλήμ, που είχε καταληφθεί από το Σαλαδίνο το Δύο ηγεμόνες, ο Φίλιππος Αύγουστος και ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος, επέλεξαν να μεταβούν στους Αγίους Τόπους διά θαλάσσης, με αποτέλεσμα την απώλεια της Κύπρου, που καταλήφθηκε από τους Άγγλους. Ο Φρειδερίκος Βαρβαρόσσα ακολούθησε την παραδοσιακή οδό. Ο Ισαάκιος Β Άγγελος, θορυβημένος από τα πολυάριθμα γερμανικά στρατεύματα, υπέγραψε συνθήκη με το Σαλαδίνο. Διασχίζοντας τα Βαλκάνια, οι σταυροφόροι συγκρούστηκαν με το βυζαντινό στρατό. Τελικά, ύστερα από συμφωνία, η διέλευσή τους από τις βυζαντινές επαρχίες της Μικράς Ασίας επιτεύχθηκε χωρίς άλλες τριβές με τον ντόπιο πληθυσμό. Ο Γερμανός αυτοκράτορας επέλεξε να ακολουθήσει ένα δρομολόγιο από βορρά προς νότο κατά μήκος των συνόρων με τους Τούρκους, μέσω της Φιλαδέλφειας, όπου βίαιες συγκρούσεις συντελέστηκαν ανάμεσα στους σταυροφόρους και τους κατοίκους της πόλης, έως τη Λαοδίκεια στο Μαίανδρο, όπου ο στρατός εισήλθε σε εχθρική περιοχή. Το Μάιο, ο Φρειδερίκος Βαρβαρόσσα, καταλαμβάνοντας την κάτω πόλη του Ικονίου, κατόρθωσε να αποδυναμώσει προσωρινά το σουλτανάτο των Σελτζούκων, που βρισκόταν σε διαδικασία επέκτασης, γεγονός το οποίο μείωσε την πίεση που αυτό ασκούσε στα μικρασιατικά σύνορα του Βυζαντίου Η Δ Σταυροφορία Αρχικά η σταυροφορία αυτή δεν αφορούσε τους Βυζαντινούς, εφόσον οι σταυροφόροι σχεδίαζαν να μεταβούν με πλοία στην Αίγυπτο. Είναι γνωστές οι πολιτικές συνθήκες που οδήγησαν στην άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους το Οι τελευταίοι φιλοδοξούσαν να αντικαταστήσουν τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες και να φέρουν υπό την κυριαρχία τους όλη την επικράτεια πέραν του Βοσπόρου. Βασισμένοι πιθανότατα στα φορολογικά έγγραφα που διασώθηκαν στις οικονομικές υπηρεσίες της πρωτεύουσας, χώρισαν εκ των προτέρων την επικράτεια, όπως μας είναι γνωστό, χάρη στην Partitio Romanie. Ένα τμήμα των επαρχιών θα ανήκε στον αυτοκράτορα, ένα άλλο στους Βενετούς και το τελευταίο στους προσκυνητές. Η Μικρά Ασία, η οποία δεν είχε ακόμα κατακτηθεί, θα περνούσε στη δικαιοδοσία του αυτοκράτορα, ο οποίος με τη σειρά του θα τη μοίραζε σε φέουδα. 4 Επιπλέον, ο Λουδοβίκος του Μπλουά θα αποκτούσε το δουκάτο της Νίκαιας και ο Στέφανος του Περς αυτό της Φιλαδέλφειας Οι Λατίνοι στη Μικρά Ασία μετά το 1204 Ο Θεόδωρος Λάσκαρις, διάδοχος της δυναστείας των Αγγέλων, είχε καταφύγει στη Μικρά Ασία πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και αντιστεκόταν στους Λατίνους εισβολείς, ενώ ταυτόχρονα προσπαθούσε να εξαλείψει και τους τοπικούς αντιμαχόμενους άρχοντες, που είχαν επωφεληθεί από την κατάρρευση της διοίκησης στην περιοχή (Σάββας Ασιδηνός στην Πριήνη, Θεόδωρος Μαγκαφάς στη Φιλαδέλφεια, Μανουήλ Μαυροζώμης στο Μαίανδρο κ.ά.). Αρχικά ο Λάσκαρις ηττήθηκε από τους σταυροφόρους στο Ποιμανηνό το Δεκέμβριο του Οι Λατίνοι κατόρθωσαν να θέσουν ισχυρές βάσεις στη Βιθυνία, στην περιοχή των παλαιών θεμάτων Βουκελλαρίων και Οψικίου, χωρίς όμως να καταλάβουν τη Νίκαια. Δε διατήρησαν αυτό το πλεονέκτημά τους, επειδή αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στα Βαλκάνια, όπου ηττήθηκαν από το Βούλγαρο τσάρο Καλογιάν στην Αδριανούπολη, ο οποίος έκαμψε την κατακτητική ορμή τους. Ο Ερρίκος του Αινώ, αδελφός και διάδοχος του αυτοκράτορα Βαλδουίνου, επέστρεψε στην Ευρώπη και ο Λάσκαρις κατάφερε να επωφεληθεί και να επανακτήσει σχεδόν ολόκληρη τη Βιθυνία. Όμως ο Ερρίκος αποδείχθηκε ικανός ηγεμόνας και κατόρθωσε να απομακρύνει τους αντιπάλους του. Έχοντας νικήσει το σουλτάνο το 1211 στην Αντιόχεια του Μαιάνδρου, ο Θεόδωρος Λάσκαρις φιλοδοξούσε να απομακρύνει όλους τους Λατίνους από τη Μικρά Ασία. Ο Ερρίκος εκστράτευσε εναντίον του και τον νίκησε τον Οκτώβριο του 1211, προελαύνοντας στη συνέχεια βαθύτερα στη Μικρά Ασία. Ο Λάσκαρις αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Νικομήδεια, την Κύζικο, τις Πηγές, το Αδραμύττιο, ακόμα και την πόλη Αχυράους. Η Λατινική Αυτοκρατορία είχε υπό την κατοχή της τα βασικότερα λιμάνια των νότιων ακτών του Μαρμαρά. Ο Ερρίκος όφειλε τις επιτυχίες του στις στρατιωτικές του ικανότητες, αλλά και στη στάση του απέναντι στους Έλληνες, μεγάλο αριθμό των οποίων δέχτηκε στο στρατό του. Όμως ο Λατίνος αυτοκράτορας πέθανε σε νεαρή ηλικία, το Ο νέος αυτοκράτορας, ο Ιωάννης Γ Βατάτζης, γαμπρός του Θεοδώρου Λασκάρεως, μόλις αισθάνθηκε σίγουρος για τη δύναμή του, κατόρθωσε μέσα σε λίγα χρόνια να διώξει τους Λατίνους, χάρη στη νίκη του στο Ποιμανηνό το Οι Λατίνοι κατάφεραν να διατηρήσουν μόνο τη Νικομήδεια. Μια αντεπίθεση των Λατίνων το 1233 υπό τις διαταγές του Ιωάννη Ντε Μπριέν παρά τις αρχικές επιτυχίες δεν απέφερε αποτελέσματα μακράς Δημιουργήθηκε στις 1/11/2017 Σελίδα 3/5

4 διάρκειας. Το μόνο που απέμενε στους Λατίνους ήταν μια στενή λωρίδα γης πέρα από το Βόσπορο. Οι Λατίνοι, επομένως, είχαν υπό την κατοχή τους ένα τμήμα της Βιθυνίας επί περίπου μία εικοσαετία. Είχαν το χρόνο να οργανώσουν ένα δίκτυο επισκοπών, το οποίο γνωρίζουμε χάρη στο Liber censuum, και να εκχωρήσουν γη σε μοναστήρια της Κωνσταντινούπολης που είχαν περάσει στην κυριαρχία τους Βλ. Shepard, J., When Greek meets Greek: Alexius Comnenus and Bohemond in , Byzantine and Modern Greek Studies 12 (1988), σελ Shepard, J., Cross-purposes: Alexius Comnenus and the First Crusade, στο Phillips, J. (επιμ.), The First Crusade Origins and Impact (Manchester 1997), σελ Magdalino, P., The Byzantine Background to the First Crusade (Toronto 1996), σελ Dédéyan, G., Les Arméniens entre Grecs, Musulmans et Croisés. Étude sur les pouvoirs arméniens dans le Proche-Orient méditerranéen ( ) 2 (Lisbonne 2003). 3. Lilie, R.J., Die Schlacht von Myriokephalon (1176): Auswirkungen auf das byzantinische Reich im ausgehenden 12. Jahrhundert, Revue des Etudes Byzantines 35 (1977), σελ Carile, A., Partitio terrarum imperii Romanie, Studi Veneziani 7 (1965), σελ Βλ. Cheynet, J.-C., Les biens de l'église latine de Constantinople en Asie Mineure, Byzantinische Forschungen 24 (2007), σελ Βιβλιογραφία : Runciman S., A History of the Crusades 1-3, London Brand C.M., Byzantium confronts the West, , Cambridge 1968 Longnon J., L empire latin de Constantinople, Paris 1949 Angold M., The Fourth Crusade. Event and Context, London 2003 Madden Th. F., Queller D.E., The Fourth Crusade: The Conquest of Constantinople, , 2nd ed., Philadelphia 1997 Lilie R.J., Byzantium and the Crusader States , Oxford 1993 Πηγές Βυζαντινές πηγές Georgii Acropolitae Opera, Heisenberg, A. (επιμ.), (Leipzig 1903). Anne Comnène, Alexiade, Leib, B. (επιμ.), (Paris 19672) Annae Comnenae. Alexias. Pars prior. Prolegomena et textus, rec. D. R. Reinsch et A. Kambylis, (CFHB XL/1, Series Berolinensis), (Berlin New York 2001). Δημιουργήθηκε στις 1/11/2017 Σελίδα 4/5

5 Jean Kinnamos, Epitome, Meineke, A. (επιμ.), (Bonn 1836). Van Dieten, I.A., Nicetae Choniatae Orationes et Epistulae (CFHB III, Series Berolinensis, Berlin New York 1972). Λατινικές πηγές Collection des mémoires relatifs à l histoire de France par M. Guizot,... Histoire des croisades par Foulcher de Chartres. Histoire de la croisade de Louis VII par Odon de Deuil (Paris 1825). Odo of Deuil, De profectione Ludovici VII in orientem, Berry, V.G. (αγγλ. μτφρ.) (New York 1948). Ansbert, Historia de expeditione Friderici imperatoris, Chroust, A. (επιμ.), (Quellen zur Geschichte des Kreuzzuges Kaiser Friedrichs I, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum, Berlin 1928). G. de Villehardouin, La conquête de Constantinople II, Faral, É. (επιμ.), (Paris 1973). Carile, A., Partitio terrarum imperii Romanie, Studi Veneziani 7 (1965), σελ Χρονολόγιο Μάρτιος 1095: Σύνοδος της Piacenza Οκτώβριος 1096: Οι σταυροφόροι του Πέτρου Ερημίτη γνωρίζουν την ήττα από τους Τούρκους κοντά στη Νίκαια 19 Ιουνίου 1097: Η Νίκαια επιστρέφεται στους Βυζαντινούς Σεπτέμβριος 1147: Ο Κορράδος Γ φτάνει στην Κωνσταντινούπολη Οκτώβριος 1147: Ήττα του Κορράδου κοντά στο Δορύλαιο Ιανουάριος 1148: Ήττα του Λουδοβίκου Ζ κοντά στη Λαοδίκεια του Μαιάνδρου Μάρτιος Μάιος 1190: Οι σταυροφόροι του Φρειδερίκου Βαρβαρόσσα διασχίζουν τη βυζαντινή Μικρά Ασία Δεκέμβριος 1204: Νίκη των Λατίνων στο Ποιμανηνό : Νικηφόρα εκστρατεία του Ερρίκου εναντίον του Θεοδώρου Λασκάρεως 11 Ιουνίου 1216: Θάνατος του αυτοκράτορα Ερρίκου του Αινώ Δημιουργήθηκε στις 1/11/2017 Σελίδα 5/5