ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ

Transcript

1 ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Με βάση το περιεχόµενο και τη σηµασία οι δείκτες ανάλυσης των χωρικών ανισοτήτων είναι δυνατόν να κατανεµηθούν: Σε απόλυτους ή σχετικούς. Για παράδειγµα, η µεταβολή στο ΑΕΠ µιας περιφέρειας µπορεί να σε απόλυτο αριθµό (εκατοµµύρια ) ή σε σχετικό αριθµό (π.χ. 3% αύξηση κατά τη χρονική περίοδο ). Σε φυσικούς ή χρηµατικούς. Για παράδειγµα, οι ροές εµπορίου από µια περιφέρεια προς µια άλλη µπορούν να εκφρασθούν σε τόνουςµεταφερόµενωνπροϊόντωνενόςκλάδουήσεεκατοµµύρια. Ποσοτικοίή«ποιοτικοί» (περιγραφικοί). Οιποσοτικοί, αποδίδουν ένα µέγεθος σε κάποια µονάδα µέτρησης. Επειδή όµως πολλές φορές υπάρχει αδυναµία για «ποσοτικοποίηση» κάποιων περιφερειακών µεταβλητών, χρησιµοποιούνται περιγραφικοί ή «ποιοτικοί»δείκτεςγιατηναπεικόνισηενόςµεγέθους. Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων

2 Α λάστατιστικάµέτρα (α) Εύροςµεταβολής r = x max -x mi x max =ηανώτερητιµήτωνστατιστικώνστοιχείων x mi =ηκατώτερητιµήτωνστατιστικώνστοιχείων =το εύρος των στατιστικών στοιχείων (β) Λόγος των ακραίων τιµών Προκύπτει από τη διαίρεση της ανώτερης δια την κατώτερη τιµή των στοιχείων µιας στατιστικής σειράς: R = xmax xmi x max =ηανώτερητιµή x mi =ηκατώτερητιµή Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 2

3 (γ) Απόκλιση των ακραίων τιµών ίνεται από τη σχέση: d = x max x ή d = d 2 =, x mi x ή d 2 = x x Ε=d -d 2 x max x x mi x i = οαριθµητικόςµέσοςτωντιµών x, x 2, x 3,. x k,. i= x. Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 3

4 Μέτρησητηςα λήςδιασ οράς Μέση απόκλιση d = Μέση απόκλιση τετραγώνου σ = i= x i x ( xi x) i= ιακύµανση 2 σ 2 = ( xi i= x) 2 Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 4

5 Συντελεστής µεταβλητότητας CV =00 σ x Σταθµισµένος συντελεστής µεταβλητότητας WCV = r= ( Xr r 2 X ) P 00 X X r =ητιµήτηςµεταβλητήςστηνπεριφέρεια r. P r =ησυµµετοχήτουπληθυσµούτηςπεριφέρειαςστοσυνολικό πληθυσµό r της χώρας Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 5

6 Απεικόνιση των ανισοτήτων στις Περιφέρειες της Ελλάδας Αν. Μακεδονία - Θράκη Κ. Μακεδονία. Μακεδονία Θεσσαλία Ήπειρος Ιόνια Νησιά υτ. Ελλάς Στ. Ελλάς Πελοπόννησος Νησιά Αιγαίου Κρήτη ΑΕΠ / κάτοικο (ευρώ) Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 6

7 Μέτρηση των χωρικών συγκεντρώσεων και διαφοροποιήσεων Οι δείκτες τοπικής ειδίκευσης LQ ir = ir / r i ir =Ηαπασχόλησητουκλάδου i στηνπεριφέρεια r. r =Ησυνολικήαπασχόλησηστηνπεριφέρεια r. i =Ηαπασχόλησητουκλάδου i στοσύνολοτηςχώρας =Ησυνολικήαπασχόλησητηςχώρας Αν LQ=, τότε η δραστηριότητα i είναι αναπτυγµένη στην περιφέρεια όσο και στο σύνολο της χώρας. Αν LQ>, τότε η δραστηριότητα i είναι περισσότερο αναπτυγµένη στην περιφέρεια από όσο είναι στο σύνολο της χώρας Αν LQ<, τότε η δραστηριότητα i είναι λιγότερο αναπτυγµένη στην περιφέρεια από όσο είναι στο σύνολο της χώρας Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 7

8 Όταν LQ>, η περιφέρεια είναι περισσότερο ειδικευµένη στον κλάδο αυτό σε σχέση µε τον εθνικό µέσο όρο, εµφανίζει εξαγωγικό πλεόνασµακαιοκλάδοςθεωρείταιβασικός. Αντίθετα, όταν LQ<, η περιφέρεια είναι λιγότερο ειδικευµένη στον κλάδο αυτό σε σχέση µε τον εθνικό µέσο όρο, κάνει εισαγωγές για νακαλύψειτοέλλειµµαπουεµφανίζειστονκλάδοκαιοκλάδος θεωρείταιµηβασικός. Τέλος, όταν LQ=, τότε η περιφέρεια δεν είναι ούτε εισαγωγέας ούτε εξαγωγέας στον κλάδο αυτό. Παραδοχές (α) Οι τιµές της παραγωγικότητας όλων των περιφερειών της χώρας να µην έχουν µεταξύ τους διαφορές στον υπό εξέταση κλάδο. (β) Το επίπεδο της κατά κεφαλή κατανάλωσης να είναι ίδιο για όλες τις περιφέρειες στον κλάδο. (γ) Να µην υπάρχουν εισαγωγές ή εξαγωγές σε οποιονδήποτε οικονοµικό κλάδο. (δ) Η κατανάλωση σε κάθε περιφέρεια που έχει δείκτη µεγαλύτερο της µονάδας να ικανοποιείται αποκλειστικά από τον κλάδο αυτό. Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 8

9 Υπολογισµός εξαγωγών ή εισαγωγών µιας περιφέρειας σε ένα κλάδο µε χρήσητων LQ Όταν LQ ir >οιεξαγωγές X ir ισούνταιµε LQ LQir ir Χ ir = Ε ir = Όταν LQ ir <οιεισαγωγέςμ ir (κλάδος i, περιφέρεια r) LQ LQir ir Μ ir = ( )Ε ir = ir ( i r ( r ) ir i i ) i Με χρήση των LQ s υπολογίζουµε για όλους τους παραγωγικούς κλάδους το µέσο όρο των τιµών των LQ s σε µια περιφέρεια, ο οποίος θα ισούται µε: LOC r = m m = Στηνπερίπτωσηπου LOC r >, τότεηπεριφέρεια r εµφανίζειέναµια σχετικά υψηλή ειδίκευση. i LQ i Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 9

10 Οι LQ µπορούν να χρησιµοποιηθούν για αξιολόγηση επιπτώσεων της περιφερειακής πολιτικής αφού υποστούν κατάλληλη προσαρµογή. Π.χ. ο βαθµός συµµετοχής IQ µιας περιφέρειας στις συνολικές επενδύσειςπουυλοποιούνταισεµιαχώρα,όπου: Όπου: IQ = I ir =Οιεπενδύσειςστονκλάδο i στηνπεριφέρεια r. I i =Οιεπενδύσειςστονκλάδο i στοσύνολοτηςχώρας. Y ir =ΤοΑΕΠστονκλάδο i στηνπεριφέρεια r. Y i =ΤοΑΕΠστονκλάδο i στοσύνολοτηςχώρας. I I ir i Y / Y ir i Όταν IQ>, τότε η περιφέρεια r συµµετέχει στις επενδύσεις του κλάδου µε ποσοστό µεγαλύτερο από το ποσοστό που συµµετέχει στο προϊόν του κλάδου i. Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 0

11 Οι δείκτες χωροταξικής συγκέντρωσης ή εγκατάστασης δραστηριότητας Αποτελεί µια µέτρηση της σχετικής περιφερειακής συγκέντρωσης µιας δραστηριότητας συγκριτικά µε κάποιο συνολικό εθνικό µέγεθος. Ισούται µε: CL = 2 iir r= i r Εάν CL=0, η κατανοµή της εξεταζόµενης δραστηριότητας είναι ταυτόσηµη µε τηνκατανοµήτουσυνόλουτωνδραστηριοτήτων. Εάν CL=, η δραστηριότητα i είναι κατανεµηµένη στο χώρο κατά τρόπο διαφορετικό της κατανοµής του συνόλου των δραστηριοτήτων. Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων

12 Παραλλαγή είναι ο δείκτης ειδίκευσης που µετρά την έκταση που διαφέρει η διάρθρωση της απασχόλησης κατά κλάδους οικονοµικών δραστηριοτήτων από την αντίστοιχη εθνική διάρθρωση και ισούται µε: CS = 2 m i= iir r i m είναι ο αριθµός των δραστηριοτήτων Όταν η ποσοστιαία σύνθεση της; απασχόλησης σε µία περιφέρεια είναι ίδια µε τη σύνθεση σε εθνικό επίπεδο, τότε CS=0καιηυπόεξέτασηπεριφέρειαδενεµφανίζειειδίκευση. Στην περίπτωση που η απασχόληση της περιφέρειας συγκεντρώνεται σε µία δραστηριότητα τότε CS= η υπό εξέταση περιφέρεια εµφανίζει πλήρη ειδίκευση σε µία δραστηριότητα Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 2

13 Ένας άλλος τρόπος για τη µέτρηση του βαθµού ισοκατανοµής ενός κλάδου στις περιφέρειες µιας χώρας είναι η χρήση του δείκτη Hirschma Herfidahl, ο οποίος ορίζεται από τη σχέση: G i = [ Όταν ένας κλάδος i είναι ισοκατανεµηµένος στο περιφερειακό σύστηµα µιας χώρας, τότεητιµήτου G i =0 Ότανοκλάδοςείναιανισοκατανεµηµένοςστιςπεριφέρειεςοδείκτης G i αυξάνεταικαιµπορείναλάβειτηµέγιστητιµή G i =2σεπερίπτωση ανισοκατανοµής ή πλήρους γεωγραφικής συγκέντρωσης. Παραλλαγή του δείκτη Hirschma Herfidahl είναι ο δείκτης σχετικής διαφοροποίησης RDI r πουµετράτοβαθµόσυγκέντρωσηςήδιασποράς των δραστηριοτήτων στις περιφέρειες RDI r = Ο τιµή του δείκτη αυτού αυξάνεται, όσο η κατανοµή της περιφερειακής κλαδικής απασχόλησης πλησιάζει την εθνική κατανοµή r= m i= ir r ir r i i ] 2 Ποσοτική ανάλυση χωρικών σχέσεων 3