Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ Φηινζνθηθή ρνιή Σκήκα Φηινζνθίαο, Παηδαγσγηθήο θαη Φπρνινγίαο Σνκέαο Φπρνινγίαο

Transcript

1 Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ Φηινζνθηθή ρνιή Σκήκα Φηινζνθίαο, Παηδαγσγηθήο θαη Φπρνινγίαο Σνκέαο Φπρνινγίαο Πξνζαλαηνιηζκόο ζηόρσλ θαη δνκηθνί ζηόρνη ηάμεο καζεηώλ Γεκνηηθνύ κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλόεζεο: Η ζρέζε ηνπο κε γλσζηηθνύο θαη ςπρνθνηλσληθνύο παξάγνληεο Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή Υξηζηίλα-Βαζηιίλα Ι. Κακππιαπθά Σξηκειήο πκβνπιεπηηθή Δπηηξνπή: Φσηεηλή Πνιπρξφλε, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα, Φ.Π.Φ., Δ.Κ.Π.Α. (επηβιέπνπζα) Υξπζή Υαηδερξήζηνπ, Καζεγήηξηα, Σκήκα Φπρνινγίαο, Δ.Κ.Π.Α. Πέηξνο Ρνχζζνο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο, Σκήκα Φπρνινγίαο, Δ.Κ.Π.Α. Αζήλα 2017

2 2 ηε κεηέξα κνπ, θηλεηήξην δχλακε ηεο δσήο κνπ, πνπ κνπ έκαζε λα πξνζπαζψ γηα ην θαιχηεξν θαη λα κελ επαλαπαχνκαη πνηέ.. Έλα επραξηζηψ είλαη ιίγν

3 3 Ζκεξ/λία Πξνθνξηθήο Δμέηαζεο: Αζήλα, 5 Ηνχιηνπ 2017 «Η έγθξηζε δηπισκαηηθήο εξγαζίαο από ηνλ Τνκέα Χπρνινγίαο ηνπ Τκήκαηνο Φηινζνθίαο, Παηδαγσγηθήο θαη Χπρνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελώλ δελ ππνδειώλεη απνδνρή ησλ απόςεσλ ηνπ ζπγγξαθέα».

4 4 Πεξίιεςε Ο ζθνπφο ηεο έξεπλαο ήηαλ ε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο, ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε ζε καζεηέο κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, δεκηνπξγήζεθε θαη ειέγρζεθε έλα ζεσξεηηθφ κνληέιν γηα ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ καζεηψλ ζην ζηφρν θαη ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο, ζπλδπάδνληαο έλα ζχλνιν γλσζηηθψλ (ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, βάζνπο, θηλεηνπνίεζεο, παξαθνινχζεζε, επηκνλή, επηινγή θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο) θαη ςπρνθνηλσληθψλ παξαγφλησλ (θνηλσληθή επάξθεηα, ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα, απηναληίιεςε) ζε καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο. ηελ έξεπλα ζπκκεηείραλ 545 καζεηέο Γεκνηηθνχ (Μ.Ο. ειηθίαο= 11,03 έηε, Σ.Α. = 0,66, 50,1% θνξίηζηα) εθ ησλ νπνίσλ νη 65 είραλ δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη νη 71 εκθάληδαλ δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Υνξεγήζεθαλ: ην Δξσηεκαηνιφγην Αθαδεκατθψλ Πξνζαλαηνιηζκψλ ζην ηφρν (Sideridis, 2003, 2005a), ην Δξσηεκαηνιφγην Γνκηθψλ ηφρσλ Σάμεο (Sideridis, 2005b), ε ειιεληθή εθδνρή ηνπ Δξσηεκαηνινγίνπ Αληηιακβαλφκελεο Υξήζεο ηεο Απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο απφ ηα παηδηά ([CP-SRLI], Vandevelde, VanKeer, & Rosseel, 2013), απηνζρέδηα καζεζηαθά ζελάξηα, ην Σεζη Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο (Υαηδερξήζηνπ, Πνιπρξφλε, Μπεδεβέγθεο, & Μπισλάο, 2008α), ην Σεζη Αλάγλσζεο-Α (Παληειηάδνπ & Αλησλίνπ, 2008α), έλα έληππν εθηίκεζεο ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ζηε Νενειιεληθή Γιψζζα απφ εθπαηδεπηηθνχο θαη έλα εξσηεκαηνιφγην δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ. Σν δνκηθφ κνληέιν είρε θαιή πξνζαξκνγή ζηα δεδνκέλα. Δηδηθφηεξα, βξέζεθε φηη νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο πξνβιέπνπλ ζεηηθά ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα, ελψ νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο απνηεινχλ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζηξαηεγηθψλ επηθάλεηαο. Δπίζεο, νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο πξνβιέπνπλ αξλεηηθά ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή

5 5 επάξθεηα. Παξάιιεια, επηβεβαηψζεθε ν δηακεζνιαβεηηθφο ξφινο ησλ αληίζηνηρσλ αηνκηθψλ ζηφρσλ ζηε ζρέζε κεηαμχ ησλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ. Δπηπξνζζέησο, παξαηεξήζεθε φηη ε πηνζέηεζε ζηφρσλ κάζεζεο απφ καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο, ζε αληίζεζε κε ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο θαη ηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο, νδεγεί ζε πςειφηεξε ζρνιηθή επίδνζε. Παξφκνηα επξήκαηα εληνπίζηεθαλ γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, επηβεβαηψλνληαο ηνλ πξνζαξκνζηηθφ ραξαθηήξα ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο θαη ηνλ δπζπξνζαξκνζηηθφ ραξαθηήξα ηεο ηάμεο επίδνζεο θαη ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο. Χζηφζν, γηα ηνπο καζεηέο ησλ εηδηθψλ νκάδσλ βξέζεθε φηη νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο πξνβιέπνπλ ζεηηθά ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε. Σα επξήκαηα ηεο παξνχζαο έξεπλαο αλαδεηθλχνπλ ηε ζεκαζία ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ ησλ καζεηψλ θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηε καζεζηαθή θαη ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα θαη δχλαληαη λα αμηνπνηεζνχλ ζηελ εθπαίδεπζε, ηελ έξεπλα, ηελ αμηνιφγεζε θαη ηελ παξέκβαζε. Λέμεηο-θιεηδηά: πξνζαλαηνιηζκφο ησλ ζηφρσλ, δνκηθνί ζηφρνη ηάμεο, ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο, ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα, καζεζηαθέο δπζθνιίεο

6 6 Πεξηερφκελα Πεξίιεςε... 4 Πεξηερφκελα... 6 Καηάινγνο αξηζκεηηθψλ πηλάθσλ... 9 Καηάινγνο αξηζκεηηθψλ ζρεκάησλ Πξφινγνο Δηζαγσγή Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε Σαμηλφκεζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ χγρξνλεο πξνζεγγίζεηο Υαξαθηεξηζηηθά καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο Γπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο Υαξαθηεξηζηηθά καζεηψλ κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα Κνηλσληθή επάξθεηα πλαηζζεκαηηθή επάξθεηα Απηναληίιεςε H ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο Απηνξξπζκηδφκελε Μάζεζε Υαξαθηεξηζηηθά ησλ απηνξξπζκηδφκελσλ καζεηψλ ηξαηεγηθέο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο ηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο θαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο Κίλεηξα θαη ζηφρνη επίηεπμεο Θεσξία πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ Σν κνληέιν ησλ ηξηψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ησλ ζηφρσλ Σν κνληέιν ησλ ηεζζάξσλ πξνζαλαηνιηζκψλ ησλ ζηφρσλ Θεσξία ησλ πνιιαπιψλ ζηφρσλ Γνκηθνί ζηφρνη ηάμεο Ζ ρέζε ηνπ Πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ηφρσλ κε ηηο ηξαηεγηθέο Απηνξξχζκηζεο, ηελ Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα θαη ηε ρνιηθή Δπίδνζε... 91

7 7 Ζ ρέζε ησλ Γνκηθψλ ηφρσλ Σάμεο κε ηηο ηξαηεγηθέο Απηνξξχζκηζεο, ηελ Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα θαη ηε ρνιηθή Δπίδνζε Σα Κίλεηξα θαη ε ρέζε ηνπ Πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ηφρσλ θαη ησλ Γνκηθψλ ηφρσλ Σάμεο κε ηηο ηξαηεγηθέο Απηνξξχζκηζεο, ηελ Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα θαη ηε ρνιηθή Δπίδνζε ζε Μαζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη Γπζθνιίεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλφεζεο θνπφο ηεο παξνχζαο έξεπλαο Μέζνδνο πκκεηέρνληεο Μέζα πιινγήο Γεδνκέλσλ Δξσηεκαηνιφγην Αθαδεκατθψλ Πξνζαλαηνιηζκψλ ζην ηφρν Δξσηεκαηνιφγην Γνκηθψλ ηφρσλ Σάμεο Δξσηεκαηνιφγην Αληηιακβαλφκελεο Υξήζεο ηεο Απηνξξπζκηδφκελεο Μάζεζεο απφ ηα Παηδηά Δπηβεβαησηηθή αλάιπζε παξαγφλησλ γηα ην CP-SRLI Μαζεζηαθά ζελάξηα γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο κάζεζεο Δπηβεβαησηηθή αλάιπζε παξαγφλησλ γηα ην εξγαιείν ησλ καζεζηαθψλ ζελαξίσλ Δξγαιείν Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο παηδηψλ ζρνιηθήο ειηθίαο ή Σεζη Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο Σεζη Αλάγλσζεο-Α (Σεζη-Α) Έληππν εθηίκεζεο ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ηνπ καζεηή απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ Δξσηεκαηνιφγην δεκνγξαθηθψλ ζηνηρείσλ Γηαδηθαζία πιινγήο Γεδνκέλσλ Δπξήκαηα πγθξίζεηο Μέζσλ Όξσλ Γηαθνξέο σο πξνο ηνλ αηνκηθφ ζηφρν θαη ηνλ ζηφρν ηάμεο Γηαθνξέο σο πξνο ηε ρξήζε ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο Γηαθνξέο ζηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα Γηαθνξέο σο πξνο ηε ζρνιηθή επίδνζε πζρεηίζεηο Αηνκηθψλ ηφρσλ θαη ηφρσλ Σάμεο ζε Μαζεηέο Σππηθήο Αλάπηπμεο Γνκηθφ Μνληέιν Δμίζσζεο γηα ηελ Αμηνιφγεζε ηνπ Θεσξεηηθνχ Μνληέινπ Γηεξεχλεζε ησλ Αηνκηθψλ ηφρσλ θαη ησλ ηφρσλ Σάμεο ζε καζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη Γπζθνιίεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλφεζεο

8 8 πζρεηίζεηο θαη ζηαηηζηηθή πξφβιεςε ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο πζρεηίζεηο θαη ζηαηηζηηθή πξφβιεςε ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο Γηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο ησλ Αηνκηθψλ ηφρσλ θαη ησλ ηφρσλ Σάμεο κε ηε ρνιηθή Δπίδνζε πδήηεζε Αηνκηθνί ηφρνη θαη ηφρνη Σάμεο ζε καζεηέο Tππηθήο Aλάπηπμεο Αηνκηθνί ηφρνη θαη ηφρνη Σάμεο ζε Μαζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη Γπζθνιίεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλφεζεο Πεξηνξηζκνί θαη Πξνηάζεηο γηα Μειινληηθή Έξεπλα Πξνηάζεηο γηα Δθαξκνγέο Βηβιηνγξαθία

9 9 Καηάινγνο αξηζκεηηθψλ πηλάθσλ Πίλαθαο 1. Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηελ ηάμε θνίηεζεο θαη ην θχιν 121 Πίλαθαο 2. Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηε δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζε ζρέζε κε ην θχιν θαη ηελ ηάμε θνίηεζεο Πίλαθαο 3. Καηαλνκή ηεο ΟΔ σο πξνο ηε ηελ επίδνζε ζηηο δνθηκαζίεο ηεο Απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλφεζεο Πίλαθαο 4. Καηαλνκή ηεο ΟΔ κε βάζε ηνλ ζπλδπαζκφ ηεο επίδνζεο ζηηο δνθηκαζίεο ηεο Απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλφεζεο Πίλαθαο 5. Γείθηεο θαιήο πξνζαξκνγήο ηνπ CP-SRLI Πίλαθαο 6. πγθξίζεηο κέζσλ φξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηψλ νκάδσλ σο πξνο ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο Πίλαθαο 7. πγθξίζεηο κέζσλ φξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηψλ νκάδσλ σο πξνο ηνπο ζηφρνπο ηάμεο Πίλαθαο 8. πγθξίζεηο κέζσλ φξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηψλ νκάδσλ σο πξνο ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο Πίλαθαο 9. πγθξίζεηο κέζσλ φξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηψλ νκάδσλ σο πξνο ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα Πίλαθαο 10. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Πίλαθαο 11. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηα καζεζηαθά ζελάξηα θαη ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Πίλαθαο 12. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Πίλαθαο 13. Σππνπνηεκέλνη & κε ηππνπνηεκέλνη ζπληειεζηέο παιηλδξφκεζεο, ηππηθφ ζθάικα θαη CR ηνπ κνληέινπ κέηξεζεο (Ν = 409) Πίλαθαο 14. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο ζε καζεηέο κε ΜΓ Πίλαθαο 15. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο ζε καζεηέο κε ΓΑΚ Πίλαθαο 16. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηα καζεζηαθά ζελάξηα ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 17. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ησλ ζηξαηεγηθψλ επηθάλεηαο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ

10 10 Πίλαθαο 18. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ησλ ζηξαηεγηθψλ βάζνπο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 19. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ησλ ζηξαηεγηθψλ θηλεηνπνίεζεο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 20. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο παξαθνινχζεζεο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 21. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο επηκνλήο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 22. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο ζηα καζεζηαθά ζελάξηα ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ..180 Πίλαθαο 23. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ζε καζεηέο κε ΜΓ Πίλαθαο 24. πζρεηίζεηο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ζε καζεηέο κε ΓΑΚ Πίλαθαο 25. Αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 26. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 27. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο απηναληίιεςεο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ Πίλαθαο 28. πλάθεηεο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε Πίλαθαο 29. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Πίλαθαο 30. Ηεξαξρηθή αλάιπζε πνιιαπιήο παιηλδξφκεζεο γηα ηελ πξφβιεςε ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ζε καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ 191 Καηάινγνο αξηζκεηηθψλ ζρεκάησλ ρήκα 1. Γνκηθφ κνληέιν εμίζσζεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ. 120 ρήκα 2. Γνκηθφ κνληέιν εμίζσζεο γηα ηελ επίδξαζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ ζηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα.. 161

11 11 Πξφινγνο Ζ νινθιήξσζε ηεο παξνχζαο δηδαθηνξηθήο δηαηξηβήο απνηέιεζε γηα κέλα ηελ επίηεπμε ελφο πξνζσπηθνχ ζηφρνπ, κέζα απφ κηα καθξνζθειή, δχζθνιε κα ζπλάκα άθξσο ελδηαθέξνπζα θαη επνηθνδνκεηηθή δηαδηθαζία πξνζσπηθήο εμέιημεο. ην έξγν απηφ, φπνπ ζπρλά ηα ζπλαηζζήκαηα δηαδέρνληαλ ην έλα ην άιιν, νξηζκέλνη άλζξσπνη ζηάζεθαλ αξσγνί απηήο ηεο πξνζπάζεηαο κε ηηο γλψζεηο, ηηο ζπκβνπιέο θαη ηελ ππνζηήξημή ηνπο θαη ζπλέβαιαλ θαζνξηζηηθά ζηελ νινθιήξσζή ηνπ. Βξηζθφκελε ζην ηέινο απηήο ηεο πνξείαο αηζζάλνκαη ηελ αλάγθε λα εθθξάζσ ηηο ζεξκέο επραξηζηίεο κνπ ζηνπο αλζξψπνπο πνπ κε ζηήξημαλ. Αξρηθά, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ εθ βαζέσλ ηελ επφπηξηά κνπ θα Φσηεηλή Πνιπρξφλε, Δπίθνπξε Καζεγήηξηα Μαζεζηαθψλ Γπζθνιηψλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, ε νπνία ζηάζεθε αθνξκή λα κπεζψ ζηελ έξεπλα θαη ζηηο εηδηθέο εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Σελ επραξηζηψ πνιχ γηα ηελ πνιχηηκε θαζνδήγεζε, ηηο επθαηξίεο γηα εμέιημε, ηελ εκπηζηνζχλε ηεο, γηα ην εηιηθξηλέο ελδηαθέξνλ ηεο θαη ηελ ππνζηήξημή ηεο ζε θάζε βήκα απηήο ηεο ζπλεξγαζίαο, αιιά θπξίσο γηα ην ήζνο θαη ηελ επγέλεηα πνπ κνπ δίδαμε φρη κφλν σο επηζηήκνλαο, αιιά θαη σο άλζξσπνο. Δπίζεο, επραξηζηψ ζεξκά ηελ θα Υξπζή Υαηδερξήζηνπ, Καζεγήηξηα Φπρνινγίαο θαη Πξφεδξν ηνπ Σκήκαηνο Φπρνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, γηα ηελ ακέξηζηε ππνζηήξημή ηεο απφ ηελ αξρή έσο ην ηέινο απηήο ηεο δηαδηθαζίαο θαη γηα ηηο ζεκαληηθέο ζπκβνπιέο θαη ππνδείμεηο ηεο ζε θάζε βήκα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηνλ θ. Πέηξν Ρνχζζν, Δπίθνπξν Καζεγεηή Γλσζηηθήο Φπρνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, γηα ηελ πνιχηηκε ζπκβνιή ηνπ ζηνλ ζρεδηαζκφ ηεο έξεπλαο θαη ηε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ, θαζψο θαη γηα ηελ πξνζπκία ηνπ λα κε ππνζηεξίμεη θάζε ζηηγκή πνπ ρξεηάζηεθε.

12 12 Ηδηαίηεξεο επραξηζηίεο ζα ήζεια λα εθθξάζσ ζηελ Γξ. Κιηληθήο Φπρνινγίαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ Μαξηάλλα Αξγπξνπνχινπ γηα ηελ αλεθηίκεηε βνήζεηά ηεο, ηελ θαζνδήγεζε, ηηο ζπκβνπιέο ηεο θαη ηε δηαξθή ελζάξξπλζε, πνπ ζπλέβαιαλ θαζνξηζηηθά ζηελ νινθιήξσζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Θα ήηαλ παξάιεηςε λα κελ επραξηζηήζσ ηελ νκάδα ησλ πξνπηπρηαθψλ θαη κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ πνπ ζπλέβαιε ζηε ζπιινγή ηνπ δείγκαηνο, θαζψο θαη ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιεηψλ πνπ δέρηεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ έξεπλα. Δπίζεο, επραξηζηψ ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηε δηαξθή βνήζεηα θαη ζπκπαξάζηαζε απφ ηελ αξρή έσο ην ηέινο απηνχ ηνπ ηαμηδηνχ. Σέινο, έλα κεγάιν επραξηζηψ ζηνλ ζχληξνθν ηεο δσήο κνπ Κψζηα γηα ηελ ππνκνλή, ηελ θαηαλφεζε, ηελ ππνζηήξημε θαη, θπξίσο, γηα ηελ πίζηε ηνπ ζε κέλα, πνπ κνπ έδηλε δχλακε θαη ζάξξνο λα πξνρσξήζσ ζε θάζε βήκα απηήο ηεο δχζθνιεο δηαδηθαζίαο. «Έλα ηαμίδη ρηιηάδσλ κηιίσλ μεθηλάεη κε έλα βήκα» (Lao Tse, Φηιόζνθνο )

13 13 Πξνζαλαηνιηζκφο ζηφρσλ θαη δνκηθνί ζηφρνη ηάμεο καζεηψλ Γεκνηηθνχ κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο: Ζ ζρέζε ηνπο κε γλσζηηθνχο θαη ςπρνθνηλσληθνχο παξάγνληεο Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο Δλλνηνινγηθή πξνζέγγηζε. Σα ηειεπηαία ρξφληα, ζηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ εξεπλεηψλ έρεη ζηξαθεί ζην πεδίν ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, θαζψο ε εκθάληζή ηνπο ζρεηίδεηαη άκεζα κε ρακειέο επηδφζεηο θαη ζπρλά κε θαηλφκελα ζρνιηθήο απνηπρίαο (Kavale, Fuchs, & Scruggs, Lane, Carter, Pierson, & Glaeser, 2006). πρλά ν φξνο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ρξεζηκνπνηείηαη θαηαρξεζηηθά, επηρεηξψληαο λα ζπκπεξηιάβεη φιεο ηηο δπζθνιίεο πνπ ελδέρεηαη λα εκθαλίδεη έλαο καζεηήο ζηε ζρνιηθή ηάμε θαη νη νπνίεο ζπλνδεχνληαη απφ ρακειή επίδνζε. Ο φξνο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ρξεζηκνπνηήζεθε πξψηε θνξά απφ ηνλ Kirk (1962), ν νπνίνο ηηο νξίδεη σο «κηα θαζπζηέξεζε ή δηαηαξαρή ηεο αλάπηπμεο ζε κηα ή πεξηζζφηεξεο ιεηηνπξγίεο ηνπ γξαπηνχ ή πξνθνξηθνχ ιφγνπ (φπσο ε αλάγλσζε, ε γξαθή, ε νξζνγξαθία, ε θαηαλφεζε) ή ησλ καζεκαηηθψλ, εμαηηίαο θάπνηαο πηζαλήο εγθεθαιηθήο δπζιεηηνπξγίαο ή δηαηαξαρψλ ζπκπεξηθνξάο θαη ζπλαηζζεκάησλ». Παξάιιεια, ππνζηεξίδεη πσο απηέο νη δπζιεηηνπξγίεο «δελ νθείινληαη ζε λνεηηθή ή αηζζεηεξηαθή πζηέξεζε ηνπ παηδηνχ ή ζε αξλεηηθνχο πνιηηηζηηθνχο θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο (ζ. 9). Χζηφζν, ν φξνο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, πνπ αληηθαζηζηά πνιιέο θνξέο, ράξηλ ζπληνκίαο, ηνλ φξν εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ζπληζηά κηα πνιπδηάζηαηε έλλνηα θαη αλαθέξεηαη ζε κηα ζπγθεθξηκέλε θαηεγνξία εηδηθψλ αλαγθψλ. Αλαιπηηθφηεξα, νη εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηεινχλ κηα εηεξνγελή νκάδα δηαηαξαρψλ πνπ νθείινληαη ζε δπζιεηηνπξγία ηνπ θεληξηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο θαη εθδειψλνληαη αλνκνηνγελψο κε

14 14 κηα ζεηξά απφ δπζθνιίεο θαη ραξαθηεξηζηηθά ζηνλ γλσζηηθφ, καζεζηαθφ θαη ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα (Παληειηάδνπ, 2011). Πην ζπγθεθξηκέλα, νη δηαηαξαρέο απηέο είλαη εγγελείο θαη ελδέρεηαη λα εκθαλίδνληαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ, ελψ εθδειψλνληαη κε ζνβαξέο δπζθνιίεο ζηελ πξφζθηεζε θαη ηε ρξήζε ηνπ ιφγνπ, ηελ αλάγλσζε, ηε γξαθή, ηε ινγηθή ζθέςε, ηα καζεκαηηθά θαη ηνλ θηλεηηθφ ζπληνληζκφ. Δλδέρεηαη λα ζπλππάξρνπλ κε πξνβιήκαηα ζηελ θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη ηελ απηνξξχζκηζε, σζηφζν ηέηνηνπ είδνπο κεκνλσκέλεο δπζθνιίεο δελ αξθνχλ γηα λα ηεζεί ε ζρεηηθή δηάγλσζε (Büttner & Hasselhorn, Πνιπρξφλε, 2011). Έλαο νξηζκφο πνπ επηρεηξεί λα πξνζδηνξίζεη ηνλ πην ζπρλά εκθαληδφκελν ηχπν ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ηε δπζιεμία, είλαη ν νξηζκφο ηεο Γηεζλνχο Δηαηξείαο Γπζιεμίαο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ε δπζιεμία ζπληζηά κηα δηαηαξαρή κε λεπξνινγηθή βάζε, πηζαλψο θιεξνλνκηθή, ε νπνία εκθαλίδεη δηαηνκηθέο δηαθνξέο θαη εκπνδίδεη ηελ αλάπηπμε ηεο γισζζηθήο ηθαλφηεηαο, ελψ δελ είλαη απνηέιεζκα έιιεηςεο θηλήηξσλ, αηζζεηεξηαθψλ δπζιεηηνπξγηψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ παξαγφλησλ, αλ θαη δχλαηαη λα ζπλππάξρεη κε νξηζκέλα απφ απηά. Δθδειψλεηαη κε δπζθνιίεο ζηελ αληίιεςε θαη έθθξαζε ηεο γιψζζαο, ηδηαίηεξα ζηε θσλνινγηθή επεμεξγαζία, ζηελ αλάγλσζε θαη ζηε γξαθή, ζηελ νξζνγξαθία θαη κεξηθέο θνξέο ζηελ αξηζκεηηθή θαη δηαξθεί θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ, σζηφζν νη δπζθνιίεο δχλαηαη λα αληηκεησπηζηνχλ επηηπρψο κε έγθαηξε θαη θαηάιιειε παξέκβαζε (International Dyslexia Association, 2002). Σν πιήζνο ησλ νξηζκψλ πνπ έρεη δηαηππσζεί γηα ηελ έλλνηα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαηαδεηθλχεη ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ηεο δηαηαξαρήο θαη θαη επέθηαζε ηελ αλάγθε πνιχπιεπξεο πξνζέγγηζεο ηεο. Ο αμηφπηζηνο εληνπηζκφο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ζηφρνπο ησλ εηδηθψλ, θαζψο ε έγθαηξε δηάγλσζε θαη παξέκβαζε επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ

15 15 αθαδεκατθή επίδνζε, ηελ θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη, γεληθά, ηελ επηηπρία ηνπ αηφκνπ ζην κέιινλ (Sideridis, 2007a). Οη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε απνπζία ζηαζκηζκέλσλ εξγαιείσλ γηα ηε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ απνηειεί κείδνλ πξφβιεκα, θαζψο πξφθεηηαη γηα κία δηαηαξαρή ηεο νπνίαο ν εληνπηζκφο θαη ε αληηκεηψπηζε εμαξηάηαη απφ πιήζνο γλσζηηθψλ, θνηλσληθνπνιηηηζκηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ παξαγφλησλ (Maag & Reid, Sideridis, 2007a). χκθσλα κε ηελ παξαδνζηαθή πξνζέγγηζε ηνπ φξνπ ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο ρξεζηκνπνηνχλ ην θξηηήξην ηεο απφθιηζεο κεηαμχ ηνπ λνεηηθνχ δπλακηθνχ ηνπ παηδηνχ θαη ηεο καζεζηαθήο επίδνζήο ηνπ, ππνζηεξίδνληαο φηη νη ζπγθεθξηκέλεο δπζθνιίεο δελ είλαη αλακελφκελεο (American Psychiatric Association, [APA], Kavale, 2001). Παξάιιεια, γηα ηε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ηίζεηαη έλα επηπιένλ θξηηήξην, ην θξηηήξην ηνπ απνθιεηζκνχ, βάζεη ηνπ νπνίνπ «νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο νξίδνληαη σο αδπλακία ηνπ παηδηνχ ζε κία ή πεξηζζφηεξεο πεξηνρέο, ε νπνία εμ νξηζκνχ δελ νθείιεηαη ζε λνεηηθνχο, πνιηηηζκηθνχο, εθπαηδεπηηθνχο παξάγνληεο ή ζσκαηηθέο αλαπεξίεο» (Πνιπρξφλε, 2011, ζ.189). Χζηφζν, ηα δχν απηά θξηηήξηα έρνπλ δερζεί θξηηηθή απφ εηδηθνχο, ηφζν γηα ηνλ αξλεηηθφ πξνζδηνξηζκφ ηεο δηαηαξαρήο, φζν γηα ηε δηαδηθαζία κέηξεζεο ηεο λνεκνζχλεο (Vaughn & Fuchs, 2003) θαη ηνλ νξηζκφ ηεο κε αλακελφκελεο ρακειήο επίδνζεο (Fletcher, Lyon, Fuchs, & Barnes, 2006). Δηδηθφηεξα, ε εγθπξφηεηα ηνπ θξηηεξίνπ ηεο απφθιηζεο έρεη ακθηζβεηεζεί, θαζψο ν δείθηεο λνεκνζχλεο δελ δχλαηαη λα κεηξήζεη ηελ ηθαλφηεηα κάζεζεο ηνπ αηφκνπ θαη λα πξνβιέςεη ηε ζρνιηθή ηνπ επίδνζε, ελψ παξάιιεια κηα ηέηνηα πξνζέγγηζε ζέηεη ζαθή φξηα ζηε κάζεζε. Παξάιιεια, εγείξνληαη ελζηάζεηο γηα ην θξηηήξην ηνπ απνθιεηζκνχ, δεδνκέλνπ φηη πξαγκαηνπνηεί έλαλ αξλεηηθφ πξνζδηνξηζκφ ηεο δηαηαξαρήο, δηεπθξηλίδνληαο ηνπο παξάγνληεο πνπ απνθιείνληαη απφ ηνλ νξηζκφ ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ελψ ηα

16 16 απνθιεηφκελα ραξαθηεξηζηηθά ελδέρεηαη λα ζπλππάξρνπλ ζε κηθξφ ή κεγάιν βαζκφ ζηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ρσξίο λα απνηεινχλ ηελ πξσηνγελή αηηία ησλ δπζθνιηψλ ηνπο (Πνιπρξφλε, 2011). Όπσο αλαθέξεη ε Δζληθή πιινγηθή Δπηηξνπή γηα ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο (National Joint Committee on Learning Disabilities, 2006), παξφιν πνπ ε εθδήισζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ κπνξεί λα εκθαλίδεηαη ηαπηφρξνλα κε άιιεο δηαηαξαρέο, φπσο ζπλαηζζεκαηηθέο δηαηαξαρέο, αηζζεηεξηαθά ειιείκκαηα θαη λνεηηθή θαζπζηέξεζε ή κε πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο, «δελ απνηειεί ην άκεζν απνηέιεζκα απηψλ ησλ θαηαζηάζεσλ ή επηξξνψλ», αιιά ζπληζηά πξσηνγελή δηαηαξαρή (ζ. 16). Ο παξαπάλσ νξηζκφο παξαβιέπεη ηε ζεκαζία ησλ ςπρνθνηλσληθψλ παξαγφλησλ ζηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ θαη ζηνλ εληνπηζκφ ηεο δηαηαξαρήο. ε κειέηε ηνπ Sideridis (2007a) αλαθνξηθά κε ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, αλαδείρζεθε, εθηφο απφ ηελ αλάγθε θαηαζθεπήο ζηαζκηζκέλσλ εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο, ε ζεκαζία ησλ θνηλσληθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ παξαγφλησλ γηα ηε δηάγλσζε ηεο δηαηαξαρήο. χγρξνλα εκπεηξηθά δεδνκέλα θαηαδεηθλχνπλ ηα ρακειά επίπεδα θηλήηξσλ, θνηλσληθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ραξαθηεξηζηηθά πνπ πνιιέο θνξέο εληνπίδνληαη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ θη απφ ηα γλσζηηθά ειιείκκαηα, ελψ παξάιιεια απνηεινχλ ηνλ ηζρπξφηεξν πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο δηαηαξαρήο (Sideridis, Morgan, Botsas, Padeliadu, & Fuchs, 2006). Χζηφζν, ηα ειιείκκαηα ζηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα δελ απνηεινχλ αηηηψδεηο παξάγνληεο γηα ηελ εθδήισζε ηεο δηαηαξαρήο, αλ θαη ν ξφινο ηνπο ζηελ αλαγλψξηζε, ηελ πξφιεςε θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηεο δηαηαξαρήο ζεσξείηαη θαζνξηζηηθφο (Sideridis, 2007a). ην πιαίζην απηφ, νη ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζα πξέπεη λα ελζσκαηψζνπλ ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο δηαηαξαρήο ζηαζεξά ραξαθηεξηζηηθά ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ηα νπνία, εθηφο απφ ηελ πηζαλφηεηα

17 17 ζπλλνζεξφηεηαο, απνηεινχλ βαζηθά ζηνηρεία ηεο ηαπηφηεηαο ηεο δηαηαξαρήο (Sideridis, 2005b). Απηή ε ζχγρξνλε αληίιεςε, ηα ηειεπηαία ρξφληα, απνηππψλεηαη κέζα απφ ηε δηαηχπσζε ιεηηνπξγηθψλ νξηζκψλ, δειαδή νξηζκψλ πνπ εζηηάδνπλ απνθιεηζηηθά ζηελ πεξηγξαθή ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδεη ν καζεηήο, ρσξίο λα γίλεηαη αλαθνξά ζηνπο αηηηνινγηθνχο παξάγνληεο ηεο δηαηαξαρήο θαη ρσξίο ηε ρξήζε ηνπ επαξθνχο λνεηηθνχ δπλακηθνχ (Πνιπρξφλε, 2011). Έλαο ιεηηνπξγηθφο νξηζκφο πνπ δίλεη έκθαζε ζηηο αδπλακίεο θαη ζηηο ειιείςεηο, ηφζν ζηελ νξζνγξαθία φζν θαη ζηελ αλάγλσζε ζε επίπεδν ιέμεο, ρσξίο λα ρξεζηκνπνηείηαη ην θξηηήξην ηνπ επαξθνχο λνεηηθνχ δπλακηθνχ, είλαη ν νξηζκφο πνπ έρεη πξνηείλεη ε Βξεηαληθή Φπρνινγηθή Δηαηξεία γηα ηε δπζιεμία. πγθεθξηκέλα, ν νξηζκφο απηφο αλαθέξεη (British Psychological Society, 1999): Ζ δπζιεμία εκθαλίδεηαη φηαλ ε αθξίβεηα θαη ε επρέξεηα ζηελ αλάγλσζε θαη/ή ζηελ νξζνγξαθία αλαπηχζζεηαη αηειψο ή κε κεγάιε δπζθνιία. Ζ δπζθνιία εζηηάδεηαη ζηελ εθκάζεζε ηεο αλάγλσζεο θαη ηεο γξαθήο ζε επίπεδν ιέμεο, θαη πξνυπνζέηεη φηη ην πξφβιεκα είλαη ζνβαξφ θαη επηκέλεη παξά ηηο ελδεδεηγκέλεο καζεζηαθέο επθαηξίεο (ζ. 18). Σέινο, ζχκθσλα κε ηελ αλεμάξηεηε έθζεζε γηα ηε δπζιεμία θαη ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο έλαο πην πξφζθαηνο νξηζκφο είλαη ν εμήο: «Ζ δπζιεμία είλαη κηα καζεζηαθή δπζθνιία ε νπνία επεξεάδεη θπξίσο ηηο δεμηφηεηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αθξηβή θαη ηελ επρεξή αλάγλσζε θαη νξζνγξαθία» (Rose, 2009, ζ. 31). Πνιιέο κειέηεο επηρεηξνχλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζηε ρψξα καο θαη δηεζλψο, σζηφζν ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα πνηθίιινπλ. χκθσλα κε ηελ Ακεξηθαληθή Φπρηαηξηθή Έλσζε (APA, 2013), ε ζπρλφηεηα εκθάληζεο ηεο δηαηαξαρήο θπκαίλεηαη απφ 2% έσο 10%, ελψ ε δπζιεμία, εληνπίδεηαη ζε πνζνζηά απφ 5% έσο 17,5% (Shaywitz, 1998). ηε ρψξα καο δελ έρεη

18 18 εθηηκεζεί ε εκθάληζε ηεο δηαηαξαρήο έπεηηα απφ ηε δηεμαγσγή παλειιήλησλ εκπεηξηθψλ κειεηψλ, κε απνηέιεζκα ηα δεδνκέλα λα είλαη αζαθή. Χζηφζν, ην Δπξσπατθφ Δγρεηξίδην Σαμηλφκεζεο ησλ Φπρηθψλ Γηαηαξαρψλ θαη Γηαηαξαρψλ ηεο πκπεξηθνξάο (ICD-10) πξνηείλεη γηα ηελ εκθάληζε ηεο δπζιεμίαο ζηελ Διιάδα, ζρεδφλ απζαίξεηα, έλα πνζνζηφ ηεο ηάμεο ηνπ 3%. Ζ δηαθνξνπνίεζε πνπ παξαηεξείηαη ζηηο κειέηεο, ζρεηηθά κε ηνλ επηπνιαζκφ ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη θπξίσο ηεο δπζιεμίαο ζρεηίδεηαη άξξεθηα κε ηα θξηηήξηα πξνζδηνξηζκνχ ηεο δηαηαξαρήο. Δπίζεο, αλαθνξηθά κε ηηο δηαθπιηθέο δηαθνξέο πνπ εληνπίδνληαη, εκπεηξηθέο κειέηεο ππνζηεξίδνπλ πσο ηα αγφξηα είλαη πην επάισηα ζηελ εθδήισζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, κε ηε δπζιεμία λα εκθαλίδεηαη ζπρλφηεξα ζηα αγφξηα απφ φηη ζηα θνξίηζηα ζε αλαινγία απφ 3,3:1 έσο 10:1 (Πνιπρξφλε, 2011). Σαμηλόκεζε ησλ καζεζηαθώλ δπζθνιηώλ. Ζ εηεξνγέλεηα ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη ε αλάγθε νξηνζέηεζήο ηνπο αληαλαθιάηαη κέζα απφ ην γεγνλφο φηη ζπρλά γίλεηαη ιφγνο γηα ηελ εθδήισζε ηφζν καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ φζν θαη εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί ζαθήο ε δηαθνξά ησλ δχν φξσλ, πξνηάζεθε ε ηνπνζέηεζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζε έλα ζπλερέο, ην νπνίν ππνδειψλεη ηε δηαβαζκηζκέλε ζνβαξφηεηα πνπ ελδέρεηαη λα εκθαλίδεη ε δηαηαξαρή, κε απνηέιεζκα νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα δχλαηαη λα είλαη ήπηεο, κέηξηεο ή θαη ζνβαξέο (Shaywitz & Shaywitz, 2005). Βάζεη απηήο ηεο ηαμηλφκεζεο, νη καζεζηαθέο δπζθνιίεο δηαθξίλνληαη ζηηο εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ζηηο γεληθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ηηο δεπηεξνγελείο καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Δηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ νη καζεηέο εθείλνη πνπ παξνπζηάδνπλ δπζθνιίεο ζηε κάζεζή ηνπο ζε επαξθείο ζπλζήθεο δηδαζθαιίαο, ελψ δελ παξνπζηάδνπλ λνεηηθή πζηέξεζε, αηζζεηεξηαθή αλεπάξθεηα, ζπλαηζζεκαηηθέο ή ζνβαξέο αλαπηπμηαθέο δηαηαξαρέο. ηηο εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπγθαηαιέγνληαη ε δπζιεμία, ε δπζγξαθία, ε δπζνξζνγξαθία θαη ε

19 19 δπζαξηζκεζία (Υαηδερξήζηνπ, 2011α). ηελ νκάδα ησλ γεληθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ηνπνζεηνχληαη νη καζεηέο εθείλνη πνπ εκθαλίδνπλ πην αξγφ ξπζκφ κάζεζεο απφ ηνλ αλακελφκελν θπζηνινγηθφ θαη θαζπζηεξνχλ ζεκαληηθά ζηελ πξφζθηεζε θαη ρξήζε ζεκαληηθψλ δεμηνηήησλ, πνπ ζπλήζσο ζρεηίδνληαη κε ηελ απνθσδηθνπνίεζε θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ. Οη γεληθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη απνηέιεζκα ηεο αιιειεπίδξαζεο ησλ αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν πξαγκαηνπνηείηαη ε δηδαζθαιία θαη ε κάζεζε, ελψ ζπλήζσο ζπλππάξρνπλ κε έλα ζρεηηθά ρακειφηεξν λνεηηθφ επίπεδν ή κε αηζζεηεξηαθά ή γλσζηηθά ειιείκκαηα ή άιιεο δηαηαξαρέο. Σέινο, νη δεπηεξνγελείο καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνληαη ζε καζεηέο ησλ νπνίσλ νη δπζθνιίεο νθείινληαη ζε αλεπάξθεηεο ηνπ πεξηβάιινληνο, φπσο αθαηάιιειεο θαη αληίμνεο ζπλζήθεο ζην νηθνγελεηαθφ, ζρνιηθφ θαη ην επξχηεξν πεξηβάιινλ (Πνιπρξφλε, 2011). χκθσλα κε ηελ ηειεπηαία έθδνζε ηνπ Γηαγλσζηηθνχ θαη ηαηηζηηθνχ Δγρεηξηδίνπ (DSM-V) γηα ηελ Σαμηλφκεζε ησλ Φπρηθψλ Γηαηαξαρψλ ηεο Ακεξηθάληθεο Φπρηαηξηθήο Δηαηξείαο (APA, 2013), νη εηδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο πεξηιακβάλνπλ δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε, ζηα καζεκαηηθά θαη ζηνλ γξαπηφ ιφγν. Χζηφζν, νη δπζθνιίεο ζηελ αλάγλσζε αθνξνχλ ζε ειιείκκαηα ηφζν ζηελ απνθσδηθνπνίεζε, φζν θαη ζηελ επρέξεηα θαη ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε. Παξάιιεια, ην Δπξσπατθφ Δγρεηξίδην Σαμηλφκεζεο ησλ Φπρηθψλ Γηαηαξαρψλ θαη ησλ Γηαηαξαρψλ ηεο πκπεξηθνξάο (World Health Organisation, 1996) ηαμηλνκεί ηέζζεξηο ηχπνπο εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πνπ αλαθέξνληαη σο «εηδηθέο αλαπηπμηαθέο δηαηαξαρέο ησλ ζρνιηθψλ δεμηνηήησλ» θαη είλαη νη αθφινπζεο: α) ε εηδηθή αλαγλσζηηθή δηαηαξαρή, β) ε εηδηθή νξζνγξαθηθή δηαηαξαρή, γ) ε εηδηθή δηαηαξαρή ηεο αξηζκεηηθήο θαη δ) ε κεηθηή δηαηαξαρή ησλ ζρνιηθψλ δεμηνηήησλ, φπνπ εκθαλίδνληαη ειιείκκαηα ζε φινπο ηνπο

20 20 παξαπάλσ ηνκείο. H πην δηαδεδνκέλε θαη γλσζηή δηαηαξαρή είλαη ε δηαηαξαρή ηεο αλάγλσζεο, ε επξέσο γλσζηή δπζιεμία. Μηα πην ζχγρξνλε ηαμηλφκεζε ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πξνηείλεη ν Fletcher θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ (2006), κε βάζε εκπεηξηθά ηεθκεξησκέλα δεδνκέλα απφ ηελ εθδήισζε ηεο δηαηαξαρήο. Πην αλαιπηηθά, ε ζπγθεθξηκέλε ηαμηλφκεζε πεξηιακβάλεη πέληε ηχπνπο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, νη νπνίνη αθνξνχλ ζηελ αλάγλσζε, ηε γξαπηή έθθξαζε θαη ηα καζεκαηηθά. Χζηφζν, αλαθνξηθά κε ηελ αλάγλσζε, νη εκθαληδφκελεο δπζθνιίεο δχλαηαη λα θαηεγνξηνπνηεζνχλ πεξαηηέξσ βάζεη ησλ ηξηψλ δεμηνηήησλ ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο, δειαδή ηεο απνθσδηθνπνίεζεο, ηεο επρέξεηαο θαη ηεο θαηαλφεζεο. πλεπψο, ε ηειηθή θαηεγνξηνπνίεζε ησλ εηδηθψλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πεξηιακβάλεη αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ιέμεο, αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο ζηελ αλαγλσζηηθή επρέξεηα, αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηα καζεκαηηθά θαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηνλ γξαπηφ ιφγν. ύγρξνλεο πξνζεγγίζεηο. ην πιαίζην ησλ ζχγρξνλσλ ιεηηνπξγηθψλ νξηζκψλ πνπ πξνηείλνληαη γηα ηηο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, εγείξεηαη ε αλάγθε αλαζεψξεζεο ησλ θξηηεξίσλ δηάγλσζεο, εηζάγνληαο δηαθνξεηηθά κνληέια αμηνιφγεζεο, ηα νπνία αληαλαθινχλ αθελφο κελ ηνλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν πξνζέγγηζεο ηεο δηαηαξαρήο, αθεηέξνπ δε ζεκαληηθέο δηαθνξέο αλαθνξηθά κε ηελ αληηκεηψπηζή ηεο. Αλαιπηηθφηεξα, έλα δηαδεδνκέλν κνληέιν γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ απνηειεί ην κνληέιν ησλ ελδναηνκηθψλ δηαθνξψλ, ην νπνίν απνκαθξχλεηαη απφ ην θιηληθφ-ηαηξηθφ πξφηππν πνπ εζηηάδεη ζηε ρξήζε απζηεξά ηππνπνηεκέλσλ δνθηκαζηψλ θαη ζηελ επαθφινπζε ηαμηλφκεζε ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο εηδηθψλ εθπαηδεπηηθψλ αλαγθψλ. Αληηζέησο, ε αμηνιφγεζε επηθεληξψλεηαη ζηηο ελδναηνκηθέο δηαθνξέο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηηο δηαθνξέο επίδνζεο ηνπ εθάζηνηε καζεηή ζε δηαθνξεηηθά έξγα,

21 21 δειαδή ζε απνθιίζεηο κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ ηθαλνηήησλ ζε κηα ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή (Παληειηάδνπ, 2011). Έλα άιιν κνληέιν, ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο ζήκεξα ζηηο ΖΠΑ θαη ζπλάδεη κε ηηο ζχγρξνλεο ηάζεηο αμηνιφγεζεο, απνηειεί ην κνληέιν επίιπζεο πξνβιήκαηνο (Burns & Klingbeil, 2010). χκθσλα κε ην κνληέιν απηφ, ε πεξίπησζε ελφο καζεηή κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο νθείιεη λα πξνζεγγηζηεί σο κηα δηαδηθαζία επίιπζεο πξνβιήκαηνο κε ζπγθεθξηκέλα βήκαηα θαη εζηηάδεη θπξίσο ζηελ αμηνιφγεζε ηεο αληαπφθξηζεο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζηηο δηδαθηηθέο πξαθηηθέο πνπ πηνζεηνχληαη ζην πιαίζην ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Ζ ελ ιφγσ πξνζέγγηζε ππνζηεξίδεη ηε ζπζηεκαηηθή αμηνιφγεζε ηεο πξνφδνπ ησλ καζεηψλ κε βάζε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα θαη ηα απνηειέζκαηα απηήο θαηεπζχλνπλ ηε ζπλέρεηα ηεο παξέκβαζεο. Σν κνληέιν ηεο επίιπζεο πξνβιήκαηνο νδήγεζε ζηε δηακφξθσζε ελφο ζχγρξνλνπ πνιπεπίπεδνπ κνληέινπ πξνζέγγηζεο ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ κε πιήζνο εθαξκνγψλ ζηελ εθπαίδεπζε, ηελ Αληαπφθξηζε ζηε Γηδαζθαιία (Response to Intervention [RtI]). Ζ ζεψξεζε απηή δελ εζηηάδεη ζηελ απφθιηζε ηεο ηθαλφηεηαο θαη ηεο επίδνζεο, αιιά εθιακβάλεη ηε καζεζηαθή δπζθνιία σο έιιεηςε αληαπφθξηζεο ζε θαηάιιειε δηδαζθαιία (Cortiella & Horowitz, Gresham, 2002). Aλαιπηηθφηεξα, πξνθεηκέλνπ λα ηεζεί ε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ην κνληέιν RtI ζπλδπάδεη ηελ παξάκεηξν κηαο θαηάιιειεο πνηνηηθά εθπαηδεπηηθήο ππνζηήξημεο κε ηε κε αλακελφκελε απνηπρία ηνπ καζεηή θαη ηελ απφθιηζε πξαγκαηηθήο επίδνζεο θαη ηθαλφηεηαο (Fuchs, Mock, Morgan, & Young, Reschly, 2005). Ζ αμηνιφγεζε πνπ δηελεξγείηαη βάζεη ησλ ζηφρσλ ηνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο νδεγεί ζηνλ εληνπηζκφ ησλ καζεηψλ πνπ απνθιίλνπλ ζεκαληηθά απφ ηνλ κέζν φξν θαη ζηελ παξνρή ηεο θαηάιιειεο δηδαζθαιίαο. Σν κνληέιν πεξηιακβάλεη ηξία επίπεδα, κε ην πξψην επίπεδν λα αθνινπζεί έλα εληαίν πξφγξακκα γηα φινπο ηνπο καζεηέο, εθαξκφδνληαο πςειήο πνηφηεηαο δηδαζθαιία θαη θαιχπηνληαο

22 22 πεξίπνπ ην 80% ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεο. Έπεηηα, βάζεη ησλ δεδνκέλσλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, πξαγκαηνπνηείηαη ν εληνπηζκφο ησλ καζεηψλ κε ρακειφηεξε επίδνζε ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ κνληέινπ απαξαίηεηνο είλαη ν νξηζκφο ηεο γξακκήο βάζεο, δειαδή, ηνπ επηπέδνπ ηνπ ζηφρνπ ηεο δηδαζθαιίαο, θαη ν ξπζκφο πξνφδνπ ηνπ καζεηή, πνπ θαζνξίδνληαη ζχκθσλα κε ην αλακελφκελν επίπεδν ηεο ηάμεο θαη ηνλ ρξφλν ηεο παξέκβαζεο. ην δεχηεξν επίπεδν, παξέρεηαη εμεηδηθεπκέλε δηδαζθαιία, είηε εληφο είηε εθηφο ηάμεο, ζηνπο καζεηέο πνπ εκθάληζαλ ρακειή επίδνζε. Σν ηξίην επίπεδν αθνξά ζηνπο καζεηέο πνπ δελ αληαπνθξίζεθαλ ζηελ παξέκβαζε ηνπ δεπηέξνπ επηπέδνπ θαη ρξεηάδνληαη πην εμεηδηθεπκέλε ππνζηήξημε (Πνιπρξφλε, Παληειηάδνπ, 2011). Με βάζε ηα πξνηεηλφκελα κνληέια γηα ηνλ εληνπηζκφ ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ε δηάγλσζε νθείιεη λα απνζθνπεί ζηελ θαηάιιειε εθπαηδεπηηθή αληηκεηψπηζε ηεο δηαηαξαρήο, ιακβάλνληαο ππφςε ηφζν ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ φζν θαη ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ απηψλ κε ην ζρνιηθφ πιαίζην θαη θπξίσο ηε δηδαζθαιία (Παληειηάδνπ, 2011). Γηα ηνπο παξαπάλσ ιφγνπο πξνηείλεηαη ν ζπλδπαζκφο ησλ κνληέισλ πνπ αλαθέξζεθαλ θαη φρη ε απνθιεηζηηθή εθαξκνγή ελφο εθ ησλ δχν. Όπσο είλαη εκθαλέο, νη εδηθέο καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπληζηνχλ έλα πεδίν ζην νπνίν έρεη δηαηππσζεί πιήζνο νξηζκψλ, νη νπνίνη επηρεηξνχλ λα απνζαθελίζνπλ θαη λα πξνζδηνξίζνπλ ηελ ελ ιφγσ έλλνηα, απνηππψλνληαο ηελ εηεξνγέλεηα ησλ δπζθνιηψλ αιιά θαη ηα θνηλά ζηνηρεία ηεο δηαηαξαρήο. Με βάζε ηηο ζχγρξνλεο πξνζεγγίζεηο γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ δελ ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε κφλν ηα παξαδνζηαθά θξηηήξηα δηάγλσζεο, παξαβιέπνληαο ηε ζεκαζία ησλ ςπρνθνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ παηδηψλ. Αληηζέησο, δεδνκέλεο ηεο εηεξνγέλεηαο πνπ εκθαλίδεη ε νκάδα ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο κάζεζεο, ζα πξέπεη λα εληνπίδνληαη θαη λα πεξηγξάθνληαη επαξθψο νη ζπγθεθξηκέλεο δπζθνιίεο ησλ καζεηψλ,

23 23 επηζεκαίλνληαο ηα ειιείκκαηα, αιιά θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπο ζηνλ γλσζηηθφ, ηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ θαη ηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα. ην πιαίζην απηφ, νη κειινληηθέο παξεκβάζεηο ζα πξέπεη λα απνζθνπνχλ ζηελ παξάιιειε ελίζρπζε ηνπ γλσζηηθνχ ηνκέα, ησλ θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ θαη ζηελ ελίζρπζε ηεο αλζεθηηθφηεηαο (Margalit, 2003), δεδνκέλνπ φηη νη ζπλδπαζηηθέο παξεκβάζεηο νδεγνχλ ζε πςειφηεξα αθαδεκατθά απνηειέζκαηα θαη θαιχηεξε πξνζαξκνγή ησλ καζεηψλ ζην κέιινλ (Sideridis, 2007a). Υαξαθηεξηζηηθά καζεηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Οη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο παξνπζηάδνπλ θάπνηα γεληθά ραξαθηεξηζηηθά, θαζψο ελδέρεηαη λα εκθαλίδνπλ ειιείκκαηα ζε ηξεηο βαζηθνχο ηνκείο, ηνλ γλσζηηθφ, ηνλ καζεζηαθφ θαη ηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα (Αγαιηψηεο, Πνιπρξφλε, Υαηδερξήζηνπ & Μπίκπνπ, 2006). Χζηφζν, ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά είλαη ελδεηθηηθά θαη ην πξνθίι πνπ εκθαλίδεη ν εθάζηνηε καζεηήο δχλαηαη λα πνηθίιεη, βάζεη ηεο ζνβαξφηεηαο ηεο δηαηαξαρήο θαη ησλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο εληνπίδνληαη ηα ειιείκκαηα. Αξρηθά, φζνλ αθνξά ζηνλ γλσζηηθφ ηνκέα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη πηζαλφ λα εκθαλίδνπλ ειιείκκαηα ζηελ νπηηθή θαη αθνπζηηθή αληίιεςε. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ελδέρεηαη λα δπζθνιεχνληαη ζηε δηάθξηζε, ηελ επεμεξγαζία θαη ηελ εξκελεία ησλ νπηηθψλ πιεξνθνξηψλ (Johnson, Humphrey, Mellard, Woods, & Swanson, 2010), κε απνηέιεζκα λα δπζθνιεχνληαη λα αληηιεθζνχλ ην ζρήκα, ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ θαη ηε ζεηξά γξακκάησλ, αξηζκψλ θαη ζπιιαβψλ, ελψ είλαη πηζαλφ νη δπζθνιίεο λα επεθηείλνληαη ζηελ αληίιεςε ηνπ ρψξνπ θαη ηνπ ρξφλνπ θαη ζηνλ νπηηθνθηλεηηθφ ζπληνληζκφ (Παληειηάδνπ, Swanson, Harris & Graham, 2013). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη καζεηέο κε δπζθνιίεο ζηελ αθνπζηηθή επεμεξγαζία, δπζθνιεχνληαη ζηε δηάθξηζε θαη ηελ νξγάλσζε ησλ αθνπζηηθψλ πιεξνθνξηψλ, δειαδή ζηε ζπιιαβηθή θαη θσλεκηθή επεμεξγαζία ησλ ιέμεσλ, φπσο ηελ

24 24 αλάιπζε θαη ζχλζεζε ησλ ιέμεσλ ζε ζπιιαβέο θαη θσλήκαηα, ηελ απαινηθή ησλ ζπιιαβψλ θαη ηε δηάθξηζε ιέμεσλ ή ζπιιαβψλ, ηδηαίηεξα εάλ πξφθεηηαη γηα ιέμεηο κε ερεηηθή νκνηφηεηα. χγρξνλα εκπεηξηθά δεδνκέλα ππνζηεξίδνπλ πσο βαζηθφ ξφιν ζηελ χπαξμε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δπζθνιηψλ θαηέρεη ην θσλνινγηθφ έιιεηκκα (Μνπδάθε, παληηδάθεο, Βάκβνπθαο, Λίβα, & Ράιιε, 2007). Παξάιιεια, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπρλά εκθαλίδνπλ ζεκαληηθά ειιείκκαηα ζηε κλήκε, ζηελ πξνζνρή θαη ηνλ απηνκαηηζκφ, γεγνλφο πνπ απνηειεί ηξνρνπέδε γηα ηε καζεζηαθή ηνπο εμέιημε θαη ηηο θαζεκεξηλέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. Οη δπζθνιίεο ζηε κλήκε πεξηνξίδνπλ ζεκαληηθά ηελ επίδνζε ησλ παηδηψλ ζηα καζεζηαθά έξγα, φπνπ απαηηείηαη θπξίσο ε αλάθιεζε ηεο ιεθηηθήο πιεξνθνξίαο, ελψ ζχκθσλα κε έξεπλεο, ε επίδνζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ καζεηψλ ζηα έξγα νπηηθήο κλήκεο εληνπίδεηαη πςειφηεξε (Kramer, Knee, & Delis, Swanson, Cooney, & McNamara, 2004). Αλαθνξηθά κε ηελ εθδήισζε πξνζνρήο, εξεπλεηηθά απνηειέζκαηα ππνζηεξίδνπλ πσο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαηαθέξλνπλ λα παξακείλνπλ πξνζεισκέλνη ζην καζεζηαθφ έξγν κφλν ην 30% κε 60% ηεο δηδαθηηθήο ψξαο, ηε ζηηγκή πνπ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ καζεηψλ ηππηθήο αλάπηπμεο αλέξρεηαη ζην 60% κε 80% (Παληειηάδνπ, 2011). Παξάιιεια, ελδέρεηαη λα δπζθνιεχνληαη ζε έλα κεγάιν εχξνο θηλεηηθψλ δεμηνηήησλ πνπ απαηηνχλ ζπγρξνληζκφ θαη επρέξεηα ζε απηφκαην επίπεδν, φπσο ελδεηθηηθά ην δέζηκν ησλ θνξδνληψλ θαη ε θαηαγξαθή ζεκεηψζεσλ απφ πξνθνξηθφ ιφγν (Πνιπρξφλε, 2011). Δπηπιένλ, ζεκαληηθά ειιείκκαηα εληνπίδνληαη αλαθνξηθά κε ηε ρξήζε ησλ γλσζηηθψλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ (Paladino, Cornoldi, De Beni, & Pazzaglia, Siegel & Mazabel, 2013), θαζψο ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα αλαθέξνπλ πσο ηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ κεησκέλα επίπεδα ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο (Harris, Reid, & Graham, 2004). Δθαξκφδνπλ αθαηάιιειεο ή απιέο ζηξαηεγηθέο πνπ

25 25 ζηνρεχνπλ ζηελ επηθαλεηαθή επεμεξγαζία ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ θαη δελ ζπλάδνπλ νχηε κε ηελ ειηθία ηνπο νχηε κε ηε γλσζηηθή ηνπο εκπεηξία (Botsas & Padeliadu, 2003), ελψ παξάιιεια δελ δηαζέηνπλ ηελ απαηηνχκελε επειημία σο πξνο ηελ επηινγή θαη ηελ πηζαλή αληηθαηάζηαζε ησλ ζηξαηεγηθψλ. Οη δεμηφηεηεο απηνξξχζκηζεο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζα παξνπζηαζηνχλ αλαιπηηθά ζε επφκελν θεθάιαην. ηνλ καζεζηαθφ ηνκέα, νη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ ειιείκκαηα πεξηιακβάλνπλ ηελ αλάγλσζε, ηελ θαηαλφεζε, ηελ νξζνγξαθία, ηελ παξαγσγή γξαπηνχ ιφγνπ θαη ηα καζεκαηηθά. Σα παηδηά κε δπζθνιίεο κάζεζεο απνηεινχλ αξγνχο αλαγλψζηεο, πνπ ελδέρεηαη λα δηαβάδνπλ ζπιιαβηζηά, ζεκεηψλνληαο ζπρλά ιάζε απνθσδηθνπνίεζεο, ελψ παξάιιεια εκθαλίδνπλ ρακειή επρέξεηα θαη δηαβάδνπλ ρσξίο πξνζσδία, θαζψο δπζθνιεχνληαη ζηελ απηφκαηε αλάγλσζε, ηδηαίηεξα ησλ πνιπζχιιαβσλ ιέμεσλ. Παξάιιεια, δπζθνιεχνληαη λα θαηαλνήζνπλ έλα θείκελν, λα εληνπίζνπλ ηελ θεληξηθή ηδέα θαη λα εμάγνπλ λφεκα θαη ζπκπεξάζκαηα. Σέινο, αδπλαηνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ πνξεία ηεο θαηαλφεζήο ηνπο θαη, ζπλεπψο, λα παξέκβνπλ θαηάιιεια πξνθεηκέλνπ λα ηε ξπζκίζνπλ. Αληίζηνηρνπ βαζκνχ δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ ζηελ νξζνγξαθία, κε ιάζε θσλνγξαθεκηθήο αληηζηνίρηζεο, φπσο ηελ αληηθαηάζηαζε ή παξάιεηςε γξαθήκαηνο, ελψ παξάιιεια εληνπίδνληαη γξακκαηηθά, εηπκνινγηθά θαη ηνληθά ιάζε (Μνπδάθε & Πξσηφπαπαο, Πνιπρξφλε, 2011). ε επίπεδν παξαγσγήο γξαπηνχ ιφγνπ ε επίδνζή ηνπο θξίλεηαη ηδηαίηεξα ρακειή, θαζψο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο δπζθνιεχνληαη ζεκαληηθά ζηελ εχξεζε θαη ηελ νξγάλσζε ηδεψλ θαη επηρεηξεκάησλ, ελψ ηα θείκελά ηνπο πζηεξνχλ σο πξνο ηε δνκή θαη ηε ρξνλνινγηθή ή λνεκαηηθή αιιεινπρία. Σν πεξηερφκελν ελδέρεηαη λα είλαη ειιηπέο ή λα πεξηιακβάλεη πεξηηηέο θαη εθηφο ζέκαηνο πιεξνθνξίεο (Graham, Harris, & MacArthur, 2004), θησρφ ιεμηιφγην, επαλάιεςε ιέμεσλ, πεξηνξηζκέλε έθηαζε, ζπληαθηηθέο αδπλακίεο, νξζνγξαθηθά ιάζε

26 26 θαη απνπζία ησλ ζεκείσλ ζηίμεο (παληηδάθεο, 2011). Σέινο, έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αληηκεησπίδεη ζνβαξέο δπζθνιίεο ζηα καζεκαηηθά (Αγαιηψηεο, 2011). Σα ειιείκκαηα ησλ καζεηψλ απηψλ ελδέρεηαη λα πεξηιακβάλνπλ δπζθνιίεο ζηηο αζθήζεηο πνπ απαηηνχλ νπηηθνρσξηθέο δεμηφηεηεο, ζηελ εθηέιεζε αξηζκεηηθψλ πξάμεσλ, ζηελ επίιπζε πξνθνξηθψλ πξνβιεκάησλ, ζηελ θαηαγξαθή παξφκνησλ ιέμεσλ θαη αξηζκψλ, ζηελ εθηέιεζε λνεξψλ πξάμεσλ, ζηηο πξάμεηο κε θιάζκαηα θαη ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ πνπ πεξηιακβάλνπλ πνιιά επηκέξνπο βήκαηα. Παξάιιεια, ηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ ζεκαληηθά ειιείκκαηα σο πξνο ηελ ςπρνθνηλσληθή ηνπο πξνζαξκνγή θαη ζπγθεθξηκέλα ζηνλ θνηλσληθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ ηνκέα, ηελ απηναληίιεςε θαη ηα θίλεηξα (Lane et al., Wong, 2011). Δξεπλεηηθά δεδνκέλα έρνπλ εληνπίζεη ηε ζρέζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ κε ειιηπείο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δεμηφηεηεο θαη πξνβιήκαηα πξνζαξκνγήο ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ (Riddick, Sideridis et al., 2006a). Δηδηθφηεξα, ζπρλά νη καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο εθδειψλνπλ θνηλσληθά αθαηάιιειεο ζπκπεξηθνξέο, πεξηνξηζκέλεο δεμηφηεηεο επηθνηλσλίαο θαη αδπλακία ειέγρνπ ησλ παξνξκήζεσλ. Αδπλαηνχλ λα εθθξάζνπλ θαηάιιεια θαη λα ξπζκίζνπλ ηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηηο αληηδξάζεηο ηνπο, εκθαλίδνπλ κεησκέλα θίλεηξα θαη ε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο θαηάζηαζε ζπρλά ραξαθηεξίδεηαη απφ αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα, φπσο άγρνο, απνγνήηεπζε, κνλαμηά θαη αξλεηηθή απηναληίιεςε (Kavale & Forness, Lackaye, Margalit, Ziv, & Ziman, 2006). Σα ςπρνθνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πξφθεηηαη λα παξνπζηαζηνχλ δηεμνδηθά ζηελ αληίζηνηρε ελφηεηα. Καηαιεθηηθά, ζα πξέπεη λα επηζεκαλζεί πσο ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά δελ εκθαλίδνληαη κε ηελ ίδηα ζπρλφηεηα θαη ηελ ίδηα έληαζε ζε φινπο ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Γεδνκέλνπ φηη πξφθεηηαη γηα κηα νκάδα κε κεγάιε εηεξνγέλεηα,

27 27 απαηηείηαη πάληνηε ε δηελέξγεηα κηαο αλαιπηηθήο αμηνιφγεζεο ηνπ πξνθίι ηνπ εθάζηνηε καζεηή, πξνθεηκέλνπ λα εμαρζνχλ αμηφπηζηα ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηηο αδπλακίεο θαη ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ. Γπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλόεζεο. Ζ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε ζπληζηά κηα ζχλζεηε θαη απαηηεηηθή δηαδηθαζία, ε νπνία απνηειεί ηνλ απψηεξν ζηφρν ηεο αλάγλσζεο θαη έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζηφρνπο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο. Δηδηθφηεξα, ν Πφξπνδαο ππνζηεξίδεη πσο «ην ελδηαθέξνλ απηό γηα ηε κειέηε ηνπ ζέκαηνο ηεο θαηαλόεζεο απέθηεζε ηδηαίηεξε ζεκαζία ιόγσ ηεο ζπνπδαηόηεηαο θαη ησλ επξύηαησλ εθαξκνγώλ ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο θαηαλόεζεο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία» (Πφξπνδαο, 2002, ζ. 409). πλεπψο, ε ηθαλφηεηα θαηαλφεζεο ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ απνηειεί κηα ζεκειηψδε δεμηφηεηα, απαξαίηεηε πξνθείκελνπ νη καζεηέο λα θαηνξζψζνπλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηα θαζεκεξηλά ζρνιηθά ηνπο θαζήθνληα (Αλησλίνπ, Πνιπρξφλε, & Κνηξψλε, 2012). χκθσλα κε ηνλ Πφξπνδα (2002), «ε θαηαλφεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κηαο ιέμεο, κηαο πξφηαζεο ή ελφο θεηκέλνπ είλαη κηα δηαδηθαζία πξφζιεςεο, επεμεξγαζίαο, ζπγθξάηεζεο θαη αμηνπνίεζεο ηεο έλλνηαο ή ηνπ ζεκαζηνινγηθνχ πεξηερνκέλνπ ηεο ιέμεο ή ηεο πξφηαζεο ή ηνπ θεηκέλνπ πνπ αθνχεη ή δηαβάδεη θάπνηνο». ηελ πεξίπησζε πνπ έλαο καζεηήο δελ θαηαλνεί ην θείκελν ην νπνίν δηαβάδεη, ηφηε δελ είλαη δπλαηή ε ζχλδεζε κε ηελ πξνεγνχκελε γλψζε θαη ε εγράξαμε ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ ζηε κλήκε, κε απνηέιεζκα ε κάζεζε λα θξίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθή (Πνιπρξφλε, 2006α). Χζηφζν, ε ζεκαζία ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο δελ πεξηνξίδεηαη ζηνλ ζηελφ αθαδεκατθφ ηνκέα, αιιά επεθηείλεηαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ζπληζηψληαο έλα βαζηθφ κέζν γηα ηελ επηθνηλσλία ηνπ αηφκνπ. Ζ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε απνηειεί ηε κηα εθ ησλ δχν βαζηθψλ δεμηνηήησλ πνπ ζπλζέηνπλ ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα, δειαδή ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα δηαβάδεη έλα θείκελν θαη λα εμάγεη λφεκα απφ απηφ, θαζψο ηελ άιιε δεμηφηεηα απνηειεί ε

28 28 απνθσδηθνπνίεζε (Oakhill, Cain, & Bryant, Padeliadu & Antoniou, 2014). Πξνθεηκέλνπ λα ζεσξεζεί επαξθήο ε αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ ζα πξέπεη λα δηαζέηεη εθηφο απφ ηηο δχν πξναλαθεξζείζεο δεμηφηεηεο ηεο απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο θαηαλφεζεο θαη κηα ζεηξά άιισλ δεμηνηήησλ, φπσο ε επρέξεηα, ε γλψζε ηνπ ιεμηινγίνπ αιιά θαη δεμηφηεηεο αλψηεξνπ επηπέδνπ. απηέο πεξηιακβάλνληαη ε ηθαλφηεηα εχξεζεο ηεο θεληξηθήο ηδέαο, δηάθξηζεο ησλ ζεκαληηθψλ ζεκείσλ ηνπ θεηκέλνπ απφ ηηο δεπηεξεχνπζεο πιεξνθνξίεο, εμαγσγήο ζπκπεξαζκάησλ θαη ε ελεξγνπνίεζε ηεο πξνυπάξρνπζαο γλψζεο, ελψ γηα ηελ επηηπρή δηεθπεξαίσζε ησλ παξαπάλσ δξαζηεξηνηήησλ θξίλεηαη απαξαίηεηε ε ρξήζε γλσζηηθψλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ (Πξσηφπαπαο, Rapp, Broek, McMaster, Kendeou, & Espin, 2007). Πην αλαιπηηθά, ε θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ πξνυπνζέηεη ηνλ ζπληνληζκφ πιήζνπο δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ, θαζψο απαηηείηαη ε ιεμηινγηθή, ζπληαθηηθή, ζεκαζηνινγηθή θαη πξαγκαηνινγηθή πξνζέγγηζε ηνπ θεηκέλνπ, νχησο ψζηε ν καζεηήο λα είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζεη ηηο έλλνηεο ησλ ιέμεσλ, ηηο πξνηάζεηο θαη θαη επέθηαζε νιφθιεξν ην θείκελν (Aarnautse & van Leeuwe, Βάκβνπθα, 2012). Παξάιιεια, ζε θάζε βήκα ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζία δελ ζα πξέπεη λα παξαβιέπεηαη ε αμία ηνπ ελεξγνχ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ γηα ην έξγν θαη ησλ εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ, ηα νπνία ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά ζηελ πξνζήισζε ησλ καζεηψλ ζηνλ ζηφρν ηνπο (Πνιπρξφλε, 2011). χκθσλα κε ην κνληέιν ηεο απιήο ζεψξεζεο ηεο αλάγλσζεο (Gough, Hoover, Peterson, Cornoldi, & Oakhill, Gough & Tunmer, 1986), ε αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε ελφο αηφκνπ είλαη ην πξντφλ ηεο απνθσδηθνπνίεζεο ησλ ιέμεσλ θαη ηεο γισζζηθήο θαηαλφεζεο, δειαδή ηεο θαηαλφεζεο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ. Χζηφζν, νη δχν δηαζηάζεηο ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο δελ ιεηηνπξγνχλ πξνζζεηηθά, αιιά αιιειεπηδξαζηηθά, θαζψο απαξηίδνπλ κηα δπλακηθή ζρέζε, φπνπ νη δχν ζπληζηψζεο

29 29 έρνπλ αλεμάξηεηε ζπλεηζθνξά θαη είλαη απαξαίηεηεο, θαζψο θακία δελ επαξθεί απφ κφλε ηεο γηα λα επηηεπρζεί ε θαηαλφεζε ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ (Kendeou, Savage, & Broek, Protopapas, Simos, Sideridis, & Mouzaki, 2012). Ζ ζρέζε ησλ δχν ζπληζησζψλ δχλαηαη λα δηαθνξνπνηεζεί ιφγσ αλαπηπμηαθψλ αιιαγψλ, θαζψο ζηηο κεγαιχηεξεο ζρνιηθέο ηάμεηο ε ζπλεηζθνξά ησλ γισζζηθψλ δεμηνηήησλ θξίλεηαη ζεκαληηθφηεξε, εθφζνλ έρεη θαηαθηεζεί πιένλ ε ηθαλφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο ζε επίπεδν ιέμεο (Protopapas, Mouzaki, Sideridis, Kotsolakou, & Simos, 2013). Βάζεη απηήο ηεο ζεσξεηηθήο πξνζέγγηζεο εληνπίδνληαη ηξεηο δηαθνξεηηθέο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο έλα άηνκν δχλαηαη λα εκθαλίδεη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. ηελ πξψηε πεξίπησζε, φηαλ έλαο καζεηήο παξνπζηάδεη ρακειή απνθσδηθνπνίεζε, δειαδή δπζθνιία ζηε ζχλδεζε ηνπ γξαθήκαηνο κε ην θψλεκα, αιιά έρεη ηθαλνπνηεηηθή γισζζηθή θαηαλφεζε, πξφθεηηαη γηα κηα εηδηθή καζεζηαθή δπζθνιία, ηελ επξέσο γλσζηή δπζιεμία. Tε δεχηεξε θαηεγνξία απαξηίδνπλ νη γεληθά αδχλακνη αλαγλψζηεο, νη νπνίνη εκθαλίδνπλ έιιεηκκα θαη ζηηο δχν δηαζηάζεηο, ηφζν ζηελ απνθσδηθνπνίεζε φζν θαη ζηελ θαηαλφεζε. Σέινο, νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε ζπλαληψληαη ζπαληφηεξα, σζηφζν απνηεινχλ ηελ πην ακηγή νκάδα δπζθνιηψλ αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, θαζψο νη δπζθνιίεο ηνπο είλαη εζηηαζκέλεο κφλν ζηνλ ηνκέα ηεο θαηαλφεζεο, ελψ ε απνθσδηθνπνίεζή ηνπο θξίλεηαη ηθαλνπνηεηηθή (Cain & Oakhill, Gough & Tunmer, 1986). Πην ζπγθεθξηκέλα, νη Cain θαη Oakhill (2004) αλαθέξνπλ πσο ζηνπο καζεηέο κε ρακειή αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε παξαηεξείηαη ζεκαληηθά ρακειφηεξε επίδνζε ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε απφ ην αλακελφκελν επίπεδν, βάζεη ηεο ρξνλνινγηθήο ηνπο ειηθίαο θαη ηεο ηθαλφηεηαο απνθσδηθνπνίεζεο πνπ εκθαλίδνπλ. Χζηφζν, δεδνκέλνπ φηη γηα λα ηεζεί ε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο θαη ζηελ Διιάδα, ρξεζηκνπνηείηαη ην θξηηήξην ηεο απφθιηζεο

30 30 κεηαμχ ηεο καζεζηαθήο επίδνζεο θαη ηεο αλακελφκελεο επίδνζεο ηνπ καζεηή βάζεη ηνπ δείθηε λνεκνζχλεο, ελδέρεηαη νη καζεηέο πνπ εκθαλίδνπλ εζηηαζκέλεο αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο λα κελ ιακβάλνπλ δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ηεζη γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ αθνξνχλ ζπλήζσο ζηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη ηελ νξζνγξαθία, κε απνηέιεζκα νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε λα κελ εκθαλίδνπλ ζεκαληηθά ρακειή επίδνζε, ιφγσ ηεο επαξθoχο απνθσδηθνπνίεζεο πνπ εκθαλίδνπλ. Γηα ην ιφγν απηφ, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ιακβάλνπλ νη καζεηέο κε ρακειέο δεμηφηεηεο απνθσδηθνπνίεζεο, δειαδή νη καζεηέο κε δπζιεμία. Παξάιιεια, ε επαξθήο απνθσδηθνπνίεζε ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο θαηαλφεζεο ελδέρεηαη λα ζπγθαιχπηεη ην έιιεηκκά ηνπο, κε απνηέιεζκα λα κελ γίλεηαη εχθνια αληηιεπηφ απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο θαη λα κελ αθνινπζεί ε απαξαίηεηε παξαπνκπή ζηνπο αξκφδηνπο θνξείο αμηνιφγεζεο (Mouzaki & Sideridis, 2007). Μηα δεχηεξε ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο επηρεηξήζεθε απφ ηνλ Perfetti (1985), κε ηελ εηζήγεζε ηνπ κνληέινπ ηεο ιεμηθήο πνηφηεηαο. Σν ελ ιφγσ κνληέιν θαίλεηαη λα ιεηηνπξγεί ζπκπιεξσκαηηθά πξνο ην αληίζηνηρν κνληέιν ηεο απιήο ζεψξεζε ηεο αλάγλσζεο, θαζψο δελ απνξξίπηεη ηηο ζέζεηο ηνπ (Πφξπνδαο, 2002), σζηφζν, αλαδεηθλχεη σο βαζηθφ παξάγνληα ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο ην ιεμηιφγην ηνπ αλαγλψζηε θαη, ζπγθεθξηκέλα, ηηο ιεμηθέο αλαπαξαζηάζεηο πνπ δηαζέηεη. Ζ ιεμηθή αλαπαξάζηαζε πεξηιακβάλεη φρη κφλν ηηο ζεκαζηνινγηθέο, αιιά θαη ηηο θσλνινγηθέο θαη νξζνγξαθηθέο πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ηελ εθάζηνηε ιέμε. Αλαιπηηθφηεξα, ε ιεμηθή πνηφηεηα αλαθέξεηαη ζηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν έλαο αλαγλψζηεο δηαζέηεη φιεο ηηο παξαπάλσ πιεξνθνξίεο γηα κία ιέμε, δειαδή είλαη ζε ζέζε λα ηελ αλαγλσξίδεη νπηηθά θαη λα ηελ απνθσδηθνπνηεί, ελψ παξάιιεια, γλσξίδεη ηε ζεκαζία ηεο θαη δχλαηαη λα εμάγεη λφεκα απφ απηή, φηαλ ηε ζπλαληά ζε έλα θείκελν (Perfetti, 2007). Πξφθεηηαη γηα

31 31 έλα ζχζηεκα ην νπνίν αιιειεπηδξά, θαζψο νη ιεμηθέο αλαπαξαζηάζεηο πνπ δηαζέηεη έλα άηνκν ζπκβάιινπλ ζηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ελφο θεηκέλνπ, αιιά θαη ε θαηαλφεζε επλνεί ηελ εκπινθή ηνπ αηφκνπ ζε αλαγλσζηηθά έξγα, ελψ παξάιιεια εληζρχεη ηε βειηίσζε ησλ ιεθηηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπ. πλεπψο, κε βάζε ην κνληέιν ηεο ιεμηθήο πνηφηεηαο, ε δηαθνξνπνίεζε ζηελ πνηφηεηα ησλ ιεμηθψλ αλαπαξαζηάζεσλ επζχλεηαη γηα ηηο δηαθπκάλζεηο ζηηο δεμηφηεηεο ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο (Perfetti & Hart, 2002). Σν πιήζνο ησλ κνληέισλ πνπ έρνπλ πξνηαζεί γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, ρσξίο, σζηφζν, λα ππάξρεη κέρξη ζήκεξα έλα θνηλά απνδεθηφ κνληέιν (Kintsch, 2005), θαηαδεηθλχεη ηελ πνιππινθφηεηα ηεο αλαγλσζηηθήο δηαδηθαζίαο ηεο θαηαλφεζεο. Χαρακηηριζηικά μαθηηών με δσζκολίες αναγνωζηικής καηανόηζης. Παξφιν πνπ ε ηθαλφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο ζε επίπεδν ιέμεο θαη ν βαζκφο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο απνηεινχλ δχν δεμηφηεηεο πνπ ζε γεληθέο γξακκέο ζπλδένληαη ζηελά κεηαμχ ηνπο, θπξίσο ζηνπο λένπο αλαγλψζηεο (De Jong & van der Leij, 2002), ζε νξηζκέλνπο καζεηέο εληνπίδεηαη κηα δηάζηαζε αλάκεζα ζε απηέο ηηο δχν δεμηφηεηεο (Cain & Oakhill, Oakhill et al., 2003). Πην ζπγθεθξηκέλα, φπσο πξναλαθέξζεθε, δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο εκθαλίδνπλ νη καζεηέο πνπ παξνπζηάδνπλ ρακειή επίδνζε ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, ελψ ε ηθαλφηεηα απνθσδηθνπνίεζήο ηνπο θπκαίλεηαη ζε ηππηθά ή πςειά επίπεδα. Δηδηθφηεξα, νη δπζθνιίεο ησλ καζεηψλ απηψλ είλαη εζηηαζκέλεο κφλν ζηνλ ηνκέα ηεο θαηαλφεζεο, ελψ δελ παξαηεξνχληαη δπζθνιίεο ζηνπο ππφινηπνπο αθαδεκατθνχο ηνκείο. Δθηηκάηαη φηη πνζνζηφ ησλ καζεηψλ κε ρακειή θαηαλφεζε αλέξρεηαη ζην 10% (Yuill & Oakhill, 1991). πρλά ελδέρεηαη ιφγσ ηεο πεξηνξηζκέλεο έθηαζεο ησλ δπζθνιηψλ ησλ καζεηψλ απηψλ θαη ηεο ηθαλνπνηεηηθήο απνθσδηθνπνίεζεο πνπ εκθαλίδνπλ, λα κελ εληνπηζηνχλ εγθαίξσο νη δπζθνιίεο ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, κε απνηέιεζκα

32 32 λα θαζπζηεξεί ζεκαληηθά ε παξέκβαζε. Χζηφζν, άιινη εξεπλεηέο ππνγξακκίδνπλ ηελ αλεμάξηεηε ιεηηνπξγία ηεο ηθαλφηεηαο απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, ππνζηεξίδνληαο πσο ε ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηελ αλάγλσζε ιέμεσλ θαη ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε είλαη πνιχ ρακειή (Cain, Oakhill, & Bryant, Protopapas, Sideridis, Mouzaki, & Simos, 2007). Σα εξεπλεηηθά δεδνκέλα αλαθνξηθά κε ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο είλαη πεξηνξηζκέλα θαζψο νη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο εζηηάδνπλ ζηνπο καζεηέο κε δπζθνιίεο απνθσδηθνπνίεζεο (Oakhill et al., Sideridis, Mouzaki, Simos, Protopapas, 2006), σζηφζν νη ζρεηηθέο κειέηεο αλαθέξνπλ πσο νη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθέο θαηαλφεζεο ζπλδένληαη κε πνηθίινπο παξάγνληεο. Αξρηθά, παξφιν πνπ ε ηθαλφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο ησλ ιέμεσλ κπνξεί λα είλαη αθξηβήο, ελδέρεηαη λα κελ είλαη επαξθψο γξήγνξε θαη λα κελ έρεη απηνκαηνπνηεζεί, κε απνηέιεζκα λα παξεκπνδίδεηαη ε ηαπηφρξνλε δηαδηθαζία ηεο θαηαλφεζεο. Δπίζεο, νη καζεηέο ρακειήο θαηαλφεζεο δχλαηαη λα αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζε επίπεδν πξφηαζεο, θαζψο εκθαλίδνπλ ειιείκκαηα αλαθνξηθά κε ηνλ ζπληαθηηθφ ηνκέα. Σέινο, νη δπζθνιίεο κπνξεί λα νθείινληαη ζε κλεκνληθά ειιείκκαηα ή ζε ειιηπείο δεμηφηεηεο αλσηέξνπ επηπέδνπ, φπσο ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ε ελνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ, ε απνπζία ησλ νπνίσλ δπζρεξαίλεη ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε (Cain & Oakhill, 1999). Όπσο αλαθέξνπλ νη Oakhill, Cain θαη Yuill (1998), ηα ηειεπηαία ρξφληα δίλεηαη νινέλα θαη κεγαιχηεξε έκθαζε ζηε δπζθνιία ζπλαγσγήο ζπκπεξάζκαηνο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε. Δηδηθφηεξα, επηζεκαίλεηαη ε επηθέληξσζε ησλ καζεηψλ ζηελ θπξηνιεθηηθή ζεκαζία ηνπ θεηκέλνπ, ρσξίο λα αληηιακβάλνληαη ηε ζεκαζία θαη ηε ρξεζηκφηεηα εμαγσγήο ζπκπεξαζκάησλ. Παξάιιεια, νη καζεηέο ρακειήο θαηαλφεζεο, θαίλεηαη λα δπζθνιεχνληαη ζηε

33 33 ζπλαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, θαζψο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία ζηελ ηθαλφηεηα εμαγσγήο ζπγθεθξηκέλνπ λνήκαηνο απφ κία ιέμε βάζεη ησλ θεηκεληθψλ ζπλζεθψλ. Πξφθεηηαη γηα ηελ ηθαλφηεηα θαηαλφεζεο ησλ άδεισλ πιεξνθνξηψλ ηνπ θεηκέλνπ, ε νπνία παξέρεη ζπρλά ζεκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ αλαγλψζηε. Αληηζέησο, ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ νη καζεηέο ρσξίο δπζθνιίεο ζηελ θαηαλφεζε βξέζεθε πσο κπνξνχζαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ λα εληνπίδνπλ ηε ζπγθεθξηκέλε ζεκαζία ελλνηψλ ηνπ θεηκέλνπ ζε ζχγθξηζε κε ηνπο καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε (Florit, Roch, & Levorato, Oakhill et al., 1998). Δπηπξφζζεηα, ζην πιαίζην δηεξεχλεζεο ησλ δπζθνιηψλ αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, αληηθείκελν κειέηεο απνηέιεζε ε ζρέζε κεηαμχ αθνπζηηθήο θαη αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, θαζψο ζηα ζεσξεηηθά κνληέια ηεο αλάγλσζεο βαζηθή παξαδνρή απνηειεί ε ππφζεζε φηη ε αλαγλσζηηθή θαη ε αθνπζηηθή θαηαλφεζε βαζίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ ζε παξφκνηεο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο (Hoover & Gough, 1990). Ζ θαηαλφεζε ηεο πξνθνξηθήο γιψζζαο ζπληζηά κηα δηαδηθαζία πνπ επηηειείηαη απηφκαηα κέζα ζε θαζεκεξηλά επηθνηλσληαθά πιαίζηα, πξνηνχ ην παηδί θαηαθηήζεη ηνλ γξαπηφ ιφγν (Diakidoy, Stylianou, Karefillidou, & Papageorgiou, 2005). Γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ πθίζηαηαη κηα ζεηξά δηεπθνιπληηθψλ κέζσλ ηεο επηθνηλσλίαο, φπσο ν επηηνληζκφο, νη εθθξάζεηο ηνπ πξνζψπνπ θαη ε πξνζαξκνγή ηνπ ιεμηινγίνπ ζηελ ειηθία ηνπ νκηιεηή. Αληηζέησο, ν γξαπηφο ιφγνο ελδέρεηαη λα πεξηιακβάλεη πνιχπινθεο ζπληαθηηθέο δνκέο θαη άγλσζην ιεμηιφγην, κε απνηέιεζκα ε θαηαλφεζή ηνπ λα ζπληζηά πην απαηηεηηθή θαη πνιπεπίπεδε δηαδηθαζία. Παξφιν πνπ ε αθνπζηηθή θαηαλφεζε ζεσξείηαη επθνιφηεξε απφ ηελ αλαγλσζηηθή θαη πην γξήγνξε ζηελ αλάπηπμή ηεο, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα ππνγξακκίδνπλ ηελ πςειή ζπζρέηηζε ησλ δχν ελλνηψλ, θαζψο παξαηεξείηαη πσο ην επίπεδν αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο ησλ καζεηψλ είλαη αλάινγν ηεο ηθαλφηεηαο

34 34 θαηαλφεζεο ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ (Ατδίλεο & Γανχια, 2016). Δηδηθφηεξα, ζε έξεπλα ηεο Diakidoy θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο (2005) ζε καζεηέο Γεκνηηθνχ δελ εληνπίζηεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή δηαθνξά αλάκεζα ζηελ αθνπζηηθή θαη ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε ησλ παηδηψλ κε θαη ρσξίο δπζθνιίεο θαηαλφεζεο, γεγνλφο πνπ αλαδεηθλχεη φηη ν ηχπνο ηεο εηζεξρφκελεο πιεξνθνξίαο, αθνπζηηθφο ή νπηηθφο, δελ επηδξά ζην επίπεδν θαηαλφεζεο. Αληηζηνίρσο, νη Georgiou, Das θαη Hayward (2009) ζηελ έξεπλά ηνπο κε παηδηά ειηθίαο 9 θαη 10 εηψλ βξήθαλ φηη ε αθνπζηηθή θαηαλφεζε εξκήλεπε έλα ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ πνζνζηφ ηεο δηαθχκαλζεο ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Παξάιιεια, ζεκαληηθέο ζπζρεηίζεηο έρνπλ βξεζεί αλάκεζα ζηηο δχν ηθαλφηεηεο απφ αξθεηέο ζπγρξνληθέο θαη δηαρξνληθέο κειέηεο (Ατδίλεο & Γανχια, 2016), κε ηελ αθνπζηηθή θαηαλφεζε λα δχλαηαη λα απνηειέζεη πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο κειινληηθήο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο (Kendeou, Van den Broek, White, & Lynch, 2009). Δθηφο ησλ ειιεηκκαηηθψλ πεξηνρψλ πνπ πξναλαθέξζεθαλ, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα ππνζηεξίδνπλ πσο νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε ζπρλά δηαζέηνπλ θησρφηεξν ιεμηιφγην ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο, εληνπίδνληαο ζεκαληηθά ειιείκκαηα ζηνλ ζεκαζηνινγηθφ θαη φρη ζην θσλνινγηθφ ηνκέα (Nation, Snowling, & Clarke, Ricketts, Nation, & Bishop, 2007). Σν εχξεκα απηφ επηβεβαηψλεηαη θαη απφ άιιεο ζχγρξνλεο έξεπλεο (Catts, Adloff, & Weismer, 2006) πνπ κειέηεζαλ ηηο θσλνινγηθέο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο θαηαλφεζεο θαη βξήθαλ πσο νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε, αιιά επαξθείο δεμηφηεηεο απνθσδηθνπνίεζεο, δελ δηέθεξαλ ζεκαληηθά ζηε θσλνινγηθή επεμεξγαζία απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, κε εμαίξεζε ηα έξγα πνπ εκθάληδαλ πςειέο απαηηήζεηο ζηελ εξγαδφκελε κλήκε (Cain, Oakhill, & Bryant, 2000). Χζηφζν, παξαηεξήζεθε πσο, αθφκε θη φηαλ ε επίδξαζε ηνπ ιεμηινγίνπ είρε ειεγρζεί, νη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο παξέκελαλ, κε

35 35 απνηέιεζκα λα απνδίδνληαη ζε αλψηεξεο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο, φπσο ηελ ειιεηκκαηηθή παξαθνινχζεζε θαη ηελ ηθαλφηεηα εμαγσγήο ζπκπεξαζκάησλ (Cain & Oakhill, 2006). Σέινο, ζε έξεπλα ησλ Ricketts, Bishop θαη Nation (2008), παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε δελ δηέθεξαλ ζεκαληηθά απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο σο πξνο ηελ ηθαλφηεηα ζπζρέηηζεο ηεο θσλνινγίαο λέσλ ιέμεσλ κε ηελ νξζνγξαθηθή θαη ηε ζεκαζηνινγηθή ηνπο απφδνζε. Δπίζεο, ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο γηα ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε ζεσξείηαη ν ξφινο ηεο κλήκεο, θαζψο εκπεηξηθά δεδνκέλα αλαθέξνπλ ειιείκκαηα ζηελ εξγαδφκελε κλήκε ησλ καζεηψλ κε ρακειή θαηαλφεζε (Pimperton & Nation, 2010). Δηδηθφηεξα, ζε πξφζθαηε έξεπλα ησλ Pimperton θαη Nation (2014) βξέζεθε πσο ην έιιεηκκα εληνπίδεηαη ζηε ιεθηηθή κλήκε, ελψ ζηα έξγα πνπ δελ πεξηειάκβαλαλ ιεθηηθφ εξέζηζκα δελ παξαηεξήζεθαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε θαη ρσξίο δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Δπίζεο, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε εκθάληδαλ κεησκέλε πξνζνρή απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα θαη ρξεηάδνληαλ πεξηζζφηεξεο επεμεγήζεηο θαη ππελζπκίζεηο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ γηα ηα βήκαηα πνπ έπξεπε λα αθνινπζήζνπλ θαηά ηελ επίιπζε ελφο έξγνπ, εχξεκα πνπ πηζαλψο ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηα κλεκνληθά ειιείκκαηα πνπ εκθαλίδνπλ. Λακβάλνληαο ππφςε ηηο δεμηφηεηεο πνπ θαίλεηαη λα ζπζρεηίδνληαη κε ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, παξαηεξείηαη πσο ζπληζηά κηα πνιππαξαγνληηθή δηαδηθαζία πνπ εμαξηάηαη απφ πιήζνο δεμηνηήησλ θαζψο θαη απφ ηνλ βαζκφ αλάπηπμήο ηνπο (Cain & Oakhill, 2006). Γηα ην ιφγν απηφ, νη πεξηζζφηεξεο κειέηεο πνπ αθνξνχλ ζε καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο επηθεληξψλνληαη ζε ραξαθηεξηζηηθά ηεο αλαγλσζηηθήο δηαδηθαζίαο, κε απνηέιεζκα ηα επξήκαηα εξεπλψλ αλαθνξηθά κε ηελ απηνξξχζκηζε ή ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ λα είλαη πεξηνξηζκέλα (Sideridis et al., 2006b). Χζηφζν, ην πξνθίι ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο

36 36 θαηαλφεζεο πξνζνκνηάδεη σο έλα βαζκφ ζηελ εηθφλα ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. ρεηηθέο κειέηεο ππνγξακκίδνπλ ηα ζεκαληηθά ειιείκκαηα ησλ καζεηψλ απηψλ ζηηο δεμηφηεηεο απηνξξχζκηζεο (Cataldo & Cornoldi, Harris et al., 2004) θαη ζηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα (Ehrlich, Kurtz-Costes, & Loridant, Gillberg & Soderstrom, 2003). Οη καζεηέο κε αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο δηακνξθψλνπλ θπξίσο αξλεηηθή ζρνιηθή απηναληίιεςε (Polychroni, Koukoura, & Anagnostou, 2006), ελψ παξάιιεια νη επαλαιακβαλφκελεο απνηπρίεο πνπ έρνπλ βηψζεη νη καζεηέο απηνί ζηα έξγα αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο νδεγνχλ ζηελ απφζπξζε, ζε κεησκέλε εκπινθή θαη ρακειά θίλεηξα (Botsas & Panteliadou, Dermitzaki, Andreou, & Paraskeva, 2008). Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ κε ΓΑΚ σο πξνο ηελ απηνξξχζκηζε θαη ηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα ζα παξνπζηαζηνχλ αλαιπηηθά ζηηο αληίζηνηρεο ελφηεηεο. Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά ζηνρεχεη ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ ζην θπζηθφ θαη αλζξψπηλν πεξηβάιινλ, κε ηε κέγηζηε δπλαηή απνηειεζκαηηθφηεηα θαη αηνκηθή επηπρία. Ζ πξνζαξκνγή αληαλαθιά ηελ έλλνηα ηεο ηζνξξνπίαο θαη ηεο ιεηηνπξγηθφηεηαο, ελψ παξάιιεια δηαθξίλεηαη ζηελ ελδνπξνζσπηθή θαη ηε δηαπξνζσπηθή πξνζαξκνγή. Ζ ελδνπξνζσπηθή πξνζαξκνγή αθνξά ζηνλ ςπρνινγηθφ ηνκέα θαη πεξηιακβάλεη ηνπο αηνκηθνχο εζσηεξηθνχο παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζε θαιή ςπρηθή πγεία, ςπρνινγηθή επεκεξία θαη ηθαλνπνίεζε ηνπ αηφκνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε δηαπξνζσπηθή πξνζαξκνγή αθνξά ζηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα θαη αλαθέξεηαη ζηελ απφθηεζε θαηάιιεισλ θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ θαη ζπκπεξηθνξψλ γηα ηε ζχλαςε θαη δηαηήξεζε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη ηελ έληαμε ζε θνηλσληθά πιαίζηα (Merrell & Gimpel, Merrell, Levitt, & Gueldner, 2010). Ζ έλλνηα ηεο επάξθεηαο έρεη κειεηεζεί απφ πιήζνο εξεπλεηψλ, πξνζδίδνληαο θάζε θνξά δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο θαη δεμηφηεηεο. H επάξθεηα νξίδεηαη σο έλα πξφηππν

37 37 απνηειεζκαηηθήο πξνζαξκνγήο ζην πεξηβάιινλ, είηε κε ηελ επξεία έλλνηα ηεο αλακελφκελεο επηηπρίαο ζε ζεκαληηθά αλαπηπμηαθά έξγα κε βάζε ηελ ειηθία, ην θχιν θαη ην θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πιαίζην ηνπ αηφκνπ, είηε κε πην εμεηδηθεπκέλνπο φξνπο, σο ε επίηεπμε ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο, φπσο ν αθαδεκατθφο, ε απνδνρή απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο θαη ν αζιεηηζκφο (Masten & Coatsworth, 1998). Ζ δηπιή ππφζηαζε ηνπ φξνπ πεξηθιείεη ηελ επαξθή επίδνζε ζηνπο παξαπάλσ ηνκείο, αιιά θαη ηελ πξφβιεςε φηη ην άηνκν δηαζέηεη ηελ ηθαλφηεηα λα αληαπεμέξρεηαη ηθαλνπνηεηηθά θαη ζην κέιινλ. Χζηφζν, δελ αθνξά ζε πςειή επίδνζε ηνπ αηφκνπ ζηνπο παξαπάλσ ηνκείο, αιιά ζε επαξθή πξνζαξκνγή. Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ηνπο Masten, Burt θαη Coatsworth (2006), ε επάξθεηα ζπληζηά κηα αλαπηπμηαθή ηθαλφηεηα πνπ απνηειείηαη απφ ηξεηο δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο ζηελ παηδηθή ειηθία θαη απφ πέληε ζηελ εθεβηθή ειηθία. ηελ παηδηθή ειηθία νη ελ ιφγσ δηαζηάζεηο αληαλαθινχλ αλαπηπμηαθά έξγα πνπ αθνξνχλ ζηελ αθαδεκατθή επάξθεηα, ηελ θνηλσληθή επάξθεηα θαη ελ γέλεη ηε ζπλνιηθή θνηλσληθή πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ, ελψ αξγφηεξα αλαπηχζζεηαη ε πξνζσπηθή θαη επαγγεικαηηθή επάξθεηα ηνπ εθήβνπ. Ζ αλάπηπμε ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο ηνπ αηφκνπ θξίλεηαη κεγίζηεο ζεκαζίαο γηα ηε κεηέπεηηα εμέιημή θαη πξνζαξκνγή ηνπ ζε επίπεδν πξνζσπηθφ θαη επαγγεικαηηθφ (Masten & Obradović, Υαηδερξήζηνπ, 2011α). χγρξνλα εκπεηξηθά δεδνκέλα απφ ηνλ ρψξν ηεο ζρνιηθήο ςπρνινγίαο ππνγξακκίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο αλάπηπμεο ησλ θνηλσληθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ, ηφζν γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε πξνζαξκνγή ηνπο ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ φζν γηα ηελ ςπρηθή αλζεθηηθφηεηα θαη επεμία ησλ ίδησλ θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπο (Hatzichristou, Lykitsakou, Lampropoulou, & Dimitropoulou, Polychroni, Hatzichristou, & Sideridis, 2012). Παξάιιεια, αλαδεηθλχεηαη ε θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή δηάζηαζε ηεο κάζεζεο, επηζεκαίλνληαο ηε δηαζχλδεζε ηεο ζρνιηθήο πξνζαξκνγήο κε ηε ζρνιηθή

38 38 επίδνζε, δηακέζνπ ηεο ελίζρπζεο ησλ θνηλσληθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ. Ζ πξναγσγή ηεο θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθήο αλάπηπμεο ησλ καζεηψλ δελ ζεσξείηαη μερσξηζηή ή ππνβνεζεηηθή δηαδηθαζία πνπ δηελεξγείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηε καζεζηαθή εθπαίδεπζε, αιιά αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Υαηδερξήζηνπ, 2011α. Hatzichristou & Lianos, 2016). Ηδηαίηεξα γηα ηηο νκάδεο πςεινχ θηλδχλνπ, νη νπνίεο ζπρλά εκθαλίδνπλ ειιείκκαηα σο πξνο ηελ επάξθεηά ηνπο, ν ςπρνθνηλσληθφο ηνκέαο απνηειεί βαζηθή παξάκεηξν γηα ηελ εμέιημε ηεο δσήο ηνπο (Masten, Masten & Coatsworth, 1998). Δξεπλεηηθά δεδνκέλα αλαθέξνπλ πσο ηα πνζνζηά ησλ καζεηψλ κε πξνβιήκαηα ςπρηθήο πγείαο ή δπζθνιίεο ζρνιηθήο θαη θνηλσληθήο πξνζαξκνγήο θπκαίλνληαη ζηελ Διιάδα αιιά θαη δηεζλψο κεηαμχ ηνπ 10% κε 20% (Hatzhchristou et al., 2010). ηελ πεξίπησζε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ε ελίζρπζε ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο θαη ε αλάπηπμε θνηλσληθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ θξίλεηαη απαξαίηεηε, κε απνηέιεζκα λα ζπγθαηαιέγεηαη ζηνπο βαζηθνχο ζηφρνπο ησλ πξνγξακκάησλ παξέκβαζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ (Υαηδερξήζηνπ, 2011β). Αλαιπηηθφηεξα, είλαη γεγνλφο φηη ε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ πνπ ηίζεηαη ζε έλα παηδί απφ κηθξή ειηθία, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο γλσζηηθέο θαη καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ απηή ζπλεπάγεηαη, επεξεάδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε δσή ησλ ίδησλ ησλ καζεηψλ κε δηάγλσζε, αιιά θαη ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Ζ αμηνιφγεζε ησλ ςπρνθνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηειεί βαζηθφ ζηνηρείν ηεο αμηνιφγεζήο ηνπο γηα ηελ χπαξμε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, θαζψο απνηεινχλ πξσηνγελή γλσξίζκαηα θαη φρη δεπηεξεχνληα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δπζθνιηψλ κάζεζεο (Sideridis et al., 2006b). Παξάιιεια, ππνζηεξίδεηαη πσο ε πξνβιεπηηθή εγθπξφηεηα γηα ηελ αλίρλεπζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ είλαη πςειφηεξε φηαλ ζηε δηαδηθαζία ηεο δηάγλσζεο δηελεξγείηαη ζπλαμηνιφγεζε ησλ γλσζηηθψλ θαη

39 39 καζεζηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ παηδηψλ κε ηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα (Del Prette, Prette, De Oliveira, Gresham, & Vance, Sideridis, 2007a). Καηά γεληθή νκνινγία φια ηα εκπιεθφκελα κέξε ζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα αλαγλσξίδνπλ ηελ αδήξηηε αλάγθε ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ θνηλσληθψλ, ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη γλσζηηθψλ δπζθνιηψλ ησλ παηδηψλ πνπ παξεκπνδίδνπλ ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, νχησο ψζηε ηα ζρνιεία λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ απνζηνιή ηνπο θαη ηα παηδηά λα θαηαθέξνπλ λα κάζνπλ αλάινγα κε ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο (Υαηδερξήζηνπ, 2011α). Ζ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα θαη ηελ πξνζαξκνγή ηνπ παηδηνχ επηηπγράλεηαη κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε ηνπ αηφκνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ (Bronfrenbrenner & Morris, 2006). Σν πεξηβάιινλ ζην νπνίν αλαπηχζζεηαη θαη αιιειεπηδξά ην παηδί δχλαηαη είηε λα δηεπθνιχλεη είηε λα παξεκπνδίδεη ηελ επάξθεηά ηνπ (Rodger & Ziviani, 2006). Χζηφζν, φπσο απνηππψλεηαη θαη κέζσ ηεο έλλνηαο ηεο ςπρηθήο αλζεθηηθφηεηαο, ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά είλαη εθείλα πνπ εληζρχνπλ ην άηνκν λα ππεξθεξάζεη πηζαλέο δπζθνιίεο. Λακβάλνληαο ππφςε ηε ζεκαζία ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο γηα ηε δσή ηνπ αηφκνπ, εηδηθφηεξα ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ην άηνκν νθείιεη λα μεπεξάζεη κηα ζεηξά απφ αληημνφηεηεο, αλαδεηθλχεηαη ε αλάγθε ελίζρπζεο φισλ ησλ δεμηνηήησλ πνπ ζα ην θαηαζηήζνπλ ηθαλφ λα επηηπγράλεη ηελ θαηάιιειε πξνζαξκνγή ππφ νπνηεζδήπνηε θνηλσληθέο ζπλζήθεο (Masten, 2015). Κνηλσληθή επάξθεηα. Ζ θνηλσληθή επάξθεηα απνηειεί κηα έλλνηα γηα ηελ νπνία έρεη δηαηππσζεί πιήζνο νξηζκψλ, αλάινγσλ κε ηνπο εξεπλεηέο πνπ ηελ έρνπλ κειεηήζεη. Πην ζπγθεθξηκέλα, πξφθεηηαη γηα κηα ζχλζεηε έλλνηα ε νπνία πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά ζπκπεξηθνξηθψλ, γλσζηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, απαξαίηεησλ γηα ηελ επηηπρή θνηλσληθή πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ (Trentacosta & Fine, Υαηδερξήζηνπ, Πνιπρξφλε, Μπεδεβέγθεο, & Μπισλάο, 2008β). χκθσλα κε

40 40 νξηζκέλνπο εξεπλεηέο ν βαζκφο ζηνλ νπνίν ηα παηδηά είλαη ζε ζέζε λα δεκηνπξγνχλ θαη λα δηαηεξνχλ πγηείο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο πξνζδηνξίδεη ηελ θνηλσληθή ηνπο επάξθεηα θαη ηελ ςπρνινγηθή ηνπο πξνζαξκνγή (Cummings, Kaminski, & Merrell, 2008). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο αληαλαθινχλ καζεκέλεο ελέξγεηεο θαη ιεηηνπξγηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ εθδειψλνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη νδεγνχλ ζηε δηαπξνζσπηθή απνηειεζκαηηθφηεηα (Merrell & Gimpel, Michelson, Sugai, Wood, & Kazdin, 2013). Χζηφζν, ν παξαπάλσ νξηζκφο, αλ θαη ζεσξήζεθε αξθεηά πεξηγξαθηθφο, δελ θαηφξζσζε λα απνδψζεη ηε δηάθξηζε κεηαμχ ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ησλ ζπκπεξηθνξψλ, πνπ ζπκπεξηιακβάλεηαη ζηελ έλλνηα ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο. πρλά ν φξνο θνηλσληθή επάξθεηα ρξεζηκνπνηείηαη σο ηαπηφζεκνο κε ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, σζηφζν, ε θνηλσληθή επάξθεηα ηεξαξρηθά ηνπνζεηείηαη πάλσ απφ ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη ηηο πεξηιακβάλεη. Δηδηθφηεξα πξφθεηηαη γηα έλαλ αμηνινγηθφ φξν πνπ αθνξά ζηε ζπλνιηθή απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ θνηλσληθψλ ζπκπεξηθνξψλ ηνπ αηφκνπ θαη βαζίδεηαη ζε ζπκπεξάζκαηα ή θξίζεηο ζρεηηθά κε ηνλ βαζκφ απνηειεζκαηηθήο δηεθπεξαίσζεο ησλ θνηλσληθψλ δξαζηεξηνηήησλ (Υαηδερξήζηνπ, 2011α). χκθσλα κε ηελ Υαηδερξήζηνπ θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηεο (2008β), ε θνηλσληθή επάξθεηα νξίδεηαη σο «ε ηθαλφηεηα αιιειεπίδξαζεο κε ηνπο άιινπο ζε έλα δεδνκέλν θνηλσληθφ πιαίζην κε ηξφπνπο πνπ είλαη θνηλσληθά απνδεθηνί, ιεηηνπξγηθνί θαη κε επηβιαβείο γηα ηνπο άιινπο» (ζ. 15). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο αθνξνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο δεμηφηεηεο ηηο νπνίεο ην άηνκν ζα πξέπεη λα δηαζέηεη, πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί σο ηθαλφ ή φρη ζε έλα δεδνκέλν έξγν. Ο McFall (1982, νπ. αλαθ. ζην Kavale & Forness, 1996) ππνζηεξίδεη πσο ε θνηλσληθή επάξθεηα αλαθέξεηαη ζηελ αμηνιφγεζε βαζηζκέλε ζε θξίζεηο ζρεηηθά κε ην αλ έλα θνηλσληθφ έξγν δηεθπεξαηψζεθε θαηάιιεια, ελψ νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο είλαη νη

41 41 ελέξγεηεο πνπ επηηεινχληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο θνηλσληθέο πεξηζηάζεηο θαηά ηηο νπνίεο απαηηείηαη επαξθήο επίδνζε. Γηα ηνλ Spence (2003), νη θνηλσληθέο δεμηφηεηεο αθνξνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο εκθαλείο γλσζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, απαξαίηεηεο γηα ηε ζεηηθή έθβαζε ηεο αιιειεπίδξαζεο κε ηνπο άιινπο. πλεπψο, ε θνηλσληθή επάξθεηα ζπληζηά κηα έλλνηα πνπ εκπεξηέρεη δηαθξηηέο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, ε εθκάζεζε ησλ νπνίσλ δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηηπρία ηνπ αηφκνπ θαη ζηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο ηνπ (Gresham & Elliott, 1987). Ζ πνιπδηάζηαηε θχζε ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο γίλεηαη αληηιεπηή κέζα απφ ηηο δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο πνπ έρνπλ πξνηαζεί απφ ηνπο εξεπλεηέο σο βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο. Μηα ζχγρξνλε πξνζέγγηζε ηνπ Lim (2010) ππνζηεξίδεη πσο ε θνηλσληθή επάξθεηα απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο, ηηο δεμηφηεηεο κάζεζεο, ηε ζπκκφξθσζε, ηηο δηαπξνζσπηθέο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη ηελ νκαδηθή θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε. Οκνίσο, άιινη εξεπλεηέο εθηηκνχλ πσο ηα ηξία βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο απνηεινχλ: α) ε αληίιεςε, ε απνθσδηθνπνίεζε θαη ε εξκελεία ησλ θνηλσληθψλ λχμεσλ, β) ε επηινγή ηεο θαηάιιειεο αληίδξαζεο θαη γ) ε θαηάιιειε εθδήισζε ηεο θνηλσληθήο αληίδξαζεο (Dodge, Pettit, McClaskey, & Brown, 1986). Δπηρεηξψληαο κηαο αλάινγε ζθαηξηθή πξνζέγγηζε ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο, νη Vaughn θαη Hogan (1990) ζπκπεξηέιαβαλ ζηα ηέζζεξα ζπζηαηηθά ζηνηρεία ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο ηηο ζεηηθέο ζρέζεηο κε ηνπο άιινπο, ηελ αθξηβή θαη θαηάιιειε ειηθηαθά θνηλσληθή γλψζε, ηελ απνπζία δπζπξνζαξκνζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ηελ εθδήισζε θνηλσληθά απνηειεζκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, γηα ηνλ Gresham (1986), ε θνηλσληθή επάξθεηα πεξηιακβάλεη ηξεηο επηκέξνπο δηαζηάζεηο, ηελ πξνζαξκνζκέλε ζπκπεξηθνξά, δειαδή, ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ην άηνκν έρεη θαηαθηήζεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ αλεμαξηεζία θαη θνηλσληθή επζχλε ζε ζπλάξηεζε κε ηηο θνηλσληθέο

42 42 θαη πεξηβαιινληηθέο ζπλζήθεο, ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο θαη ηηο ζρέζεηο κε ηνπο ζπλνκειίθνπο. Τηνζεηψληαο ηελ αμηνινγηθή ζεψξεζε ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο, ε θνηλσληθή επάξθεηα δχλαηαη λα νξηζηεί κε φξνπο θνηλσληθήο εγθπξφηεηαο σο ε πξφβιεςε φηη έλα άηνκν ζα εθδειψζεη ζπγθεθξηκέλε ζπκπεξηθνξά ππφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο (Gresham, 1986). Βάζεη απηήο ηεο πξνζέγγηζεο ηα θνηλσληθά ειιείκκαηα πνπ δχλαηαη λα εκθαλίζεη έλα άηνκν δηαθξίλνληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο. ηελ πξψηε πεξίπησζε, ην άηνκν ελδέρεηαη λα εκθαλίδεη έιιεηκκα ζε επίπεδν δεμηνηήησλ, δειαδή λα κελ δηαζέηεη ηηο απαηηνχκελεο θνηλσληθέο θαη γλσζηηθέο δεμηφηεηεο. ηε δεχηεξε πεξίπησζε, ην έιιεηκκα εληνπίδεηαη ζε επίπεδν εθδήισζεο ηεο δεμηφηεηαο, θαζψο ην άηνκν δχλαηαη λα δηαζέηεη ηε δεμηφηεηα, σζηφζν λα κελ κπνξεί λα ηελ εθδειψζεη κε ηνλ θαηάιιειν ηξφπν. Σέινο, είλαη πηζαλή ε χπαξμε ειιεηκκάησλ απηνειέγρνπ, κε απνηέιεζκα λα εθδειψλνληαη παξεκπνδηζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, νη νπνίεο δπζρεξαίλνπλ ηελ απφθηεζε θαη ηελ εθδήισζε ησλ θαηάιιεισλ θνηλσληθψλ ζπκπεξηθνξψλ (Kavale & Forness, 1996). Ζ αλάπηπμε ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο ησλ παηδηψλ είλαη θαζνξηζηηθή γηα ηε κειινληηθή ηνπο πνξεία, θαζψο ζπλδέεηαη κε ηε ζρνιηθή επίδνζε, ηελ ζρνιηθή πξνζαξκνγή αιιά θαη κε ηε γεληθφηεξε πξνζαξκνγή πνπ ζα εκθαλίζνπλ θπξίσο ζηελ εθεβηθή ειηθία, αιιά θαη σο ελήιηθεο (Cummings et al., 2008). Σα απνηειέζκαηα κειεηψλ επηζεκαίλνπλ πσο νη καζεηέο κε έιιεηκκα ζηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, απνηεινχλ νκάδα πςεινχ θηλδχλνπ γηα ηελ εθδήισζε πνιιψλ θνηλσληθψλ δπζθνιηψλ, φπσο απφξξηςε απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο, ζρνιηθή δηαξξνή θαη εθδήισζε αληηθνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο ζηελ εθεβηθή ειηθία (Cummings et al., Snyder, Reid, & Patterson, 2003). Αλαιπηηθφηεξα, ε αλάπηπμε θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ ζηελ παηδηθή ειηθία απνηειεί αξλεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ εζσηεξηθεπκέλσλ πξνβιεκάησλ ησλ

43 43 εθήβσλ καζεηψλ (Burt, Obradovic, Long, & Masten, 2008). Δπίζεο, εκπεηξηθά δεδνκέλα αλαθέξνπλ πσο ε αδπλακία αλάπηπμεο θνηλσληθψλ δεμηνηήησλ θαη ζχλαςεο δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ είλαη πηζαλφ λα εληζρχζνπλ ηελ εκθάληζε ζπκπησκάησλ ζηνλ ηνκέα ηεο ςπρηθήο πγείαο (Bornstein, Hahn, & Haynes, 2010), φπσο θαηάζιηςε θαη θνηλσληθή θνβία (Erath, Flanagan, & Bierman, Gazelle & Ladd, 2003). Δμίζνπ ζεκαληηθή θξίλεηαη ε απφξξηςε απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο θαη ε θνηλσληθή απνκφλσζε, θαζψο ζπρλά νη πεξηζσξηνπνηεκέλνη καζεηέο πηνζεηνχλ αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη εληάζζνληαη ζε νκάδεο ζπλνκειίθσλ κε απνθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά, ελψ παξάιιεια δπζπξνζαξκνζηηθή πξνβιέπεηαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπο σο ελήιηθεο θαη ε γεληθφηεξε πξνζαξκνγή (Dishion & Patterson, Trentacosta & Shaw, 2009). Δξεπλεηηθά δεδνκέλα ζπλδένπλ ηελ απφξξηςε απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο κε ηε ζρνιηθή άξλεζε, ηε κεησκέλε επίδνζε, ηελ εκθάληζε δπζθνιηψλ ζπλαηζζεκαηηθήο πξνζαξκνγήο θαη πξνβιεκάησλ ζπκπεξηθνξάο (Ladd, Herald, & Andrews, Masten et al., 2006). πλαηζζεκαηηθή επάξθεηα. Ο φξνο ζπλαηζζήκαηα αλαθέξεηαη «ζε εζσηεξηθέο, ζσκαηηθέο αιιαγέο θαη αηζζήζεηο, ζε εμσηεξηθέο αιιαγέο ζηε ζπκπεξηθνξά (φπσο εθθξάζεηο ηνπ πξνζψπνπ, αιιαγέο ζηε θσλή ), ζθέςεηο γηα φζα ζπκβαίλνπλ, θαζψο θαη ζηηο ζπλέπεηεο πνπ έρνπλ νη αιιαγέο απηέο ζε άιινπο αλζξψπνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηθνηλσλίαο» (Υαηδερξήζηνπ, 2008β, ζ. 28). Πξφθεηηαη γηα κηα δηεξγαζία αιιειεπίδξαζεο θαη ηαπηφρξνλσλ αιιαγψλ ζηα ππνζπζηήκαηα ηνπ νξγαληζκνχ, έπεηηα απφ ηελ αμηνιφγεζε ησλ εμσηεξηθψλ ή εζσηεξηθψλ εξεζηζκάησλ πνπ αμηνινγνχληαη σο ζεκαληηθά γηα ην άηνκν (Scherer, 2005). Έλαο άιινο γεληθφο νξηζκφο ππνζηεξίδεη πσο ηα ζπλαηζζήκαηα αληηπξνζσπεχνπλ εζσηεξηθέο ππνθεηκεληθέο θαηαζηάζεηο πνπ κπνξνχλ λα αιιάδνπλ απφ ζηηγκή ζε ζηηγκή (Βνζληάδνπ, 2001). Οξηζκέλα ζπλαηζζήκαηα θαίλεηαη λα ζπκβαίλνπλ ρσξίο πξφζεζε, ελψ άιια πξνθαινχληαη απφ ζθέςεηο θαη θίλεηξα. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε ηνπ αηφκνπ έγθεηηαη ζηελ αλάπηπμε

44 44 ησλ ζπλαηζζεκάησλ πνπ βηψλεη, θαζψο θαη ζηελ αληίιεςε πνπ έρεη γη απηά, ζηνλ έιεγρν θαη ηε ξχζκηζή ηνπο. ηαδηαθά, δειαδή, ην άηνκν αλαπηχζζεη κεραληζκνχο κέζσ ησλ νπνίσλ καζαίλεη λα δηαρεηξίδεηαη θαη λα ειέγρεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ αλάινγα κε ηηο θαηαζηαζηαθέο ζπλζήθεο, ελψ ε ηθαλφηεηα αλαγλψξηζεο ησλ ζπλαηζζεκάησλ ζηνλ εαπηφ θαη ζηνπο άιινπο θαη ε ηθαλφηεηα δηαρείξηζήο ηνπο απνηεινχλ ζεκαληηθά ζηάδηα ηεο αλαπηπμηαθήο πνξείαο ηνπ αηφκνπ (Υαηδερξήζηνπ, 2011β). Ο φξνο ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα δειψλεη ηελ ηθαλφηεηα ελφο αηφκνπ λα εθθξάδεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ απνηειεζκαηηθά θαηά ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπ κε ηνπο άιινπο (Saarni, 1990). Δηδηθφηεξα ε Saarni (1999) φξηζε ηε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα σο ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα επηδεηθλχεη πξνζσπηθή επάξθεηα ζε θνηλσληθέο αιιαγέο πνπ εγείξνπλ ζπλαηζζεκαηηθέο αληηδξάζεηο. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα ηνπ αηφκνπ πξαγκαηψλεηαη κέζα απφ έλα ζχλνιν δεμηνηήησλ, νη νπνίεο αλαπηχζζνληαη κε ηε ζπλαηζζεκαηηθή θνηλσληθνπνίεζε θαη είλαη θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο ηφζν γηα ηηο ελδνπξνζσπηθέο φζν θαη γηα ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο. ηηο βαζηθέο δεμηφηεηεο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο ζπγθαηαιέγνληαη ε επίγλσζε ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο θαηάζηαζεο ελφο αηφκνπ, ε αλαγλψξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ε πηζαλφηεηα δηαθνξνπνίεζήο ηνπο βάζεη ηνπ πνιηηηζκηθνχ πιαηζίνπ, ε ρξήζε ηνπ θαηάιιεινπ ζπλαηζζεκαηηθνχ ιεμηινγίνπ, ε ελζπλαίζζεζε, ε αλαγλψξηζε πηζαλήο δηαθνξνπνίεζεο ηεο εζσηεξηθήο ζπλαηζζεκαηηθήο θαηάζηαζεο απφ ηελ εθδεινχκελε ζπκπεξηθνξά θαη ε επίγλσζε ησλ πνιηηηζκηθψλ θαλφλσλ γηα ηε ξχζκηζε ηεο ζπκπεξηθνξάο (Υαηδερξήζηνπ, 2011β). χκθσλα κε κηα πην πξφζθαηε πξνζέγγηζε, ε Υαηδερξήζηνπ θαη νη ζπλεξγάηεο ηεο (2008β) αλαθέξνπλ πσο ε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα ζπλίζηαηαη ζηνλ βαζκφ αλαγλψξηζεο θαη δηαρείξηζεο ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ ίδηνπ ηνπ αηφκνπ θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ θαη ρξήζεο ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ ξχζκηζεο ζπλαηζζεκάησλ θαη αληηκεηψπηζεο ηνπ ζηξεο κε

45 45 βάζε ηηο εθάζηνηε θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Ο Goleman (1998) ππνζηεξίδεη πσο ζηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο αλήθεη ε ηθαλφηεηα αλαγλψξηζεο θαη ξχζκηζεο ησλ ζπλαηζζεκάησλ, αιιά θαη ηθαλφηεηεο θνηλσληθήο επίγλσζεο, φπσο ε ελζπλαίζζεζε θαη ε δηαρείξηζε ζρέζεσλ. Μηα ηδηαίηεξα ζεκαληηθή δεμηφηεηα πνπ πεξηιακβάλεηαη ζε φιεο ηηο πξνζεγγίζεηο γηα ηελ απφδνζε ηεο έλλνηαο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο απνηειεί ε ξχζκηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηηο δεμηφηεηεο πνπ αλαπηχζζεη ην άηνκν γηα λα ειέγρεη θαη λα θαηεπζχλεη ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπ έθθξαζε, λα είλαη ζε ζέζε λα νξγαλψλεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ζε έληνλεο ζπλαηζζεκαηηθέο θαηαζηάζεηο θαη παξάιιεια λα θαζνδεγείηαη απφ ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ηνπ εκπεηξίεο (Gross & Thompson, 2007). Αληηζηνίρσο, ε Denham (1998, νπ. αλαθ. Domitrovich, Cortes, & Greenberg, 2007) θαη ε Saarni (1999) δηαηξνχλ ηε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα ζηε ξχζκηζε, ηελ επίγλσζε, ηελ έθθξαζε θαη ηελ αλαγλψξηζε ζπλαηζζεκάησλ, θαζψο θαη ηελ επίγλσζε θαηαζηάζεσλ, νη νπνίεο εμππεξεηνχλ γλσζηηθέο δεμηφηεηεο, φπσο πξνζνρή, αλαζηαιηηθφο έιεγρνο θαη επίιπζε πξνβιεκάησλ. Όπσο θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ην άηνκν εκθαλίδεη ειιεηκκαηηθέο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο, ε αλεπαξθήο αλάπηπμε ησλ ζπλαηζζεκαηηθψλ δεμηνηήησλ ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζηελ εκθάληζε δπζπξνζαξκνζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ ηφζν ζηελ παηδηθή ειηθία φζν θαη ζηελ ελήιηθή δσή (Goleman, 1998). Δηδηθφηεξα, ε εκθάληζε ζπλαηζζεκαηηθψλ δπζθνιηψλ θαηά ηελ παηδηθή ειηθία έρεη ζπλδεζεί κε παξαβαηηθφηεηα, αληηθνηλσληθή ζπκπεξηθνξά, ζρνιηθή δηαξξνή θαη δπζθνιία ζχλαςεο δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ ζε έθεβνπο καζεηέο θαη ελήιηθεο. Αληίζεηα, ε αλάπηπμε ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο θαηά ηελ πξψηε ζρνιηθή ειηθία απνηειεί πξνβιεπηηθφ παξάγνληα γηα ηε κειινληηθή ζρνιηθή επίδνζε ηνπ παηδηνχ θαη ηελ ςπρνινγηθή ηνπ πξνζαξκνγή (Holland & Merrell, 1998). Οη Joseph θαη Strain (2003) ππνζηεξίδνπλ πσο έλα παηδί θνηλσληθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά

46 46 αλεπηπγκέλν ραξαθηεξίδεηαη απφ απηνπεπνίζεζε θαη θηιηθφηεηα, είλαη θαιφο αθξναηήο θαη αλαπηχζζεη θαιέο ζρέζεηο κε ηνπο ζπλνκειίθνπο. Παξάιιεια, είλαη ζε ζέζε λα επηδεηθλχεη ππνκνλή θαη επηκνλή απέλαληη ζε δχζθνιεο δξαζηεξηφηεηεο, λα δηεθπεξαηψλεη επηηπρψο έξγα πςειψλ απαηηήζεσλ, ελψ έρεη αλεπηπγκέλε γισζζηθή επάξθεηα θαη επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο. Υαξαθηεξίδεηαη απφ αηζηνδνμία, εξεκία θαη ζπάληα εκθαλίδεη μεζπάζκαηα ζπκνχ ή αλεμέιεγθηεο παξνξκήζεηο (Υαηδερξήζηνπ & ζπλ., 2008β). Απηναληίιεςε. H έλλνηα ηεο απηναληίιεςεο αθνξά ζηελ αληίιεςε πνπ έρεη έλα άηνκν γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη δηακνξθψλεηαη απφ ηηο εκπεηξίεο πνπ βηψλεη ην άηνκν ζην πεξηβάιινλ ηνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε δηακφξθσζε ηεο απηναληίιεςεο ελφο καζεηή επεξεάδεηαη θπξίσο απφ ηελ ελίζρπζε πνπ ιακβάλεη απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη ηνπο ζεκαληηθνχο άιινπο (Shavelson, Hubner, & Stanton, 1976). χκθσλα κε ηνλ Burns (2003) ε απηναληίιεςε αλαθέξεηαη ζην ζχλνιν ησλ πεπνηζήζεσλ θαη ζηάζεσλ πνπ δηακνξθψλεη ην άηνκν γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Ζ ζεκαζία ηεο απηναληίιεςεο γηα ην ίδην ην άηνκν θαη γηα ην πεξηβάιινλ ηνπ είλαη αλακθηζβήηεηε, θαζψο νη αληηιήςεηο θάπνηνπ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ επεξεάδνπλ ηηο ελέξγεηέο ηνπ θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπκπεξηθέξεηαη, ελψ αληηζηνίρσο νη πξάμεηο ηνπ ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηιακβάλεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ (Shavelson et al., 1976). Ζ αληίιεςε ηνπ εαπηνχ θαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ αηφκνπ απνηεινχλ δχν έλλνηεο πνπ ζπζρεηίδνληαη ζε κεγάιν βαζκφ, σζηφζν ε ζρέζε ηνπο θξίλεηαη ακθίδξνκε, κε απνηέιεζκα λα απαηηείηαη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε. Πην αλαιπηηθά, ε απηναληίιεςε ζπληζηά κία έλλνηα ε νπνία, ζχκθσλα κε ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα, βξίζθεηαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε πιήζνο αηνκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ζπκπεξηθνξψλ, φπσο ε ζρνιηθή επίδνζε, νη επαγγεικαηηθέο επηινγέο, νη θνηλσληθέο ζρέζεηο θαη ελ γέλεη ε ςπρηθή ηζνξξνπία ηνπ αηφκνπ (Wigfield & Karpathian, 1991).

47 47 Λακβάλνληαο ππφςε ηηο παξαπάλσ πξνεθηάζεηο ηεο ελ ιφγσ έλλνηαο, θαζίζηαηαη ζαθέο πσο ε απηναληίιεςε, είηε είλαη ην απνηέιεζκα ησλ ελεξγεηψλ ηνπ αηφκνπ, είηε έλαο παξάγνληαο πνπ επηδξά ζηελ εθδήισζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ, απνηειεί βαζηθφ ζηνηρείν ηεο εθπαίδεπζεο θαη εηδηθφηεξα ηεο εθπαηδεπηηθήο αμηνιφγεζεο (Shavelson et al., 1976). Γεδνκέλνπ πσο ε έλλνηα ηνπ εαπηνχ ζπληζηά κηα πνιπδηάζηαηε θαηαζθεπή κε γλσζηηθέο, ζπλαηζζεκαηηθέο θαη ζπκπεξηθνξηθέο δηαζηάζεηο (Δπθιείδε & Κάληαο, Harter, 1999), ε απηνεθηίκεζε απνηειεί κηα έλλνηα αξθεηά ζπλαθή κε ηελ απηναληίιεςε. Δηδηθφηεξα, ππνζηεξίδεηαη πσο δχν βαζηθέο ζπληζηψζεο ηεο έλλνηαο ηνπ εαπηνχ είλαη ε απηναληίιεςε ή ε απηνεηθφλα θαη ε απηνεθηίκεζε ή ε ζθαηξηθή απηναμία (Harter, 2006). Οξηζκέλνη εξεπλεηέο, κάιηζηα, ηαπηίδνπλ ηνπο δχν φξνπο κεηαμχ ηνπο, ζεσξψληαο φηη ε απηναληίιεςε πεξηιακβάλεη δχν πηπρέο, ηελ πεξηγξαθηθή, πνπ απνηειεί ηε γλσζηηθή ζπληζηψζα, θαη ηελ αμηνινγηθή. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, άιινη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ πσο νη δχν έλλνηεο δηαθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο, θαζψο ε απηναληίιεςε ζπλίζηαηαη ζηε γλσζηηθή πηπρή ηεο απηναμηνιφγεζεο ηνπ αηφκνπ, ελψ ε απηνεθηίκεζε απνδίδεη ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηεο δηάζηαζε θαη αληαλαθιά ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ην άηνκν απνδέρεηαη θαη επηδνθηκάδεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζπλνιηθά (Λενληαξή, 1998). Αλαιπηηθφηεξα, ε απηνεθηίκεζε πεξηιακβάλεη ηε δηάζηαζε ηεο έγθξηζεο ή ηεο απφξξηςεο θαη δείρλεη ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν ην ίδην ην άηνκν ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ ηθαλφ, ζεκαληηθφ, επηηπρεκέλν θαη άμην. Απνηειεί ηελ πξνζσπηθή θξίζε γηα ηελ αμία, ε νπνία εθθξάδεηαη απφ ηε ζηάζε πνπ θαηέρεη ην άηνκν απέλαληη ζηνλ εαπηφ ηνπ (Pajares & Schunk, 2001). ε θάζε πεξίπησζε σζηφζν, ε ζπζρέηηζε ησλ δχν ελλνηψλ είλαη αλακθηζβήηεηε. Ζ απηναληίιεςε απνηειεί κηα πνιπδηάζηαηε έλλνηα (Harter, 2006), ε νπνία πεξηιακβάλεη ηελ πεξηγξαθηθή γλσζηηθή εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ θαη, πην ζπγθεθξηκέλα,

48 48 ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην άηνκν αληηιακβάλεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ ζε ζρέζε κε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο δσήο ηνπ, αλάινγα κε ηελ αμηνινγηθή ζεκαζία ηνπο γηα ην ίδην ην άηνκν (Λενληαξή & Γηαιακάο, Πνιπρξφλε, 2006α). Με βάζε ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα πνπ ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο πνιπδηάζηαηεο θχζεο ηεο απηναληίιεςεο πξφθεηηαη γηα έλα ελλνηνινγηθφ θαηαζθεχαζκα ην νπνίν πεξηιακβάλεη κηα γεληθή θαη πνιιέο επηκέξνπο εηθφλεο ηνπ εαπηνχ, πνπ ε θαζεκηά ηνπο ππνδειψλεη ηε δηαθνξεηηθή έκθαζε πνπ δίλεηαη ζε θάζε πηπρή ηνπ εαπηνχ (Λενληαξή, Marsh & Shavelson, 1985). Δηδηθφηεξα, ζχκθσλα κε ην ηεξαξρηθφ κνληέιν πνπ έρεη πξνηαζεί απφ ηνλ Shavelson θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ (1976), ε απηναληίιεςε κνηάδεη κε ππξακίδα, ζηελ θνξπθή ηεο νπνίαο βξίζθεηαη ε γεληθή απηναληίιεςε, ε νπνία βαζίδεηαη ζηηο αηνκηθέο εκπεηξίεο θαη δηαρσξίδεηαη ζε αθαδεκατθή θαη κε αθαδεκατθή. Ζ αθαδεκατθή απηναληίιεςε εκθαλίδεη άκεζε ζπζρέηηζε κε ηε ζρνιηθή επίδνζε θαη δηαθξίλεηαη ζε ζεκαηηθέο πεξηνρέο, πεξηιακβάλνληαο ηνκείο, φπσο ε γιψζζα θαη ηα καζεκαηηθά, ελψ ε κε αθαδεκατθή απηναληίιεςε αθνξά ζηνλ θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθφ θαη ηνλ ζσκαηηθφ ηνκέα (Πνιπρξφλε, 2006α. Φηιηππάηνπ & Σδαηδάθε, 2013). Σα ηειεπηαία ρξφληα ην ελδηαθέξνλ ησλ εξεπλεηψλ έρεη επηθεληξσζεί ζηε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ηεο απηναληίιεςεο θαη ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο, δεδνκέλνπ φηη έρεη παξαηεξεζεί κεγάινο βαζκφο ζπζρέηηζεο αλάκεζα ζηηο δχν έλλνηεο (Huang, Marsh et al., 2015), ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα ηε ζρνιηθή απηναληίιεςε, δειαδή ηελ αληίιεςε πνπ έρεη ν καζεηήο γηα ηηο επηκέξνπο ηθαλφηεηεο ζηνλ καζεζηαθφ ηνκέα (Marsh et al., 2016). Βάζεη ηεο ζεσξίαο ηεο αλάπηπμεο ησλ δεμηνηήησλ, νη επηδφζεηο ησλ παηδηψλ ζην ζρνιείν απέλαληη ζηα εθάζηνηε καζεζηαθά έξγα ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά ζηε δηακφξθσζε ηεο ζρνιηθήο ηνπο απηναληίιεςεο, δειαδή ζηελ πεπνίζεζε πνπ δηακνξθψλνπλ αλαθνξηθά κε ην αλ νη ηθαλφηεηέο ηνπο θξίλνληαη επαξθείο ζε καζεζηαθφ επίπεδν (Marsh & Craven, 2006). Απφ ηελ άιιε

49 49 πιεπξά, ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο απηνελίζρπζεο, ε απηναληίιεςε πξνυπάξρεη θαη επεξεάδεη αηηησδψο ηε ζρνιηθή επίδνζε, κε ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα λα αλαθέξνπλ πσο ε ζρνιηθή απηναληίιεςε απνηειεί ζεκαληηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο θηλεηνπνίεζεο θαη ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ (Kurtz-Costes & Schneider, Marsh & Craven, 2006). πλεπψο, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ηεο απηναληίιεςεο θαη ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο είλαη αληηθαηηθά, αλαδεηθλχνληαο κηα ακθίδξνκε πνξεία κεηαμχ ησλ δχν ζπζρεηηδφκελσλ ελλνηψλ. Αξθεηνί εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη ε αξλεηηθή απηναληίιεςε ησλ παηδηψλ νθείιεηαη ζε αθαηάιιειεο ζπλζήθεο κάζεζεο θαη κεησκέλα θίλεηξα (Covington & Beery, 1976). Δπίζεο, ζπρλά νη καζεηέο ελδέρεηαη λα πξνζιακβάλνπλ κε ιαλζαζκέλν ηξφπν ηα κελχκαηα ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, κε απνηέιεζκα ν ζπλδπαζκφο ησλ αηνκηθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ λα ζπκβάιιεη ζηε δηακφξθσζε αξλεηηθήο απηναληίιεςεο. Αλαιπηηθφηεξα, νη καζεηέο είλαη πηζαλφ λα εξκελεχνπλ ηα ιάζε ηνπο σο απνηπρία θαη φρη σο αλαπφζπαζην κέξνο ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο, ελψ παξάιιεια ζηνρεχνπλ ζηηο εμσηεξηθέο ακνηβέο, πεξηνξίδνληαο ζεκαληηθά ηελ αλάπηπμε εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ. Δπηπξνζζέησο, ην αληαγσληζηηθφ θιίκα πνπ θαιιηεξγείηαη πνιιέο θνξέο εληφο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ηνπο καζεηέο ζε απνθπγή ησλ καζεζηαθψλ έξγσλ, ηδίσο φηαλ νη ίδηνη εθηηκνχλ φηη νη απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ είλαη πςειέο, αλψηεξεο απφ ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο. H ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα παηδηώλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλόεζεο. ην παξειζφλ, ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα πνπ αθνξνχζαλ ζηα ςπρνθνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ήηαλ πεξηνξηζκέλα, θαζψο ν κεγαιχηεξνο αξηζκφο ησλ κειεηψλ εζηίαδε ζηε δηεξεχλεζε ησλ γλσζηηθψλ θαη καζεζηαθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ καζεηψλ απηψλ, παξακειψληαο ηηο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο πνπ ελδερνκέλσο ζπλππήξραλ (Πνιπρξφλε,

50 Sideridis, 2007a). Χζηφζν, ηα ηειεπηαία είθνζη ρξφληα, ε δηεζλήο έξεπλα αλέδεημε ηελ ηζρπξή ζχλδεζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ κε πξφζζεηεο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο θαη πξνβιήκαηα πξνζαξκνγήο ζην ζρνιείν (Burton, Kagan, & Clements, Γφηθνπ-Απιίδνπ, Riddick, 2009), γεγνλφο πνπ αχμεζε ην ελδηαθέξνλ ησλ εξεπλεηψλ γηα ζρεηηθέο κειέηεο. χκθσλα κε εκπεηξηθέο κειέηεο, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηεινχλ νκάδα πςεινχ θηλδχλνπ γηα ηελ εθδήισζε ςπρνθνηλσληθψλ ειιεηκκάησλ ζπγθξηηηθά κε ηνπο ηππηθνχο ζπλνκειίθνπο ηνπο (Kavale & Forness, Πνιπρξφλε, 2011). Οη θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο εληνπίδνληαη ζε καζεηέο ηφζν ηεο πξσηνβάζκηαο φζν θαη ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο, ελψ ζπρλά παξαηεξνχληαη θαη ζε καζεηέο λεπηαγσγείνπ, πξνηνχ ηεζεί αθφκε ε δηάγλσζε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ (Forness & Kavale, Kavale, 2005). πλήζσο νη πξψηεο καζεζηαθέο εκπεηξίεο πνπ βηψλνπλ νη καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο είλαη αξλεηηθέο, θαζψο ελδέρεηαη λα ζπλνδεχνληαη απφ δπζθνιίεο θαη ειιείκκαηα ζε πνηθίινπο καζεζηαθνχο θαη γλσζηηθνχο ηνκείο, φπσο ηελ αλάγλσζε, ηελ νξζνγξαθία, ηα καζεκαηηθά θαη ηε κλεκνληθή ηθαλφηεηα (Reid, Lienemann, & Hagaman, Swanson et al., 2013). Ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε φπνπ ε δηαξθήο ρακειή επίδνζε ησλ καζεηψλ νδεγεί ζε κηα ζεηξά επαλαιακβαλφκελσλ απνηπρηψλ, είλαη πηζαλφ απηέο νη ζρνιηθέο εκπεηξίεο λα επεξεάζνπλ ζεκαληηθά ηα ςπρνθνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ καζεηψλ απηψλ, πεξηνξίδνληαο ηε κεηέπεηηα θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο επάξθεηα, ηφζν εληφο φζν θαη εθηφο ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο (Kavale & Mostert, 2004). Δηδηθφηεξα, νη θαζεκεξηλέο δπζθνιίεο θαη νη ελδερφκελεο ζρνιηθέο απνηπρίεο πνπ βηψλνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη πηζαλφ λα νδεγήζνπλ ζε αηζζήκαηα απνγνήηεπζεο, καηαίσζεο θαη ληξνπήο, θαζψο νη ελ ιφγσ καζεηέο αηζζάλνληαη φηη δελ επηηπγράλνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη φηη πζηεξνχλ ζε ζρέζε κε ηνπο

51 51 ζπκκαζεηέο ηνπο. Ζ ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο θαηάζηαζε ζπλνδεχεηαη απφ αηζζήκαηα κνλαμηάο, ακθηζβήηεζεο θαη ακθηβνιίαο γηα ηνλ εαπηφ ηνπο (Bryan, Burstein, & Ergul, 2004). Πην ζπγθεθξηκέλα, έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ ησλ καζεηψλ κε αλαπηπμηαθέο δηαηαξαρέο απφ 25% θαη άλσ βηψλεη αηζζήκαηα κνλαμηάο, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ζηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο είλαη πνιχ ρακειφηεξν (Pavri & Luftig, 2001). Παξάιιεια, εκθαλίδνπλ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο ζηηο ηθαλφηεηέο ηνπο θαη αηζζάλνληαη αβνήζεηνη (Siderids, 2003). Αλαιπηηθφηεξα, εξεπλεηηθά δεδνκέλα αλαθέξνπλ πσο ηα παηδηά απηά είλαη πηζαλφ λα είλαη ηδηαίηεξα κνλαρηθά κε ρακειή απηνεθηίκεζε, παξνπζηάδνπλ έιιεηςε ειέγρνπ θαη αδηθαηνιφγεηεο απνπζίεο (Kavale & Mostert, 2004), ζρνιηθή δηαξξνή (Deshler, 2005), ελψ ε απνθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά δχλαηαη λα νδεγήζεη ζε παξαβαηηθφηεηα (Cartledge, 2005), αθφκε θαη θαηάζιηςε (Αλησλίνπ & Γάθε, Sideridis, 2006a). Δπίζεο, νη δπζθνιίεο ζηε ζπλαηζζεκαηηθή απηνξξχζκηζε θαη ηελ θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε εθδειψλνληαη κε ζπλήζεηο αληηδξάζεηο ηηο εθξήμεηο ζπκνχ θαη παξνξκεηηθφηεηαο, επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζην πεξηβάιινλ ηνπο (Bryan et al., Πνιπρξφλε, 2011), ελψ δελ απνθιείεηαη θαη ε εθδήισζε απάζεηαο ή εζσζηξέθεηαο (Grigorenko, 2001). Όπσο είλαη αλακελφκελν, ε θαηάζηαζε απηή επεξεάδεη ηε ζρνιηθή ηνπο επίδνζε, κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη έλαο θαχινο θχθινο, ρσξίο αξρή θαη ηέινο. Παξάιιεια, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ε παξνπζία ηνπο ζηελ ηάμε ζπλνδεχεηαη απφ ακεραλία θαη ζηξεο, ηδηαίηεξα ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ θαινχληαη λα επηηειέζνπλ θάπνην καζεζηαθφ έξγν (Whitaker Sena, Lowe, & Lee, 2007). Πην ζπγθεθξηκέλα, νη καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο βηψλνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ζηε ζρνιηθή ηάμε σο κηα θαηάζηαζε απεηιεηηθή, πνπ ηνπο επηθνξηίδεη κε ηδηαίηεξν ζηξεο, θαζψο αλά πάζα ζηηγκή αλεζπρνχλ φηη ζα απνηχρνπλ καζεζηαθά θαη ζα απνθαιπθζνχλ ηα ειιείκκαηά ηνπο (Lufi, Okasha, & Cohen, 2004). Ηδηαίηεξα ζε πεξηπηψζεηο δηαγσληζκάησλ ή

52 52 θαηαζηάζεσλ φπνπ ζα πξέπεη λα εθηεζνχλ ζε θνηλφ, ην άγρνο ηεο αμηνιφγεζεο θαη ν θφβνο ηεο απνηπρίαο είλαη απμεκέλα, κε απνηέιεζκα λα απνθεχγνπλ ηελ εκπινθή ζηα παξαπάλσ έξγα θαη ζπρλά λα νδεγνχληαη ζηελ απφζπξζε. Παξάιιεια, θάζε ζηηγκή ειινρεχεη ν θφβνο ηεο θνξντδίαο θαη ηεο απφξξηςεο απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, γεγνλφο πνπ εληζρχεη ηηο ηάζεηο απφζπξζεο θαη απνκφλσζεο ησλ καζεηψλ απηψλ (Bryan et al., Wiener & Schneider, 2002). Μηα κεηα-αλάιπζε εξεπλψλ (Nelson & Harwood, 2011) εληφπηζε πςειφηεξα επίπεδα άγρνπο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο ρσξίο δπζθνιίεο. Ζ εθδήισζε ηνπ άγρνπο είλαη πηζαλφ λα ζπλνδεχεηαη απφ δηαηαξαρέο χπλνπ θαη ζσκαηηθνχο πφλνπο, ρσξίο ηελ χπαξμε εκθαλνχο ζσκαηηθήο αηηίαο (Παληειηάδνπ, 2011). Μάιηζηα, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο ε παξαπάλσ ζηάζε δχλαηαη λα νδεγήζεη ηνπο καζεηέο αθφκε θαη ζηελ εθδήισζε ζπκπησκάησλ θαηάζιηςεο (Maag & Reid, 2006). ε κηα αλαζθφπεζε ηεο βηβιηνγξαθίαο ν Sideridis (2006a) αλαθέξεη πσο ζην 88% ησλ εξεπλψλ πνπ κειέηεζε θαη αθνξνχζαλ ζε καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο, νη καζεηέο απηνί εκθάληζαλ πςειφηεξα επίπεδα θαηάζιηςεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ηππηθνχο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Σε ζπλαηζζεκαηηθή θαηάζηαζε ησλ καζεηψλ απηψλ είλαη πηζαλφ λα επηβαξχλεη ην γεγνλφο πσο αηζζάλνληαη πσο δελ αληαπνθξίλνληαη ζηηο πξνζδνθίεο ησλ γνλέσλ θαη ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηνπο, απνγνεηεχνληαο ηνπο ζε κεγάιν βαζκφ (Πνιπρξφλε, 2011). Δπίζεο, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ πεξηνξηζκέλεο δεμηφηεηεο επηθνηλσλίαο, κε απνηέιεζκα λα δπζρεξαίλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν ε ζχλαςε δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ (Kavale & Mostert, McNamara, Willoughby, & Chalmers, 2005). Δηδηθφηεξα, δελ αλαιακβάλνπλ πξσηνβνπιίεο, ζπάληα μεθηλνχλ κηα θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε θαη ζπρλά εκθαλίδνπλ κε ζπκβαηή θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ππφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο (Forgan & Vaughn, 2000), γεγνλφο πνπ ηνπο νδεγεί ζε ρακειά επίπεδα δεκνηηθφηεηαο (Smith, 2004) θαη ελδέρεηαη λα ηνπο πεξηζσξηνπνηήζεη.

53 53 Χο βαζηθέο αηηίεο γηα ηελ εθδήισζε θνηλσληθά αθαηάιιεισλ ζπκπεξηθνξψλ ζεσξείηαη ε ειιηπήο ηθαλφηεηα αληίιεςεο θαη εξκελείαο ησλ ζπλζεθψλ θαη ησλ εξεζηζκάησλ ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο θαη ε αδπλακία θαηαλφεζεο αηηίνπ-απνηειέζκαηνο ζην πιαίζην ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ, ε νπνία πεξηνξίδεη ηελ πξνβιεπηηθή ηνπο ηθαλφηεηα γηα ηελ έθβαζε κηαο θνηλσληθήο πεξίζηαζεο (Παληειηάδνπ, 2011). Παξάιιεια, εληνπίδνληαη δπζθνιίεο αλαθνξηθά κε ηελ έθθξαζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπο θαη ηελ θαηαλφεζε κε ιεθηηθψλ κελπκάησλ επηθνηλσλίαο άιισλ αηφκσλ (Πνιπρξφλε, 2011). Λακβάλνληαο ππφςε ην γεγνλφο φηη νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπρλά ελδέρεηαη λα κελ έρνπλ αλαπηχμεη ηηο θαηάιιειεο γηα ηελ ειηθία ηνπο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δεμηφηεηεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε ρακειή ζρνιηθή επίδνζε πνπ εκθαλίδνπλ, ε πηζαλφηεηα ζηνρνπνίεζεο απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο είλαη ηδηαηηέξσο απμεκέλε (Mishna, 2003). Αλαιπηηθφηεξα, επηζεκαίλεηαη φηη ηα παηδηά κε δπζιεμία αλήθνπλ ζηελ νκάδα πςεινχ θηλδχλνπ γηα θαηλφκελα εθθνβηζκνχ απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο (Humphrey & Mullins, 2002). Πην ζπγθεθξηκέλα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπρλά έξρνληαη αληηκέησπνη κε ηελ αξλεηηθή ζηάζε ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπο, ε νπνία δχλαηαη λα πεξηιακβάλεη πξνθαηάιεςε, αξλεηηθέο θξηηηθέο θαη ππνηηκεηηθά ζρφιηα. Δπίζεο, αξθεηέο θνξέο αλαθέξνληαη πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο νη καζεηέο απηνί απνηεινχλ ζηφρν ιεθηηθψλ ή ζσκαηηθψλ επηζέζεσλ απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. Όπσο αλαθέξεη ε Παληειηάδνπ (2011), ζχκθσλα κε εκπεηξηθά δεδνκέλα, ην πνζνζηφ ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ απνξξίπηνληαη απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο είλαη ηξηπιάζην απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ ηππηθψλ ζπλνκειίθσλ ηνπο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζρεδφλ ην 25% κε 30% ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο έρνπλ δερζεί θνηλσληθή απφξξηςε απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο, κε αληίζηνηρα πνζνζηά ησλ καζεηψλ ηππηθήο αλάπηπμεο λα θπκαίλνληαη απφ 8% έσο 16% (Greenham, 1999). Ζ παξαπάλσ απνξξηπηηθή θαη επηθξηηηθή ζηάζε είλαη πηζαλφ λα

54 54 επηηείλεη ηηο θνηλσληθνζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο ησλ παηδηψλ κε δπζθνιίεο κάζεζεο θαη λα ηνπο νδεγήζεη ζε απφζπξζε απφ ηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ ή αθφκε θαη ζε ελδερφκελε δηαθνπή ηεο θνίηεζεο (Vaughn, La Greca, & Kuttler, 1999). Οη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη νη επαλαιακβαλφκελεο απνηπρίεο πνπ ελδερνκέλσο βηψλνπλ αλαθνξηθά κε ηε ζρνιηθή επίδνζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο θνηλσληθέο θαη ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο πνπ εκθαλίδνπλ ελδέρεηαη λα επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ απηναληίιεςε ηνπο, νδεγψληαο ηνπο ζηε δηακφξθσζε κηαο αξλεηηθήο εηθφλαο εαπηνχ (Gans, Kenny, & Ghany, 2003). Πην ζπγθεθξηκέλα, έρεη βξεζεί πσο ε χπαξμε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηελ απηνεθηίκεζε, ηελ απηναμία θαη ηηο θνηλσληθέο δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ (Johnson, 1995), ζπγθαηαιέγνληαο ηνπο παξάιιεια ζηελ νκάδα πςεινχ θηλδχλνπ γηα ηελ εκθάληζε θνηλσληθήο απφζπξζεο θαη θαηάζιηςεο (Sideridis, 2006a. Wright- Strawderman, & Watson, 1992). Χζηφζν ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα είλαη αληηθαηηθά (Elbaum, Gresham & MacMillan, 1997), θαζψο νξηζκέλεο έξεπλεο εληνπίδνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ηεο ζρνιηθήο απηναληίιεςεο ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο κάζεζεο θαη ησλ ηππηθψλ ζπλνκειίθσλ ηνπο, ελψ άιιεο ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο απνπζίαο δηαθνξνπνίεζεο (πγθνιιίηνπ & Λνπξάθε, 2005). Παξάιιεια, αληηθαηηθά απνηειέζκαηα εληνπίδνληαη αλαθνξηθά κε ην αλ ε αξλεηηθή ζρνιηθή απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ επεξεάδεη θαη ηε γεληθή εηθφλα πνπ δηακνξθψλνπλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, ή αλ ην αίζζεκα αλαπνηειεζκαηηθφηεηαο πεξηνξίδεηαη κφλν ζηνλ αθαδεκατθφ ηνκέα (Gans et al., 2003). Δηδηθφηεξα, ππνζηεξίδεηαη πσο ηα αξλεηηθά αηζζήκαηα κνλαμηάο, ληξνπήο θαη ακθηζβήηεζεο πνπ ελδέρεηαη λα βηψλνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηε ζρνιηθή ηνπο επίδνζε (Αλησλίνπ & Γάθε, 2013). Απηή ε ζπλερήο ππνεπίδνζε, παξά ηελ θαηαβαιιφκελε πξνζπάζεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ

55 55 αξλεηηθή ελίζρπζε πνπ πηζαλψο εηζπξάηηνπλ απφ ην πεξηβάιινλ ηνπο, κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε δηακφξθσζε αξλεηηθήο ζρνιηθήο απηναληίιεςεο. Χζηφζν, ε επηηπρία ησλ καζεηψλ ζην ζρνιείν ζπκβάιιεη, εθηφο απφ ηε δηακφξθσζε κηαο ζεηηθήο απηνεηθφλαο, θαη ζε κηα ζεηηθφηεξε ζεψξεζε ηνπ αηφκνπ φηη κπνξεί λα ηα θαηαθέξεη θαη ζηε δσή ηνπ (Λενληαξή, 1998). πλεπψο, ζηελ αληίζεηε πεξίπησζε, φηαλ νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη φηη παξά ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο απνηπγράλνπλ, νδεγνχληαη ζε απνθπγή ησλ καζεζηαθψλ έξγσλ, κε απνηέιεζκα νη θφβνη ηνπο λα επηβεβαηψλνληαη θαη λα νδεγνχληαη ζε θαηλφκελα καζεκέλεο αβνεζεζίαο (Sideridis, 2003). χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα επηζθφπεζεο (Zeleke, 2004), νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ πην αξλεηηθή αθαδεκατθή απηναληίιεςε ζε ζρέζε κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο κε κέζε επίδνζε. Αλάινγα ήηαλ ηα απνηειέζκαηα ηεο Polychroni θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο (2006), θαζψο παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αληηιακβάλνληαλ ηνλ εαπηφ ηνπο σο ιηγφηεξν επαξθή ζηνλ αθαδεκατθφ ηνκέα, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη ηα καζεκαηηθά ζε ζρέζε κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο. ε αληίζηνηρα απνηειέζκαηα είραλ θαηαιήμεη θαη παιαηφηεξεο έξεπλεο νη νπνίεο εληφπηζαλ φηη νη καζεηέο κε δπζιεμία εκθάληδαλ ζεκαληηθά ρακειφηεξε γεληθή απηoαμία, αξλεηηθή γεληθή θαη ζρνιηθή απηναληίιεςε, ελψ παξάιιεια αληηιακβάλνληαλ φηη ήηαλ αλεπαξθείο απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα ζπγθξηηηθά κε ηνπο ηππηθνχο ζπλνκειίθνπο ηνπο (Boetsch, Green, & Pennington, Kloomook & Cosden, 1994) Αληηζέησο, έξεπλα ησλ Meltzer, Roditi, Houser θαη Perlman (1998) ζε καζεηέο 4 εο έσο 9 εο ηάμεο έδεημε φηη νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εθηηκνχζαλ φηη ρξεζηκνπνηνχλ ηηο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη φηη ε επίδνζή ηνπο ζηα έξγα ηεο αλάγλσζεο, ηνπ ζπιιαβηζκνχ, ηεο γξαθήο θαη ηεο νξγάλσζεο ήηαλ επαξθήο, κε απνηέιεζκα λα εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζρνιηθή απηναληίιεςε. Αληίζηνηρα είλαη θαη ηα

56 56 επξήκαηα άιισλ εξεπλψλ, φπνπ δελ εληφπηζαλ δηαθνξνπνίεζε αλάκεζα ζηε ζρνιηθή απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ησλ ηππηθψλ ζπλνκειίθσλ ηνπο (Bear & Minke, 1996). Αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ηεο ζρνιηθήο θαη ηεο γεληθήο απηναληίιεςεο, νξηζκέλνη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη παξφιν πνπ ε ζρνιηθή απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο είλαη πην αξλεηηθή απφ εθείλε ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπο, ε γεληθή αληίιεςε γηα ηνλ εαπηφ ηνπο παξακέλεη ζεηηθή (Gans et al., 2003). Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Gans θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ εληφπηζαλ αξλεηηθή ζρνιηθή απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπγθξηηηθά κε ησλ καζεηψλ ηππηθήο αλάπηπμεο, σζηφζν δελ βξέζεθαλ δηαθνξέο σο πξνο ηε γεληθή απηναληίιεςε ηνπ δείγκαηνο, επηβεβαηψλνληαο ηα επξήκαηα άιισλ εξεπλψλ (Bear, Minke, & Manning, 2002). Σν γεγνλφο φηη νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο δελ εκθαλίδνπλ αξλεηηθή γεληθή απηναληίιεςε εξκελεχεηαη απφ ηε δηαπίζησζε φηη ζηε δηακφξθσζε ηεο γεληθήο εηθφλαο ηνπ εαπηνχ ζπκβάιινπλ θαζνξηζηηθά θαη άιινη παξάγνληεο, ηφζν αηνκηθνί φζν θαη πεξηβαιινληηθνί. Πην ζπγθεθξηκέλα, θξίλνληαη ζεκαληηθά ηα αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ καζεηή, ζε άιια πεδία εθηφο ηνπ αθαδεκατθνχ ηνκέα, φπσο ε δεκνηηθφηεηα θαη ε εμσηεξηθή εκθάληζε, θαη ε εηθφλα πνπ ζρεκαηίδεη ν ίδηνο γηα απηέο ηηο δηαζηάζεηο ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ζηνπο πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο ζπγθαηαιέγεηαη ε θνηλσληθή ππνζηήξημε θαη ε επηβξάβεπζε πνπ ιακβάλεη ν καζεηήο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο άιινπο, φπσο ηελ νηθνγέλεηα, ηνπο θίινπο θαη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο (Rothman & Cosden, 1995). Παξάιιεια, ζε αλάινγα ζπκπεξάζκαηα νδεγήζεθε κεηα-αλάιπζε 61 εξεπλψλ (Bear et al., 2002) θαζψο παξαηήξεζε φηη, πξάγκαηη, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αληηιακβάλνληαλ ηηο αθαδεκατθέο ηνπο ηθαλφηεηεο κεησκέλεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο, σζηφζν ε γεληθή ηνπο απηναληίιεςε δελ επεξεαδφηαλ απφ ηε ζρνιηθή ηνπο επίδνζε. Δπηπξνζζέησο, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα ζρεηηθήο κειέηεο ζε

57 57 καζεηέο ηεο Δ θαη η ηάμεο ηνπ Γεκνηηθνχ εληφπηζαλ ρακειφηεξε ζρνιηθή απηνεθηίκεζε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο κε κέζε θαη πςειή επίδνζε, ελψ αληίζεηα, δελ βξέζεθαλ δηαθνξέο σο πξνο ηελ απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηελ ηθαλφηεηα ζηα πξαθηηθά έξγα (Polychroni et al., 2006). Οκνίσο, νη Elbaum θαη Vaughn (2003) ζε κεηα-αλάιπζε 64 εξεπλψλ πνπ αθνξνχζε ζηελ αμηνιφγεζε παξεκβάζεσλ ζε καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, παξαηήξεζαλ πσο ε βειηίσζε ησλ αθαδεκατθψλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ ζπλέβαιε ζηε δηακφξθσζε πην ζεηηθήο ζρνιηθήο απηναληίιεςεο, σζηφζν δελ επεξέαζε ηηο ππφινηπεο δηαζηάζεηο ηεο απηναληίιεςεο. Παξφιν πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα ηείλεη λα πηνζεηείηαη ε άπνςε πσο ε χπαξμε ησλ καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ επεξεάδεη θπξίσο ηε ζρνιηθή απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ, δεδνκέλνπ φηη ηα επξήκαηα ησλ εξεπλψλ αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ηεο ζρνιηθήο θαη ηεο γεληθήο απηναληίιεςεο είλαη αληηθαηηθά θαη δελ εκθαλίδεηαη κηα ζπζηεκαηηθή ζρέζε ησλ δχν ελλνηψλ, ην βέβαην είλαη πσο απαηηείηαη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε. ε θάζε πεξίπησζε σζηφζν, ζα πξέπεη λα θαηαζηεί ζαθέο πσο ζηε δηακφξθσζε ηεο εηθφλαο πνπ έρεη ην παηδί γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, θαζνξηζηηθφ ξφιν έρνπλ, φπσο πξναλαθέξζεθε, εθηφο απφ ηε ζρνιηθή επίδνζε, νη πξνζδνθίεο ησλ γνλέσλ, ε ζηάζε ησλ ζπλνκειίθσλ θαη γεληθφηεξα ε ελίζρπζε πνπ δέρεηαη απφ ηνπο ζεκαληηθνχο άιινπο, γεγνλφο πνπ αλαδεηθλχεη ηελ πνιππαξαγνληηθή θχζε ηεο απηναληίιεςεο αιιά θαη ηα θαλνληζηηθά πξφηππα πνπ ζπρλά δηακνξθψλνληαη κέζσ ηνπ ηξφπνπ αμηνιφγεζεο ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ζην ειιεληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα (Πνιπρξφλε, 2006α). Αληηζηνίρσο, φζνλ αθνξά ζηνπο καζεηέο κε αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο, ν αξηζκφο ησλ εξεπλψλ πνπ εμεηάδνπλ ηελ θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα ηεο ελ ιφγσ νκάδαο είλαη ηδηαίηεξα πεξηνξηζκέλνο (Sideridis et al., 2006b). Χζηφζν, δεδνκέλνπ φηη πξφθεηηαη γηα καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο, αλεμάξηεηα απφ ην γεγνλφο φηη νη

58 58 δπζθνιίεο ηνπο εζηηάδνληαη ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, ηα ςπρνθνηλσληθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά ελδέρεηαη λα παξνπζηάδνπλ νκνηφηεηεο κε ηελ εηθφλα ησλ καζεηψλ κε δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ, θαζψο αθνξνχλ γεληθά καζεηέο κε δπζθνιία ζηνλ καζεζηαθφ ηνκέα, φζν εζηηαζκέλε θη αλ είλαη, αλ θαη ε ζνβαξφηεηα θαη ην εχξνο ηεο δπζθνιίαο επεξεάδνπλ θαη ηε δηαβάζκηζε ησλ ςπρνθνηλσληθψλ δπζθνιηψλ ησλ παηδηψλ (Πνιπρξφλε, Trentacosta et al., 2008). Έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζε καζεηέο κε ρακειή αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη καζεηέο ρσξίο αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο αλέθεξε πσο νη καζεηέο κε ρακειή αλάγλσζε εκθάληδαλ δηπιάζηεο πηζαλφηεηεο λα εθδειψζνπλ αηζζήκαηα ζπκνχ, ιχπεο, κνλαμηάο, ελψ απμεκέλεο παξέκελαλ θαη νη πηζαλφηεηεο γηα ηελ εκθάληζε δηάζπαζεο πξνζνρήο θαη ρακειήο δεκνηηθφηεηαο ζε ζρέζε κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο πνπ ήηαλ ηππηθνί αλαγλψζηεο (Morgan, Farkas, & Wu, 2012). ε ζρεηηθή έξεπλα ηνπ Sideridis θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ (2006b) βξέζεθε πσο νη καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο εκθάληδαλ πςειφηεξα επίπεδα αληαγσληζηηθφηεηαο ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο, εθδειψλνληαο έλα πην δπζπξνζαξκνζηηθφ κνηίβν ζπκπεξηθνξψλ, θαζψο επεδίσθαλ λα μεπεξάζνπλ ηελ επίδνζε ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπο. Παξφια απηά, ηα ζεηηθά ή αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα πνπ βίσλαλ νη καζεηέο δελ απνηέιεζαλ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ δπζθνιηψλ θαηαλφεζεο. ε έξεπλα ησλ Poskiparta, Niemi, Lepola, Ahtola θαη Laine (2003) παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο ζε πηεζηηθέο ζπλζήθεο, φπσο ζε έξγα πςειψλ απαηηήζεσλ, ε επίιπζε ησλ νπνίσλ ήηαλ ηδηαηηέξσο δχζθνιε, ήηαλ πην επάισηνη ζηελ εκθάληζε δπζπξνζαξκνζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ζπλαηζζεκάησλ, θαη εηδηθφηεξα εθδήισζαλ απφζπξζε, έληνλν αληαγσληζκφ, άγρνο, αξλεηηθέο θξίζεηο πξνο ηνλ εαπηφ ηνπο θαη θπξίσο ηηο επηδφζεηο ηνπο. Σν εχξεκα απηφ έξρεηαη ζε ζπκθσλία κε ηα απνηειέζκαηα πξνεγνχκελσλ εξεπλψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ πσο νη καζεηέο ρσξίο αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ πην ζεηηθέο πεπνηζήζεηο αλαθνξηθά κε ηηο

59 59 αθαδεκατθέο ηνπο ηθαλφηεηεο ζπγθξηηηθά κε ηα παηδηά κε δπζθνιίεο (Ehrlich et al., 1993). Δπίζεο, νη εθπαηδεπηηθνί εθηηκνχλ φηη νη καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο ζπρλά εθδειψλνπλ πην δπζπξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο εληφο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, θαζψο είλαη πηζαλφ λα εκθαλίζνπλ δηάζπαζε θαη αδπλακία πξνζνρήο, ελδερνκέλσο ιφγσ κλεκνληθψλ ειιεηκκάησλ, κε απνηέιεζκα λα ρξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο επεμεγήζεηο γηα ηελ επίιπζε ελφο γλσζηηθνχ έξγνπ, γεγνλφο πνπ ζηε ζπλέρεηα νδεγεί ζε απμεκέλν άγρνο επίδνζεο (Pimperton & Nation, 2014). Αθφκε, έρεη παξαηεξεζεί πσο νη καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο δηακνξθψλνπλ πην αξλεηηθή ζρνιηθή απηναληίιεςε ζε ζρέζε κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο ζρνιηθήο ηνπο δσήο (Humphrey, Polychroni et al., 2006). Ζ απνηπρία ζην έξγν ηεο αλαγλσζηηθήο ηθαλφηεηαο, ηδηαίηεξα ζηηο πξψηεο ηάμεηο ηνπ Γεκνηηθνχ, είηε εληνπίδεηαη ζε επίπεδν απνθσδηθνπνίεζεο είηε ζε επίπεδν θαηαλφεζεο, απνγνεηεχεη ηνπο καζεηέο, κεηψλεη ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο θαη ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε ρακειήο απηνεθηίκεζεο, επεξεάδνληαο θαηαιπηηθά ηε δηακφξθσζε ηεο κειινληηθήο εηθφλαο ηνπ εαπηνχ θαη θπζηθά ηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ παηδηψλ (Πνιπρξφλε, 2006β). Σα παξαπάλσ επξήκαηα θαηαδεηθλχνπλ ηε ζεκαζία ηεο αλάγλσζεο φρη κφλν γηα ηε ζρνιηθή επίδνζε αιιά θαη γηα ηελ ςπρνθνηλσληθή πξνζαξκνγή θαη ηε κεηέπεηηα πνξεία ησλ καζεηψλ. Σα παηδηά πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο κάζεζεο, είηε πξφθεηηαη γηα δπζιεμία, είηε γηα νπνηαδήπνηε άιιε δπζθνιία, φπσο νη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθέο θαηαλφεζεο, αληηκεησπίδνπλ πεξηζζφηεξα πξνβιήκαηα αλαθνξηθά κε ηελ ςπρνθνηλσληθή ηνπο πξνζαξκνγή, σο ζπλέπεηα αθελφο ησλ πεξηνξηζκέλσλ ή ειιεηκκαηηθψλ δεμηνηήησλ ηνπο θαη αθεηέξνπ ηεο αληηκεηψπηζεο ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπο (Trentacosta & Shaw, 2009). Δλ θαηαθιείδη, ε δπζθνιία ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο βαζηθέο καζεζηαθέο θαη θνηλσληθέο απαηηήζεηο ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο, νη

60 60 δπζθνιίεο ζπλαηζζεκαηηθήο απηoξξχζκηζεο θαη ν ιαλζάλσλ θίλδπλνο έθζεζεο ησλ αδπλακηψλ ηνπο ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε παξαγφλησλ επηθηλδπλφηεηαο γηα ηελ εθδήισζε αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ, πεξηνξηζκέλσλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ θαη ελ γέλεη δπζθνιηψλ πξνζαξκνγήο, ηφζν ζην ζρνιείν φζν θαη ζηελ ελήιηθε δσή (Margalit, 2003). Απηνξξπζκηδόκελε Μάζεζε Σα ηειεπηαία ρξφληα, ην ελδηαθέξνλ πνιιψλ εξεπλεηψλ έρεη ζηξαθεί ζηελ απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε σο έλαλ απφ ηνπο πξσηαξρηθνχο ζηφρνπο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Κσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, 1999). Αλαιπηηθφηεξα, ε απηνξξχζκηζε απνηειεί κηα ζχλζεηε θαη πνιπδηάζηαηε έλλνηα, ε νπνία ζπληζηά βαζηθή δεμηφηεηα γηα ηε καζεζηαθή επάξθεηα θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή πξνζαξκνγή ησλ καζεηψλ φισλ ησλ ειηθηψλ. χκθσλα κε έλαλ απνδεθηφ νξηζκφ, απηνξξχζκηζε είλαη ε δηαδηθαζία ηεο ζπλεηδεηήο ηξνπνπνίεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο απφ ην ίδην ην άηνκν γηα ηελ επίηεπμε ελφο ζηφρνπ (Zimmerman, Boekarts, Pintrich, & Zeidner, 2000). Πην ζπγθεθξηκέλα, ε απηνξξχζκηζε αληαλαθιά ηελ ηθαλφηεηα ηνπ αηφκνπ λα παξαθνινπζεί ηε γλσζηηθή ηνπ πνξεία θαη ηε δξάζε ηνπ, λα αζθεί δειαδή έιεγρν ησλ γλσζηηθψλ θαη ζπκπεξηθνξηθψλ δηεξγαζηψλ ηνπ, θαη, φπνηε θξίλεηαη απαξαίηεην, λα είλαη ζε ζέζε λα παξεκβαίλεη θαη λα ηηο ηξνπνπνηεί, δηελεξγψληαο παξάιιεια ηηο απαξαίηεηεο αιιαγέο ζην πεξηβάιινλ ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ηνλ επηζπκεηφ ζηφρν (Efkides, Niemivirta, & Yamauchi, 2002). πλήζσο, νη εξεπλεηέο δηαθξίλνπλ ηελ απηνξξχζκηζε ζε δχν ηχπνπο, ζηε γλσζηηθή απηνξξχζκηζε (Zimmerman, 2000), πνπ αθνξά ζηε ρξήζε ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο απφ ηνπο καζεηέο, θαη ζηε ζπλαηζζεκαηηθή (Campos, Frankel, & Camras, 2004), πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα δηαρείξηζεο ησλ

61 61 ζπλαηζζεκάησλ, ησλ θηλήηξσλ θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο, νχησο ψζηε λα επηηεπρζεί ν απαηηνχκελνο ζηφρνο. Αλαθνξηθά κε ηνλ ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, ε έλλνηα ηεο απηoξξχζκηζεο ζπλίζηαηαη ζηηο ελέξγεηεο ησλ καζεηψλ πνπ εκπιέθνληαη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία κε δηθή ηνπο πξσηνβνπιία θαη είλαη νη ίδηνη θαζνδεγεηέο ηεο κάζεζήο ηνπο (Zimmerman & Schunk, 2001), θαζψο είλαη ζε ζέζε λα παξαθνινπζνχλ θαη λα ειέγρνπλ κφλνη ηε δξάζε ηνπο, απνζθνπψληαο ζηελ επίηεπμε ησλ καζεζηαθψλ ηνπο ζηφρσλ (Κσζηαξίδνπ- Δπθιείδε, 2011). Αλ θαη ζηηο πξψηεο ζρνιηθέο ηάμεηο, ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη θαζνξηζηηθφο γηα ηελ θαζνδήγεζε θαη ηε ξχζκηζε ηεο κάζεζεο, ζηηο κεγαιχηεξεο ηάμεηο, ζηαδηαθά νη εθπαηδεπηηθνί απνζχξνπλ ηε δηαξθή ππνζηήξημε θαη αλακέλνπλ απφ ηνπο καζεηέο λα ελζσκαηψζνπλ θαη λα απηνκαηνπνηήζνπλ ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο ζε δξαζηεξηφηεηεο ηηο νπνίεο εθηεινχλ απηφλνκα, φπσο ε κειέηε ή ε επίιπζε έξγσλ (Trautwein & Koller, 2003). Οπζηαζηηθά, ε απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε απνηειεί κηα ελεξγή δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία νη καζεηέο καζαίλνπλ λα ζέηνπλ καζεζηαθνχο ζηφρνπο, λα παξαθνινπζνχλ θαη λα ξπζκίδνπλ ηε γλψζε, ηα θίλεηξα θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο, κεηψλνληαο ηηο δηαζπαζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, ρξεζηκνπνηψληαο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο, βειηηψλνληαο ηε δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ θαη αμηνινγψληαο ηελ επίδνζή ηνπο (Pintrich, 2000a. Zimmerman & Schunk, 2011). χκθσλα κε ηνλ Zimmerman (2002), ε εκπινθή ησλ απηνξξπζκηδφκελσλ καζεηψλ ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία είλαη πνιπεπίπεδε, θαζψο πξαγκαηνπνηείηαη ζε γλσζηηθφ, βνπιεηηθφ θαη ζπκπεξηθνξηθφ επίπεδν. Κνηλή ζπληζηακέλε ησλ δηάθνξσλ νξηζκψλ πνπ έρνπλ δηαηππσζεί γηα ηελ έλλνηα ηεο απηνξξχζκηζεο απνηειεί ην γεγνλφο φηη ζηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο ζπγθαηαιέγνληαη νη γλσζηηθέο θαη νη κεηαγλσζηηθέο δηεξγαζίεο θαη ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ (Κακππιαπθά, Γάθεο, & Αλησλίνπ, Karabenick, Pintrich, &

62 62 Wolters, Υαηδεζηακαηίνπ & Γεξκηηδάθε, 2009). Σα θίλεηξα απνηεινχλ ην έλαπζκα πνπ ζα πξνζαλαηνιίζεη ηνλ καζεηή λα ζέζεη ζηφρνπο θαη ζηε ζπλέρεηα λα ελεξγνπνηήζεη αλαιφγσο ηε γλσζηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα γηα ηελ επίηεπμή ηνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη γλσζηηθέο θαη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη, ελ γέλεη, νη ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο απνηεινχλ ηα κέζα κε ηα νπνία ν καζεηήο νδεγείηαη ζηελ επηηπρή κειέηε ή νινθιήξσζε ησλ γλσζηηθψλ έξγσλ, επηηπγράλνληαο ηνλ καζεζηαθφ ηνπ ζηφρν (Boekarts, 1999). ην πιαίζην ηεο ζεσξίαο ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο αλαπηχρζεθαλ δηαθνξεηηθά ζεσξεηηθά κνληέια, ηα νπνία εζηίαδαλ ζηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο έλλνηαο απηήο, δίλνληαο έκθαζε ζε ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη πξνζεγγίδνληαο κε ηνλ δηθφ ηνπο ηξφπν ηελ επηηεινχκελε δηαδηθαζία ηεο απηνξξχζκηζεο (Azevedo, Moos, Johnson, & Chaunsey, 2010). ηα ζεκαληηθφηεξα κνληέια πνπ επηρείξεζαλ λα πξνζεγγίζνπλ πνιπεπίπεδα ηελ απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε ζπγθαηαιέγνληαη ην κνληέιν ηνπ Zimmerman (2000) θαη ηνπ Pintrich (2000a). Αξρηθά, ζχκθσλα κε ην Zimmerman, ε απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε πεξηιακβάλεη ηξεηο θπθιηθά επαλαιακβαλφκελεο θάζεηο: α) ηε θάζε ηεο πξφλνηαο, πνπ πξνεγείηαη ηεο ελαζρφιεζεο κε ην έξγν θαη ζπλίζηαηαη ζηα θίλεηξα, ζηηο ζθέςεηο ηνπ αηφκνπ θαη ζηνλ ζρεδηαζκφ ηεο δξάζεο ηνπ, β) ηε θάζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ή ηνπ βνπιεηηθνχ ειέγρνπ, πνπ αθνξά ζηηο πξνζπάζεηεο κάζεζεο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ επεξεάδνπλ ηε ζπγθέληξσζε θαη ηελ επίδνζε θαη γ) ηε θάζε ηνπ απηναλαινγηζκνχ, πνπ αλαθέξεηαη ζηηο δηεξγαζίεο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη κεηά απφ ηελ πξνζπάζεηα γηα κάζεζε θαη επεξεάδνπλ ηηο αληηδξάζεηο ηνπ αηφκνπ ζηελ εκπεηξία θαη ζην απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο (Κσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, 2011). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην ζεσξεηηθφ κνληέιν ηνπ Pintrich (2000a) πηνζεηεί ηελ θνηλσληθνγλσζηηθή πξνζέγγηζε θαη απνζθνπεί ζηελ αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ δηεξγαζηψλ πνπ επηηεινχληαη θαηά ηελ απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε. χκθσλα κε ην κνληέιν απηφ, ε δηαδηθαζία ηεο

63 63 απηνξξχζκηζεο πεξηιακβάλεη ηέζζεξηο θάζεηο: α) ηε θάζε ηεο πξνεγνχκελεο γλψζεο, ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο ελεξγνπνίεζεο, β) ηε θάζε ηεο απηνπαξαθνινχζεζεο, γ) ηε θάζε ηνπ ειέγρνπ θαη δ) ηε θάζε ηεο αληίδξαζεο θαη εθηίκεζεο. Οη αλσηέξσ δηεξγαζίεο αληαλαθινχλ ηε κεηαγλσζηηθή θχζε ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο θαη αθνξνχλ ζε ηέζζεξηο ηνκείο, ηνλ γλσζηηθφ ηνκέα, ηα θίλεηξα, ηε ζπκπεξηθνξά θαη ην πεξηβάιινλ (Montalvo & Torres, Vandevelde et al., 2013). Υαξαθηεξηζηηθά ησλ απηνξξπζκηδόκελσλ καζεηώλ. Ζ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο γηα ηελ απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε θαη ε πξνψζεζή ηεο σο βαζηθφ εθπαηδεπηηθφ ζηφρν νθείιεηαη ελ κέξεη ζε επξήκαηα εξεπλψλ, ηα νπνία αλαθέξνπλ πσο νη απηνξξπζκηδφκελνη καζεηέο, ζην πιαίζην ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, εκθαλίδνπλ κηα ζεηξά ζεηηθψλ θαη απνηειεζκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ, πνπ νδεγεί ζε πςειφηεξε εκπινθή ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία (Drake, Belsky, & Fearon, 2013) θαη ζε πςειφηεξα αθαδεκατθά απνηειέζκαηα (Pressley & Hilden, 2006). Δηδηθφηεξα, παξαηεξείηαη πσο νη απηνξξπζκηδφκελνη καζεηέο είλαη γλψζηεο κηα ζεηξάο γλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, φπσο ζηξαηεγηθψλ νξγάλσζεο, επαλάιεςεο θαη επεμεξγαζίαο, νη νπνίεο ζπκβάιινπλ ζεκαληηθά ζηε κειέηε, ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ απνκλεκφλεπζε ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ (Wolters, 2003). Παξάιιεια, δηαζέηνπλ κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο, θαζψο είλαη ζε ζέζε λα ειέγρνπλ θαη λα ξπζκίδνπλ ηε γλσζηηθή ηνπο δξαζηεξηφηεηα, επηιέγνληαο ηηο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο γηα ηελ επίιπζε ηνπ εθάζηνηε έξγνπ, ελψ δελ δηζηάδνπλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ απνηειεζκαηηθά ηηο ελέξγεηέο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο (Κακππιαπθά, Γάθεο, & Αλησλίνπ, 2016). Παξφκνηα επξήκαηα αλαθέξνπλ θαη άιιεο έξεπλεο, νη νπνίεο εληνπίδνπλ πςειφηεξε βαζκνινγία ησλ απηνξξπζκηδφκελσλ καζεηψλ ζε ηεζη αμηνιφγεζεο θαη ζην ηέινο ηεο ρξνληάο, κε ηελ απηνξξχζκηζε λα απνηειεί πςειφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο (Zimmerman, Zimmerman & Kitsantas, 2005). Οη Rothbart θαη

64 64 Jones (1998) ππνζηεξίδνπλ πσο ε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ δεμηνηήησλ απηνξξχζκηζεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε εξκελεχεηαη απφ ηε ζχλδεζε ηεο απηνξξχζκηζεο κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηε κάζεζε, ζε ζπλδπαζκφ κε ην γεγνλφο φηη ν καζεηήο αληιεί εζσηεξηθή ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εκπινθή ηνπ ζε απαηηεηηθά γλσζηηθά έξγα. πλεπψο, νη καζεηέο πνπ δηαζέηνπλ δεμηφηεηεο απηνξξχζκηζεο εκθαλίδνπλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ εζσηεξηθά θίλεηξα (Zimmerman & Kitsantas, 2005) θαη ζηφρνπο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο απηνβειηίσζεο, ελψ παξάιιεια επηδεηθλχνπλ κεγαιχηεξε εκπινθή θαη επηκνλή ζηα καζεζηαθά έξγα, αθφκε θη φηαλ ν βαζκφο δπζθνιίαο είλαη πςειφο (Montalvo & Torres, Πνιπρξφλε, 2011). Αληηζέησο, φζνη καζεηέο δηαζέηνπλ κεησκέλεο ηθαλφηεηεο απηνξξχζκηζεο εκθαλίδνπλ δπζθνιίεο ζηε κάζεζε θαη ρακειά θίλεηξα (Bembenutty, Cleary, & Kitsantas, English & Kitsantas, 2013). Λακβάλνληαο ππφςε ηελ ηθαλφηεηα πεξηνξηζκνχ ησλ δηαζπαζηηθψλ εξεζηζκάησλ ή ζπκπεξηθνξψλ, ηεο δηαρείξηζεο ησλ αηζζεκάησλ καηαίσζεο, ηεο ζπγθέληξσζεο ηεο πξνζνρήο θαη ηεο επηκνλήο πνπ εκθαλίδνπλ νη απηνξξπζκηδφκελνη καζεηέο, ζπλήζσο νδεγνχληαη ζε πςειφηεξα επίπεδα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο. Παξάιιεια, έξεπλεο ππνζηεξίδνπλ πσο νη καζεηέο απηνί βηψλνπλ κεγαιχηεξε εζσηεξηθή ηθαλνπνίεζε θαη απνιακβάλνπλ πεξηζζφηεξεο εζσηεξηθέο ακνηβέο θαη είλαη ζε ζέζε λα δηαρεηξηζηνχλ θαιχηεξα ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπο ζε κηα ελδερφκελε απνηπρία (Drake et al., 2013). Οη επαλαιακβαλφκελεο ζεηηθέο καζεζηαθέο εκπεηξίεο πνπ ελδέρεηαη λα βηψζεη ην άηνκν ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηεο καζεζηαθήο εκπινθήο θαη ζηελ ηζρπξνπνίεζε απηήο ηεο ηάζεο, ελψ, παξάιιεια, νδεγνχλ ζηε δηεχξπλζε ηεο ρξήζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο θαη ζε άιια πεξηβάιινληα (Rothbart & Jones, 1998). Γεδνκέλνπ φηη ε απηνξξχζκηζε απνηειεί κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία πνπ πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε επηκέξνπο γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ, κέρξη πξηλ απφ κεξηθά

65 65 ρξφληα επηθξαηνχζε ε άπνςε πσο νη καζεηέο είλαη ζε ζέζε λα απηνξξπζκίζνπλ ηε κάζεζή ηνπο κεηά ηελ ειηθία ησλ 8-10 εηψλ (Kσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, 2011). Ζ άπνςε απηή είρε σο απνηέιεζκα νη πεξηζζφηεξεο έξεπλεο λα επηθεληξψλνληαη ζε καζεηέο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο θαη λα απνπζηάδεη ν αληίζηνηρνο αξηζκφο κειεηψλ ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε (Pintrich, 2000a). Χζηφζν, εκπεηξηθέο κειέηεο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ ππνζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ηεο ηθαλφηεηαο απηνξξχζκηζεο ησλ καζεηψλ απφ ηελ πξνζρνιηθή ή πξψηε ζρνιηθή ειηθία, ε νπνία, κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, εμειίζζεηαη, εληζρχεηαη θαη εδξαηψλεηαη κε ηελ θαηάιιειε ππνζηήξημε απφ ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ (Bronson, Κσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, Vandevelde et al., 2013). πρλά ελδέρεηαη νη καζεηέο λα εκθαλίδνπλ δηαθνξεηηθφ βαζκφ αλάπηπμεο ησλ δεμηνηήησλ απηνξξχζκηζεο, σζηφζν, έπεηηα απφ ηελ θαηάιιειε δηδαζθαιία θαη ηελ ελίζρπζε ηεο απηνλνκίαο ησλ καζεηψλ, νη ελ ιφγσ δεμηφηεηεο αλαπηχζζνληαη ζηαδηαθά, θαηαθηψληαη απφ ηνπο καζεηέο θαη εθαξκφδνληαη πιένλ απηφκαηα (English & Kitsantas, 2013). ηξαηεγηθέο απηνξξπζκηδόκελεο κάζεζεο. Όπσο πξναλαθέξζεθε, ε επηινγή θαη ε ρξήζε ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο απφ ηνπο καζεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ελαζρφιεζεο κε έλα καζεζηαθφ έξγν απνηειεί βαζηθφ ζηνηρείν ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο. Δηδηθφηεξα, ν φξνο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο αθνξά ζην ζχλνιν ησλ ζθέςεσλ ή ησλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ πηνζεηεί ην άηνκν γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο θαη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ πξηλ ηε δηδαζθαιία, θαηά ηε δηάξθεηα, αιιά θαη κεηά απφ απηή (Pressley & Afflerbach, 1995). Οη Weinstein θαη Μayer (1985) πξνρψξεζαλ ζηελ ηαμηλφκεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο ζε ηέζζεξηο βαζηθέο θαηεγνξίεο. Αξρηθά, δηέθξηλαλ ηηο ζηξαηεγηθέο επαλάιεςεο, νη νπνίεο πεξηιακβάλνπλ ηελ πξνθνξηθή, γξαπηή ή θαη νπηηθή επαλάιεςε ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, κε ζθνπφ ηε ζπγθξάηεζε ησλ πιεξνθνξηψλ ζηε κλήκε γηα

66 66 ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σε δεχηεξε θαηεγνξία απνηέιεζαλ νη ζηξαηεγηθέο δηαδηθαζίαο, νη νπνίεο απνζθνπνχλ ζηελ νξγάλσζε ηνπ πιηθνχ πξνο κειέηε θαη ζηελ θαιχηεξε δηαρείξηζε ηνπ ρξφλνπ. Σέινο, ε ελ ιφγσ ηαμηλφκεζε πεξηειάκβαλε ηηο γλσζηηθέο θαη ηηο κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο. Οη γλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο αθνξνχλ ζηνλ ηξφπν επεμεξγαζίαο ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ απφ ηνλ καζεηή, εζηηάδνληαο ζηελ ηξνπνπνίεζε θαη θπξίσο ζηελ νκαδνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ, νχησο ψζηε ε πξνζθεξφκελε γλψζε λα είλαη πην εχιεπηε. Αλαιπηηθφηεξα, ζηνρεχνπλ ζε βαζχηεξα επίπεδα επεμεξγαζίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θαη πξνσζνχλ ηε ζχλδεζε ηεο λέαο γλψζεο κε ηελ πξνγελέζηεξε θαη κε ηελ πξνζσπηθή εκπεηξία ηνπ εθάζηνηε καζεηή. Ζ εηο βάζνο επεμεξγαζία θαη νη πξναλαθεξζείζεο ηερληθέο ζπζρέηηζεο κε ηηο γλψζεηο θαη ηηο εκπεηξίεο νδεγνχλ ζηελ επθνιφηεξε θαη απνηειεζκαηηθφηεξε κειέηε, θαηαλφεζε θαη απνκλεκφλεπζε ηνπ πιηθνχ (Wolters, 2003). Οη καζεηέο πνπ εθαξκφδνπλ γλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαηά ηε κειέηε ή ηελ επίιπζε ελφο καζεζηαθνχ έξγνπ είλαη ζε ζέζε λα παξάγνπλ εξσηήζεηο γηα ηνλ έιεγρν ηεο θαηαλφεζεο, λα παξαθξάζνπλ ην θείκελν, λα γξάςνπλ πεξίιεςε θαη λα εμάγνπλ πιαγηφηηηινπο ζηα ππφ κειέηε θείκελα. Παξάιιεια, ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά γλσζηηθνχο νξγαλσηέο, φπσο νη ιίζηεο, ηα δηαγξάκκαηα, νη γλσζηηθνί θαη λνεκαηηθνί ράξηεο θαη ηζηνί (Παληειηάδνπ, Weinstein, Husman, & Dierking, 2000). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο αθνξνχλ ζηελ ελζπλείδεηε εθαξκνγή ησλ γλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ κέζσ ηεο παξαθνινχζεζεο, ηνπ ειέγρνπ θαη ηεο ξχζκηζεο ηεο γλσζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Δηδηθφηεξα, ε έλλνηα ηεο κεηαγλψζεο πεξηθιείεη ηε ζπλεηδεηή γλψζε ηνπ αηφκνπ γηα ην ζχλνιν ηεο γλσζηηθήο ηνπ δξαζηεξηφηεηαο θαη γηα ηε δπλαηφηεηα ζπληνληζκνχ, παξέκβαζεο θαη ξχζκηζεο ησλ γλσζηηθψλ ηνπ ιεηηνπξγηψλ (Flavell, 1979). πλήζεηο απνηειεζκαηηθέο κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο απνηεινχλ ε ρξήζε απηνεξσηήζεσλ θαη απηνπξνηάζεσλ, ν έιεγρνο ηεο

67 67 πξνεγνχκελεο γλψζεο, ε επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο κε βάζε ηηο αλάγθεο ελφο έξγνπ, ε παξαθνινχζεζε ηεο γλσζηηθήο πνξείαο θαηά ηελ εθηέιεζή ηνπ θαη ε επηβεβαίσζε ηεο θαηαλφεζεο (Κσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, Παληειηάδνπ, Παπαλησλίνπ, Δπθιείδε, & Κηνζένγινπ, 2004). Ζ ρξήζε κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ απνηειεί δεμηφηεηα αλψηεξνπ επηπέδνπ (Weinstein et al., 2000) θαη θαη επέθηαζε νη αλψηεξεο κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο δελ δχλαληαη λα εθαξκφδνληαη απ φινπο ηνπο καζεηέο ζηνλ ίδην βαζκφ. Μία εθ ησλ βαζηθφηεξσλ κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ απνηειεί ε παξαθνινχζεζε. Δηδηθφηεξα, νη Braunger θαη Lewis (2005) αλέδεημαλ ηελ παξαθνινχζεζε σο κηα απφ ηηο πέληε πην ζεκαληηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή αλάγλσζε θαη θαηαλφεζε. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο κειέηεο ή ηεο επίιπζεο ελφο έξγνπ, νη απηνξξπζκηδφκελνη καζεηέο είλαη ζε ζέζε λα παξαθνινπζνχλ φρη κφλν ηε γλσζηηθή ηνπο πνξεία αιιά θαη ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ εθδειψλνπλ, ηα θίλεηξα θαη ην πεξηβάιινλ ηνπο. Ζ κεηαγλσζηηθή παξαθνινχζεζε πιεξνθνξεί ην άηνκν γηα ηελ θαηάζηαζε ηνπ «γηγλψζθεηλ» ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ έρεη ζέζεη εμαξρήο (Schwartz & Perfect, 2002). πλεπψο, ε παξαθνινχζεζε ηεο καζεζηαθήο δηαδηθαζίαο πεξηιακβάλεη ηε δηαξθή εγξήγνξζε θαη αμηνιφγεζε ηεο εθάζηνηε ελέξγεηαο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε γλσζηηθφ, ζπκπεξηθνξηθφ θαη ζπλαηζζεκαηηθφ επίπεδν (Bjork, Dunlosky, & Kornell, 2013). Μάιηζηα, εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ πσο ε κεηαγλσζηηθή παξαθνινχζεζε ζπληειείηαη απφ δχν βαζηθέο ελέξγεηεο, ηελ αμηνιφγεζε ηεο πνξείαο ηνπ γλσζηηθνχ έξγνπ θαη ηνλ έιεγρν, δειαδή ηε ξχζκηζε ηεο γλσζηηθήο δηαδηθαζίαο, ηνλ ζπληνληζκφ ησλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηνλ έιεγρν ηεο ηξέρνπζαο επίδνζεο, ψζηε λα ππάξμεη ζεηηθφ απνηέιεζκα (Koriat & Shitzer Reichert, Reid et al., 2013). O Pintrich (2000a) αλαθέξεη πσο ε γλσζηηθή παξαθνινχζεζε πεξηιακβάλεη ηηο κεηαγλσζηηθέο θξίζεηο, δειαδή ηηο πεπνηζήζεηο θάπνηνπ γηα ην ηη γλσξίδεη θαη ηη δελ έρεη

68 68 θαηαλνήζεη, θαη ηε κεηαγλσζηηθή επίγλσζε ηεο κάζεζεο, δειαδή ηελ πεπνίζεζε ηνπ καζεηή φηη θαηέρεη γλσζηηθά ην καζεζηαθφ πιηθφ, επεηδή ελδερνκέλσο ην είρε κειεηήζεη ζην παξειζφλ. Δηδηθφηεξα, ε παξαθνινχζεζε πεξηιακβάλεη ηνλ έιεγρν ησλ απαηηήζεσλ ηνπ αλαηηζέκελνπ γλσζηηθνχ έξγνπ θαη ηνλ έιεγρν ηεο πξνφδνπ ησλ καζεηψλ, πξνθεηκέλνπ λα εμαθξηβσζεί θαηά πφζν ε επίδνζή ηνπο νδεγεί ζηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ (Vandevelde et al., 2013). Παξάιιεια, ε ελ ιφγσ ζηξαηεγηθή παξέρεη ζηνλ καζεηή πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηελ αλάγθε ηξνπνπνίεζεο ησλ ελεξγεηψλ ηνπ, φηαλ απηέο δελ θαίλεηαη λα ζπλάδνπλ κε ηνλ επηδησθφκελν καζεζηαθφ ζηφρν (Moos & Azevedo, 2009). O έιεγρνο πνπ δηεμάγεηαη αλαθνξηθά κε ηελ χπαξμε απφθιηζεο κεηαμχ ηεο ηξέρνπζαο πξνφδνπ θαη ηνπ ηειηθνχ ζηφρνπ (Pintrich, 2000a) δχλαηαη λα ελεκεξψζεη ηνλ καζεηή γηα ηηο απαξαίηεηεο ελαιιαθηηθέο ελέξγεηεο ζηηο νπνίεο πξέπεη λα πξνβεί, φπσο ηελ πηνζέηεζε κηαο δηαθνξεηηθήο θαη απνηειεζκαηηθφηεξεο ζηξαηεγηθήο κάζεζεο. πλεπψο νη καζεηέο είλαη δηαξθψο ελήκεξνη γηα ηνλ βαζκφ θαηαλφεζεο ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ ηε ζηηγκή πνπ ηηο ιακβάλνπλ ή γηα ην αλ πξέπεη λα εζηηάζνπλ θάπνπ πεξηζζφηεξν θαη λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηε δξάζε ηνπο (Muis, 2007). Γεδνκέλνπ φηη ε κειέηε ή ε επίιπζε ελφο έξγνπ ζπληζηνχλ κηα δηαξθψο εμειηζζφκελε δηεξγαζία, νη Dunlosky, Serra θαη Baker (2007, νπ. αλαθ. ζην Bjork et al., 2013) ππνζηεξίδνπλ πσο ε παξαθνινχζεζε απνηειεί ηελ κνλαδηθή πεγή άληιεζεο, δηαηήξεζεο θαη αλάθηεζεο φισλ ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ πξνέξρνληαη απφ απηή ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Δπίζεο, κέζσ ηεο παξαθνινχζεζεο νη καζεηέο δχλαηαη λα ειέγμνπλ θαη ηελ θηλεηνπνίεζή ηνπο, δειαδή ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν εκπιέθνληαη ελεξγά ζην εθάζηνηε έξγν, πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ θάπνην ζηφρν. Παξάιιεια, είλαη ελήκεξνη γηα ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα θαη ην ελδηαθέξνλ ηνπο απέλαληη ζην έξγν (Schunk, 2005). Ζ γλψζε απηή ζπκβάιιεη ζηελ ελίζρπζε ησλ θηλήηξσλ ηνπο θαη ζηελ απνηειεζκαηηθφηεξε

69 69 δηαρείξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπο, κέζσ ησλ ζηξαηεγηθψλ θηλεηνπνίεζεο, πξνθεηκέλνπ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ θαηάιιεια θαη λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο ηνπ έξγνπ. Αθφκε, ε παξαθνινχζεζε αθνξά ζηνλ έιεγρν ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο, νχησο ψζηε λα δηαζθαιίδνληαη νη θαηάιιειεο ζπλζήθεο γηα ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ, αιιά θαη ζηνλ έιεγρν ησλ ζπλζεθψλ ηνπ έξγνπ, πξνθεηκέλνπ λα εληνπίδνληαη πηζαλέο αιιαγέο, νη νπνίεο ππαγνξεχνπλ θαη αιιαγή ησλ απαηηνχκελσλ ελεξγεηψλ (Pintrich Schunk, 2005). Δπηπξνζζέησο, νη καζεηέο ζε ζπκπεξηθνξηθφ επίπεδν παξαθνινπζνχλ ηνλ ρξφλν ηνπο θαη ξπζκίδνπλ ηηο ελέξγεηέο ηνπο βάζεη ησλ απνηειεζκάησλ ηεο γλσζηηθήο παξαθνινχζεζεο. Δθηφο απφ ηε δηάθξηζε ησλ γλσζηηθψλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, κηα άιιε επξέσο γλσζηή ηαμηλφκεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο πεξηιακβάλεη ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο (Alexander, 2004). Ζ ελ ιφγσ δηάθξηζε εδξάδεη ζηελ άπνςε φηη ην βάζνο επεμεξγαζίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ εμαξηάηαη απφ ηνλ ηχπν ζηξαηεγηθήο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ην καζεηή, θαζψο άιιεο ζηξαηεγηθέο απνζθνπνχλ ζε επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε, ελψ άιιεο πξνσζνχλ ηελ εηο βάζνο πξνζέγγηζε ηνπ έξγνπ ή ησλ πιεξνθνξηψλ. Αλαιπηηθφηεξα, νη ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο πεξηιακβάλνπλ ηηο ζηξαηεγηθέο επαλάιεςεο, δειαδή ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ, φπσο πξναλαθέξζεθε, αθνξνχλ ζηελ πξνθνξηθή, γξαπηή ή θαη νπηηθή επαλάιεςε ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο απνκλεκφλεπζεο ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ (Metallidou & Vlachou, 2007). Οη ελ ιφγσ ηερληθέο δελ εζηηάδνπλ ζηελ αλαιπηηθή επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ζηε δεκηνπξγία ζχλδεζεο κε ηελ πξνεγνχκελε γλψζε, σζηφζν ζπρλά απνδεηθλχνληαη ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθέο, θαζψο εληζρχνπλ ηε βξαρχρξνλε κλεκνληθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ (Zimmerman, 2013), κε απνηέιεζκα νη καζεηέο λα κπνξνχλ λα αλαθαιέζνπλ ζηε κλήκε ηνπο επθνιφηεξα ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο, φπσο εκεξνκελίεο.

70 70 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ζηξαηεγηθέο βάζνπο αθνξνχλ ζηηο ζηξαηεγηθέο πνπ πξνσζνχλ ηελ βαζχηεξε πξνζέγγηζε ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, κέζσ ηεο επεμεξγαζίαο ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο, κέζσ ηερληθψλ φπσο ε ζπγγξαθή πεξίιεςεο, ε παξαγσγή εξσηήζεσλ θαη ε θαηαζθεπή δηαγξακκάησλ, επεμεξγάδνληαη, νκαδνπνηνχλ θαη ηξνπνπνηνχλ ην πιηθφ πξνο κειέηε, κε απνηέιεζκα λα επηηπγράλεηαη πςειφηεξε θαηαλφεζε θαη κεγαιχηεξε επρέξεηα ζηελ αλάθιεζε ή ηελ παξνπζίαζή ηνπ (Pressley & Hilden, 2006). Οη ζηξαηεγηθέο βάζνπο ζπλδένληαη κε ηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ γλσζηηθνχ πιηθνχ θαη κε πην ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα (Papinczak, 2009). Γχν επηπξφζζεηα βαζηθά ζηνηρεία ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο ζπληζηνχλ ε ρξήζε ησλ ζηξαηεγηθψλ θηλεηνπνίεζεο θαη ε επίδεημε επηκνλήο απέλαληη ζε δχζθνια καζεζηαθά έξγα. Δηδηθφηεξα, ε απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε ζπληζηά κηα δηαδηθαζία ε νπνία θαζνδεγείηαη απφ ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, απφ ηνλ βαζκφ επηθέληξσζήο ηνπο ζηνλ ηειηθφ ζηφρν (Lens & Vansteenkiste, 2008). Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, ε παξαθνινχζεζε θαζηζηά ηνλ καζεηή ελήκεξν γηα πηζαλή κείσζε ηεο θηλεηνπνίεζήο ηνπ απέλαληη ζε έλα αλαηηζέκελν έξγν. χκθσλα κε ηνλ Wolters (2003), ε ξχζκηζε ηεο θηλεηνπνίεζεο έγθεηηαη ζηηο ελέξγεηεο ηνπ αηφκνπ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ ελεξγνπνίεζε, ηε δηαηήξεζε θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο πξφζεζήο ηνπ λα επηθεληξσζεί ζε κηα δξαζηεξηφηεηα ή έλαλ ζηφρν, λα πξνζπαζήζεη γη απηά θαη λα ηα νινθιεξψζεη επηηπρψο. Αλεμάξηεηα απφ ηηο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο ή ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ έξγνπ, πνπ δχλαηαη λα νδεγήζνπλ ζηελ απνζάξξπλζε ηνπ καζεηή θαη ζηε κείσζε ησλ θηλήηξσλ ηνπ, ν καζεηήο ζα πξέπεη λα ξπζκίζεη ηελ θηλεηνπνίεζή ηνπ, λα δηαηεξήζεη, δειαδή, ζηαζεξά ηα ππάξρνληα θίλεηξά ηνπ ή λα δεκηνπξγήζεη λέα, πξνθεηκέλνπ λα κελ απνκαθξπλζεί απφ ηελ πξνζπάζεηα θαη, ηειηθψο, λα νδεγεζεί ζηελ νινθιήξσζε ηνπ

71 71 έξγνπ, επηηπγράλνληαο ηνλ ηειηθφ ηνπ ζηφρν. Αλαιπηηθφηεξα, ζηηο ζρνιηθέο ηάμεηο ζπρλά εληνπίδνληαη δηαζπαζηηθνί ζφξπβνη ή εξεζίζκαηα πνπ ελδέρεηαη λα κεηψζνπλ ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ, ελψ ηα καζεζηαθά έξγα δχλαηαη λα είλαη απαηηεηηθά ή λα ζεσξνχληαη βαξεηά (Wolters, Pintrich, & Karabenick, 2005). πλεπψο, κέζσ ησλ ζηξαηεγηθψλ θηλεηνπνίεζεο, ν καζεηήο εληζρχεη ηα θίλεηξά ηνπ, ελεξγνπνηψληαο ηελ απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε θαη επηηπγράλνληαο πςειφηεξε αθαδεκατθή επίδνζε (Lens & Vansteenkiste, 2008). Οη καζεηέο δχλαληαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο, φπσο ηε ζεηηθή απηνελίζρπζε, ηελ επηβξάβεπζε κέζσ εμσηεξηθψλ ακνηβψλ, ηελ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ηνπ έξγνπ ή ηεο αμίαο ηνπ (Vandevelde et al., 2013). ρεηηθέο έξεπλεο αλαθέξνπλ πσο ε επηκνλή ησλ καζεηψλ κεηψλεηαη ζεκαληηθά απέλαληη ζε απαηηεηηθά καζεζηαθά έξγα, ησλ νπνίσλ ε επίιπζε θξίλεηαη δχζθνιε θαη ρξνλνβφξα (Sideridis & Kaplan, 2011). Χζηφζν, ε επηκνλή σο δεμηφηεηα απηνξξχζκηζεο αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα δηαηεξνχλ ηε ζπγθέληξσζή ηνπο θαη λα θαηαβάιινπλ πξνζπάζεηα αθφκε θαη ζε απαηηεηηθά εθπαηδεπηηθά πεξηβάιινληα (Corno, 2011). Δηδηθφηεξα, ε επίδεημε επηκνλήο πεξηιακβάλεη ηελ θαζπζηέξεζε ηεο ηθαλνπνίεζεο ηνπ καζεηή, κέζσ ηεο αλαβνιήο κηαο άκεζα επράξηζηεο δξαζηεξηφηεηαο, γηα ηελ επίηεπμε ελφο καθξνπξφζεζκνπ αιιά πην ζεκαληηθνχ ζηφρνπ. Οπζηαζηηθά, νη καζεηέο θαινχληαη λα αλαζηείινπλ ηελ επηζπκία ηνπο γηα δηαζθεδαζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, φπσο ε παξαθνινχζεζε ηεο ηειεφξαζεο ή ηα ειεθηξνληθά παηρλίδηα, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηε κειέηε θαη ζηα καζεζηαθά έξγα πνπ ηνπο αλαηίζεληαη θαη, ηειηθψο, λα επηηχρνπλ πςειή ζρνιηθή επίδνζε (Vandevelde et al., 2013). Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή θξίλεηαη ε πξνζήισζε ζην καζεζηαθφ έξγν, φηαλ ην άηνκν απνζπάηαη απφ δηαζπαζηηθά εξεζίζκαηα ή άιιεο δξαζηεξηφηεηεο, κέζσ ηεο ελίζρπζεο

72 72 ηεο ζπγθέληξσζεο θαη ηεο απνκάθξπλζεο ησλ εμσηεξηθψλ εξεζηζκάησλ (Lens & Vansteenkiste, 2008). Σα επξήκαηα εξεπλψλ αλαδεηθλχνπλ ηε ζεκαζία ηεο επηκνλήο γηα ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ θαη, ζπλεπψο, γηα θαιχηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα (Drake, Belsky, & Fearon, Mega, Ronconi, & De Beni, 2014). Ζ παξαίηεζε απφ ην έξγν νδεγεί αλακθηζβήηεηα ζε απνηπρία ηνπ επηζπκεηνχ ζηφρνπ, ελψ ζπρλά ην άηνκν βηψλεη αηζζήκαηα καηαίσζεο θαη ρακειήο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο, πνπ δξνπλ αλαζηαιηηθά σο πξνο ηελ επίδνζε θαη ηελ πηζαλφηεηα εκπινθήο ζε επφκελν γλσζηηθφ έξγν (Komarraju & Nadler, 2013). Σηραηηγικές ασηορρύθμιζης και μαθηζιακές δσζκολίες. Παξφιν πνπ ε απηνξξχζκηζε απνηειεί κηα βαζηθή δεμηφηεηα γηα ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, ππάξρεη έλαο αξηζκφο καζεηψλ πνπ ζπλαληά ζεκαληηθέο δπζθνιίεο αλαθνξηθά κε ηελ θαηάθηεζε ησλ ελ ιφγσ δεμηνηήησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα επίπεδα απηνξξχζκηζεο ησλ ζπλνκειίθσλ ζπρλά δηαθέξνπλ, ελψ είλαη πηζαλφ λα κελ θαηαθέξνπλ φινη νη καζεηέο λα απηνξξπζκίζνπλ ηε κάζεζή ηνπο ή λα γεληθεχζνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο απηή ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο γλψζεο, δεδνκέλνπ φηη ζπληζηά κηα ζχλζεηε θαη αλψηεξε δεμηφηεηα (Κσζηαξίδνπ-Δπθιείδε, von der Linden, Schneider, & Roebers, 2011).Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ ζπρλά ειιείκκαηα θαη αδπλακίεο ζηνλ γλσζηηθφ, ηνλ καζεζηαθφ θαη ηνλ ςπρνθνηλσληθφ ηνκέα, κε απνηέιεζκα λα παξαηεξνχληαη ρακειά επίπεδα ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο (Graham & Harris, Reid et al., 2013). Αλαιπηηθφηεξα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ κεησκέλεο ηθαλφηεηεο απηνξξχζκηζεο, ζεκαληηθά κεηαγλσζηηθά ειιείκκαηα θαη δπζθνιίεο ζηελ επηινγή θαη ηε ρξήζε ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο (Harris et al., Reid et al., 2013). Δπίζεο, παξαηεξείηαη φηη ρξεζηκνπνηνχλ απζφξκεηα ιηγφηεξεο, απινχζηεξεο θαη πην επηθαλεηαθέο ζηξαηεγηθέο

73 73 θαη ζε κηθξφηεξε ζπρλφηεηα απφ ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, ελψ παξάιιεια δπζθνιίεο εληνπίδνληαη ηφζν σο πξνο ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο φζν θαη σο πξνο ηελ νξζή εθηέιεζή ηεο (Παληειηάδνπ, 2011). Πην ζπγθεθξηκέλα, θαηά ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, νη καζεηέο κε αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο δελ παξακέλνπλ παζεηηθνί αλαγλψζηεο, αιιά ελεξγνχλ αλαπνηειεζκαηηθά, θαζψο δελ γλσξίδνπλ ηελ θαηάιιειε γηα ηελ πεξίζηαζε ζηξαηεγηθή κάζεζεο, κε απνηέιεζκα ζπρλά λα επηιέγνπλ ηηο ίδηεο κε απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο γηα ην εθάζηνηε καζεζηαθφ έξγν (Παληειηάδνπ, Strichart, Mangrum, & Iannuzzi, 1998). Σν γεγνλφο απηφ ελδέρεηαη λα νθείιεηαη ζην πεξηνξηζκέλν ξεπεξηφξην ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο πνπ δηαζέηνπλ θαη ζηελ έιιεηςε επειημίαο πνπ εκθαλίδνπλ, εθφζνλ ζπρλά αδπλαηνχλ λα ηξνπνπνηήζνπλ ηηο ζηξαηεγηθέο πνπ πηνζεηνχλ, λα ηηο γεληθεχζνπλ ή θαη λα ηηο εγθαηαιείςνπλ, φηαλ απηφ θξίλεηαη απαξαίηεην. Δπίζεο, έρεη παξαηεξεζεί πσο, είλαη πηζαλφ, αθφκε θη φηαλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο γλσξίδνπλ ηελ θαηάιιειε ζηξαηεγηθή κάζεζεο γηα ηελ επίιπζε ελφο καζεζηαθνχ έξγνπ, λα κελ κπνξνχλ λα ηελ εθαξκφζνπλ ζσζηά, κε απνηέιεζκα λα κελ νδεγνχληαη ζε ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα (Harris et al., Swanson, Ζarris, & Graham, 2013). Οη δπζθνιίεο πνπ εκθαλίδνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο σο πξνο ηελ επηινγή ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο ζπλδένληαη αλακθηζβήηεηα κε ειιείκκαηα ζηνλ κεηαγλσζηηθφ ηνκέα. Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο απηνί δηαζέηνπλ πεξηνξηζκέλεο κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο, θαζψο εκθαλίδνπλ ρακειά επίπεδα απηνπαξαθνινχζεζεο, ειέγρνπ θαη αλαζεψξεζεο (Gersten, Fuchs, Williams, & Baker, Reid et al., 2013). H αδπλακία παξαθνινχζεζεο απφ ηνλ ίδην ηνλ καζεηή ηεο γλσζηηθήο ηνπ πνξείαο, δειαδή ηνπ ειέγρνπ ηεο θαηαλφεζεο ή ηεο ηξέρνπζαο πξνφδνπ, κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ πηνζέηεζε αλαπνηειεζκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, θαζψο ν καζεηήο αδπλαηεί λα αληηιεθζεί ηα πξνβιήκαηα πνπ ελδερνκέλσο πξνθχπηνπλ θαη, παξάιιεια,

74 74 απνηπγράλεη λα εθηηκήζεη ηελ αμία θαη ηε ρξεζηκφηεηα ησλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ εθάζηνηε πεξίζηαζε (Παληειηάδνπ, 2011). Ζ άγλνηα πνπ δηαζέηεη σο πξνο ηελ ηξέρνπζα επίδνζή ηνπ παξεκπνδίδεη ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ αλαπνηειεζκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο απφ άιιεο θαηαιιειφηεξεο. Σέινο, ε ειιεηκκαηηθή παξαθνινχζεζε ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηππψλεηαη ζηελ απνηπρία ηνπο λα εληνπίζνπλ ζε έλα θείκελν λνεκαηηθά θελά ή αζπλέπεηεο ζηηο ιεγφκελεο δνθηκαζίεο ηεο εχξεζεο ιάζνπο (Drake et al., Gersten et al., 2001). Χζηφζν, απφ θάπνηνπο εξεπλεηέο ζεσξείηαη πηζαλφ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο λα απνδίδνπλ ζηνλ εαπηφ ηνπο ηελ χπαξμε αζπλέπεηαο θαη φρη ζην θείκελν ή ζηελ πξφζεζε ηνπ ζπγγξαθέα (Robinson, 1981). Σν γεγνλφο απηφ ζπκβάιιεη ζηε κείσζε ησλ θηλήηξσλ ηνπο, ζηελ απφζπξζε θαη ηελ απνπζία ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, φηαλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαινχληαη λα επηιχζνπλ θάπνην καζεζηαθφ έξγν θαη πθίζηαηαη θάπνην «πξφβιεκα» (π.ρ. ειιηπήο θαηαλφεζε θεηκέλνπ, αδπλακία ιχζεο πξνβιήκαηνο), ζπρλά ελδέρεηαη λα κελ ην αληηιεθζνχλ, κε απνηέιεζκα λα ζπλερίδνπλ ηελ πξνζπάζεηα, έρνληαο ηε ιαλζαζκέλε εθηίκεζε πσο ην έξγν νινθιεξψζεθε επηηπρψο. Δπίζεο, δεδνκέλνπ φηη δελ δηαζέηνπλ ηηο θαηάιιειεο δηνξζσηηθέο ζηξαηεγηθέο γηα λα αληηκεησπίζνπλ έλα πξφβιεκα, αθφκε θαη αλ ην εληνπίζνπλ, νδεγνχληαη αλαπφθεπθηα ζηελ παξαίηεζε. Δλαιιαθηηθά, ζηελ πεξίπησζε πνπ, παξά ηηο δπζθνιίεο απνθαζίζνπλ λα κελ απνζπξζνχλ, αιιά λα δξάζνπλ ελεξγά, δελ είλαη ζε ζέζε λα πηνζεηήζνπλ ηηο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο, κε απνηέιεζκα λα κελ νδεγνχληαη ζε ζεηηθφ καζεζηαθφ απνηέιεζκα. Ζ αδπλακία ησλ καζεηψλ λα παξαθνινπζήζνπλ θαη λα αμηνινγήζνπλ ηε κάζεζή ηνπο θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ εθάξκνζαλ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ άγλνηα αλαθνξηθά κε ηελ επηηπρία ή ηελ απνηπρία ηνπο, θαη θαη επέθηαζε ηελ αδπλακία γελίθεπζεο ηεο δξάζεο ηνπο ζε επφκελν καζεζηαθφ έξγν. Παξάιιεια, είλαη πηζαλφ νη

75 75 πεξηνξηζκέλεο δηνξζσηηθέο ελέξγεηεο πνπ εκθαλίδνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζε πεξίπησζε αζπλέπεηαο ή άιισλ πξνβιεκάησλ ζην αλαγλσζηηθφ έξγν λα ζρεηίδεηαη κε ηελ ειιηπή θηλεηνπνίεζε πνπ εκθαλίδνπλ (Botsas & Padeliadu, Graham & Bellert, 2004). Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα παηδηά κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αιιά θαη, γεληθφηεξα, νη καζεηέο κε ρακειή επίδνζε αληηκεησπίδνπλ κεηαγλσζηηθά πξνβιήκαηα σο πξνο ηελ αλαγλψξηζε ησλ απαηηήζεσλ ηνπ έξγνπ θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ ηνπ, σο πξνο ηελ επηινγή θαη εθαξκνγή ησλ ζηξαηεγηθψλ, σο πξνο ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηε ξχζκηζε ηεο απφδνζεο ζην έξγν θαη σο πξνο ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ γλσζηηθνχ έξγνπ (Graham & Harris, 2003). Δπηπξνζζέησο, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπρλά είλαη πηζαλφ λα εκθαλίδνπλ ειιείκκαηα ζηηο δεμηφηεηεο κειέηεο θαη νξγάλσζεο, θαζψο επίζεο δπζθνιίεο ζπγθέληξσζεο θαη πξνζνρήο (Bryan, Burstein, & Bryan, Reid et al., 2013). Αλαιπηηθφηεξα, έρεη δηαπηζησζεί φηη νη καζεηέο απηνί παξνπζηάδνπλ κεησκέλε πξνζνρή απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα θαη ηθαλφηεηα δηάθξηζεο ησλ θχξησλ ζεκείσλ ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ έλαληη ησλ δεπηεξεπφλησλ, πεξηνξηζκέλε ζπγθέληξσζε, αδπλακία δηαηήξεζήο ηεο θαη κεησκέλε επηκνλή ζην έξγν (Hallahan, Kauffman, & Lloyd, 1999). Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ζπλήζσο εκθαλίδνπλ επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε ζηε κάζεζε (Πνιπρξφλε, Αλησλίνπ, & Κνηξψλε, 2012) θαη πηνζεηνχλ πεξηζζφηεξεο ζηξαηεγηθέο επηθαλεηαθήο επεμεξγαζίαο ηνπ πιηθνχ, ελψ εκθαλίδνπλ κεησκέλα επίπεδα ζηξαηεγηθψλ βάζνπο (Polychroni et al., 2006), κε απνηέιεζκα λα νδεγνχληαη ζε ρακειφηεξε ζρνιηθή επίδνζε (Boekaerts et al., 2000). Δκθαλίδνπλ δπζθνιίεο σο πξνο ηε γλψζε ηνπ ιεμηινγίνπ, ηε ρξήζε ηεο πξνεγνχκελεο γλψζεο, ηε ινγηθή δνκή θαη ηελ θπξηνιεθηηθή θαηαλφεζε ελφο θεηκέλνπ, ηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ηε ζπζρέηηζε ησλ δηθψλ ηνπο ηδεψλ κε απηέο πνπ απνηππψλνληαη ζην θείκελν (Graham & Bellert, 2004).

76 76 ηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ επηθάλεηαο νδεγνχληαη αληίζηνηρα νη καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, ελψ παξάιιεια εκθαλίδνπλ κεησκέλα επίπεδα κεηαγλσζηηθήο παξαθνινχζεζεο, κε απνηέιεζκα είηε λα κελ αληηιακβάλνληαη ηηο δπζθνιίεο πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηελ αλαγλσζηηθή δηαδηθαζία είηε λα πηνζεηνχλ αλαπνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο θάιπςεο ησλ ππαξρφλησλ γλσζηηθψλ θελψλ (Botsas & Panteliadou, Vaughn, Swanson, & Solis, 2013). Αλαιπηηθφηεξα, ηα επξήκαηα κειέηεο ηνπ Sideridis θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ (2006b) επεζήκαλαλ ηελ χπαξμε ζεκαληηθψλ γλσζηηθψλ ειιεηκκάησλ θαη ρακειψλ επηπέδσλ απηνξξχζκηζεο, κε ηηο γλσζηηθέο δεμηφηεηεο λα απνηεινχλ ζεκαληηθφ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ δπζθνιηψλ αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Δπίζεο, εξεπλεηέο αλαθέξνπλ πσο νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε δελ κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ λνεκαηηθέο αζπκθσλίεο ηνπ θεηκέλνπ, ελψ νη απαληήζεηο ηνπο ζε εξσηήζεηο πεξηερνκέλνπ δείρλνπλ φηη δελ θαηάθεξαλ λα εμάγνπλ λφεκα απφ ην θείκελν (Cain & Oakhill, 2007). Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο εκθαλίδνπλ κεησκέλα επίπεδα επίγλσζεο θαη ξχζκηζεο ηεο θαηάιιειεο αλαγλσζηηθήο ζπκπεξηθνξάο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο κε επαξθή αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε (Vaughn et al., 2013). Ζ παξαπάλσ δηαπίζησζε έρεη επηβεβαησζεί θαη απφ άιιε κειέηε ζηελ νπνία βξέζεθε πσο νη καζεηέο κε αλαγλσζηηθέο δπζθνιίεο δπζθνιεχνληαη λα αληηιεθζνχλ αιιειναλαηξνχκελεο πιεξνθνξίεο ηνπ θεηκέλνπ (Cain, 2006). Παξάιιεια νη καζεηέο κε ρακειή θαηαλφεζε δελ είλαη ζε ζέζε λα επεμεξγαζηνχλ θαη λα αμηνπνηήζνπλ ην είδνο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ηνπο παξέρεη ν ηίηινο ηνπ θεηκέλνπ (Perfetti, Landi, & Oakhill, 2005) θαη γεληθά δπζθνιεχνληαη λα αμηνπνηήζνπλ ελδείμεηο απφ ην θείκελν πνπ ζα ηνπο βνεζήζνπλ ζηελ θαηαλφεζε κηαο άγλσζηεο ιέμεο θαη ζηελ εμαγσγή λνήκαηνο απφ ην θείκελν (Nation, Clarke, Marshall, & Durand, 2004).

77 77 Κίλεηξα θαη ζηόρνη επίηεπμεο. Λακβάλνληαο ππφςε ην γεγνλφο φηη ηα ζχγρξνλα εκπεηξηθά δεδνκέλα έρνπλ εληνπίζεη ηε ζεκαζία ησλ θηλήηξσλ γηα ηελ απηνξξπζκηδφκελε κάζεζε θαη θαη επέθηαζε ηε ζρνιηθή επίδνζε, έρεη παξαηεξεζεί αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ εξεπλεηψλ αλαθνξηθά κε ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ θαηά ηε θνίηεζή ηνπο ζην ζρνιείν (Pintrich, 2003). Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ηειεπηαία ρξφληα παξαηεξείηαη ε ηάζε ησλ εξεπλεηψλ λα ζπκπεξηιακβάλεηαη ε κειέηε ησλ θηλήηξσλ ζηηο δηάθνξεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ απνζθνπνχλ ζηελ εξκελεία ησλ επηδφζεσλ ησλ καζεηψλ ζε δηάθνξνπο αθαδεκατθνχο ηνκείο, φπσο ε αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε θαη άιιεο ζρνιηθέο δεμηφηεηεο (Guthrie & Wigfield, Sideridis et al., 2006a). Χο θηλεηνπνίεζε νξίδεηαη ε δηαδηθαζία θαηά ηελ νπνία κηα δξαζηεξηφηεηα ε νπνία θαηεπζχλεηαη πξνο έλαλ ζηφρν ππνθηλείηαη θαη ππνζηεξίδεηαη, ελψ παξάιιεια πεξηιακβάλεη ζηφρνπο πνπ παξέρνπλ ην έλαπζκα γηα δξάζε, πξνζδηνξίδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ θαηεχζπλζε ηεο δξάζεο. χκθσλα κε ηηο γλσζηηθέο πξνζεγγίζεηο, ε θηλεηνπνίεζε επεξεάδεηαη απφ ηηο ζθέςεηο, ηηο πεπνηζήζεηο θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ αηφκνπ. Ζ πνξεία πξνο ηελ θαηάθηεζε ελφο ζηφρνπ ζπληζηά κηα ζεκαληηθή θαη επίπνλε δηαδηθαζία, θαζψο πξνυπνζέηεη ηε δέζκεπζε πξνο κηα αιιαγή θαη ηελ πινπνίεζε, φρη κφλν ηνπ πξψηνπ βήκαηνο αιιά φισλ ησλ απαηηνχκελσλ ελεξγεηψλ γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ. Ηδηαίηεξα, φηαλ νη ζηφρνη είλαη καθξνπξφζζεζκνη, απαηηείηαη πξνζήισζε θαη επηκνλή απέλαληη ζηνλ ζηφρν, πςειά εζσηεξηθά θίλεηξα θαη πςειά επίπεδα δεμηνηήησλ απηνξξχζκηζεο (Γσλίδα, Schunk, Pintrich, & Meece, 2010). Ζ έξεπλα αλαθνξηθά κε ην πεδίν ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο έρεη ηηο απαξρέο ηεο ζηε δεθαεηία ηνπ 1970, νπφηε θαη επηρεηξήζεθε ε ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα ππεξθεξαζηνχλ νη αδπλακίεο ησλ παξαδνζηαθψλ ζεσξηψλ ησλ θηλήηξσλ ζρεηηθά κε ηελ θηλεηνπνίεζε θαη ηελ εξκελεία ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο. Οη ζηφρνη

78 78 επίηεπμεο απνηεινχλ ηνλ ιφγν ή ηνλ ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν εκπιέθεηαη θαλείο ζε κία ζπκπεξηθνξά επίηεπμεο (Maehr, 1989), δειαδή ζε κία δξαζηεξηφηεηα ή έλα έξγν. Θεκειηψδεηο έλλνηεο ζηε δηακφξθσζε ηεο ζεσξίαο ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο απνηέιεζαλ ε λνεκνζχλε θαη ε ηθαλφηεηα, θαζψο θαη ε πξνζσπηθή πεπνίζεζε ηνπ αηφκνπ γηα ην πψο νη έλλνηεο απηέο νξίδνληαη θαη γίλνληαη αληηιεπηέο (Elliot, 1999). Αξρηθά, ν Nicholls (1984) δηέθξηλε ηνπο ζηφρνπο πνπ αθνξνχλ ζην έξγν θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ αθνξνχλ ζην εγψ θαη ππνζηήξημε φηη ν πξνζαλαηνιηζκφο ησλ ζηφρσλ πνπ πηνζεηεί έλα άηνκν ζρεηίδεηαη κε ηηο πεπνηζήζεηο ηνπ γηα ηα αίηηα ηεο επηηπρίαο ηνπ. Απφ ηελ πιεπξά ηεο ε Dweck (1986) αλαθέξζεθε, αληηζηνίρσο, ζηελ χπαξμε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο θαη ησλ ζηφρσλ επίδνζεο, σζηφζν ππνζηήξημε πσο ε πηνζέηεζε ζηφρνπ είλαη απνηέιεζκα ησλ απφςεσλ γηα ηε θχζε ηεο λνεκνζχλεο, δειαδή ησλ πεπνηζήζεσλ ηνπ αηφκνπ γηα ην θαηά πφζν ε λνεκνζχλε απνηειεί ζηαζεξφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ή είλαη επκεηάβιεηε θαη δχλαηαη λα εμειηρζεί κέζσ ηεο πξνζπάζεηαο (Elliot, 2005). Αλάινγεο ζεσξίεο σο πξνο ηνπο ζηφρνπο επίηεπμεο δηαηππψζεθαλ θαη απφ άιινπο εξεπλεηέο, φπσο ηελ Ames (1992), πνπ ππνζηήξημε ηε δηάθξηζε ησλ ζηφρσλ θαηάθηεζεο απφ ηνπο ζηφρνπο επίδνζεο, ελψ αθνινχζσο νη Maehr θαη Midgley (1991) έθαλαλ αλαθνξά ζε ζηφρνπο πνπ επηθεληξψλνληαη ζην έξγν θαη ζηφρνπο πνπ επηθεληξψλνληαη ζηελ ηθαλφηεηα. Παξά ηε ζρεηηθή δηαθσλία γηα ην θαηά πφζν ηα πξναλαθεξζέληα δεχγε ζηφρσλ αληηζηνηρνχλ ζην ίδην ελλνηνινγηθφ θαηαζθεχαζκα (Nicholls, 1990), παξαηεξήζεθε κηα ζεκαληηθή ελλνηνινγηθή αιιεινεπηθάιπςε απηψλ ησλ ζεσξηψλ, κε βαζηθφ ζεκείν ηελ χπαξμε ελφο ζηφρνπ πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηε κάζεζε θαη ελφο ζηφρνπ πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ επίδνζε. Γηα ην ιφγν απηφ επηρεηξήζεθε ν ζπγθεξαζκφο απηψλ ησλ κνληέισλ θαη πξνέθπςε έλα λέν ελνπνηεκέλν ζεσξεηηθφ πιαίζην, ε ζεσξία πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ (Middleton & Midgley, 1997), πνπ ππνζηήξηδε ηε βαζηθή

79 79 δηάθξηζε κεηαμχ ησλ ζηφρσλ κάζεζεο ή θαηάθηεζεο θαη ησλ ζηφρσλ επίδνζεο. Οπζηαζηηθά, ν φξνο πξνζαλαηνιηζκόο ππνδειψλεη «ηνλ ελνπνηεκέλν ραξαθηήξα ησλ πεπνηζήζεσλ θαη ηχπσλ ζπκπεξηθνξάο πνπ νη πξνζαλαηνιηζκνί ζηφρσλ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ» (Schunk et al., 2010, ζ. 380). Θεσξία πξνζαλαηνιηζκνύ ησλ ζηόρσλ. Ζ ζεσξία πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, απνηειεί κία απφ ηηο θπξίαξρεο ζεσξίεο ζηνλ ρψξν ησλ θηλήηξσλ θαη ηεο εθπαηδεπηηθήο ςπρνινγίαο (Anderman & Patrick, Huang, 2012). Όπσο πξναλαθέξζεθε, ν εθάζηνηε αηνκηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ζηφρνπ ζρεηίδεηαη κε ζπγθεθξηκέλεο πεπνηζήζεηο θαη, ζπλεπψο, δχλαηαη λα νδεγήζεη ην άηνκν ζε δηαθνξεηηθέο ζπκπεξηθνξέο πξνζέγγηζεο θαη ηξφπνπο εκπινθήο ζην έξγν επίηεπμεο (Ames, 1992). Αλαιπηηθφηεξα, ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, νη ζηφρνη κάζεζεο αθνξνχλ ζηελ επηθέληξσζε ζηε κάζεζε θαη ζηελ θαηάθηεζε ηνπ έξγνπ, κε θξηηήξηα πνπ νξίδνληαη απφ ην ίδην ην άηνκν, φπσο ηελ απηνβειηίσζε, ηελ αλάπηπμε λέσλ δεμηνηήησλ θαη επάξθεηαο, ηε βαζηά θαηαλφεζε θαη ηε γλψζε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ζηφρνη επίδνζεο επηθεληξψλνληαη ζηελ επίδεημε ηεο επάξθεηαο θαη ζηε ζχγθξηζε ηεο αηνκηθήο ηθαλφηεηαο κε απηή ησλ άιισλ, νχησο ψζηε ην άηνκν είηε λα μερσξίζεη κέζσ ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο, είηε λα απνθχγεη ηηο αξλεηηθέο θξίζεηο ιφγσ ηεο ρακειήο επίδνζήο ηνπ (Ames, Dweck & Leggett, Pintrich, 2000b). Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ ζηφρνπο κάζεζεο δίλνπλ έκθαζε ζην ίδην ην έξγν, θαζψο παξαθηλνχληαη απφ πξνζσπηθφ ελδηαθέξνλ θαη πεξηέξγεηα γηα ελαζρφιεζε κε απηφ, ελψ παξάιιεια απνζθνπνχλ ζηε βειηίσζε ησλ ηθαλνηήησλ ηνπο θαη ζηε δηεχξπλζε ησλ γλψζεψλ ηνπο. Αληηζέησο, νη καζεηέο κε ζηφρνπο επίδνζεο, φηαλ εκπιέθνληαη ζε ζπκπεξηθνξέο επίηεπμεο, επηδηψθνπλ είηε λα επηδείμνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο θαη λα αλαδεηρζνχλ κέζσ ηεο πςειήο επίδνζεο, είηε λα απνθχγνπλ ηα αξλεηηθά

80 80 ζρφιηα θαη ηελ έθζεζε ησλ αδπλακηψλ ηνπο ζε κηα ελδερφκελε ρακειή επίδνζε (Kaplan & Maehr, 2007). Δζηηάδνληαο ζηνπο δχν πξνζαλαηνιηζκνχο ησλ ζηφρσλ, παξαηεξείηαη πσο ην άηνκν, ζηελ πεξίπησζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο, ζέηεη σο κέηξν ζχγθξηζεο θαη απαηηήζεσλ ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ θαη, ελδερνκέλσο, ηηο πξφηεξεο αηνκηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο, ελψ ζηελ πεξίπησζε ησλ ζηφρσλ επίδνζεο, θαηαθεχγεη ζηελ θνηλσληθή ζχγθξηζε, αμηνινγψληαο ηελ επίδνζή ηνπ βάζεη ηεο επίδνζεο ησλ άιισλ. Ζ αλεζπρία γηα επίδεημε επάξθεηαο, πνπ αληαλαθιάηαη κέζα απφ ηνπο ζηφρνπο επίδνζεο, θαη ην γεγνλφο φηη νη καζεηέο ζπρλά δηακνξθψλνπλ θξίζε γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο, ζπγθξίλνληαο ηνλ εαπηφ ηνπο κε ηνπο άιινπο, ηζρπξνπνηνχλ ην ζηνηρείν ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο πνπ εκπεξηέρεηαη ζηνπο ζηφρνπο πξνζαλαηνιηζκέλνπο ζηελ επίδνζε (Midgley, 2014). Το μονηέλο ηων ηριών προζαναηολιζμών ηων ζηότων. Οη Elliot θαη Harackiewicz θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπο (Elliot & Church, Elliot & Harackiewicz, Elliot & McGregor, 2001) πξνρψξεζαλ ζε κία πεξαηηέξσ δηάθξηζε ησλ ζηφρσλ επίδνζεο, πξνζζέηνληαο ηηο δηαζηάζεηο ηεο πξνζέγγηζεο θαη ηεο απνθπγήο θαη πξαγκαηνπνηψληαο κηα ζεκαληηθή ηνκή ζην πεδίν ησλ θηλήηξσλ. Οη λέεο δηαζηάζεηο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ βαζίδνληαλ ζηε ζεσξία θηλήηξσλ ηνπ Attkinson (1957), ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην θίλεηξν επίηεπμεο δηαθξίλεηαη ζε θίλεηξν πξνζέγγηζεο θαη ζε θίλεηξν απνθπγήο θαη αθνξά, αληίζηνηρα, ζηελ επηζπκία γηα πξνζέγγηζε ηεο επηηπρίαο θαη ζηνλ θφβν ηεο απνηπρίαο. Ο Higgins (1997), πξνθεηκέλνπ λα πεξηγξάςεη ηε ιεηηνπξγηθφηεηα ησλ λέσλ δηαζηάζεσλ ησλ ζηφρσλ, ρξεζηκνπνίεζε ηνπο φξνπο ηεο πξνψζεζεο θαη ηεο αλαζηνιήο. Δηδηθφηεξα, ππνζηήξημε πσο ε επηθέληξσζε ζηελ πξνζέγγηζε ή ηελ πξνψζεζε ζπληειεί ζηελ επηδίσμε ζεηηθψλ ή επηζπκεηψλ απνηειεζκάησλ σο πξνο ηελ έθβαζε ηνπ έξγνπ, ελψ ε επηθέληξσζε ζηελ απνθπγή ή ηελ αλαζηνιή νδεγεί ζηελ απνκάθξπλζε απφ αξλεηηθά ή αλεπηζχκεηα απνηειέζκαηα.

81 81 Αλάινγα κε ηε δηάζηαζε πνπ ζα πηνζεηήζεη έλα άηνκν, δχλαηαη είηε, ζηελ πεξίπησζε πνπ έρεη πηνζεηήζεη έλαλ ζηφρν πξνζέγγηζεο, λα επηζπκεί λα μεπεξάζεη ηνπο άιινπο θαη λα επηδείμεη ηελ επάξθεηά ηνπ, είηε, ζηελ πεξίπησζε ελφο ζηφρνπ απνθπγήο, λα πξνζπαζεί λα απνθχγεη ηελ απνηπρία θαη ηελ αλάδεημε ηεο αλεπάξθεηάο ηνπ (Schunk et al., 2010). Με ηελ πξνζζήθε απηψλ ησλ δηαζηάζεσλ, δεκηνπξγήζεθε έλα λέν ηξηρνηνκηθφ κνληέιν πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, πνπ πεξηειάκβαλε ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο, ηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο. Απηφ ην λέν ζεσξεηηθφ κνληέιν πνπ αλαγλψξηδε ηελ ηξηρνηφκεζε ησλ πξνζαλαηνιηζκψλ ησλ ζηφρσλ αλαδείθλπε παξάιιεια θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο έλλνηαο ησλ θηλήηξσλ επίηεπμεο απφ ηνλ ζηφρν επίηεπμεο. Αλαιπηηθφηεξα, ηα θίλεηξα επίηεπμεο, δειαδή ε αλάγθε γηα γλψζε, επηηπρία, ππεξνρή ή θνηλσληθή απνδνρή θαη ν θφβνο ηεο απνηπρίαο απνηεινχλ ηνλ θαζνξηζηηθφ παξάγνληα πνπ ζα θαηεπζχλεη ην άηνκν ζηελ πηνζέηεζε ηνπ επηζπκεηνχ ζηφρνπ επίηεπμεο (Γσλίδα, 2012). Χζηφζν, θξίλεηαη ζθφπηκν λα θαηαζηεί ζαθέο πσο πξφθεηηαη γηα ηξεηο αλεμάξηεηνπο θαη δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο, πνπ αληαλαθινχλ δηαθνξεηηθά θίλεηξα θαη ζπκπεξηθνξέο. Ζ ζεσξία ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ βξίζθεη άκεζε εθαξκνγή ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ, θαζψο ζπληζηά βαζηθφ δεηνχκελν ν ιφγνο γηα ηνλ νπνίν νη καζεηέο εκπιέθνληαη ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία, νη ζηφρνη πνπ ζέηνπλ, ε ζπκπεξηθνξά πνπ πηνζεηνχλ θαη ε επίδξαζε φισλ απηψλ ζηε καζεζηαθή ηνπο επάξθεηα (Πνιπρξφλε & Κακππιαπθά, 2013). Το μονηέλο ηων ηεζζάρων προζαναηολιζμών ηων ζηότων. Έπεηηα απφ ηε δηάθξηζε ησλ δχν δηαζηάζεσλ, ηεο πξνζέγγηζεο θαη ηεο απνθπγήο, ζηνπο ζηφρνπο πξνζαλαηνιηζκέλνπο ζηελ επίδνζε (Elliot & Harackiewicz, 1996), πξνηάζεθε ν ίδηνο δηαρσξηζκφο θαη γηα ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο (Elliot & McGregor, 2001). Ζ λέα απηή

82 82 πξνζζήθε είρε σο απνηέιεζκα λα πξνθχςεη έλα λέν κνληέιν 2x2, δειαδή κε δχν πξνζαλαηνιηζκνχο ζηφρσλ θαη δχν δηαζηάζεηο γηα θαζέλαλ απφ απηνχο. Σν κνληέιν πεξηιάκβαλε έλαλ λέν πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρνπ, ηνλ ζηφρν απνθπγήο ηεο κάζεζεο, ελψ νη κέρξη πξφηηλνο πξνζαξκνζηηθνί ζηφρνη κάζεζεο νξίδνληαλ πιένλ σο ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο, νχησο ψζηε λα είλαη εθηθηή ε κεηαμχ ηνπο δηάθξηζε. Όπσο ν ζηφρνο πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο αληαλαθιά ηελ επηθέληξσζε ηνπ αηφκνπ ζηε γλψζε θαη ηελ απηνβειηίσζε κε θξηηήξηα πνπ νξίδνληαη απφ ην ίδην ην άηνκν, βάζεη ηεο θαηαλφεζεο θαη ηεο πξνφδνπ, ηελ ίδηα έκθαζε δίλεη ζηα ραξαθηεξηζηηθά απηά ν ζηφρνο απνθπγήο ηεο κάζεζεο. Χζηφζν, παξά ηελ επηθέληξσζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηε κάζεζε, ε δηάζηαζε ηεο απνθπγήο είλαη εθείλε πνπ απνκαθξχλεη ην άηνκν απφ ηελ εκπινθή ηνπ ζηα καζεζηαθά έξγα θαη ηνλ σζεί ζε απνθεπθηηθέο ζπκπεξηθνξέο. ηελ πεξίπησζε απηή φκσο, ν ιφγνο απνθπγήο ησλ καζεζηαθψλ έξγσλ δελ εζηηάδεη ζηελ θνηλσληθή ζχγθξηζε ή ζε θαλνληζηηθά θξηηήξηα πξνζδηνξηδφκελα απφ ηνπο άιινπο ή ζρεηηδφκελα κε απηνχο. Αληίζεηα, ε πηνζέηεζε ησλ ζηφρσλ απνθπγή ηεο κάζεζεο ππνδειψλεη ηελ επηθέληξσζε ζηελ απνθπγή ηεο παξαλφεζεο ή ηεο απνηπρίαο θαηάθηεζεο ελφο έξγνπ (Elliot, Pintrich 2000b), κε θξηηήξην ηελ αηνκηθή ηθαλφηεηα θαη επάξθεηα. Αλ θαη έλαο ζηφρνο κε ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά ελδέρεηαη λα ζεσξεζεί θαηά θάπνην ηξφπν αληηθαηηθφο, φπσο θαη ζπλέβε ζηελ αξρή ηεο εκθάληζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζαλαηνιηζκνχ, αξγφηεξα, δηαηππψζεθε ε άπνςε πσο νη ζηφρνη απηνί δχλαηαη λα πθίζηαληαη ζε νξηζκέλα πιαίζηα επίηεπμεο θαη θάησ απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο (Schunk et al., 2010). Αλαιπηηθφηεξα, άηνκα κε πςειέο επηδφζεηο, ηα νπνία ζέηνπλ πςειά ηνλ πήρε γηα ηνλ εαπηφ ηνπο, δελ ελδηαθέξνληαη κήπσο απνηχρνπλ, επεηδή ζα ζπγθξηζνχλ κε ηελ επίδνζε ησλ άιισλ, φπσο ζα ζπλέβαηλε ζηελ πεξίπησζε ελφο ζηφρνπ απνθπγήο ηεο επίδνζεο, αιιά αλεζπρνχλ επεηδή δελ ζα αληαπνθξηζνχλ ζηα πςειά θξηηήξηα πνπ νη ίδηνη

83 83 έρνπλ ζέζεη ζηνλ εαπηφ ηνπο. Οη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ ζηφρνπο απνθπγήο ηεο κάζεζεο δελ νδεγνχληαη ζε ζπκπεξηθνξέο απνθπγήο απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα, γηαηί δελ ζέινπλ λα θαλνχλ αλεπαξθείο απέλαληη ζηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο ή επεηδή ζέινπλ λα απνθχγνπλ αξλεηηθέο θξίζεηο γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπο, αιιά αλεζπρνχλ φηη δελ ζα θαλνχλ αληάμηνη ησλ πξνζδνθηψλ ηνπο γηα θαηάθηεζε ηνπ έξγνπ θαη επηζπκνχλ λα απνθχγνπλ απηή ηελ πξνζσπηθή καηαίσζε (Midgley, 2014). Ο Elliot (1999) κειέηεζε εκπεηξηθά ηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο κάζεζεο ζε αζιεηέο, νη νπνίνη, ιφγσ παιαηφηεξσλ πςειψλ επηδφζεψλ ηνπο, νδεγήζεθαλ ζηελ πηνζέηεζε ζηφρσλ απνθπγήο ηεο θαηάθηεζεο, θαζψο δελ επηζπκνχζαλ λα έρνπλ ρακειφηεξεο επηδφζεηο απφ απηέο πνπ είραλ ζεκεηψζεη ζην παξειζφλ. Ζ δηάζηαζε ηεο απνθπγήο θαίλεηαη λα είλαη ππεχζπλε γηα ηηο αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ, ζχκθσλα κε εξεπλεηηθά επξήκαηα, ζπλνδεχνπλ ηνλ ζηφρν απνθπγήο ηεο κάζεζεο. Δηδηθφηεξα, ε πηνζέηεζε ηνπ παξαπάλσ πξνζαλαηνιηζκνχ βξέζεθε λα ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε πςειφ άγρνο, ρακειή εκπινθή ζηα καζεζηαθά έξγα, ρακειά επίπεδα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο (Moller & Elliot, 2006), απφζπξζε, κεησκέλε επηκνλή θαη ρακειή ζρνιηθή επίδνζε (Van Yperen, Elliot, & Anseel, 2009). πγθεθξηκέλα, νη εξεπλεηέο επηζεκαίλνπλ εκθαηηθά ηε δπζπξνζαξκνζηηθφηεηα ηνπ ελ ιφγσ πξνζαλαηνιηζκνχ, ζπγθξηηηθά κε νπνηνλδήπνηε άιινλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρνπ. ε έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζε θνηηεηέο θνιιεγίσλ αλαθνξηθά κε ηηο ζπλέπεηεο ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο κάζεζεο, ν Sideridis (2008) ππνγξακκίδεη ηελ αξλεηηθή επίδξαζή ηνπο ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνκέα θαη ζπληζηά ηελ απνθπγή ηνπο, θαζψο εληφπηζε ζεηηθή ζπζρέηηζε κε πςειά επίπεδα άγρνπο θαη ζηξεο, κε αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη κε ηνλ θφβν ηεο απνηπρίαο. Παξφιν πνπ αξρηθά ακθηζβεηήζεθε ε χπαξμε ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο κάζεζεο, ζε ζρεηηθή έξεπλα ησλ Elliot θαη McGregor (2001) επηβεβαηψζεθε εκπεηξηθά ε χπαξμή

84 84 ηνπο. Παξάιιεια, νη Baranik, Bynum, Stanley θαη Lance (2010) εμέηαζαλ ζε κεηααλάιπζε ηε δνκηθή εγθπξφηεηα ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο κάζεζεο. Σα απνηειέζκαηα ηεο κειέηεο ηνπο επηβεβαίσζαλ γηα αθφκε κία θνξά ηελ χπαξμε ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο κάζεζεο σο έλαλ ελλνηνινγηθά θαη εκπεηξηθά απηφλνκν πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρνπ κε μερσξηζηά ραξαθηεξηζηηθά. Αλ θαη πιένλ δελ ηίζεηαη ζέκα ακθηζβήηεζεο ηεο χπαξμεο ηνπ ελ ιφγσ πξνζαλαηνιηζκνχ, σζηφζν έρνπλ δηαηππσζεί αξθεηέο ακθηβνιίεο γηα ηε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ (Polychroni et al., 2010). Γηα ην ιφγν απηφ, ζε ζπλδπαζκφ κε ην γεγνλφο φηη ε πηνζέηεζή ησλ ζηφρσλ απηψλ ελδέρεηαη λα επλνείηαη απφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο, έξεπλεο ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ πηνζεηνχλ ην ηξηρνηνκηθφ κνληέιν ηεο ζεσξίαο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ θαη δελ ζπκπεξηιακβάλνπλ ηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο κάζεζεο, κε απνηέιεζκα ηα επξήκαηα αλαθνξηθά κε ηνλ ελ ιφγσ ζηφρν λα είλαη πεξηνξηζκέλα (Hulleman, Schrager, Bodmann, & Harackiewicz, Kaplan & Maehr, 2007). ηελ παξνχζα εξγαζία, δεδνκέλνπ φηη νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο κάζεζεο δελ εμεηάδνληαη θαη δελ ππάξρεη θίλδπλνο ζχγρπζεο, νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο αλαθέξνληαη σο ζηφρνη κάζεζεο. Θεσξία ησλ πνιιαπιώλ ζηόρσλ. Ζ δηεξεχλεζε ησλ ζπλεπεηψλ πνπ ζπλνδεχνπλ ηελ πηνζέηεζε ηνπ εθάζηνηε πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ νδήγεζε ζηελ πεπνίζεζε φηη πξφθεηηαη γηα αλεμάξηεηνπο ζηφρνπο πνπ νδεγνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζπκπεξηθνξέο επίηεπμεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Δηδηθφηεξα, φπσο ζα παξνπζηαζηεί αλαιπηηθά ζηε ζπλέρεηα, νη ζηφρνη κάζεζεο βξέζεθε λα ζπλδένληαη κε πξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο θαη ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα, ελψ αληίζεηα νη ζηφρνη επίδνζεο ζπλδέζεθαλ κε πην δπζπξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο θαη πην αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα (Schunk et al., 2010). Χζηφζν, έπεηηα απφ ηελ θαίξηαο ζεκαζίαο δηάθξηζε ησλ δχν δηαζηάζεσλ ηεο πξνζέγγηζεο θαη ηεο απνθπγήο, πνιινί εξεπλεηέο απέδσζαλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ δπζπξνζαξκνζηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ ησλ ζηφρσλ επίδνζεο ζηε δηάζηαζε ηεο απνθπγήο,

85 85 ελψ παξάιιεια επεζήκαλαλ ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα ζηα νπνία δχλαηαη λα νδεγήζεη ε πηνζέηεζε ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο (Harackiewicz, Barron, & Elliot, 1998). χκθσλα κε νξηζκέλνπο εξεπλεηέο, ν εληνπηζκφο ησλ ζεηηθψλ ζπλεπεηψλ ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, φπσο ε πςειφηεξε ζρνιηθή επίδνζε, αλέδεημε ηελ αλάγθε αλαζεψξεζεο ηεο ζεσξίαο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, φπνπ κε βάζε απηή ηε λέα πξνζέγγηζε, νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο δελ ζα πξέπεη λα ζεσξνχληαη δπζπξνζαξκνζηηθνί (Harackiewicz, Barron, Pintrich, Elliot, & Thrash, 2002). Αληηζέησο, ε αλαζεψξεζε ηεο ζεσξίαο ησλ ζηφρσλ ππαγνξεχεη ηνλ εληνπηζκφ ησλ πηζαλψλ κεκνλσκέλσλ νθειψλ ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ζε πνηθίινπο ηνκείο (Senko, Hulleman, & Harackiewicz, 2011). Δπίζεο, νη πξνζαλαηνιηζκνί ησλ ζηφρσλ δελ είλαη ακνηβαία απνθιεηφκελνη, αιιά είλαη δπλαηή ε παξάιιειε πηνζέηεζε πεξηζζφηεξσλ ηνπ ελφο πξνζαλαηνιηζκψλ. Αλαιπηηθφηεξα, ε πηνζέηεζε ζηφρσλ κάζεζεο δελ απνθιείεη ηελ ηαπηφρξνλε πηνζέηεζε ζηφρσλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηελ πξνζέγγηζε ηεο επίδνζεο (Lipnevich & Smith, 2009). Πην ζπγθεθξηκέλα, έλαο καζεηήο δχλαηαη λα επηζπκεί ηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο θαη ηελ απηνβειηίσζε, αιιά παξάιιεια λα ζηνρεχεη θαη ζε πςειφηεξε επίδνζε απφ εθείλε ησλ ζπκκαζεηψλ ηνπ. Βάζεη απηήο ηεο πξνζέγγηζεο, δεκηνπξγήζεθε ε ζεσξία ησλ πνιιαπιψλ ζηφρσλ, ε πηνζέηεζε ησλ νπνίσλ εμαζθαιίδεη ζηνλ καζεηή ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα ησλ δχν πξνζαλαηνιηζκψλ, ησλ ζηφρσλ κάζεζεο θαη ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο (Barron & Harackiewicz, 2001). Ζ ζεσξία ησλ πνιιαπιψλ ζηφρσλ πεξηιακβάλεη ηξεηο βαζηθέο παξαδνρέο εθ ησλ νπνίσλ ε πξψηε θαη ζεκαληηθφηεξε έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο είλαη δπλαηφ λα ζπλδένληαη κε πην πξνθαλή νθέιε σο πξνο νξηζκέλνπο ηνκείο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο. Σε δεχηεξε παξαδνρή ζπληζηά ε δηαπίζησζε φηη νη ζηφρνη κάζεζεο θαη επίδνζεο δχλαηαη λα πηνζεηεζνχλ ηαπηφρξνλα, ελψ ηέινο γίλεηαη απνδεθηφ

86 86 φηη νη καζεηέο κπνξνχλ λα απνιαχζνπλ ηα νθέιε θαη ησλ δχν πξνζαλαηνιηζκψλ κέζσ ηεο παξάιιειεο πηνζέηεζήο ηνπο (Senko et al., 2011). Οη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο θαη ηεο επίδνζεο δχλαηαη λα ιεηηνπξγήζνπλ αιιειεπηδξαζηηθά, πξνζζεηηθά ή κεκνλσκέλα (Barron & Harackiewicz, 2001), δηαπίζησζε πνπ επηβεβαηψζεθε θαη εκπεηξηθά (Pintrich, Conley, & Kempler, 2003), εμαζθαιίδνληαο ζε θάζε πεξίπησζε ηηο πξνζδνθψκελεο ζεηηθέο ζπλέπεηεο ζε γλσζηηθφ, ζπλαηζζεκαηηθφ θαη ζπκπεξηθνξηθφ επίπεδν. Γεδνκέλνπ φηη ηα νθέιε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο είλαη θνηλψο απνδεθηά, ε δηαθνξνπνίεζε ησλ ππνζηεξηθηψλ ηεο ζεσξίαο ησλ πνιιαπιψλ ζηφρσλ έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη αλαγλσξίδνπλ ηα παξάιιεια νθέιε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο σο πξνο ηε γλσζηηθή εκπινθή θαη ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ, κε απνηέιεζκα λα εθηηκνχλ σο πην απνδνηηθφ ηνλ ζπλδπαζκφ ησλ δχν πξνζαλαηνιηζκψλ ησλ ζηφρσλ (Linnenbrink & Pintrich, 2001). Έξεπλα ηνπ Pintrich (2000c) εληφπηζε ηα δηεπξπκέλα απνηειέζκαηα ηεο πηνζέηεζεο πνιιαπιψλ ζηφρσλ, επηζεκαίλνληαο ηε ζπζρέηηζή ηνπο κε ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα, ηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε. Δπίζεο, ε κειέηε ηεο Linnennbrink (2005) παξαηήξεζε ηα νθέιε ησλ πνιιαπιψλ ζηφρσλ σο πξνο ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ, σζηφζν ε κεκνλσκέλε δηεξεχλεζε ηνπ εθάζηνηε πξνζαλαηνιηζκνχ αλέδεημε ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα κφλν ησλ ζηφρσλ κάζεζεο, ζε αληίζεζε κε ηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο πνπ βξέζεθε λα ζπλδένληαη κε αξλεηηθά απνηειέζκαηα. Χζηφζν, νξηζκέλνη εξεπλεηέο άζθεζαλ θξηηηθή ζηελ αλαζεσξεκέλε πξνζέγγηζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, εθθξάδνληαο ηηο ελζηάζεηο ηνπο αλαθνξηθά κε ηελ πξνζαξκνζηηθφηεηα ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, αθφκε θαη κε ηελ ηαπηφρξνλε παξνπζία ησλ ζηφρσλ κάζεζεο (Midgley, Kaplan, & Middleton, 2001). Δηδηθφηεξα, επεζήκαλαλ ηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο,

87 87 δεδνκέλνπ ηνπ άγρνπο θαη ηνπ αληαγσληζκνχ πνπ αλαπηχζζεηαη ζηνπο καζεηέο κέζσ κηαο ηέηνηαο δηαδηθαζίαο. Παξάιιεια, ακθηζβήηεζαλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κε ηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ. Οη επηθπιάμεηο επεθηείλνληαη θαη ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ηάμεο, θαζψο ε ελίζρπζε ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ζα πξνυπέζεηε θαη ηελ επηθέληξσζε ηνπ αληίζηνηρνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ θνηλσληθή ζχγθξηζε θαη ζηε βαζκνινγηθή επίδνζε. Γνκηθνί ζηόρνη ηάμεο. Δίλαη γεγνλφο πσο ε πξνζσπηθή ζηάζε θαη ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα δηακνξθψλνληαη ζηαδηαθά απφ ηηο επηδξάζεηο πνπ δέρνληαη απφ ην νηθείν ηνπο πεξηβάιινλ. Μία εθ ησλ βαζηθψλ αξρψλ ηεο ζεσξίαο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ ππνζηεξίδεη φηη νη αηνκηθνί ζηφρνη πνπ πηνζεηεί έλα άηνκν δελ απνηεινχλ ζηαζεξά αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά, αιιά είλαη πνιχ επαίζζεηνη ζε ζηνηρεία ηνπ πεξηβάιινληνο (Midgley, Schunk et al., 2010). Αλαιπηηθφηεξα, ην πεξηβάιινλ ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, κέζα ζην νπνίν νη καζεηέο δηδάζθνληαη ηε γλψζε θαη έξρνληαη ζε θαζεκεξηλή επαθή κε έξγα ηα νπνία ζα πξέπεη λα δηεθπεξαηψζνπλ απνηειεζκαηηθά, θαίλεηαη λα δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηνπ αηνκηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηφρνπ (Meece, Anderman, & Anderman 2006). Πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζνχλ επαξθψο ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ, ε ζεσξία ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο, εθηφο απφ ηνλ αηνκηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρνπ επεθηάζεθε θαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πεξηβάιινληνο, ζπκπεξηιακβάλνληαο ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο (Ames, Anderman & Midgley, 1997). Ο αηνκηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ζηφρνπ αθνξά ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ πνπ επηιέγεη λα πηνζεηήζεη έλα άηνκν κε βάζε ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ, ηελ επίδξαζε πνπ έρεη δερζεί απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη ηα πξνζσπηθά ηνπ θίλεηξα. Αληίζεηα, ν δνκηθφο ζηφρνο ηάμεο αθνξά ζηελ πεπνίζεζε ηνπ αηφκνπ γηα ηα κελχκαηα πνπ δέρεηαη απφ ην εθπαηδεπηηθφ

88 88 πεξηβάιινλ σο πξνο ηε καζεζηαθή δηαδηθαζία θαη ηα γλσζηηθά έξγα, βάζεη ησλ εθπαηδεπηηθψλ πξαθηηθψλ πνπ πξνσζνχληαη (Kaplan & Maehr, Midgley et al., 2000). Οη ελέξγεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε, ν ηξφπνο νξγάλσζεο θαη δφκεζεο ηνπ καζήκαηνο, ε ζηάζε πνπ πηνζεηείηαη απφ ηνλ ίδην απέλαληη ζηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ν ηξφπνο αμηνιφγεζεο ζπληζηνχλ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο πνπ δεκηνπξγνχλ ζηνλ καζεηή ηελ αληίιεςε γηα ηελ επηθέληξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο ζε έλαλ ζηφρν (Kaplan, Middleton, Urdan, & Midgley, 2002). Οη δνκηθνί ζηφρνη ηεο ηάμεο δηαθξίλνληαη ζηνπο ζηφρνπο κάζεζεο, πνπ επηθεληξψλνληαη ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο θαη ηελ αηνκηθή πξφνδν, θαη ζηνπο ζηφρνπο επίδνζεο, πνπ εζηηάδνπλ ζηελ θνηλσληθή ζχγθξηζε θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε (Urdan & Schoenfelder, 2006). Έλα εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ην νπνίν επηθνηλσλεί ζηνπο καζεηέο ηνπ κελχκαηα φπσο φηη θίλεηξν επίηεπμεο πξέπεη λα είλαη γηα φινπο ε θαηάθηεζε ηεο γλψζεο, ε πξνζσπηθή εμέιημε θαη ε απηνβειηίσζε, φηη φινη έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα επηηχρνπλ θαη πσο ην ζεκαληηθφηεξν φισλ είλαη ε θαηαβνιή αηνκηθήο πξνζπάζεηαο γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ πξνζαλαηνιίδεη ηνπο καζεηέο ζηελ πηνζέηεζε ζηφρσλ κάζεζεο (Meece et al., Πνιπρξφλε & Κακππιαπθά, 2013). Παξάιιεια, νη δνκηθνί ζηφρνη κάζεζεο πξνσζνχληαη φηαλ ν εθπαηδεπηηθφο απνδέρεηαη ηα ιάζε σο αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο θαη ηεο πνξείαο πξνο ηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο, ελψ ππνζηεξίδεη έκπξαθηα ηελ παξνρή βνήζεηαο, κέζσ ηεο θαζνδήγεζεο θαη ηεο παξνρήο πξφηππσλ ζπκπεξηθνξψλ γηα ηελ επίιπζε ησλ έξγσλ. Σέινο, ε αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ ζα πξέπεη λα δίλεη έκθαζε ζηελ πξνζπάζεηα πνπ έρεη θαηαβιεζεί απφ ηνλ θαζέλα θαη ζηελ πξνζσπηθή πξφνδν πνπ έρεη ζεκεησζεί (Urdan, 2004a). Αληηζέησο, έλα εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ πνπ δηακελχεη ζηνπο καζεηέο φηη ε κάζεζε είλαη έλα κέζν γηα ηελ επίηεπμε αλαγλψξηζεο ηεο αμίαο θαη ζπγθέληξσζεο

89 89 εμσηεξηθψλ ακνηβψλ (Patrick, Kaplan, & Ryan, 2011), φηη επηηπρία ζεκαίλεη πςειφηεξνη βαζκνί θαη ην νπνίν επηβξαβεχεη ηελ επίδνζε κέζσ ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο, θαη φρη ηελ αηνκηθή πξνζπάζεηα, πξνσζεί ηελ πηνζέηεζε ζηφρσλ επίδνζεο. ηελ πεξίπησζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο, νη καζεηέο αληηιακβάλνληαη ηελ έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηε βαζκνινγία, κε απνηέιεζκα ε θαηάθηεζε πςειψλ βαζκψλ λα θαζίζηαηαη ν απψηεξνο ζθνπφο. Δπίζεο, ε αλαδήηεζε βνήζεηαο θαη ηα ιάζε ζπληζηνχλ κε απνδεθηέο ζπκπεξηθνξέο, θαζψο ζεκαηνδνηνχλ αδπλακία θαη νδεγνχλ αλαπφθεπθηα ζε ρακειή βαζκνινγία (Urdan & Turner, 2005). Οη δνκηθνί ζηφρνη ηάμεο αληαλαθινχλ ηελ πξνζσπηθή πεπνίζεζε ηνπ εθάζηνηε καζεηή, δειαδή κηα ππνθεηκεληθή άπνςε, γηα ηνλ ζηφρν πνπ ζεσξεί ν ίδηνο φηη πξνσζεί ν εθπαηδεπηηθφο ηεο ηάμεο. Όπσο είλαη αλακελφκελν, νη πξνζσπηθέο ζθέςεηο, νη απφςεηο θαη νη εκπεηξίεο ηνπ θάζε καζεηή κεζνιαβνχλ αλάκεζα ζηηο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηφο ηηο αληηιακβάλεηαη θαη ηηο εξκελεχεη (Ames, Urdan, 2004a). πλεπψο, είλαη πνιχ πηζαλφ καζεηέο ηεο ίδηαο ηάμεο λα κελ αληηιακβάλνληαη κε ηνλ ίδην ηξφπν ηελ επηθέληξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο θαη λα αλαθέξνπλ δηαθνξεηηθνχο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο (Patric et al., 2011). Παξάιιεια, εξεπλεηηθά επξήκαηα ππνζηεξίδνπλ πσο νη δηαθνξεηηθνί δνκηθνί ζηφρνη ηάμεο πνπ εληνπίδνληαη απφ ηνπο καζεηέο κπνξεί λα νθείινληαη θαη ζηε δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε πνπ έρνπλ πνιιέο θνξέο νη καζεηέο ζηελ ίδηα ηάμε (Turner & Patrick, 2004). πγθεθξηκέλα, ε δηαθχκαλζε κεηαμχ ησλ ηάμεσλ σο πξνο ηνλ αληηιακβαλφκελν δνκηθφ ζηφρν ηάμεο κάζεζεο θπκαίλεηαη απφ 9% έσο 29%, κε απνηέιεζκα λα θαηαξξίπηεηαη ε έλλνηα ηεο αληηθεηκεληθφηεηαο γηα ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο (Patric et al., Wolters, 2004). Ζ ζχλδεζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κε ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο νδήγεζε ζηνλ εληνπηζκφ έμη δηαζηάζεσλ ηεο ζρνιηθήο ηάμεο πνπ επεξεάδνπλ

90 90 ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ (Αmes, Elliot, 2005). Δηδηθφηεξα, ζην πιαίζην δηεξεχλεζεο ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο, νη δηαζηάζεηο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ ησλ καζεηψλ απνηππψζεθαλ κέζσ ηνπ αθξσλπκίνπ ΔΔΑΟΑΥ (TARGET) θαη ζπλίζηαληαη ζηo έξγν (task), ηελ εμνπζία (authority), ηελ αλαγλψξηζε (recognition), ηελ νκαδνπνίεζε (grouping), ηελ αμηνιφγεζε (evaluation) θαη ηνλ ρξφλν (time) (Schunk et al., 2010). Οη δηαζηάζεηο απηέο δχλαηαη λα εληζρχζνπλ ηελ πηνζέηεζε ελφο πξνζαλαηνιηζκνχ πξνο ηε κάζεζε ή ηελ επίδνζε μερσξηζηά, σζηφζν πνιιέο θνξέο αιιειεπηδξνχλ κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε. Αλαιπηηθφηεξα, ε δηάζηαζε ηνπ έξγνπ αθνξά ζηνλ ζρεδηαζκφ ησλ έξγσλ, δειαδή ησλ δξαζηεξηνηήησλ, πνπ αλαηίζεληαη ζηνπο καζεηέο, ησλ νπνίσλ ε αμία εμαξηάηαη απφ πνηθίια ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ηελ πνηθηιία, ηε δηαθνξνπνίεζε θαη ην επίπεδν δπζθνιίαο. χκθσλα κε ηελ Ames (1992), ηα έξγα ζα πξέπεη λα είλαη δνκεκέλα κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε λα δηαηεξνχλ ην ελδηαθέξνλ ησλ καζεηψλ, λα κελ απνζαξξχλνπλ ηελ ελαζρφιεζε ή λα πξνθαινχλ αδηαθνξία, αιιά ζέηνληαο βξαρππξφζζεζκνπο ζηφρνπο, νη καζεηέο λα νδεγνχληαη ζηελ επίηεπμή, εληζρχνληαο ηα αηζζήκαηα απηναπνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο. Ζ δηάζηαζε ηεο εμνπζίαο αλαθέξεηαη ζηνλ απηφλνκν θαη θαζνδεγεηηθφ ξφιν πνπ κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ νη καζεηέο απέλαληη ζηηο δηάθνξεο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο, θαζψο ε δπλαηφηεηα ειέγρνπ θαη επηινγήο ησλ έξγσλ απφ ηελ πιεπξά ησλ καζεηψλ ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηελ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο, ζηε γλσζηηθή εκπινθή θαη ζηελ αλάπηπμε ππεπζπλφηεηαο (Deci & Ryan, 1985). Δπίζεο, ε αλαγλψξηζε αθνξά ζηηο εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο ακνηβέο πνπ ζπλνδεχνπλ ηηο ζπκπεξηθνξέο θαη θπξίσο ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ. Οη αληακνηβέο είλαη απνηειεζκαηηθέο κφλν φηαλ πιεξνθνξνχλ ηνλ καζεηή γηα ηελ πξφνδν θαη ηελ επάξθεηά ηνπ, ελψ ε Ames (1992) παξνηξχλεη ηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα ρξεζηκνπνηνχλ αληακνηβέο βάζεη ηεο αηνκηθήο πξνφδνπ θαη φρη βάζεη θαλνληζηηθψλ ζπγθξίζεσλ. Παξάιιεια, νη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα παξέρνπλ ζηνπο

91 91 καζεηέο ηνπο επθαηξίεο γηα ηε δηακφξθσζε νκάδσλ ζπλεξγαζίαο, ζπρλά εηεξνγελψλ, νχησο ψζηε λα θαιιηεξγείηαη ε ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα ζπλεξγάδνληαη απνηειεζκαηηθά κε ηνπο άιινπο. Ζ παξαπάλσ δπλαηφηεηα απνηππψλεηαη κέζσ ηεο δηάζηαζεο ηεο νκαδνπνίεζεο. Ζ πξνηειεπηαία δηάζηαζε, ε αμηνιφγεζε, αθνξά ζηα θξηηήξηα θαη ηηο κεζφδνπο ζηηο νπνίεο ζηεξίδεηαη ε αμηνιφγεζε ησλ καζεηψλ, κε ηελ πξαθηηθή ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο λα πξνζαλαηνιίδεη ηνπο καζεηέο πξνο ηελ πηνζέηεζε ζηφρσλ επίδνζεο. Σέινο, ν ρξφλνο αλαθέξεηαη ζηνλ ξπζκφ δηδαζθαιίαο θαη ζηνλ ρξφλν πνπ δηαηίζεληαη ζηνπο καζεηέο γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ καζεζηαθψλ έξγσλ. Ο ρξφλνο ζα πξέπεη λα δηακνξθψλεηαη θαη λα θαηαλέκεηαη αλάινγα κε ηηο απαηηήζεηο ηνπ εθάζηνηε έξγνπ θαη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ καζεηψλ (Schunk et al., 2010). Αλαθνξηθά κε ηηο αλσηέξσ δηαηάζεηο είλαη ζεκαληηθφ λα επηζεκαλζεί πσο ζπρλά ζε κία ηάμε είλαη πηζαλφ λα ππάξρνπλ αιιεινζπγθξνπφκελα κελχκαηα, δειαδή άιια ραξαθηεξηζηηθά λα εληζρχνπλ ηελ πηνζέηεζε ζηφρσλ κάζεζεο, ελψ άιια λα επηθεληξψλνληαη ζε ζηφρνπο επίδνζεο. Χζηφζν, δελ έρεη δηεξεπλεζεί επαξθψο ε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ απέλαληη ζε απηά ηα ελδερνκέλσο αληηθαηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Δπίζεο, ππάξρνπλ αηνκηθέο δηαθνξέο σο πξνο ηα ζηνηρεία ζηα νπνία επηθεληξψλεηαη ν θάζε καζεηήο ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ, κε απνηέιεζκα ζπρλά νη καζεηέο λα αληηιακβάλνληαη δηαθνξεηηθά ηνλ δνκηθφ ζηφρν ηεο ηάμεο ηνπο (Urdan, 2004a). Η ρέζε ηνπ Πξνζαλαηνιηζκνύ ησλ ηόρσλ κε ηηο ηξαηεγηθέο Απηνξξύζκηζεο, ηελ Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα θαη ηε ρνιηθή Δπίδνζε Όζνλ αθνξά ζηνπο ζηφρνπο κάζεζεο, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα εξεπλψλ ππνζηεξίδνπλ πσο ζπλδένληαη ζεηηθά κε ηελ εζσηεξηθή θηλεηνπνίεζε θαη κε πξνζαξκνζηηθά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο (Elliot, 2005). Αλαιπηηθφηεξα, νη ζηφρνη κάζεζεο εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ πξνζπάζεηα, ηε ζπγθέληξσζε, ηελ

92 92 επηκνλή ζην έξγν (Harackiewicz et al., Murayama, Elliot, & Friedman, 2012) θαη ηελ απνηειεζκαηηθή αλαδήηεζε βνήζεηαο (Roussel, Elliot, & Feltman, 2011). Ζ επηκνλή θαη ε πςειή εκπινθή ζην έξγν δηαηεξνχληαη αθφκε θαη απέλαληη ζε δχζθνια καζεζηαθά έξγα, ελψ παξάιιεια θαηαβάιιεηαη κεγάιε πξνζπάζεηα γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπο (Grant & Dweck, 2003). Παξάιιεια, νη Bandalos, Finey θαη Geske (2003) ζε ζρεηηθή κειέηε ππνζηήξημαλ πσο νη ζηφρνη κάζεζεο ζπλδένληαη ζεηηθά κε ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, άιινη εξεπλεηέο αλαθέξνπλ πσο νη καζεηέο πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηε κάζεζε είλαη ηθαλνί λα δηαηεξήζνπλ ζεηηθέο θαη πξνζαξκνζηηθέο αληηιήςεηο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη επάξθεηαο, αθφκα θαη κπξνζηά ζε δχζθνια έξγα (Kaplan & Midgley, Wolters, Shirley, & Pintrich, 1996). Σν εχξεκα απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο πσο νη καζεηέο πνπ επηθεληξψλνληαη ζηε κάζεζε θαη ηελ απηνβειηίσζε, εξκελεχνπλ ηελ επαλαηξνθνδφηεζή ηνπο βάζεη ηεο πξνφδνπ πνπ έρνπλ ζεκεηψζεη, εληζρχνληαο θαη απηφ ηνλ ηξφπν ηηο πεπνηζήζεηο απνηειεζκαηηθφηεηάο ηνπο (Schunk et al., 2010). Δπηπξνζζέησο, νη ζηφρνη κάζεζεο θαίλεηαη λα ζπλδένληαη ζεηηθά κε εζσηεξηθφ ελδηαθέξνλ θαη ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηα έξγα κάζεζεο, ζεηηθέο αηηηαθέο απνδφζεηο θαη πςειφηεξεο πεπνηζήζεηο γηα ηελ αμία ηνπ έξγνπ (Ζarackiewicz, Barron, Tauer, & Elliot, 2002), κε ζρεηηθή κεηα-αλάιπζε 23 κειεηψλ γηα ηελ επίδξαζε ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο ζηα εζσηεξηθά θίλεηξα λα εληνπίδεη ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο κε απηναλαθνξέο ελδηαθέξνληνο θαη απφιαπζεο ηνπ έξγνπ (Rawsthorne & Elliot, 1999). Λφγσ ηνπ φηη νη ζηφρνη κάζεζεο ζπλδένληαη κε ηελ πηνζέηεζε ζεηηθψλ θαη απνηειεζκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ, ζεσξείηαη φηη αληαλαθινχλ έλαλ πξνζαξκνζηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρνπ (Midgley, Midgley et al., 2001). Ζ πξνζαξκνζηηθφηεηα ησλ ζηφρσλ κάζεζεο επεθηείλεηαη ζηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο (Pintrich, 2000a), ε νπνία πεξηιακβάλεη, εθηφο άιισλ, ηελ

93 93 πηνζέηεζε γλσζηηθψλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ (Bartels & Magum-Jackson, 2009), πνπ πξνσζνχλ ηε βαζχηεξε επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ θαη ηελ θαηαλφεζή ηνπ. Αλαιπηηθφηεξα, ε πηνζέηεζε ζηφρσλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηε κάζεζε ζρεηίδεηαη ζεηηθά κε ηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ βάζνπο, φπσο ηελ παξάθξαζε ή ηελ πεξίιεςε, ζηξαηεγηθψλ νξγάλσζεο ηνπ πιηθνχ, φπσο ηελ ππνγξάκκηζε, κε ηνλ έιεγρν ηεο θαηαλφεζεο, ηελ παξαθνινχζεζε ηεο γλψζεο θαη ηεο πξνφδνπ (Bandalos et al., Pintrich, 2003). ε έξεπλα αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο (Michou, Moyratidis, Lens, & Vansteenkiste, 2013), νη ζηφρνη κάζεζεο απνηέιεζαλ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο θαη ζπγθεθξηκέλα, ηεο θξηηηθήο ζθέςεο, ηεο ρξήζεο κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ θαη ηεο ξχζκηζεο ηεο πξνζπάζεηαο. Δπίζεο, ζρεηηθή έξεπλα εληφπηζε ηε ζχλδεζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο κε πςειφηεξα επίπεδα επηκνλήο (Sideridis & Kaplan, 2011). Αληίζεηα, ε πηνζέηεζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο βξέζεθε λα ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηε ρξήζε ιηγφηεξν απνηειεζκαηηθψλ ζηξαηεγηθψλ ή ζηξαηεγηθψλ επηθαλεηαθήο πξνζέγγηζεο ηνπ γλσζηηθνχ πιηθνχ, ηδίσο ζηνπο καζεηέο κεγαιχηεξεο ειηθίαο, θαζψο θαη κε ηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο (Kaplan & Midgley, Urdan, 2004b). Αλαθνξηθά κε ηε ζπλαηζζεκαηηθή επίδξαζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, έξεπλεο βξήθαλ φηη νη καζεηέο κε ζηφρνπο κάζεζεο εκθάληδαλ πςειφηεξε ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ ςπρνινγηθή ηθαλνπνίεζε απ φηη νη καζεηέο κε ζηφρνπο επίδνζεο (Kaplan & Maehr, 2007), βίσλαλ πεξηζζφηεξν ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη εθιάκβαλαλ ηελ αξγή πξφνδν ή θαη κηα πξφζθαηξε απνηπρία σο επθαηξίεο βειηίσζεο (Linnenbrink & Pintrich, 2002). Δπίζεο, αλέπηπζζαλ ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα, φπσο επραξίζηεζε απέλαληη ζην ζρνιείν ηνπο θαη ηηο ζρνιηθέο εξγαζίεο, ζε κεγαιχηεξν βαζκφ απ φηη νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχζαλ ιηγφηεξνπο ζηφρνπο κάζεζεο απφ απηνχο (Pekrun, Elliot, & Maier Pintrich & Schunk, 2002). Δηδηθφηεξα, έξεπλα ησλ Pekrun, Elliot θαη Maier (2009)

94 94 εληφπηζε φηη νη ζηφρνη κάζεζεο απνηεινχλ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο δηαζθέδαζεο απφ ηε κάζεζε, ηεο αηζηνδνμίαο, ηεο εζηθήο ηθαλνπνίεζεο θαη ππεξεθάλεηαο, ελψ ηαπηφρξνλα νη ζηφρνη απηνί αλαδείρηεθαλ αξλεηηθνί πξνβιεπηηθνί παξάγνληεο ησλ αηζζεκάησλ ζπκνχ, αλίαο, ληξνπήο θαη αβνεζεζίαο. Δπίζεο, ηα επξήκαηα ηεο κειέηεο ησλ Kaplan θαη Maehr (1999) ππνγξάκκηζαλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο κε αξθεηνχο δείθηεο ςπρηθήο επεμίαο, φπσο ηε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα, ηε ζρέζε κε ηνπο ζπλνκειίθνπο θαη ηε δηαρείξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ. Άιιεο έξεπλεο παξαηήξεζαλ πσο νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχζαλ ζηφρνπο κάζεζεο αλαγλψξηδαλ ηελ αμία ηεο ζπλεξγαηηθφηεηαο θαη ιάκβαλαλ νξζφηεξεο απνθάζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη ηελ επίιπζε δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ ζπλνκειίθσλ (Senko et al., 2011). Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ ηα επξήκαηα ηεο Polychroni θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο (2012), ζε έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ζε καζεηέο ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ, αλαθνξηθά κε ηελ επίδξαζε ηνπ αηνκηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηφρνπ θαη ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο ζε θνηλσληθά θαη ζπλαηζζεκαηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο. Αλαιπηηθφηεξα, βξέζεθε φηη νη ζηφρνη κάζεζεο απνηέιεζαλ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ πνπ αλαπηχζζνληαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ, αιιά θαη κεηαμχ δαζθάινπ θαη καζεηή θαη ηεο ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζην ζρνιείν θαη ηνπο γνλείο. Παξάιιεια, σο πξνο ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ ζπκκαζεηψλ, παξαηεξήζεθε φηη πξνέβιεπαλ ζεηηθά ηελ έληαμε θαη ηελ απνδνρή απφ ηελ νκάδα, ελψ αληίζεηα πξνέβιεπαλ αξλεηηθά ηελ χπαξμε ζπγθξνχζεσλ θαη ηελ απνηπρία δηαρείξηζήο ηνπο. Παξά ηα ζεηηθά απνηειέζκαηα πνπ θαίλεηαη λα ζπλνδεχνπλ ηελ πηνζέηεζε ζηφρσλ κάζεζεο ζε γλσζηηθφ, ζπλαηζζεκαηηθφ θαη ζπκπεξηθνξηθφ επίπεδν, νξηζκέλεο έξεπλεο ππνζηεξίδνπλ πσο νη ζηφρνη απηνί δελ θαίλεηαη λα ζπλδένληαη κε ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ (Barron & Harackiewicz, Hulleman et al., 2010). Πην ζπγθεθξηκέλα,

95 95 ζρεηηθέο κειέηεο βξήθαλ φηη νη ζηφρνη κάζεζεο δελ εκθαλίδνπλ άκεζε ζπζρέηηζε κε ηελ επίηεπμε, φπσο απηή απνδίδεηαη κέζσ ηεο βαζκνινγίαο ησλ ηξηκήλσλ ή ηoπ ηειηθνχ κέζνπ φξνπ βαζκνινγίαο, κε ηελ νινθιήξσζε ηεο ηάμεο (Elliot, McGregor, & Gable, Herman, Gomez, & Tester, Schunk et al., 2010). Αληίζεηα, ππνζηεξίδεηαη φηη νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαίλεηαη λα είλαη εθείλνη πνπ εκθαλίδνπλ πςειή βαζκνινγία ζηα ηξίκελα θαη ζην ηέινο ηεο ρξνληάο (Harackiewicz et al., 1998). Χζηφζν, ην εχξεκα απηφ αληηηίζεηαη ζηελ άπνςε άιισλ εξεπλεηψλ πνπ εληφπηζαλ ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε (Sideridis, 2007b. Wolters et al, 1996). Δπίζεο, ζε ζπλαθείο έξεπλεο βξέζεθε φηη φηαλ πξαγκαηνπνηνχληαλ ηαπηφρξνλε δηεξεχλεζε ησλ πξνζαλαηνιηζκψλ ησλ ζηφρσλ σο πξνβιεπηηθψλ παξαγφλησλ ηεο επίδνζεο, νη ζηφρνη κάζεζεο δελ εκθάληδαλ ζπλάθεηα κε ηελ επίδνζε ή εληνπίδνληαλ ρακειέο ζπλάθεηεο (Cury, Elliot, Da Fonseca, & Moller, 2006). Δληνχηνηο, έλαο αξηζκφο εξεπλψλ (Church, Elliot, & Gable, Sideridis, 2007a) εληφπηζε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο κε ηελ επίδνζε, αθφκε θαη φηαλ δηελεξγνχληαλ ε ηαπηφρξνλε δηεξεχλεζε ησλ πξνζαλαηνιηζκψλ ζηφρσλ σο πξνβιεπηηθψλ παξαγφλησλ. Χζηφζν, είλαη πηζαλφ ε πηνζέηεζε ησλ ζηφρσλ κάζεζεο λα ζπκβάιιεη έκκεζα ζηε βειηίσζε ηεο επίδνζεο, κέζα απφ ηελ πξνψζεζε απνηειεζκαηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ, φπσο ηελ επίκνλή ή ηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ βάζνπο, πνπ εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ πςειή βαζκνινγία (Senko et al., 2011). Δληνχηνηο, νξηζκέλνη εξεπλεηέο (Bandalos et al., 2003) ππνζηεξίδνπλ πσο ζε αλάινγεο έξεπλεο, ζπκπεξηθνξέο, φπσο ε επηκνλή θαη ε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ βάζνπο απέηπραλ λα πξνβιέςνπλ ηελ επίδνζε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ηα απνηειέζκαηα ησλ ζρεηηθψλ εξεπλψλ αλαθνξηθά κε ηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο δελ εκθαλίδνπλ ηελ ίδηα ζπλέπεηα κε ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο νδεγνχλ ζε

96 96 αληηθαηηθά επξήκαηα, θαζψο έρνπλ ζπζρεηηζηεί κε ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Θα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί πσο νη αξρηθέο έξεπλεο ζπζρέηηζαλ ηνπο ζηφρνπο επίδνζεο κε αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηε ζπκπεξηθνξά θαη ζηηο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο (Ames, 1992), σζηφζν, δελ είρε πξαγκαηνπνηεζεί αθφκε ε δηάθξηζε ησλ ζηφρσλ επίδνζεο ζε ζηφρνπο πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο. Παξφια απηά, αθφκε θαη κεηά ηε δηάθξηζε ησλ δχν δηαζηάζεσλ, νη πξφζθαηεο έξεπλεο δελ έπαςαλ λα εληνπίδνπλ ζπρλά αληηθαηηθά επξήκαηα, αλαδεηθλχνληαο θαη απηφ ηνλ ηξφπν ηε ζχλζεηε θχζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο. ε γεληθέο γξακκέο φκσο, απφ αξθεηνχο εξεπλεηέο έγηλε απνδεθηή ε χπαξμε νξηζκέλσλ ζεηηθψλ εθπαηδεπηηθψλ απνηειεζκάησλ, φπσο ε πςειφηεξε ζρνιηθή επίδνζε κέζσ ηεο πηνζέηεζεο ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο (Barron & Harackiewicz, Schunk et al., 2010). Παξάιιεια, έξεπλεο έρνπλ επηζεκάλεη ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ηελ αμία ηνπ έξγνπ (Bong, 2001), ηελ αθαδεκατθή απηνεηθφλα (Skaalvik, 1997) θαη ηελ πξνζπάζεηα (Elliot et al., 1999). Χζηφζν, άιια εξεπλεηηθά επξήκαηα δελ επηβεβαηψλνπλ ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ αλσηέξσ κεηαβιεηψλ ή αλαθέξνπλ αθφκε θαη αξλεηηθή ζπζρέηηζε (Midgley et al., 2001). Δπίζεο, αληηθαηηθά απνηειέζκαηα έρνπλ εληνπηζηεί αλαθνξηθά κε ηελ επηκνλή, θαζψο νξηζκέλεο κειέηεο ππνζηεξίδνπλ φηη νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο εκθαλίδνπλ κεησκέλε επηκνλή απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα (Urdan & Schoenfelder, 2006), ελψ άιια επξήκαηα απφ θνηηεηέο θνιιεγίσλ επηζεκαίλνπλ ηελ εθδήισζε επηκνλήο ζε πςειά επίπεδα, κέρξη λα επηηεπρζεί ε νινθιήξσζε ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ (Harackiewicz et al., 2002b). Γηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα εληνπίδνληαη θαη κεηαμχ ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ησλ πεπνηζήζεσλ απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο, κε άιινπο εξεπλεηέο λα ππνζηεξίδνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζή ηνπο (Skaalvik, 1997) θαη άιινπο ηελ απνπζία ζπζρέηηζεο (Middleton & Midgley, 1997).

97 97 πκθσλία ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο εληνπίδεηαη αλαθνξηθά κε ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο επηθαλεηαθήο επεμεξγαζίαο ηνπ πιηθνχ, φπσο ηελ πξνθνξηθή επαλάιεςε ή ηελ αληηγξαθή ηνπ πιηθνχ πξνο κειέηε (Elliot et al., Elliot & Moller, 2003). Χζηφζν, νη έξεπλεο απηέο αλαδεηθλχνπλ ηελ απνπζία ζπζρέηηζεο ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε ζηξαηεγηθέο βαζχηεξεο επεμεξγαζίαο, φπσο γλσζηηθέο θαη κεηαγλσζηηθέο ζηξαηεγηθέο, ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα καζεηέο Γεκνηηθνχ (Pintrich, 2000a). Θεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ησλ γλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ αλέδεημαλ ιίγεο έξεπλεο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζε καζεηέο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Pintrich, 2000c), σζηφζν, φπσο πξναλαθέξζεθε, ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ζπλαθψλ εξεπλψλ δελ επηβεβαηψλεη ην παξαπάλσ εχξεκα. Δπίζεο, βάζεη ηνπ αξρηθνχ κνληέινπ ησλ ζηφρσλ επίηεπμεο ηεο Dweck (Dweck & Leggett, 1988), έρεη δηαηππσζεί ε άπνςε πσο αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ηηο γλσζηηθέο ζπλέπεηεο κεζνιαβνχλ νη πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ καζεηψλ. Γειαδή, φηαλ νη καζεηέο δηαηεξνχλ πςειέο πεπνηζήζεηο γηα ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηελ επάξθεηά ηνπο απέλαληη ζε έλα καζεζηαθφ έξγν, νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο δελ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηηο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο θαη ηελ επηηπρία ηνπ έξγνπ. Δηδηθφηεξα, παξαηεξείηαη πσο νη καζεηέο απηνί εκθαλίδνπλ έλα πξνθίι ζπκπεξηθνξψλ παξφκνην κε εθείλν πνπ πηνζεηνχλ νη καζεηέο νη νπνίνη είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζηε κάζεζε. ηελ αληίζεηε πεξίπησζε, θαηά ηελ νπνία νη καζεηέο εθηηκνχλ φηη δελ δηαζέηνπλ επαξθείο ηθαλφηεηεο, νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο νδεγνχλ ζηελ πηνζέηεζε κε πξνζαξκνζηηθψλ πξνηχπσλ ζπκπεξηθνξάο ζε γλσζηηθφ αιιά θαη ζπκπεξηθνξηθφ επίπεδν (Schunk et al., 2010). Παξφια απηά, ππάξρνπλ έξεπλεο πνπ δελ επηβεβαηψλνπλ ηνλ δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν ηεο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο

98 98 αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ηηο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο (Harackiewicz et al., 1998). Δξεπλεηηθά απνηειέζκαηα ππνζηεξίδνπλ φηη νη δπζπξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο πνπ ζπλνδεχνπλ ηνπο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο επεθηείλνληαη ζηελ πηνζέηεζε ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο, έπεηηα απφ κηα ελδερφκελε απνηπρία ζε έλα καζεζηαθφ έξγν (Friedel, Cortina, Turner, & Midgley, 2007). Δπηπξφζζεηα, είλαη πηζαλφ νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ έλαλ ζηφρν πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ πξνζέγγηζε ηεο επίδνζεο λα απνθεχγνπλ ηελ εκπινθή ηνπο ζε καζεζηαθά έξγα απμεκέλεο δπζθνιίαο θαη πςειψλ απαηηήζεσλ, θαζψο δελ είλαη εμαζθαιηζκέλε ε επηηπρία ηνπο. Παξάιιεια, ζπρλά ππνγξακκίδεηαη ε ππνλφκεπζε ησλ εζσηεξηθψλ θηλήηξσλ, σο απνηέιεζκα ηεο πηνζέηεζεο ζηφρσλ πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηελ πξνζέγγηζε ηεο επίδνζεο (Gonida, Voulala, & Kiosseoglou, 2009). Ηδηαίηεξε ζεκαζία έρεη δνζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζηε ζρέζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε, δεδνκέλνπ φηη ε πςειή βαζκνινγία απνηειεί έλαλ απφ ηνπο βαζηθφηεξνπο ζηφρνπο ησλ καζεηψλ, αλ φρη ηνλ ζπνπδαηφηεξν. Δίλαη αλακελφκελν ε επηθέληξσζε ζηελ επίδνζε, νχησο ψζηε νη καζεηέο λα επηδείμνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο, μεπεξλψληαο ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, λα ζπλνδεχεηαη απφ πςειφηεξε βαζκνινγία. Δηδηθφηεξα, κειέηεο αλαθέξνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε, είηε πξφθεηηαη γηα ηελ ηειηθή βαζκνινγία είηε ηε βαζκνινγία ησλ καζεηψλ ζηα ηξίκελα (Harackiewicz et al., 1998). Χζηφζν, άιια εξεπλεηηθά επξήκαηα έρνπλ επηζεκάλεη ηελ απνπζία ζπζρέηηζεο ησλ ζηφρσλ απηψλ κε ηελ επίδνζε ή αθφκε θαη ηε κεηαμχ ηνπο αξλεηηθή ζρέζε (Greene, Miller, Crowson, Duke, & Akey, 2004). Έλα δήηεκα πνπ πξνέθπςε ηα ηειεπηαία ρξφληα, αλαθνξηθά κε ηε θχζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, επηθεληξψλεηαη ζην βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν, ην

99 99 νπνίν απνηειεί ηελ θηλεηήξηα δχλακή ηνπο (Senko et al., 2011). Δηδηθφηεξα, δηαηππψζεθε ην εξψηεκα θαηά πφζν νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο απνζθνπνχλ πξσηαξρηθά ζηελ επίδεημε ηεο επάξθεηαο θαη ηεο ηθαλφηεηαο (Kaplan & Maehr, 2007) ή ζην λα μεπεξάζνπλ ηνπο άιινπο, δειαδή ζηελ ππεξνρή ηνπο κέζσ ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο (Elliot, 2005). Αλ θαη ζα κπνξνχζε λα ππνζηεξηρζεί πσο κηα ηέηνηα δηαθνξνπνίεζε δελ είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηνπο ζηφρνπο επίηεπμεο, εληνχηνηο εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ πσο ν εθάζηνηε ηχπνο πξνζαλαηνιηζκνχ πξνζέγγηζεο ζηελ επίδνζε είλαη πηζαλφ λα νδεγεί θαη ζε δηαθνξεηηθέο εθπαηδεπηηθέο ζπκπεξηθνξέο. Mεηα-αλάιπζε πνπ πεξηειάκβαλε 98 έξεπλεο θαη εζηίαζε ζηελ ελ ιφγσ δηάθξηζε (Hulleman et al., 2010) ππνγξάκκηζε ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε, φηαλ νη πξναλαθεξζέληεο ζηφρνη επηθεληξψλνληαλ ζηελ θνηλσληθή ζχγθξηζε, νχησο ψζηε νη καζεηέο λα μεπεξάζνπλ ηνπο άιινπο. Σα αληίζεηα απνηειέζκαηα, δειαδή αξλεηηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηνπο αλσηέξσ ζηφρνπο θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε, εληνπίζηεθαλ ζηελ πεξίπησζε πνπ νη καζεηέο απνζθνπνχζαλ ζηελ επίδεημε ηεο επάξθεηάο ηνπο. Δπίζεο, αληηθαηηθά επξήκαηα εληνπίζηεθαλ κεηαμχ ησλ δχν ηχπσλ ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη άιισλ κεηαβιεηψλ, φπσο ηελ πξνζπάζεηα, ηελ απηναπνηειεζκαηηθφηεηα θαη ην άγρνο επίδνζεο (Senko et al., 2011). Γεδνκέλνπ φηη ε δηεζλήο βηβιηνγξαθία δελ έρεη θαηαιήμεη αθφκε ζε θάπνην ζπγθεθξηκέλν ζπκπέξαζκα ζρεηηθά κε ηελ πξναλαθεξζείζα δηάθξηζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, είλαη εκθαλέο πσο πξφθεηηαη γηα έλα δήηεκα πνπ ρξήδεη πεξαηηέξσ δηεξεχλεζεο. Δίλαη πηζαλφ κέξνο ησλ αληηθαηηθψλ επξεκάησλ λα νθείιεηαη ζην δηαθνξεηηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ζην νπνίν επηθεληξψλεηαη θάζε θνξά ην εξσηεκαηνιφγην ησλ εξεπλεηψλ (Hulleman et al., Senko et al., 2011). πλεπψο, ρξήδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρή ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νξίδνληαη θάζε θνξά νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο.

100 100 Όπσο αλαθέξζεθε λσξίηεξα, νη πξνζαλαηνιηζκνί ησλ ζηφρσλ ζπλνδεχνληαη απφ αληίζηνηρεο ζπλέπεηεο ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνκέα (Linnenbrink & Pintrich, 2000). Πην ζπγθεθξηκέλα, άηνκα πξνζαλαηνιηζκέλα ζηελ πξνζέγγηζε ηεο επίδνζεο, κεηά απφ ηελ επίηεπμε ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ, αηζζάλνληαη ζπλαηζζήκαηα ππεξεθάλεηαο θαη ηθαλνπνίεζεο (Pekrun et al., 2009). Χζηφζν, ζε πεξίπησζε απνηπρίαο ή έξγσλ πςειψλ απαηηήζεσλ, είλαη πηζαλφ ν καζεηήο λα βηψλεη αηζζήκαηα άγρνπο θαη ληξνπήο θαη λα πξνβαίλεη ζε αξλεηηθέο αηηηαθέο απνδφζεηο, θαζψο εθηηκά φηη πξφθεηηαη γηα έλδεημε ρακειήο επάξθεηαο (Linnenbrink & Pintrich, 2002). Αλαιπηηθφηεξα, νη καζεηέο πνπ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζε ζηφρνπο επίδνζεο απνδίδνπλ κία ελδερφκελε επηηπρία ή απνηπρία ηνπο ζηελ ηθαλφηεηα. Ζ απφδνζε ηεο απνηπρίαο ζηελ ηθαλφηεηα δχλαηαη λα νδεγήζεη, εθηφο απφ ηε βίσζε αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ, ζε θαηλφκελα καζεκέλεο αβνεζεζίαο θαη αξλεηηθή απηνεηθφλα. Οη καζεηέο εθιακβάλνπλ ηελ πξνζπάζεηα θαη ηελ ηθαλφηεηα σο δχν έλλνηεο αληηζηξφθσο αλάινγεο, κε απνηέιεζκα ζπρλά λα απνθεχγνπλ ηελ πξνζπάζεηα, νχησο ψζηε λα πξνζηαηέςνπλ ηελ απηναμία ηνπο (Shcunk et al., Sederidis, 2003). Καζνξηζηηθφ ξφιν γηα ην αλ νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ζα νδεγήζνπλ ζε ζεηηθά ή αξλεηηθά απνηειέζκαηα, θαίλεηαη λα επηηεινχλ θαη πάιη νη πεπνηζήζεηο απηoαπνηειεζκαηηθφηεηαο, δεδνκέλνπ φηη νη καζεηέο κε κηθξή εκπηζηνζχλε ζηηο ηθαλφηεηέο ηνπο ζα πξνβνχλ ζε αξλεηηθέο αηηηαθέο απνδφζεηο. Αληίζεηα, νη καζεηέο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηελ πξνζέγγηζε ηεο επίδνζεο, αιιά ζεσξνχλ πσο είλαη ηθαλνί λα νινθιεξψζνπλ επηηπρψο έλα γλσζηηθφ έξγν επηδεηθλχνπλ πην πξνζαξκνζηηθέο αηηηαθέο απνδφζεηο θαη ζπκπεξηθνξέο, φπσο κεγαιχηεξε επηκνλή θαη πξνζπάζεηα (Grant & Dweck, 2003). Χζηφζν, ε επηθέληξσζε ηνπ αηφκνπ ζηελ επίδνζε θαη ε ζχγθξηζε ζηελ νπνία πξνβαίλεη, είηε γηα λα μεπεξάζεη ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπ, είηε γηα λα θαλεί επαξθήο, θαίλεηαη φηη επηθέξεη ζην άηνκν πεξηζζφηεξν ζηξεο θαη άγρνο επίδνζεο, ηφζν γηα ηε

101 101 θνίηεζή ηνπ ζην ζρνιείν φζν θαη γηα ην κέιινλ (Tuominen-Soini, Salmela-Aro, Niemivirta, 2008). Ζ ίδηα έξεπλα εληφπηζε ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε ρακειά επίπεδα απηνεθηίκεζεο, αηζζήκαηα θαηάζιηςεο θαη ζπλαηζζεκαηηθή εμάληιεζε. Παξάιιεια, εξεπλεηηθά απνηειέζκαηα (Polychroni et al., 2012) ππνζηεξίδνπλ φηη νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο πξνέβιεπαλ αξλεηηθά ηε ζπκκεηνρή ζηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ, ελψ απνηέιεζαλ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζπγθξνχζεσλ αλάκεζά ηνπο. ε αληίζεζε κε ηελ πνηθηιία επξεκάησλ πνπ παξνπζηάδνπλ νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο ακηγψο δπζπξνζαξκνζηηθνί, δεδνκέλνπ φηη ζπλδένληαη κε αξλεηηθά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, ηφζν ζηνλ γλσζηηθφ φζν θαη ζηνλ ζπλαηζζεκαηηθφ ηνκέα (Elliot, 1999). Αλαιπηηθφηεξα, ε δηάζηαζε ηεο απνθπγήο, δειαδή ε επηθέληξσζε ηνπ αηφκνπ λα απνθχγεη λα θαλεί αλεπαξθήο, είλαη εθείλε πνπ επζχλεηαη γηα ζπκπεξηθνξέο κεησκέλεο εκπινθήο ζηα καζεζηαθά έξγα ή απφζπξζεο απφ απηά. Οη καζεηέο πνπ πηνζεηνχλ ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο, πξνθεηκέλνπ λα πξνζηαηέςνπλ ηελ εηθφλα ηνπο ζηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο θαη λα απνθχγνπλ αξλεηηθέο θξίζεηο γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο επηιέγνπλ λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηελ εκπινθή θαη ηελ επίιπζε γλσζηηθψλ έξγσλ, εγθαηαιείπνληαο ηα, ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα έξγα απμεκέλεο δπζθνιίαο (Urdan & Schoenfelder, 2006). Σέηνηεο ζπκπεξηθνξέο είλαη αλακελφκελν λα νδεγήζνπλ ζε θαηλφκελα καζεκέλεο αβνεζεζίαο θαη ζηελ πηνζέηεζε ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο. Δηδηθφηεξα, κειέηεο αλαθέξνπλ φηη νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο απνηεινχλ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο (Urdan, 2004b). Δπίζεο, ε κειέηε ησλ Howell θαη Watson (2007) αλέδεημε ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ζηφρνπ κε ζπκπεξηθνξέο αλαβιεηηθφηεηαο, πνπ ζεκαηνδνηνχλ ρακειά επίπεδα απηνξξχζκηζεο.

102 102 Παξάιιεια, νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο ζρεηίδνληαη κε ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, φπσο ε ζηείξα πξνθνξηθή επαλάιεςε ή αληηγξαθή ηεο λέαο πιεξνθνξίαο (Diseth & Kobbeltvedt, Miki & Yamauchi, 2005). Οπζηαζηηθά, ε δηάζηαζε ηεο απνθπγήο δελ πξνσζεί ηελ ελαζρφιεζε θαη βαζχηεξε επεμεξγαζία κε ην έξγν, αιιά εληζρχεη ηελ επηθαλεηαθή πξνζέγγηζή ηνπ. Μειέηε ησλ Sideridis θαη Kaplan (2011) εληφπηζε κεησκέλα επίπεδα επηκνλήο απέλαληη ζην γλσζηηθφ έξγν ζε καζεηέο πνπ πηνζεηνχζαλ ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο. Ζ αξλεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο επηβεβαηψλεηαη απφ πνιιέο έξεπλεο (Senko, Durik, & Harackiewicz, 2008). Χζηφζν, έλαο κηθξφο αξηζκφο εξεπλψλ δελ θαηάθεξε λα εληνπίζεη αξλεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμχ ησλ δχν παξαγφλησλ (Michou et al., Wolters, 2004). Οη καζεηέο πνπ απνθεχγνπλ λα νινθιεξψζνπλ ηα καζεζηαθά έξγα θαη απνζχξνληαη λσξίο απφ απηά είλαη ινγηθφ λα εκθαλίδνπλ κεησκέλε πξνζπάζεηα θαη επηκνλή. Παξάιιεια, νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο ζρεηίδνληαη κε ηελ απνπζία αλαδήηεζεο βνήζεηαο, αθφκε θη φηαλ είλαη απαξαίηεηε, θαζψο κηα ηέηνηα ελέξγεηα ζα απνθάιππηε ειιηπείο ηθαλφηεηεο. Απνηειέζκαηα εξεπλψλ ππνγξακκίδνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο κε απνδηνξγαλσηηθέο ζπλήζεηεο κειέηεο, κεησκέλν ελδηαθέξνλ γηα ην έξγν θαη κεησκέλα εζσηεξηθά θίλεηξα (Senko et al., Wolters, 2004). Δπίζεο, ν ζπγθεθξηκέλνο πξνζαλαηνιηζκφο, ιφγσ ησλ ζπκπεξηθνξψλ πνπ πξνσζεί, εκθαλίδεη αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε ηε ζρνιηθή επίδνζε. Δηδηθφηεξα, κε βάζε ηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ, νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο απνηεινχλ αξλεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο ζπλνιηθήο επίδνζεο ησλ καζεηψλ θαη ηεο βαζκνινγίαο ηνπο ζε δηαγσλίζκαηα (Vansteenkiste, Simons, Lens, Sheldon, & Deci, 2004). Χζηφζν, νξηζκέλεο έξεπλεο δελ επηβεβαηψλνπλ ηα απνηειέζκαηα, θαζψο δελ εληφπηζαλ θάπνηα ζρέζε κεηαμχ ηνπο (Sideridis, 2005a).

103 103 Αλαθνξηθά κε ηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ζπλέπεηεο ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο, ν ελ ιφγσ πξνζαλαηνιηζκφο θαίλεηαη λα ζρεηίδεηαη κε αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη πςειά επίπεδα άγρνπο θαη ζηξεο (Midgley & Urdan, Sideridis, 2005b). Ζ αλεζπρία πνπ δηαθαηέρεη ηνπο καζεηέο πνπ ζηνρεχνπλ λα απνθχγνπλ ην εθάζηνηε έξγν θαη λα κελ εθηεζνχλ κέζσ ηεο ζρνιηθήο ηνπο επίδνζεο, ηνπο επηθνξηίδεη κε έληνλν άγρνο ζε θάζε πεξίζηαζε θαηά ηελ νπνία ληψζνπλ φηη αμηνινγνχληαη θαη θξίλνληαη. Έξεπλα ηνπ Pekrun θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ (2009) εληφπηζε φηη ν ζηφρνο απνθπγήο ηεο επίδνζεο πξνέβιεπε ζεηηθά ην άγρνο ησλ καζεηψλ, θαζψο θαη ηα αηζζήκαηα ληξνπήο, ζπκνχ θαη απαηζηνδνμίαο πνπ βίσλαλ. Παξάιιεια, απνηέιεζε αξλεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ ηεο αηζηνδνμίαο θαη ηεο ππεξεθάλεηαο. Ζ πηνζέηεζε ηνπ ζηφρνπ πξνζαλαηνιηζκέλνπ ζηελ απνθπγή ηεο επίδνζεο, ζπλνιηθά, θαίλεηαη λα ζπλνδεχεηαη απφ δπζθνιίεο ζηελ πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ, ελψ παξάιιεια ην νδεγεί ζε ρακειέο πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ζηε δηακφξθσζε αξλεηηθήο απηνεηθφλαο. Ζ δπζπξνζαξκνζηηθφηεηα ηνπ ελ ιφγσ πξνζαλαηνιηζκνχ επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηελ αξλεηηθή αιιειεπίδξαζε πνπ αλαπηχζζεηαη ζπλήζσο αλάκεζα ζηνλ καζεηή θαη ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ, θαζψο θπξηαξρνχλ αηζζήκαηα απνμέλσζεο, ζπκνχ θαη κνλαμηάο (Niemivirta, Tuominen- Soini et al., 2008). πγθεθξηκέλα, ηα απνηειέζκαηα ηεο ζρεηηθήο έξεπλαο ηεο Polychroni θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο (2012) εληφπηζαλ φηη νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο πξνέβιεπαλ αξλεηηθά ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο θαη ηελ έληαμε ζηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ. Παξάιιεια, πξνέβιεπαλ ζεηηθά ηελ χπαξμε ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ καζεηψλ θαη ηελ αλαπνηειεζκαηηθή δηαρείξηζή ηνπο. Δπίζεο, ζε αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα θαηέιεμε πξφζθαηε έξεπλα (Tuominen-Soini et al., 2008), θαζψο βξέζεθε φηη νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο ζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ηελ αξλεηηθή

104 104 απηνεθηίκεζε, ηελ εθδήισζε αξλεηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ θαη ηα ζπκπηψκαηα θαηάζιηςεο. Η ρέζε ησλ Γνκηθώλ ηόρσλ Σάμεο κε ηηο ηξαηεγηθέο Απηνξξύζκηζεο, ηελ Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα θαη ηε ρνιηθή Δπίδνζε Ζ πεπνίζεζε ησλ καζεηψλ γηα ηνλ ζηφρν πνπ πξνσζεί ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο επηθέξεη ζπλέπεηεο ζηηο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο, ζηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο (Friedel et al., 2007). Αξρηθά, εξεπλεηηθά επξήκαηα ζρεηηθά κε ηηο ζπλέπεηεο ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο επηβεβαίσζαλ ηελ άπνςε φηη νη αηνκηθνί πξνζαλαηνιηζκνί ησλ ζηφρσλ δέρνληαη ζεκαληηθή επίδξαζε απφ ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ησλ καζεηψλ, αλαθέξνληαο πςειή ζπζρέηηζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηνπο αληίζηνηρνπο αηνκηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο ησλ ζηφρσλ (Anderman & Midgley, Urdan, 2004a). Σα παξαπάλσ επξήκαηα αλαθνξηθά κε ηελ επίδξαζε ηνπ δνκηθνχ ζηφρνπ ηάμεο ζηε δηακφξθσζε ηνπ αληίζηνηρνπ πξνζαλαηνιηζκνχ επηβεβαηψζεθαλ εκπεηξηθά θαη χζηεξα απφ έιεγρν ηεο επίδξαζεο ηνπ θχινπ, ηεο εζληθφηεηαο, ηεο ειηθίαο, ηεο ηθαλφηεηαο θαη άιισλ δεκνγξαθηθψλ θαη κε παξαγφλησλ (Meece et al., 2006). Όπσο νη αηνκηθνί ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο ζπλδένληαη κε πξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, έηζη θαη νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο έρνπλ ζπζρεηηζηεί κε ζεηηθά κνηίβα ζπκπεξηθνξψλ, ελψ αληίζεηα, νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο δηαηεξνχλ ηνλ ηίηιν ηνπ δπζπξνζαξκνζηηθνχ δνκηθνχ ζηφρνπ (Kaplan & Maehr, 2007). Πην ζπγθεθξηκέλα, έξεπλεο αλαθέξνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο κε ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο, κε απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο θαη θπξίσο ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο, κε ηελ πξνζπάζεηα θαη ηα εζσηεξηθά θίλεηξα (Miki & Yamauchi, Wolters, 2004). ε ζρεηηθή έξεπλα ηεο Michou θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο (2013), νη

105 105 ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο πξνέβιεπαλ ζεηηθά ηνλ αηνκηθφ πξνζαλαηνιηζκφ πξνζέγγηζεο ζηε κάζεζε θαη ηηο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο, φπσο ηελ θξηηηθή ζθέςε, ηηο κεηαγλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαη ηελ πξνζπάζεηα. Αθφκε, έρεη παξαηεξεζεί πσο ε πεπνίζεζε ησλ καζεηψλ γηα ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ηάμεο ζηε κάζεζε ζπλνδεχεηαη απφ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε κηαο ελδερφκελεο απνηπρίαο, αηζζήκαηα ηθαλνπνίεζεο θαη πςειή ζρνιηθή επίδνζε (Kaplan & Maehr, Murayama & Elliot, 2009). Όζνλ αθνξά ζηε ζρέζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε, ηα απνηειέζκαηα ησλ εξεπλψλ θαίλεηαη λα είλαη ζπρλά αληηθαηηθά, θαζψο αξθεηέο κειέηεο απέηπραλ λα επηβεβαηψζνπλ ηε κεηαμχ ηνπο ζεηηθή ζπζρέηηζε (Urdan, 2004b), ελψ άιιεο εληφπηζαλ αξλεηηθή ζπζρέηηζε (Murdock, Hale, & Weber, 2001). Δπίζεο, νη Midgley θαη Urdan (2001) βξήθαλ πσο νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο απνηέιεζαλ αξλεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο, ζε αληίζεζε κε ηνλ ζηφρν ηάμεο επίδνζεο πνπ πξνέβιεπε ζεηηθά ηηο ελ ιφγσ ζηξαηεγηθέο. ε αληίζηνηρα ζπκπεξάζκαηα είρε θαηαιήμεη παιαηφηεξε έξεπλα (Urdan, Midgley, & Anderman, 1998), επηβεβαηψλνληαο ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο θαη ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο, σζηφζν δελ είρε εληνπηζηεί ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο απηνυπνλφκεπζεο. Παξάιιεια, εξεπλεηέο (Karabenick, 2004) αλαθέξνπλ πσο νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο ζπζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ηελ αλαδήηεζε βνήζεηαο, ελψ εκθαλίδνπλ αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε θαηλφκελα αβνεζεζίαο. Δπηπξνζζέησο, ε αληίιεςε ησλ καζεηψλ φηη ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ εζηηάδεη ζηνπο ζηφρνπο κάζεζεο εκθαλίδεη ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη αηζζήκαηα ςπρηθήο επεμίαο ζην ζρνιείν (Kaplan & Maehr, 1999), κε ηελ αίζζεζε ηνπ αλήθεηλ ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ θαη κε θαιχηεξε ζηάζε απέλαληη ζηα απαηηεηηθά καζεζηαθά έξγα (Kaplan & Midgley, 1999). Δπίζεο, νη Urdan θαη Midgley (2003), θαηά

106 106 ηε κεηάβαζε ησλ καζεηψλ απφ ην Γεκνηηθφ ζην Γπκλάζην, εληφπηζαλ κείσζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο, ε νπνία ζπλνδεπφηαλ απφ αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηηο γλσζηηθέο δηεξγαζίεο, ηα ζπλαηζζήκαηα θαη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ καζεηψλ. Δηδηθφηεξα, παξαηεξήζεθαλ ρακειφηεξα επίπεδα ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ κάζεζεο, κεησκέλε απηναπνηειεζκαηηθφηεηα θαη ζρνιηθή επίδνζε, ελψ παξάιιεια αλαθέξζεθε κείσζε ησλ ζεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαη αχμεζε ησλ αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ απέλαληη ζην ζρνιείν. Δπίζεο, απνηειέζκαηα έξεπλαο (Patrick et al., 2011) επηβεβαηψλνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο κε ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη ζπκπεξηθνξέο, φπσο ηελ εθπαηδεπηηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή ππνζηήξημε απφ ην δάζθαιν, ηνλ ακνηβαίν ζεβαζκφ ζηελ ηάμε θαη ηελ αιιειεπίδξαζε κε ην γλσζηηθφ έξγν. Σε ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο κε ζεηηθέο ζπκπεξηθνξέο ζηε ζρνιηθή ηάμε επηβεβαίσζε θαη ε έξεπλα ηεο Polychroni θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηεο (2012). Πην ζπγθεθξηκέλα, ζχκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο απνηέιεζαλ ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ κεηαμχ ησλ ζπκκαζεηψλ, ησλ καζεηψλ θαη ηνπ δαζθάινπ θαη ηεο ζπλεξγαζίαο ζρνιείνπνηθνγέλεηαο. Παξάιιεια, πξνέβιεπαλ ζεηηθά ηα αηζζήκαηα ηνπ αλήθεηλ ζηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ θαη ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ ζπγθξνχζεσλ. Αληίζηνηρεο έξεπλεο ππνγξακκίδνπλ πσο νη καζεηέο πνπ αληηιακβάλνληαη ηνπο ζηφρνπο ηεο ηάμεο ηνπο πξνζαλαηνιηζκέλνπο ζηε κάζεζε ζεσξνχλ ηνπο δαζθάινπο ηνπο πην ππνζηεξηθηηθνχο θαη έκπηζηνπο, ελψ πηζηεχνπλ πσο ελδηαθέξνληαη θαη λνηάδνληαη γηα ηνπο καζεηέο ηνπο (Koplow, Skaalvik & Skaalvik, 2013). Αληίζεηα, νη καζεηέο πνπ ζεσξνχλ πσο ν ζηφρνο ηεο ηάμεο εζηηάδεη ζηελ επίδνζε θαη επηβξαβεχνληαη κφλν φζνη επηηπγράλνπλ πςειή βαζκνινγία, δελ αλαπηχζζνπλ ηζρπξνχο ζπλαηζζεκαηηθνχο δεζκνχο κε ηνλ δάζθαιφ ηνπο, θαζψο ηνλ ζεσξνχλ αδηάθνξν θαη ιηγφηεξν ππνζηεξηθηηθφ (Polychroni et al., 2012).

107 107 Με βάζε ηα απνηειέζκαηα έξεπλαο ησλ Kaplan, Gheen θαη Midgley (2002), νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο απνηέιεζαλ αξλεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ δηαηαξαθηηθψλ ζπκπεξηθνξψλ, ζε αληίζεζε κε ηνπο καζεηέο πνπ αλέθεξαλ ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο θαη εθδήισλαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ δηαζπαζηηθέο ζπκπεξηθνξέο εληφο ηεο ζρνιηθήο ηάμεο. Ζ εκπινθή ζε έλα καζεζηαθφ έξγν κε ζηφρν ηελ επίδεημε ηεο ηθαλφηεηαο θαη ηελ αλάπηπμε αηζζεκάησλ ζπλαγσληζκνχ κε ηνπο άιινπο εληζρχνπλ ην αίζζεκα ηνπ άγρνπο επίδνζεο ιφγσ ηεο θνηλσληθήο ζχγθξηζεο, κε απνηέιεζκα λα επζχλνληαη ζεκαληηθά γηα ηελ εκθάληζε ησλ παξαπάλσ ζπκπεξηθνξψλ. Δπίζεο, ε αληίιεςε ησλ καζεηψλ φηη νη ζηφρνη ηεο ηάμεο εζηηάδνπλ ζηελ επίδνζε εκθαλίδεη ζεηηθή ζπζρέηηζε, εθηφο απφ ηηο ζηξαηεγηθέο απηνυπνλφκεπζεο, κε ηελ αληηγξαθή (Anderman, Urdan, 2004b), ελψ ζρεηίδεηαη αξλεηηθά κε ηα εζσηεξηθά θίλεηξα, ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο θαη ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ απαηηεηηθψλ έξγσλ ή κηαο ελδερφκελεο απνηπρίαο (Kaplan et al., Meece et al., Murayama & Elliot, 2009). ε έξεπλα ηνπ Κarabenick (2004) αλαδείρζεθε ε αξλεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο κε ηελ απνηειεζκαηηθή αλαδήηεζε βνήζεηαο, ελψ άιιε κειέηε εληφπηζε πσο ε επηθέληξσζε ηεο ηάμεο ζηελ επίδνζε ζπλνδεπφηαλ απφ πςειά επίπεδα απνθπγήο βνήζεηαο (Sideridis, 2005b). Δπίζεο, νη Church, Elliot θαη Gable (2001) εληφπηζαλ ζεηηθή ζπζρέηηζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο κε ηελ απζηεξή αμηνιφγεζε θαη επηθέληξσζε γεληθφηεξα ζηελ αμηνιφγεζε. Παξάιιεια, εξεπλεηηθά επξήκαηα επηζεκαίλνπλ ηε ζεηηθή ζπζρέηηζή ησλ παξαπάλσ ζηφρσλ κε ζηξαηεγηθέο επηθαλεηαθήο επεμεξγαζίαο ηνπ πιηθνχ πξνο κειέηε (Miki & Yamauchi, 2005). ε ζρεηηθή έξεπλα o Wolters (2004) εληφπηζε αξλεηηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο θαη ηελ επηκνλή, ελψ παξάιιεια αλέδεημε ηελ ηζρπξή ζχλδεζή ηνπο κε ζπκπεξηθνξέο αλαβιεηηθφηεηαο.

108 108 Αλαθνξηθά κε επηπξφζζεηεο ζπλαηζζεκαηηθέο ζπλέπεηεο ησλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο, ηα απνηειέζκαηα εξεπλψλ ππνγξακκίδνπλ ηελ αλάπηπμε αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ζπκπεξηθνξψλ απφ ηνπο καζεηέο (Wolters, 2004). Πην ζπγθεθξηκέλα, φπσο πξναλαθέξζεθε, νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε δηαηαξαθηηθέο ζπκπεξηθνξέο (Kaplan et al., 2002) θαη κε ζπκπηψκαηα θαηάζιηςεο (Sideridis, 2005d). Παξάιιεια, ζηελ έξεπλα ηεο Michou θαη ησλ ζπλεξγαηψλ (2013) νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο εκθάληζαλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηνλ θφβν ηεο απνηπρίαο, επηβεβαηψλνληαο θαη απηφλ ηνλ ηξφπν επξήκαηα πξνεγνχκελσλ εξεπλψλ πνπ ζπζρεηίδνπλ ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο κε αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα. Δπίζεο, ζε ζρεηηθή έξεπλα (Polychroni et al., 2012) αλαδείρζεθε ε δπζπξνζαξκνζηηθφηεηα ησλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο, θαζψο βξέζεθε φηη ν πξνζαλαηνιηζκφο ηεο ηάμεο ζηελ επίδνζε πξνέβιεπε αξλεηηθά ηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο θαη κεηαμχ εθπαηδεπηηθνχ θαη καζεηψλ, ηελ έληαμε ζηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ, ελψ απνηέιεζε ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα γηα ηηο κεηαμχ ηνπο ζπγθξνχζεηο. ε έξεπλα ησλ Raschle, Coulomb-Cabagno θαη Delsarte (2005, νπ. αλαθ. ζην Sideridis, 2007b) παξαηεξήζεθε φηη νη αζιεηέο πνπ δξνχζαλ ζε πεξηβάιινληα πξνζαλαηνιηζκέλα ζηελ επίδνζε εκθάληδαλ πην επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά ζπγθξηηηθά κε εθείλνπο πνπ αληηιακβάλνληαλ ην πεξηβάιινλ ηνπο πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ θαηάθηεζε. ην πιαίζην ηεο δηεξεχλεζεο ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ηνπ αηνκηθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ καζεηψλ, δηακνξθψζεθε ε ζεσξία ηεο αληηζηνηρίαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ε αληηζηνηρία ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ νδεγεί ζε θαιχηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα, ζπγθξηηηθά κε ηελ πεξίπησζε ηεο αλαληηζηνηρίαο ησλ ζηφρσλ (Harackiewicz & Linnenbrink, 2005). πλεπψο, είλαη δπλαηή ε επηιεθηηθή ιεηηνπξγία ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ, κέζσ ηνπ «ηαηξηάζκαηνο» κε ηνπο ζηφρνπο ηάμεο, θαζψο ηα ζεηηθά

109 109 απνηειέζκαηα ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ αλαδεηθλχνληαη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ φηαλ εληνπίδνπλ ηνλ αληίζηνηρν πξνζαλαηνιηζκφ ζην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ. Χζηφζν, ππνζηεξίδεηαη πσο ε έκθαζε ζε ζεηηθά καζεζηαθά απνηειέζκαηα, σο απνηέιεζκα ηεο αληηζηνηρίαο ησλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο, δχλαηαη λα εληνπηζηεί κφλν θαηά ην ηαίξηαζκα ησλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο κε ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο κάζεζεο (Linnenbrink & Pintrich, 2001). Καηαιεθηηθά, αμηνινγψληαο ηηο ζπκπεξηθνξέο κε ηηο νπνίεο ζρεηίδνληαη νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο θαη επίδνζεο, παξαηεξείηαη πσο ν πξνζαλαηνιηζκφο ηεο ηάμεο ζηε κάζεζε ζπλδέεηαη κε πην πξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο, ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο πνπ εληζρχνπλ αξλεηηθά πξφηππα ζπκπεξηθνξψλ. Σα Κίλεηξα θαη ε ρέζε ηνπ Πξνζαλαηνιηζκνύ ησλ ηόρσλ θαη ησλ Γνκηθώλ ηόρσλ Σάμεο κε ηηο ηξαηεγηθέο Απηνξξύζκηζεο, ηελ Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα θαη ηε ρνιηθή Δπίδνζε ζε Μαζεηέο κε Μαζεζηαθέο Γπζθνιίεο θαη Γπζθνιίεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλόεζεο Ζ δηεζλήο βηβιηνγξαθία αλαθέξεη πσο νη καζεηέο πνπ εκθαλίδνπλ δπζθνιίεο ζηνλ καζεζηαθφ ηνκέα παξνπζηάδνπλ ηαπηφρξνλα ειιηπή θηλεηνπνίεζε θαη κεησκέλε εκπινθή απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα (Βouffard & Couture, Lepola, 2004). Λακβάλνληαο ππφςε ηε ζεκαζία ησλ θηλήηξσλ γηα ηελ απηνξξχζκηζε ησλ καζεηψλ, είλαη πηζαλφ ε απφζπξζε θαη ε κεησκέλε εκπινθή ζηα έξγα, πνπ ζπρλά εκθαλίδνπλ νη καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο, λα νθείινληαη ζηα ειιηπή ή δπζπξνζαξκνζηηθά θίλεηξα πνπ εκθαλίδνπλ. Αλαιπηηθφηεξα, ζχκθσλα κε εκπεηξηθά δεδνκέλα, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθαλίδνπλ εμσηεξηθά θίλεηξα κάζεζεο, έιιεηςε επηκνλήο απέλαληη ζηνλ καζεζηαθφ ζηφρν, ρακειά θίλεηξα

110 110 γηα αλάγλσζε, αξλεηηθέο ζηάζεηο πξνο ηελ αλάγλσζε θαη επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε απέλαληη ζηε κάζεζε (Polychroni et al., Sideridis, 2009). Δπίζεο ζεκαληηθέο δηαθνξέο εληνπίδνληαη σο πξνο ηα θίλεηξα επίηεπμεο κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη ησλ ηππηθψλ ζπλνκειίθσλ ηνπο (Olivier & Steenkamp, Sideridis, 2009). ε έξεπλα ηνπ Sideridis θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ (2006a) βξέζεθε πσο ηα θίλεηξα θαη ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ καζεηψλ απνηέιεζαλ πην ζπλεπή θαη αθξηβή πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ηεο χπαξμεο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ζε ζρέζε κε ηα γλσζηηθά θαη κεηαγλσζηηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ εκθάληδαλ. Παξάιιεια, ν Sideridis (2005a) ζε ζρεηηθή έξεπλα γηα ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ ζηφρσλ ζε καζεηέο Γεκνηηθνχ εληφπηζε πσο νη καζεηέο πνπ εκθάληδαλ καζεζηαθέο δπζθνιίεο ή δηαηαξαρή ειιεηκκαηηθήο πξνζνρήο-ππεξθηλεηηθφηεηα πηνζεηνχζαλ ζεκαληηθά ιηγφηεξνπο ζηφρνπο κάζεζεο θαη πεξηζζφηεξνπο ζηφρνπο επίδνζεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο. Ζ έκθαζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο κάζεζεο ζηελ επίδνζε θαη ιηγφηεξν ζηνπο ζηφρνπο κάζεζεο επηβεβαηψλεηαη θαη απφ άιιεο έξεπλεο (Baird, Scott, Dearing, & Hamill, Sideridis & Tsorbatzoudis, 2003). Ζ χπαξμε ησλ δπζθνιηψλ κάζεζεο απμάλεη ην άγρνο επίδνζεο ησλ καζεηψλ, πξνζαλαηνιίδνληάο ηνπο ζηελ επηθέληξσζε ζηελ απφθηεζε πςειήο βαζκνινγίαο θαη φρη ζηελ απφθηεζε γλψζεσλ. Χζηφζν, απνηειέζκαηα άιισλ εξεπλψλ (Bouffard & Couture, 2003) έδεημαλ πσο νη καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο κε πςειή επίδνζε εκθάληδαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηφρνπο επίδνζεο, ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ρακειήο ή κεζαίαο επίδνζεο, ππνζηεξίδνληαο ηελ άπνςε φηη ε επηθέληξσζε ζηελ επίδνζε ζπλεπάγεηαη πςειφηεξα αθαδεκατθά απνηειέζκαηα, ελψ δελ εληνπίζηεθαλ δηαθνξέο κεηαμχ ησλ νκάδσλ σο πξνο ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο. Αληηζηνίρσο, άιιεο έξεπλεο δελ επηβεβαηψλνπλ

111 111 ηελ χπαξμε ζεκαληηθψλ δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο σο πξνο ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ ζηφρσλ (Fulk, Brigham, & Lohman, 1998). Αλαθνξηθά κε ηε δηάζηαζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ πνπ επηιέγνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα δείρλνπλ ηε ζαθή πξνηίκεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ καζεηψλ ζηελ απνθπγή θαη φρη ζηελ πξνζέγγηζε. Δηδηθφηεξα, έρεη παξαηεξεζεί πσο νη ελ ιφγσ καζεηέο πηνζεηνχλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο, θαζψο αλεζπρνχλ γηα πηζαλή ρακειή επίδνζε, έθζεζε ησλ αδπλακηψλ ηνπο θαη απφξξηςε ή θνξντδεπηηθή ζπκπεξηθνξά απφ ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο (Bouffard & Couture, 2003). Ζ δηάζηαζε ηεο απνθπγήο επηηξέπεη ζηνπο καζεηέο κε ρακειή επίδνζε θαη δπζθνιίεο λα απνζχξνληαη απφ ηα καζεζηαθά έξγα, λα παξαηηνχληαη γξήγνξα, ηδηαίηεξα φηαλ πξφθεηηαη γηα έξγα πςειψλ απαηηήζεσλ, ή λα κελ εκπιέθνληαη θαζφινπ ζε απηά, πξνθεηκέλνπ λα απνθχγνπλ ηνλ θίλδπλν έθζεζεο ησλ αδπλακηψλ ηνπο (Urdan & Schoenfelder, 2006). H πςειή θηλεηνπνίεζε θαη ε ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζην έξγν ζπλδένληαη κε πςειφηεξε επίδνζε ζηελ αλάγλσζε θαη πην ζπρλφ δηάβαζκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, αλαθνξηθά κε ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, ηα επξήκαηα εξεπλψλ αλαθέξνπλ κεησκέλα θίλεηξα γηα κάζεζε, αξλεηηθή ζηάζε απέλαληη ζην έξγν ηεο αλάγλσζεο, κεησκέλε επηκνλή, επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε ζηε κάζεζε, ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο θαη ρακειά επίπεδα απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο (Πνιπρξφλε, Polychroni et al., 2006). Χζηφζν, έξεπλα ηνπ Sideridis θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ (2006b) έδεημε πσο ηα θίλεηξα ησλ ελ ιφγσ καζεηψλ δηαθνξνπνηνχληαλ εληφο ηεο νκάδαο, εκθαλίδνληαο έλα αληηθαηηθφ πξνθίι θαη δεκηνπξγψληαο δχν ππννκάδεο, κηα κε ρακειά θίλεηξα θαη κηα κε πςειά. πλεπψο, είηε ηα θίλεηξα ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο πνηθίινπλ, είηε ηα επίπεδα δηαθνξνπνίεζεο εληφο ηεο νκάδαο εξκελεχνληαη απφ ηελ χπαξμε θνηλσληθά επηζπκεηψλ

112 112 απαληήζεσλ ησλ καζεηψλ. Δπηπξνζζέησο, νη Botsas θαη Panteliadou (2003) παξαηήξεζαλ πσο νη καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο πξνζαλαηνιίδνληαη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο ζε ζρέζε κε ηνπο ηππηθνχο ζπλνκειίθνπο ηνπο, ελψ παξάιιεια πηνζεηνχλ ιηγφηεξνπο ζηφρνπο κάζεζεο. Γεδνκέλνπ φηη ηα εξεπλεηηθά επξήκαηα σο πξνο ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηφρνπ πνπ πηνζεηνχλ νη καζεηέο πνπ αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζπρλά είλαη αληηθαηηθά, κεγαιχηεξε ζεκαζία δελ έρεη ην είδνο ησλ ζηφρσλ πνπ επηιέγεηαη, αιιά ε ζρέζε ηνπ εθάζηνηε πξνζαλαηνιηζκνχ κε ζπγθεθξηκέλεο ζπκπεξηθνξέο (Sideridis, 2009). Πην αλαιπηηθά, νη ζηφρνη κάζεζεο, φπσο θαη ζηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο, εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηε βαζχηεξε γλψζε, ηελ πςειφηεξε ζρνιηθή εκπινθή θαη ζρνιηθή επίδνζε (Sideridis, 2005b). Δπίζεο, απνηεινχλ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ, ηεο δέζκεπζεο ζην έξγν θαη ηεο αίζζεζεο ελίζρπζεο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο (Sideridis, 2007b). Χζηφζν, αλαθνξηθά κε ηνλ ξφιν ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ζηελ νκάδα ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο, εληνπίδνληαη νξηζκέλεο ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο. Αλαιπηηθφηεξα, νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ζεσξνχληαη πην πξνζαξκνζηηθνί γηα ηνπο καζεηέο πςεινχ θηλδχλνπ, θαζψο έρεη παξαηεξεζεί πσο ζπζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ηελ πξνζπάζεηα θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε (Sideridis, Sideridis & Tsorbatzoudis, 2003). ε ζρεηηθή έξεπλα, ν Sideridis (2005a) βξήθε πσο νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ πηνζεηνχζαλ ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο εκθάληδαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ην θίλεηξν επίηεπμεο ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο πνπ πηνζεηνχζαλ ηνλ αληίζηνηρν ζηφρν, κε απνηέιεζκα λα εκθαλίδνπλ πςειά επίπεδα απηνξξχζκηζεο ζε ζπλζήθεο έξγνπ. Σν ελ ιφγσ εχξεκα αλαδεηθλχεη αθελφο κελ ηε ζεκαζία ηεο πηνζέηεζεο

113 113 ζηφρσλ, αθφκε θαη κε ηε κνξθή ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο επίδνζεο, ζπγθξηηηθά κε ηελ απνπζία θηλεηνπνίεζεο, αθεηέξνπ δε ηε δηαπίζησζε φηη νη ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ελδέρεηαη λα είλαη πην απνδνηηθνί θαη ρξήζηκνη γηα ηνπο καζεηέο ρακειήο επίδνζεο (Sideridis, 2007b). Ζ επηθέληξσζε ζηελ επίδνζε δχλαηαη λα θηλεηνπνηεί πεξηζζφηεξν ηνπο καζεηέο κε δπζθνιίεο λα ππεξθεξάζνπλ ηα γλσζηηθά εκπφδηα πνπ ζπλαληνχλ θαη λα επηηχρνπλ κηα θαιή επίδνζε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ν ζηφρνο απνθπγήο ηεο επίδνζεο θαη γηα ηνπο καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο απνηειεί έλαλ δπζπξνζαξκνζηηθφ ζηφρν, δεδνκέλνπ φηη ζπλδέεηαη κε απνπζία ρξήζεο γλσζηηθψλ θαη κεηαγλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε ηεο κάζεζεο θαη κεησκέλα επίπεδα απηνξξχζκηζεο (Senko et al., 2008). Χο απνηέιεζκα, νη καζεηέο νδεγνχληαη αλαπφθεπθηα ζε κεησκέλε ζρνιηθή επίδνζε θαη δηακνξθψλνπλ ρακειή απηναληίιεςε θαη αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα απέλαληη ζηε κάζεζε. ε ζρεηηθή έξεπλα ζε καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο βξέζεθε πσο νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο απνηέιεζαλ αξλεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ ελψ πξνέβιεπαλ ζεηηθά ηελ αίζζεζε ηεο ηηκσξίαο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο (Sideridis, 2007b). Δπίζεο, ηα επξήκαηα κειέηεο έδεημαλ φηη ν ελ ιφγσ πξνζαλαηνιηζκφο ζπλδέεηαη κε δπζπξνζαξκνζηηθά απνηειέζκαηα γηα ηνπο καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο, θαζψο απνηέιεζε ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα αξλεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ, άγρνπο θαη εκθάληζεο θαηάζιηςεο (Sideridis, 2007c). ε θάζε πεξίπησζε, θξίλεηαη ζθφπηκν λα αλαθεξζεί πσο ε εηεξνγέλεηα ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηάθνξεο έξεπλεο ελδερνκέλσο λα εξκελεχεη ηα δηαθνξεηηθά εξεπλεηηθά επξήκαηα, ελψ παξάιιεια πεξηνξίδεη ηε δπλαηφηεηα γελίθεπζεο ησλ απνηειεζκάησλ (Sideridis, 2009). Μηα ζπλήζε ζηάζε πνπ ελδέρεηαη λα πηνζεηήζνπλ νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο ή ελ γέλεη ρακειή επίδνζε, βάζεη ησλ θηλήηξσλ ηνπο θαη θπξίσο ησλ ζηφρσλ

114 114 απνθπγήο ηεο επίδνζεο απνηειεί ε καζεκέλε αβνεζεζία (Sideridis, 2003). Έρεη παξαηεξεζεί πσο νη επαλαιακβαλφκελεο ζρνιηθέο απνηπρίεο πνπ βηψλνπλ νη ζπγθεθξηκέλνη καζεηέο ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε ηεο πεπνίζεζεο φηη ζηεξνχληαη ησλ απαξαίηεησλ ηθαλνηήησλ γηα λα πεηχρνπλ θαη, ζπλεπψο, φπνηα πξνζπάζεηα θαη αλ θαηαβάιινπλ είλαη κάηαηε. Απηή ε αληίιεςε νδεγεί ζηελ απνπζία ρξήζεο ζηξαηεγηθψλ, ζηελ απνθπγή ηεο εκπινθήο ζε γλσζηηθά έξγα θαη πηζαλψο ζηελ παξαίηεζε, πξνθεηκέλνπ νη καζεηέο λα κελ βηψζνπλ λέεο απνηπρίεο (Πνιπρξφλε, 2011). Χζηφζν, κηα ηέηνηα καζεζηαθή ζπκπεξηθνξά νδεγεί ηνπο καζεηέο ζε ζρνιηθή απνηπρία, εκπιέθνληάο ηνπο ζε έλαλ θαχιν θχθιν απφ ηνλ νπνίν δελ κπνξνχλ λα απαγθηζηξσζνχλ. ηελ εθδήισζε ηεο καζεκέλεο αβνεζεζίαο είλαη πηζαλφ λα ζπκβάιινπλ νη ρακειέο πεπνηζήζεηο απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ καζεηψλ κε δπζθνιίεο κάζεζεο, νη νπνίεο ζπλνδεχνληαη απφ ρακεινχο ζηφρνπο, απνπζία πξνζπάζεηαο, έιιεηςε επηκνλήο θαη πξνζδνθία ρακειήο επίδνζεο (Garcia & de Caso, Schunk & Miller, 2002). Παξάιιεια, νη αηηηαθέο απνδφζεηο ησλ καζεηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαίλεηαη λα είλαη θπξίσο αξλεηηθέο, απνδίδνληαο ηελ απνηπρία ηνπο ζε έιιεηςε ηθαλνηήησλ θαη ηελ επηηπρία ηνπο ζηνλ παξάγνληα ηεο ηχρεο. χκθσλα κε κεηα-αλάιπζε ησλ Mamlin, Harris θαη Case (2001, νπ. αλαθ ζην Sideridis, 2009), νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο εκθάληδαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ εμσηεξηθή έδξα ειέγρνπ ζε ζρέζε κε ηνπο ηππηθνχο ζπλνκειίθνπο ηνπο. Αληηζηνίρσο, έξεπλα ησλ Butkνwsky & Willows (1980, φπ. αλαθ. ζην Sideridis, 2009) έδεημε φηη νη καζεηέο κε ρακειή αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα, εκθάληδαλ ρακειφηεξεο πξνζδνθίεο επηηπρίαο, ιηγφηεξε επηκνλή, ελψ απέδηδαλ ηελ απνηπρία ηνπο ζε ζηαζεξνχο παξάγνληεο, φπσο ηελ έιιεηςε ηθαλφηεηαο. Δπίζεο, νξηζκέλνη καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο, πξηλ απφ ηελ επίηεπμε ελφο καζεζηαθνχ έξγνπ, ελδέρεηαη λα εκθαλίζνπλ ζπκπεξηθνξέο νη νπνίεο ππνλνκεχνπλ ή αλαθφπηνπλ ηελ επηηπρία ηνπο ζην έξγν θαη απνηεινχλ κηα εχθνιε δηθαηνινγία ζε

115 115 πεξίπησζε απνηπρίαο (Urdan, 2004b). Οη ζπκπεξηθνξέο απηέο είλαη γλσζηέο ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία κε ηνλ φξν «ζηξαηεγηθέο απηνυπνλφκεπζεο» θαη απνζθνπνχλ ζηελ απφδνζε ελφο αξλεηηθνχ απνηειέζκαηνο ζε έλαλ εμσγελή παξάγνληα, αλεμάξηεην ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ αηφκνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ χπαξμε απηψλ ησλ ζπκπεξηθνξψλ, νχησο ψζηε λα πξνζηαηεπηεί ε εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηφζν γηα ην ίδην ην άηνκν φζν θαη γηα ηνπο άιινπο. Ζ πηνζέηεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ απηψλ νδεγεί ζε νινέλα θαη ρακειφηεξε ζρνιηθή επίδνζε, ζέηνληαο ζηαδηαθά ην άηνκν ζε πην κεηνλεθηηθή ζέζε, θαηάζηαζε ζηελ νπνία νθείιεηαη ην φλνκα ηεο ζηξαηεγηθήο (Urdan & Midgley, 2001). Ζ πηνζέηεζε ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο απνηειεί ζεηηθφ πξνβιεπηηθφ παξάγνληα ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνυπνλφκεπζεο, νη νπνίεο ζπλδένληαη κε ηε ζεηξά ηνπο κε ρακειή ζρνιηθή επίδνζε, ρακειέο πξνζδνθίεο επίδνζεο, αξλεηηθέο ζηάζεηο απέλαληη ζην ζρνιείν, νιηγάξηζκεο θαη επηθαλεηαθέο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο, ρακειά επίπεδα απηνξξχζκηζεο θαη απηναπνηειεζκαηηθφηεηαο (Leondari & Gonida, Πνιπρξφλε, Αλησλίνπ, & Κακππιαπθά, 2013). Αλαθνξηθά κε ηηο γλσζηηθέο θαη ζπκπεξηθνξηθέο ζπλέπεηεο ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο, ηα επξήκαηα εξεπλψλ ζε καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο επηβεβαηψλνπλ ηηο αληίζηνηρεο έξεπλεο ζε καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο (Sideridis, 2009). Πην ζπγθεθξηκέλα, παξαηεξείηαη πσο νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο νδεγνχλ ηνπο καζεηέο ζε πςειφηεξα επίπεδα πξνζπάζεηαο θαη επηκνλήο, ελψ παξάιιεια ζρεηίδνληαη κε πην ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα (Sideridis, 2007b). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ζρνιηθέο ηάμεηο πνπ πξνσζνχλ ηελ επηθέληξσζε ζηελ επίδνζε, πξνζαλαηνιίδνληαο ηνπο καζεηέο ζηελ απφθηεζε πςειψλ βαζκψλ, αλεμάξηεηα απφ ηελ ππάξρνπζα γλψζε, νδεγνχλ ζε πην αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα θαη δπζπξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο. ε έξεπλα ηνπ Sideridis (2005c) ζηελ νπνία έιαβαλ κέξνο 230 καζεηέο Γεκνηηθνχ κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο, βξέζεθε φηη νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο νδεγνχζαλ ζε ιηγφηεξν ζεηηθά

116 116 ζπλαηζζήκαηα θαη ζε ρακειφηεξα επίπεδα εκπινθήο ζηε κάζεζε. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε επηθέληξσζε ηεο ηάμεο ζηελ επίδνζε πξνέβιεπε αξλεηηθά ηε ζεηηθή ελίζρπζε ησλ καζεηψλ, ελψ νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο, κέζσ ηεο θαιιηέξγεηαο ηνπ εγγελνχο ελδηαθέξνληνο, ελίζρπαλ ηελ πξνζπάζεηα ησλ καζεηψλ θαη ηελ εκπινθή ηνπο ζηε καζεζηαθή δηαδηθαζία. Δπίζεο, εκπεηξηθά δεδνκέλα γηα ηνλ έιεγρν ηεο ζεσξίαο ηεο αληηζηνηρίαο έδεημαλ φηη φηαλ ν αηνκηθφο ζηφρνο κάζεζεο ζπλαληνχζε ηνλ ζηφρν ηάμεο κάζεζεο, νη καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο αλέθεξαλ πην ζεηηθά ζπλαηζζήκαηα, κεγαιχηεξε αίζζεζε ηεο ελίζρπζεο, πςειφηεξε εκπινθή θαη κεησκέλα επίπεδα αλίαο (Sideridis, 2007b). Χζηφζν, δηεξεπλψληαο θαη ηελ πεξίπησζε ηαχηηζεο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο, ε αληηζηνηρία ησλ ζηφρσλ κάζεζεο βξέζεθε λα έρεη ζεκαληηθά πςειφηεξα αθαδεκατθά νθέιε, νδεγψληαο ζηε δηαπίζησζε φηη δελ είλαη ε ηαχηηζε απηή θαζεαπηή πνπ νδεγεί ζε θαιχηεξα καζεζηαθά απνηειέζκαηα, αιιά ε πνηφηεηα ησλ θηλήηξσλ πνπ ζπληαηξηάδνληαη (Sideridis et al., 2006b).

117 117 θνπόο ηεο παξνύζαο έξεπλαο Ζ παξνχζα έξεπλα αθνξά ζηε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο, ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε ζε καζεηέο ησλ ηειεπηαίσλ ηάμεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ. Αλαιπηηθφηεξα, επηρεηξήζεθε ε παξνπζίαζε ηνπ πξνθίι ηξηψλ νκάδσλ καζεηψλ α) καζεηέο κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο (ΜΓ), β) καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο (Οκάδα Διέγρνπ-ΟΔ) θαη γ) καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο (ΓΑΚ) θαη ε κεηαμχ ηνπο ζχγθξηζε σο πξνο ηηο εμεηαζζείζεο κεηαβιεηέο. Με βάζε ηε ζεσξία ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ, δεκηνπξγήζεθε έλα ζπλεθηηθφ ζεσξεηηθφ κνληέιν γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ, αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα. Αλαιπηηθφηεξα, ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ ζπκπεξηιήθζεθαλ ζην ίδην κνληέιν γλσζηηθνί θαη ςπρνθνηλσληθνί παξάγνληεο, νχησο ψζηε λα δηεξεπλεζεί ε ζρέζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ κε ηηο πξναλαθεξζείζεο κεηαβιεηέο. Ζ δεκηνπξγία ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ απνζθνπνχζε ζηελ επηβεβαίσζε ηεο ζεηηθήο ζπζρέηηζεο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ κάζεζεο θαη ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο πξνζαλαηνιηζκέλσλ ζηε κάζεζε κε πην πξνζαξκνζηηθά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, αιιά θαη ζηε ζπζρέηηζε ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο θαη ησλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο κε πην δπζπξνζαξκνζηηθέο ζπκπεξηθνξέο. ρεηηθά κε ηνλ αηνκηθφ ζηφρν πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, ιφγσ αληηθαηηθψλ επξεκάησλ ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία (Harackiewicz et al., 2002a. Midgley et al., Senko et al., 2011), βαζηθφ ζηφρν ηεο έξεπλαο απνηέιεζε ε δηεξεχλεζε ηνπ ξφινπ ηνπ ελ ιφγσ πξνζαλαηνιηζκνχ, ηφζν αλαθνξηθά κε ηελ πηνζέηεζε ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο φζν θαη κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα πνπ ηνλ ζπλνδεχεη. Καηαιεθηηθά, ζηελ παξνχζα έξεπλα, εθφζνλ ην κνληέιν αθνξνχζε καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο, πηνζεηήζεθε ε

118 118 πξνζέγγηζε πνπ εθηηκά ηελ απνπζία ζπζρέηηζεο κεηαμχ ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη ησλ πξνζαξκνζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ, αιιά ηελ χπαξμε αξλεηηθήο ζπζρέηηζεο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ πξνζαλαηνιηζκνχ κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα. Σέινο, κέζσ ηνπ κνληέινπ, εμεηάζηεθε ν δηακεζνιαβεηηθφο ξφινο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ αλάκεζα ζηνπο ζηφρνπο ηάμεο θαη ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο ή ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα. θνπφ ηεο παξνχζαο έξεπλαο απνηειεί αθφκε ε ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ ηξηψλ νκάδσλ ηνπ δείγκαηνο σο πξνο α) ηνλ αηνκηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ ζηφρσλ, β) ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο, γ) ηε ρξήζε ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο (ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ζηξαηεγηθέο βάζνπο, ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο, παξαθνινχζεζε, επηκνλή θαη επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο ζε ζελάξηα καζεζηαθψλ έξγσλ), δ) ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ (θνηλσληθή επάξθεηα, ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη απηναληίιεςε) θαη ε) ηε ζρνιηθή επίδνζε. Δπίζεο, νη ηξεηο ππφ κειέηε νκάδεο εμεηάζηεθαλ σο πξνο δεκνγξαθηθνχο παξάγνληεο, φπσο ην θχιν, ηελ ηάμε, ηελ ειηθία, ηε κεηξηθή γιψζζα θαη ηε θνίηεζε ζε ηκήκα έληαμεο. Αλαιπηηθφηεξα, έπεηηα απφ ζπζηεκαηηθή δηεξεχλεζε ηεο ζρεηηθήο βηβιηνγξαθίαο, δηακνξθψζεθαλ νη παξαθάησ εξεπλεηηθέο ππνζέζεηο θαη ηα αθφινπζα εξεπλεηηθά εξσηήκαηα: α) Αλακέλεηαη λα εληνπηζηνχλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ κέζσλ φξσλ ησλ καζεηψλ κε ΜΓ, ΓΑΚ θαη ηεο ΟΔ σο πξνο ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο, ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο, ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα. β) Οη καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ αλακέλεηαη λα επηιέγνπλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηε δηάζηαζε ηεο απνθπγήο, ζε αληίζεζε κε ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ πνπ αλακέλεηαη λα πξνζαλαηνιίδνληαη πεξηζζφηεξν ζηε δηάζηαζε ηεο πξνζέγγηζεο. Παξάιιεια, νη καζεηέο

119 119 ησλ εηδηθψλ νκάδσλ αλακέλεηαη λα επηθεληξψλνληαη πεξηζζφηεξν ζηελ επίδνζε, ζε αληίζεζε κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο πνπ αλακέλεηαη λα εζηηάδνπλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηε κάζεζε. γ) Αλαθνξηθά κε ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ, νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο αλακέλεηαη λα πξνβιέπνπλ ζεηηθά ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο, ηφζν άκεζα φζν θαη έκκεζα, δηακέζνπ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ κάζεζεο. δ) Αλακέλεηαη νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο λα πξνβιέπνπλ ζεηηθά ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ ηεο ΟΔ, ηφζν άκεζα φζν θαη έκκεζα, δηακέζνπ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ κάζεζεο. ε) Όζνλ αθνξά ζηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο ηεο ΟΔ, αλακέλεηαη λα πξνβιέπνπλ ζεηηθά ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ηφζν άκεζα φζν θαη έκκεζα, δηακέζνπ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο ηεο επίδνζεο. ζη) ηελ ΟΔ, νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο αλακέλεηαη λα πξνβιέπνπλ αξλεηηθά ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο, άκεζα αιιά θαη έκκεζα, κέζσ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο. δ) Αλακέλεηαη νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο λα πξνβιέπνπλ αξλεηηθά, ηφζν άκεζα φζν θαη έκκεζα, ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ ηεο ΟΔ, δηακέζνπ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο ηεο επίδνζεο. ε) Αλακέλεηαη νη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη κάζεζεο ησλ καζεηψλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ λα εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ. ζ) Οη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο αλακέλεηαη λα ζπζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ.

120 120 η) Αλαθνξηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο θαη ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ αλακέλεηαη λα εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο πνπ πηνζεηνχλ. ηα) ηηο νκάδεο ησλ καζεηψλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ, αλακέλεηαη νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο λα ζρεηίδνληαη αξλεηηθά κε ηηο επηκέξνπο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο, ζε αληίζεζε κε ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο πνπ αλακέλεηαη λα εκθαλίδνπλ ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηηο ελ ιφγσ ζηξαηεγηθέο. ηβ) Οη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο ηεο επίδνζεο αλακέλεηαη λα ζρεηίδνληαη αξλεηηθά κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ. ηγ) Οη ζηφρνη ηάμεο κάζεζεο, νη αηνκηθνί ζηφρνη κάζεζεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο αλακέλεηαη λα ζπζρεηίδνληαη ζεηηθά κε ηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ ησλ ηξηψλ νκάδσλ ηνπ δείγκαηνο, ελψ νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο θαη νη αηνκηθνί ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο αλακέλεηαη λα εκθαλίδνπλ αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ επίδνζή ηνπο. Σρήκα 1. Γνκηθφ κνληέιν εμίζσζεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ

121 121 Μέζνδνο πκκεηέρνληεο Σν αξρηθφ δείγκα ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ 563 καζεηέο πνπ θνηηνχζαλ ζηελ Δ θαη Σ ηάμε ηνπ Γεκνηηθνχ απφ 28 ζρνιεία ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Αηηηθήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ηα ζρνιεία αλήθαλ ζηελ Α, Β, Γ θαη Γ Γηεχζπλζε ηεο Πξσηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο Αζήλαο θαη ζηε Γηεχζπλζε Πεηξαηά. Οη πεξηνρέο ζηηο νπνίεο αλήθαλ ηα ζρνιεία απφ ηα νπνία πξνήιζε ην δείγκα ήηαλ νη αθφινπζεο κε αιθαβεηηθή ζεηξά: Αζήλα, Βχξσλαο, Γαιάηζη, Γέξαθαο, Δθάιε, Γάθλε, Εσγξάθνπ, Καιιηζέα, Κεθηζηά, Κνξπδαιιφο, Νέα Ησλία, Νέα κχξλε, Νέα Φηιαδέιθεηα, Νέα Υαιθεδφλα, Νίθαηα, Πεηξαηάο. Μεηά απφ ζηαηηζηηθνχο ειέγρνπο ηνπ δείγκαηνο, απνθιείζηεθαλ 18 ζπκκεηέρνληεο ιφγσ ηνπ φηη δελ είραλ σο κεηξηθή γιψζζα ηα ειιεληθά, γεγνλφο πνπ ζα έζεηε ππφ ακθηζβήηεζε ηηο απαληήζεηο ηνπο ζηα εξσηεκαηνιφγηα θαη ηηο αηνκηθέο δνθηκαζίεο. Σν ηειηθφ δείγκα ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ 545 καζεηέο. Σν δείγκα πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηελ έξεπλα ραξαθηεξίδεηαη σο ζπκπησκαηηθφ (Παξαζθεπφπνπινο, 1990). Ζ επηινγή ησλ ζπκκεηερφλησλ έγηλε κε ηπραίν ηξφπν, θαζψο ζηελ έξεπλα κπνξνχζαλ λα ζπκκεηάζρνπλ φινη νη καζεηέο νη νπνίνη θνηηνχζαλ ζηελ Δ θαη ηελ Σ ηάμε ησλ ζρνιείσλ πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ έξεπλα θαη ησλ νπνίσλ νη γνλείο ππέγξαςαλ ηα έληππα ζπγθαηάζεζεο γηα ζπκκεηνρή ζηελ έξεπλα. Πίλαθαο 1 Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηελ ηάμε θνίηεζεο θαη ην θύιν Σάμε θνίηεζεο Φχιν Αγφξηα Κνξίηζηα χλνιν f % f % f % Δ Γεκνηηθνχ , , ,44 η Γεκνηηθνχ , , ,56 χλνιν , ,

122 122 Απφ ηνπο 545 καζεηέο ηνπ δείγκαηνο, νη 264 θνηηνχζαλ ζηελ Δ Γεκνηηθνχ θαη νη 281 ζηε Σ ηάμε. Χο πξνο ην θχιν, 272 καζεηέο ήηαλ αγφξηα θαη 273 θνξίηζηα. Ο κέζνο φξνο ειηθίαο ησλ καζεηψλ ήηαλ 11 εηψλ θαη 3 κελψλ, κε ηνπο κηθξφηεξνπο ζε ειηθία καζεηέο λα είλαη 10 εηψλ θαη ηνπο κεγαιχηεξνπο λα είλαη 12 εηψλ θαη 7,5 κελψλ. Πίλαθαο 2 Καηαλνκή ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηε δηάγλσζε καζεζηαθώλ δπζθνιηώλ ζε ζρέζε κε ην θύιν θαη ηελ ηάμε θνίηεζεο Φχιν Σάμε ΜΓ Αγφξηα Κνξίηζηα Δ Γεκνηηθνχ η Γεκνηηθνχ χλνιν f % f % f % f % f % Όρη , , , , ,07 Ναη 45 8, , , , ,93 χλνιν , , , , Απφ ην ζχλνιν ηνπ δείγκαηνο, 65 καζεηέο είραλ δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ (ΜΓ) απφ Ηαηξνπαηδαγσγηθφ Κέληξν ή ΚΔΓΓΤ, ελψ νη ππφινηπνη καζεηέο απνηέιεζαλ ηελ νκάδα ειέγρνπ (ΟΔ). Απφ ηνπο 65 καζεηέο κε δηάγλσζε ΜΓ νη 56 δήισζαλ φηη θνηηνχζαλ ζε ηκήκα έληαμεο. Οη καζεηέο ηεο ΟΔ, κε βάζε ηελ επίδνζή ηνπο ζηηο δνθηκαζίεο ηεο απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλόεζεο, ζηηο νπνίεο αμηνινγήζεθαλ, ηαμηλνκήζεθαλ ζε νκάδεο ρακειήο, κέζεο θαη πςειήο απνθσδηθνπνίεζεο θαη αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, αληίζηνηρα.

123 123 Πίλαθαο 3 Καηαλνκή ηεο ΟΔ σο πξνο ηελ επίδνζε ζηηο δνθηκαζίεο ηεο Απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλόεζεο Απνθσδηθνπνίεζε Αλαγλσζηηθή Καηαλφεζε Μ.Ο. f % Μ.Ο. f % Υακειή 59, ,3 9, ,4 Μέζε 70, ,5 12, ,9 Τςειή 75, ,2 14, ,7 χλνιν Πην ζπγθεθξηκέλα, κε ηε κέζνδν ησλ ηεηαξηεκνξίσλ, εληνπίζηεθαλ 107 καζεηέο κε ρακειή απνθσδηθνπνίεζε, 257 καζεηέο κε κέζε θαη 116 καζεηέο κε πςειή απνθσδηθνπνίεζε. Όζνλ αθνξά ζηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, πάιη κέζσ ηεο κεζφδνπ ησλ ηεηαξηεκνξίσλ, 74 καζεηέο εκθάληζαλ ρακειή θαηαλφεζε, 321 καζεηέο κέζε θαη 85 καζεηέο πςειή θαηαλφεζε. ηε ζπλέρεηα, ζχκθσλα κε ηνλ ζηφρν ηεο έξεπλαο, απφ ην ζχλνιν ησλ καζεηψλ ηεο ΟΔ, εληνπίζηεθαλ καζεηέο κε δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο (ΓΑΚ). Γηα ην ιφγν απηφ πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο ησλ καζεηψλ πνπ πιεξνχζαλ ηηο απαξαίηεηεο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ έληαμή ηνπο ζηελ ελ ιφγσ εηδηθή νκάδα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ζηελ νκάδα ησλ καζεηψλ κε ΓΑΚ ζπκπεξηιήθζεθαλ φζνη καζεηέο εκθάληδαλ ρακειή αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, αιιά ηππηθή, δειαδή κέζε ή πςειή, απνθσδηθνπνίεζε (Cain & Oakhill, 2007). Σα θξηηήξηα απηά πιεξνχζαλ 71 καζεηέο (βι. Πίλαθα 4). Έπεηηα απφ ηνλ εληνπηζκφ ησλ καζεηψλ κε ΓΑΚ, ηηο ηξεηο ηειηθέο νκάδεο ηνπ δείγκαηνο απνηέιεζαλ ε ΟΔ (Ν=409), νη καζεηέο κε ΜΓ (Ν=65) θαη νη καζεηέο κε ΓΑΚ (Ν=71).

124 124 Πίλαθαο 4 Καηαλνκή ηεο ΟΔ κε βάζε ηνλ ζπλδπαζκό ηεο επίδνζεο ζηηο δνθηκαζίεο ηεο Απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο Αλαγλσζηηθήο Καηαλόεζεο Απνθσδηθνπνίεζε Καηαλφεζε Υακειή Μέζε Τςειή χλνιν f % f % f % f % Υακειή 3 0, , , ,42 Μέζε 97 20, , , ,87 Τςειή 7 1, , , ,71 χλνιν , , , Μέζα πιινγήο Γεδνκέλσλ Γηα ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ ηεο έξεπλαο ρνξεγήζεθαλ ζηνπο καζεηέο εξσηεκαηνιφγηα απηναλαθνξάο θαη ζηαζκηζκέλεο αηνκηθέο δνθηκαζίεο, ελψ ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο δφζεθε κηα βαζκνινγηθή θιίκαθα γηα ηε ζπκπιήξσζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ ηνπο. Σα εξσηεκαηνιφγηα απηναλαθνξάο πνπ ρνξεγήζεθαλ ζηνπο καζεηέο αθνξνχζαλ α) ζηνπο αηνκηθνχο πξνζαλαηνιηζκνχο ησλ ζηφρσλ, β) ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ηάμεο, γ) ζηε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο κέζσ εξσηήζεσλ θαη κέζσ καζεζηαθψλ ζελαξίσλ γηα ηελ επηινγήο ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο κάζεζεο δ) ζηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα, θαη ζπγθεθξηκέλα, ηελ θνηλσληθή επάξθεηα, ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ, ε) ζε δεκνγξαθηθά ζηνηρεία. Δπίζεο, νη αηνκηθέο δνθηκαζίεο πνπ δφζεθαλ αθνξνχζαλ ζηελ αλαγλσζηηθή απνθσδηθνπνίεζε θαη ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε ησλ καζεηψλ. ηε ζπλέρεηα πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθά ηα εξγαιεία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζηελ έξεπλα. Δξσηεκαηνιόγην Αθαδεκατθώλ Πξνζαλαηνιηζκώλ ζην ηόρν (Sideridis, 2003, 2005α). Γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ αθαδεκατθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ζην ζηφρν ησλ καζεηψλ ρνξεγήζεθε ην Δξσηεκαηνιφγην Αθαδεκατθψλ Πξνζαλαηνιηζκψλ ζην ηφρν

125 125 (Achievement Goal Οrientations), ζε κεηάθξαζε θαη πξνζαξκνγή γηα ηε ρξήζε ζε Έιιελεο καζεηέο (2005a). Σν εξσηεκαηνιφγην πεξηιακβάλεη πξνηάζεηο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηε ζχλζεζε ζρεηηθψλ θαη έγθπξσλ ζηαζκηζκέλσλ εξγαιείσλ κέηξεζεο (π.ρ. Patterns of Adaptive Learning Scales [PALS], Midgley et al., 2000) θαη έρεη ρνξεγεζεί ζε πξφζθαηεο ζπλαθείο έξεπλεο πνπ αθνξνχζαλ καζεηέο Γεκνηηθνχ ζηελ Διιάδα (Sideridis, 2005a, 2007c). Δηδηθφηεξα, πξφθεηηαη γηα έλα εξσηεκαηνιφγην απηναλαθνξάο, ην νπνίν απνηειείηαη απφ 21 πξνηάζεηο, πνπ βαζκνινγνχληαη ζε ηεηξαβάζκηα θιίκαθα Likert κε δηαβάζκηζε απφ ην 1 (θαζόινπ) έσο ην 4 (πνιύ) θαη αμηνινγνχλ ηελ χπαξμε ζπκπεξηθνξψλ πνπ αληαλαθινχλ ηα θίλεηξα κάζεζεο θαη επίδνζεο ησλ καζεηψλ (Sideridis, 2005a). Σν ελ ιφγσ εξσηεκαηνιφγην εμεηάδεη ηηο εμήο ηέζζεξηο δηαζηάζεηο αηνκηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ζην ζηφρν: α) ζηφρνο πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο, β) ζηφρνο απνθπγήο ηεο κάζεζεο, γ) ζηφρνο πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, δ) ζηφρνο απνθπγήο ηεο επίδνζεο. Ο παξάγνληαο ζηφρνο πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο αθνξά ζηελ επηθέληξσζε ζηελ θαηαλφεζε, ζηε κάζεζε θαη ηελ απηνβειηίσζε γηα ηνπο καζεηέο θαη πεξηιακβάλεη έμη εξσηήζεηο. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ νη εξσηήζεηο «Πόζν ζεκαληηθό είλαη γηα ζέλα λα θαηαιαβαίλεηο ην κάζεκα ηεο Γιώζζαο;», «Πόζν ζεκαληηθό είλαη γηα ζέλα ην λα καζαίλεηο πξάγκαηα ζηε Γιώζζα πνπ δελ ηα γλώξηδεο πξηλ;». Ζ εζσηεξηθή αμηνπηζηία ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο θξίζεθε ηθαλνπνηεηηθή, θαζψο ν δείθηεο Cronbach s α γηα ηελ ΟΔ ήηαλ 0,88, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,92 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,91. Αληηζηνίρσο, ν ζηφρνο απνθπγήο ηεο κάζεζεο, πνπ εζηηάδεη ζηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ αηφκνπ απφ αλεζπρία, κήπσο ηπρφλ δελ αληαπνθξηζεί ζηα πξνζσπηθά ηνπ θξηηήξηα ζρεηηθά κε ηελ επάξθεηα θαη ηελ επηηπρία, εμεηάζηεθε κε ηξεηο πξνηάζεηο, φπσο «Αλεζπρείο όηη κπνξεί λα κελ παο όζν θαιά κπνξείο ζην κάζεκα ηεο Γιώζζαο;»,

126 126 «Φνβάζαη όηη κπνξεί λα κελ παο όζν θαιά ζα ήζειεο ζην κάζεκα ηεο Γιώζζαο;». Ο δείθηεο εζσηεξηθήο αμηνπηζηίαο γηα ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο αλήιζε ζην 0,73 ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ήηαλ 0,70. Χζηφζν, δεδνκέλνπ φηη ε χπαξμε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ αηνκηθνχ ζηφρνπ, αλ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη γίλεη απνδεθηή, εληνπίδεηαη θπξίσο ζηνλ ρψξν ηνπ αζιεηηζκνχ ή ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε, ζηηο πεξηζζφηεξεο έξεπλεο ζην ρψξν ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο δελ ζπκπεξηιακβάλεηαη, κε απνηέιεζκα ηα εκπεηξηθά δεδνκέλα ζρεηηθά κε ην ξφιν ηνπ λα είλαη πεξηνξηζκέλα (Carr & Marzouq, Hulleman et al., 2010). Γηα ηνπο ίδηνπο ιφγνπο, ε δηεξεχλεζε ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο κάζεζεο δελ απνηέιεζε ζηφρν ηεο έξεπλαο θαη ν ελ ιφγσ παξάγνληαο δελ ζπκπεξηειήθζε ζηηο ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο. Παξάιιεια, έμη εξσηήζεηο εμέηαζαλ ηνλ ζηφρν πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο κε αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα ηηο πξνηάζεηο «Πόζν ζεκαληηθό είλαη γηα ζέλα ην λα πάξεηο ηνλ θαιύηεξν βαζκό ζηε Γιώζζα από όινπο ηνπο ζπκκαζεηέο ζνπ;», «Πόζν ζεκαληηθό είλαη γηα ζέλα ην λα μερσξίδεηο από ηνπο ζπκκαζεηέο ζνπ γηα ηηο επηδόζεηο ζνπ ζηε Γιώζζα;» θαη εζηίαζαλ ζηε ζεκαζία ηεο πςειήο επίδνζεο θαη ηεο επίδεημεο επάξθεηαο γηα ην άηνκν. Σέινο, ν παξάγνληαο ηνπ ζηφρνπ απνθπγήο ηεο επίδνζεο αληαλαθινχζε ηελ θηλεηνπνίεζε ηνπ αηφκνπ ιφγσ ηεο επηζπκίαο ηνπ λα απνθχγεη ηα αλεπηζχκεηα απνηειέζκαηα ηεο επίδνζήο ηνπ, φπσο ηε ρακειή βαζκνινγία θαη έθζεζε ησλ αδπλακηψλ ηνπ θαη πεξηιάκβαλε έμη πξνηάζεηο, φπσο «Πόζν ζα ήζειεο λα απνθύγεηο ηνπο ρακεινύο βαζκνύο ζηε Γιώζζα;» «Θα ήζειεο λα κελ ππάξρνπλ βαζκνί ζηε Γιώζζα;». Οκνίσο κε ηνπο πξνεγνχκελνπο παξάγνληεο ηνπ εξγαιείνπ, νη δείθηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο ηεο επίδνζεο ήηαλ ηθαλνπνηεηηθνί. Δηδηθφηεξα, ν δείθηεο Cronbach s α γηα ηνπο παξάγνληεο ησλ ζηφρσλ πξνζέγγηζεο θαη απνθπγήο ηεο επίδνζεο ζηελ ΟΔ ήηαλ αληηζηνίρσο 0,86 θαη 0,74, ζηνπο

127 127 καζεηέο κε ΜΓ 0,91 θαη 0,90, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ ήηαλ 0,83 θαη 0,74 αληίζηνηρα. Δξσηεκαηνιόγην Γνκηθώλ ηόρσλ Σάμεο (Sideridis, 2005b). Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ηεο ζρνιηθήο ηάμεο θαη ησλ ζηφρσλ πνπ πξνσζεί ρνξεγήζεθε ην Δξσηεκαηνιφγην Γνκηθψλ ηφρσλ. Πξφθεηηαη γηα έλα εξσηεκαηνιφγην απηναλαθνξάο, ην νπνίν εμεηάδεη ηελ αληίιεςε ησλ καζεηψλ γηα ηα κελχκαηα πνπ επηθνηλσλεί ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ζηνπο ίδηνπο αλαθνξηθά κε ηνλ βαζηθφ καζεζηαθφ ζηφρν. Πεξηιακβάλεη 16 πξνηάζεηο, νη νπνίεο απαξηίδνπλ δχν παξάγνληεο, ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο (νθηψ πξνηάζεηο), θαη ηνπο δνκηθνχο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο (νθηψ πξνηάζεηο). Ζ ελ ιφγσ θιίκαθα πεξηιακβάλεη πξνηάζεηο νη νπνίεο πξνέξρνληαη απφ ηε ζχλζεζε αμηφπηζησλ ζρεηηθψλ εξγαιείσλ, φπσο ην PALS (Midgley et al., Urdan, 2004a). Οη πξνηάζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ βαζκνινγνχληαη ζε κία ηεηξαβάζκηα θιίκαθα ηχπνπ Likert, ε νπνία θπκαίλεηαη απφ ην 1 (θαζόινπ) έσο ην 4 (πνιύ) θαη νη καζεηέο επηιέγνπλ ην πφζν ηζρχεη ε θάζε πξφηαζε γηα απηνχο αλαθνξηθά κε ην κάζεκα ηεο Γιψζζαο. Ο παξάγνληαο ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο αμηνινγεί ηελ έκθαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ θαηαλφεζε θαη ζηελ απνδνρή ησλ ιαζψλ σο κέξνο ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο, ζχκθσλα κε ηελ άπνςε ησλ καζεηψλ, θαη πεξηιακβάλεη πξνηάζεηο φπσο νη αθφινπζεο: «Ο δάζθαινο καο ιέεη όηη δελ πεηξάδεη λα θάλνπκε ιάζε αξθεί λα καζαίλνπκε», «Ο δάζθαινο καο ιέεη όηη ην πόζν πνιύ καζαίλνπκε είλαη πην ζεκαληηθό από ηνπο βαζκνύο πνπ παίξλνπκε ζηα δηαγσλίζκαηα θαη ζηνλ έιεγρν». Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη δνκηθνί ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο αθνξνχλ ζηελ επηθέληξσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πεξηβάιινληνο ζηελ επίδνζε, ζχκθσλα κε ηελ εθηίκεζε ησλ καζεηψλ, θαη ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ νη πξνηάζεηο «Mόλν νη θαινί καζεηέο αθνύλε θαιά ιόγηα γηα ηελ πξνζπάζεηα ηνπο», «Ο δάζθαινο καο θέξλεη σο παξάδεηγκα ηνπο

128 128 καζεηέο πνπ παίξλνπλ θαινύο βαζκνύο». Οη παξάγνληεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ εκθάληζαλ πςειή εζσηεξηθή αμηνπηζηία, θαζψο ν δείθηεο Cronbach s α ζηελ πεξίπησζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κάζεζεο γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ ήηαλ 0,89, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,85 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,91. Δπίζεο, ν δείθηεο Cronbach s α ζηελ πεξίπησζε ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο επίδνζεο ζηελ ΟΔ ήηαλ 0,87, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,92 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,89. Δξσηεκαηνιόγην Αληηιακβαλόκελεο Υξήζεο ηεο Απηνξξπζκηδόκελεο Μάζεζεο από ηα Παηδηά (Children s Perceived Use of Self-Regulated Learning Inventory, [CP-SRLI], Vandevelde et al., 2013). Σν CP-SRLI αμηνινγεί ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο πνπ ζεσξνχλ φηη ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κειέηεο ηνπο. Πεξηιακβάλεη 75 πξνηάζεηο, νη νπνίεο εμεηάδνπλ ηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο, φπσο απηά πξνέθπςαλ απφ ηε κειέηε ηεο δηεζλνχο βηβιηνγξαθίαο, θπξίσο κε βάζε ην κνληέιν ηνπ Pintrich (2000a, 2004) γηα ηε δηαδηθαζία ηεο απηνξξχζκηζεο. Δηδηθφηεξα, νη καζεηέο θαινχληαη λα αμηνινγήζνπλ ζε κία πεληαβάζκηα θιίκαθα Likert απφ ην 1 (πνηέ) σο ην 5 (πάληα) ηε ζπρλφηεηα κε ηελ νπνία εθηηκνχλ φηη ρξεζηκνπνηνχλ ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην εξσηεκαηνιφγην κειεηά ηνπο εμήο ελλέα παξάγνληεο: α) πξνζαλαηνιηζκφο ζην έξγν, β) νξγάλσζε-ζρεδηαζκφο, γ) θίλεηξα, δ) παξαθνινχζεζε, ε) απηναπνηειεζκαηηθφηεηα, ζη) ζηξαηεγηθέο κάζεζεο (επηθάλεηαο θαη βάζνπο), δ) ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο, ε) επηκνλή, ζ) απηναμηνιφγεζε. Απφ ην ζπγθεθξηκέλν εξσηεκαηνιφγην ρνξεγήζεθαλ 45 πξνηάζεηο πνπ εμέηαδαλ ηηο ππνθιίκαθεο πνπ αθνξνχζαλ ζηηο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο, ηελ παξαθνινχζεζε, ηηο ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο θαη ηελ επηκνλή. Ζ πξνζαξκνγή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ζηελ ειιεληθή Γιψζζα πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε κέζνδν ηεο αληίζηξνθήο κεηάθξαζεο. ηε ζπλέρεηα ην εξσηεκαηνιφγην ρνξεγήζεθε πηινηηθά ζε 50 καζεηέο, νχησο ψζηε λα γίλεη έιεγρνο ηεο

129 129 αμηνπηζηίαο ηνπ εξγαιείνπ θαη λα δηνξζσζνχλ ηπρφλ αζάθεηεο ζηε δηαηχπσζε. Έπεηηα απφ ηελ πηινηηθή ρνξήγεζε, εθφζνλ ην εξσηεκαηνιφγην εκθάληζε ηθαλνπνηεηηθή αμηνπηζηία, έγηλαλ κηθξέο ζπληαθηηθέο δηνξζψζεηο θαη νξηζηηθνπνηήζεθε ε ηειηθή κνξθή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. ηελ παξνχζα έξεπλα, ε εζσηεξηθή αμηνπηζηία ησλ ππνθιηκάθσλ πνπ ρνξεγήζεθαλ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθή θαη ν δείθηεο Cronbach s α θπκάλζεθε απφ 0,71 έσο 0,93 γηα ηηο ηξεηο νκάδεο ηνπ δείγκαηνο. Παξαθάησ αλαθέξεηαη αλαιπηηθά ε αμηνπηζηία πνπ εκθάληζε ν θάζε παξάγνληαο γηα ηελ εθάζηνηε νκάδα. Ζ ππνθιίκαθα ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο αθνξά ζηελ αμηνιφγεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ν καζεηήο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο κειέηεο ηνπ, φπσο ηελ επαλάιεςε, ηελ επεμεξγαζία ηνπ πιηθνχ θαη νξγαλσηηθέο ζηξαηεγηθέο. Πην ζπγθεθξηκέλα, πεξηιακβάλεη 14 πξνηάζεηο θαη αμηνινγεί δχν δηαζηάζεηο α) ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο θαη β) ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο. Οη ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο αμηνινγνχληαη κε ηέζζεξηο πξνηάζεηο θαη αθνξνχλ θπξίσο ζηελ πξνθνξηθή ή γξαπηή επαλάιεςε (αληηγξαθή) ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, πξνθεηκέλνπ ν καζεηήο λα ην απνκλεκνλεχζεη, κε αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα ηηο πξνηάζεηο «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ, δηαβάδσ ή ιέσ ην κάζεκα πνιιέο θνξέο κέρξη λα ην κάζσ απ έμσ», «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ, αληηγξάθσ ηα πάληα κέρξη λα ηα κάζσ απ έμσ». Ο δείθηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο ησλ ζηξαηεγηθψλ επηθάλεηαο γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ ήηαλ 0,71, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,74 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,75. Ζ δεχηεξε δηάζηαζε, νη ζηξαηεγηθέο βάζνπο, αθνξά ζηελ επεμεξγαζία ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ θαη ηελ νξγάλσζή ηνπ, νχησο ψζηε λα είλαη εθηθηή ε βαζηά θαηαλφεζε, ε ζχλδεζε κε ηελ πξνεγνχκελε γλψζε, ε δηάθξηζε ησλ θχξησλ ζεκείσλ θαη ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ. Οη πξνηάζεηο «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ, ζπλδέσ ζην κπαιό κνπ απηά πνπ δηαβάδσ κε απηά πνπ ήδε μέξσ» θαη «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ ππνγξακκίδσ ηα ζεκαληηθά ζεκεία ή ηα γξάθσ» απνηεινχλ παξαδείγκαηα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο

130 130 δηάζηαζεο. Ο δείθηεο Cronbach s α ησλ ζηξαηεγηθψλ βάζνπο ήηαλ ζηελ ΟΔ 0,87, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,91 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,92. Ζ ππνθιίκαθα ησλ ζηξαηεγηθψλ θηλεηνπνίεζεο αμηνινγεί κε ηέζζεξηο πξνηάζεηο ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα ξπζκίδνπλ ηελ θηλεηνπνίεζή ηνπο ζηε κάζεζε, κέζσ ηεο δηαηήξεζεο θαη ηεο ελίζρπζεο ηεο πξνζπκίαο ηνπο απέλαληη ζηελ επίιπζε ησλ καζεζηαθψλ έξγσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη καζεηέο δχλαηαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δηάθνξεο ζηξαηεγηθέο πξνθεηκέλνπ λα ειέγμνπλ ή θαη λα αιιάμνπλ ηελ θηλεηνπνίεζή ηνπο θαη, θαη επέθηαζε, ηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζε έλα καζεζηαθφ έξγν, ηδηαίηεξα εάλ ζπληξέρνπλ ιφγνη θφπσζεο ή δηάζπαζεο απφ ην πεξηβάιινλ (Vandevelde et al., 2013). Ζ θηλεηνπνίεζε θαη πξνζήισζε ζην έξγν επηηπγράλεηαη κέζσ απηνπξνηάζεσλ πνπ εληζρχνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ ή ηελ αμία ηνπ ηειηθνχ ζηφρνπ, πνπ είλαη θαη ε επηηπρήο νινθιήξσζε ηνπ έξγνπ. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα γηα ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ καζεηψλ απνηεινχλ νη πξνηάζεηο «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ, ιέσ ζην εαπηό κνπ, πξνζπάζεζε ιίγν αθόκε θαη ζα ηειεηώζεηο» θαη «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ ιέσ ζηνλ εαπηό κνπ κπνξείο λα ηα θαηαθέξεηο, απιώο ζπλέρηζε λα πξνζπαζείο». Γηα ηελ ππνθιίκαθα ησλ ζηξαηεγηθψλ θηλεηνπνίεζεο, ν δείθηεο Cronbach s α γηα ηελ ΟΔ ήηαλ 0,82, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ήηαλ αληηζηνίρσο 0,79 θαη 0,87. Όζνλ αθνξά ζηελ ππνθιίκαθα ηεο παξαθνινχζεζεο, απηή πεξηιακβάλεη επηά πξνηάζεηο κε ηηο νπνίεο αμηνινγείηαη ε κεηαγλσζηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα παξαθνινπζνχλ θαη λα ειέγρνπλ ηελ πξφνδν ηεο επίδνζήο ηνπο ζε έλα καζεζηαθφ έξγν, ηελ πνξεία πξνο ηνλ επηζπκεηφ ζηφρν θαη ηελ πηζαλφηεηα ηξνπνπνίεζεο ηεο δξάζεο ηνπο γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ. πλεπψο, νη καζεηέο θαινχληαη λα παξαθνινπζνχλ δηαξθψο ηελ πνξεία ηεο γλσζηηθήο ηνπο δξαζηεξηφηεηα, λα ειέγρνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζηξαηεγηθψλ πνπ έρνπλ επηιέμεη, λα ειέγρνπλ ην ρξφλν ηνπο θαη λα είλαη ζε ζέζε λα παξεκβαίλνπλ θαη λα δηαθνξνπνηνχλ ηε δξάζε ηνπο ζε

131 131 πεξίπησζε πνπ απηφ θξηζεί απαξαίηεην γηα ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ (Vandevelde et al., 2013). Παξαδείγκαηα πξνηάζεσλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο παξαθνινχζεζεο είλαη ηα εμήο: «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ, ειέγρσ ηη έρσ δηαβάζεη κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή θαη πόζα έρσ αθόκε λα θάλσ», «Όηαλ δηαβάδσ ηα καζήκαηά κνπ, ξσηάσ ηνλ εαπηό κνπ ηα έρσ θαηαιάβεη όια κέρξη ηώξα;». Ο δείθηεο αμηνπηζηίαο ηνπ παξάγνληα ηεο παξαθνινχζεζεο γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ ήηαλ 0,83, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,79 θαη κε ΓΑΚ 0,91. Ζ δηάζηαζε ηεο επηκνλήο απνηειεί βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο. Μέζσ ηεο ππνθιίκαθαο ηεο επηκνλήο αμηνινγείηαη ε ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα δηαηεξνχλ ηελ πξνζνρή ηνπο θαη λα εκκέλνπλ ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ, αθφκε θαη φηαλ απηφ είλαη απαηηεηηθφ ή ζπληξέρνπλ άιινη ιφγνη δηάζπαζεο ηεο ζπγθέληξσζήο ηνπο. Αλαιπηηθφηεξα, ε ππνθιίκαθα πεξηιακβάλεη έμη πξνηάζεηο, νη νπνίεο αθνξνχλ ζηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα αλαβάιινπλ ηελ εθηέιεζε επράξηζησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ επηζπκνχλ εθείλε ηε ζηηγκή, λα κάζνπλ λα ειέγρνπλ ηα δηαζπαζηηθά εξεζίζκαηα, επηηπγράλνληαο ηε ζπγθέληξσζε θαη λα επηκέλνπλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο πξνζπάζεηάο ηνπο θαη ελ γέλεη ηνπ καζεζηαθνχ έξγνπ. Αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ νη πξνηάζεηο «Δάλ ζθεθηώ θάηη άιιν ελώ θάλσ ηα καζήκαηά κνπ, πξνζπαζώ ακέζσο λα ζπγθεληξσζώ θαη λα ζπλερίζσ ην δηάβαζκα», «Αθόκε θη αλ πξνηηκώ λα θάλσ άιια πξάγκαηα, ηειεηώλσ ηα καζήκαηά κνπ». Ο δείθηεο αμηνπηζηίαο ηεο ππνθιίκαθαο ηεο επηκνλήο γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ ήηαλ 0,89, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ήηαλ 0,91 θαη 0,93 αληίζηνηρα. Επιβεβαιωηική ανάλσζη παραγόνηων για ηο CP-SRLI. Πξνθεηκέλνπ λα επηβεβαησζεί ε δνκή ησλ παξαγφλησλ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ Αληηιακβαλόκελεο Φξήζεο ηεο Απηνξξπζκηδόκελεο Μάζεζεο από ηα Παηδηά ζηελ ειιεληθή εθδνρή ηεο θιίκαθαο,

132 132 ιφγσ ηεο πξνζαξκνγήο απφ ηα αγγιηθά ζηα ειιεληθά, απνθαζίζηεθε λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα ζεηξά επηβεβαησηηθψλ αλαιχζεσλ παξαγφλησλ (CFΑ) κε ην ζηαηηζηηθφ ινγηζκηθφ AMOS21. Ζ ζπγθεθξηκέλε ηερληθή εθαξκφζηεθε θαζψο, ζχκθσλα κε ηνπο Gerbing θαη Hamilton (1996), ε επηβεβαησηηθή αλάιπζε παξαγφλησλ είλαη θαηάιιειε σο ηερληθή φηαλ ρξεηάδεηαη λα ειεγρζνχλ ππνζέζεηο αλαθνξηθά κε ηελ πξνζαξκνγή (κεηάθξαζε) κίαο θιίκαθαο απφ έλα πνιηηηζκηθφ πιαίζην ζε έλα άιιν. Καζψο νη θιίκαθεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ ρνξεγήζεθαλ κεηξνχλ ηε ρξήζε πέληε ζηξαηεγηθψλ απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο, ζρεδηάζηεθε έλα κνληέιν πέληε παξαγφλησλ, ην ίδην ζην νπνίν θαηέιεμαλ θαη νη θαηαζθεπαζηέο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, κε ιαλζάλνπζεο κεηαβιεηέο ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο, ηηο ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ επηκνλή. Χο παξαηεξνχκελεο κεηαβιεηέο ησλ ιαλζαλνπζψλ κεηαβιεηψλ ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη πξνηάζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ αμηνινγνχζαλ ηνλ θάζε παξάγνληα. Παξάιιεια, ζρεδηάζηεθε θαη έλα κνλνπαξαγνληηθφ κνληέιν κε παξαηεξνχκελεο κεηαβιεηέο φια ηα εξσηήκαηα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, πξνθεηκέλνπ λα απνθιεηζηεί ε πηζαλφηεηα ηνπ ελφο παξάγνληα. Αξρηθά, ειέγρζεθε ε δηαζθάιηζε ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ νξζή ρξήζε ηεο επηβεβαησηηθήο αλάιπζεο παξαγφλησλ ζην δείγκα. Πην ζπγθεθξηκέλα, δηαπηζηψζεθε πσο δελ παξαβηάδεηαη ε αξρή ηεο πνιπκεηαβιεηήο θαλνληθφηεηαο, ελψ ζηε ζπλέρεηα, πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί ν ιαλζαζκέλνο πξνζδηνξηζκφο ηνπ κνληέινπ, ειέγρζεθε ε ηηκή ησλ βαζκψλ ειεπζεξίαο ηνπ κνληέινπ θαη απνδείρηεθε πσο πιεξείηαη θαη απηή ε πξνυπφζεζε. Γεδνκέλνπ φηη δελ εληνπίζηεθε ην θαηλφκελν ηεο πνιπζπγξακκηθφηεηαο, νη ιαλζάλνπζεο κεηαβιεηέο ήηαλ ζπλερείο θαη νη ηηκέο ηνπο ζρεκάηηδαλ πξνζεγγηζηηθά θαλνληθή θαηαλνκή, δηαζθαιίδνληαλ φιεο νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο επηβεβαησηηθήο αλάιπζεο παξαγφλησλ. Γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ κνληέισλ

133 133 ρξεζηκνπνηήζεθε ε κέζνδνο εθηίκεζεο ηεο κέγηζηεο πηζαλνθάλεηαο (Maximum Likelihood-[ML]). Πίλαθαο 5 Γείθηεο θαιήο πξνζαξκνγήο ηνπ CP-SRLI Μνληέιν ρ 2 p df ρ 2 /df CFI SRMR RMSEA Μνλνπαξαγνληηθφ , ,42 0,74 0,09 0,09 κνληέιν Μνληέιν πέληε παξαγφλησλ 882 0, ,08 0,92 0,05 0,05 Σεκείσζε. CFI = comparative fit index. SRMR = standardized root mean square residual. RMSEA = root mean square error of approximation. χκθσλα κε ηνπο δείθηεο θαιήο πξνζαξκνγήο πνπ κειεηήζεθαλ, παξαηεξήζεθε φηη νη ηηκέο ηνπ κνληέινπ ησλ πέληε παξαγφλησλ ήηαλ ηθαλνπνηεηηθέο θαη ην κνληέιν είρε θαιή πξνζαξκνγή ζηα δεδνκέλα. Πην ζπγθεθξηκέλα, φπσο θαίλεηαη ζηνλ παξαπάλσ πίλαθα, φινη νη δείθηεο ηνπ κνληέινπ ησλ πέληε παξαγφλησλ, ζε αληίζεζε κε ην κνλνπαξαγνληηθφ κνληέιν, θπκάλζεθαλ ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα. Δπίζεο, νη παξάκεηξνη ηνπ κνληέινπ ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο, ελψ παξάιιεια, νη παξαγνληηθέο θνξηίζεηο ησλ παξαηεξνχκελσλ κεηαβιεηψλ ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο θαη κεγαιχηεξεο απφ ην ειάρηζην απνδεθηφ φξην 0,40. Δπνκέλσο, κε βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο επηβεβαησηηθήο αλάιπζεο παξαγφλησλ, ε δνκή ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ CP-SRLI επηβεβαηψλεηαη θαη ζηνλ ειιεληθφ πιεζπζκφ. Μαζεζηαθά ζελάξηα γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο κάζεζεο. Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα επηιέγνπλ ηελ θαηάιιειε ζηξαηεγηθή κάζεζεο φηαλ απηφ απαηηείηαη, εθηφο απφ ην εξσηεκαηνιφγην απηναλαθνξάο CP-SRLI πνπ ρνξεγήζεθε γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο, ζρεδηάζηεθε έλα εξγαιείν ην νπνίν αμηνινγνχζε ηελ ηθαλφηεηα επηινγήο ησλ

134 134 θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ απφ ην καζεηή ζε ζπλζήθεο καζεζηαθνχ έξγνπ. Ζ θαηαζθεπή ηνπ εξγαιείνπ βαζίζηεθε ζε αληίζηνηρα εξγαιεία πνπ έρνπλ θαηαζθεπαζηεί γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο θαη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε άιιεο ειιεληθέο θαη δηεζλείο έξεπλεο (Antoniou, Αλησλίνπ, Souvignier, & Gold, 2008). Δηδηθφηεξα, ζπζηήλεηαη απφ εξεπλεηέο ε ρξήζε εξγαιείσλ, φπσο ηα καζεζηαθά ζελάξηα, θαζψο αμηνινγνχλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή λα επηιέγεη ηελ θαηάιιειε ζηξαηεγηθή ππφ ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο καζεζηαθψλ έξγσλ, ζε αληίζεζε κε ηα εξσηεκαηνιφγηα απηναλαθνξάο πνπ αμηνινγνχλ ζπλήζσο ηε ζπρλφηεηα ρξήζεο ησλ ζηξαηεγηθψλ (Schneider, 2010). Πην ζπγθεθξηκέλα, ην ελ ιφγσ απηνζρέδην εξγαιείν πεξηειάκβαλε έμη ζελάξηα, ηα νπνία πεξηέγξαθαλ καζεζηαθά έξγα, ζηα νπνία ν καζεηήο θαινχληαλ λα πξνηείλεη σο δάζθαινο ζε έλαλ ππνηηζέκελν καζεηή πνπ πξνζπαζνχζε λα επηιχζεη ην έξγν ηηο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο πνπ ζα ηνλ βνεζνχζαλ. Σα έμη καζεζηαθά ζελάξηα πνπ ρνξεγήζεθαλ ζηνπο καζεηέο θαη αλαπαξηζηνχζαλ ζπλζήθεο επίιπζεο έξγσλ πεξηειάκβαλαλ έμη πηζαλέο ζηξαηεγηθέο, απφ ηηο νπνίεο ν καζεηήο θαινχληαλ λα επηιέμεη φζεο έθξηλε θαηάιιειεο θαη απνδνηηθέο γηα ηηο ζπγθεθξηκέλεο καζεζηαθέο ζπλζήθεο. Απφ ηηο έμη πξνζθεξφκελεο ζηξαηεγηθέο πνπ θαινχληαλ λα επηιέμεη ν καζεηήο, νη ηξεηο ήηαλ θαηάιιειεο γηα ηελ επίιπζε ηνπ έξγνπ, ελψ νη άιιεο ηξεηο θξίλνληαλ κε θαηάιιειεο. Σφζν ζηηο γξαπηέο νδεγίεο ηνπ εξγαιείνπ φζν θαη πξνθνξηθά, δηεπθξηλίζηεθε φηη νη καζεηέο κπνξνχζαλ λα επηιέμνπλ φζεο ζηξαηεγηθέο έθξηλαλ θαηάιιειεο, ρσξίο αξηζκεηηθφ πεξηνξηζκφ. Γηα ηελ επηινγή θάζε θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο ν καζεηήο βαζκνινγνχληαλ κε +1, ελψ γηα ηελ επηινγή θάζε αθαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο κε -1. Αληηζηνίρσο, ν καζεηήο βαζκνινγνχληαλ κε -1 ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ επέιεγε κία θαηάιιειε ζηξαηεγηθή, ελψ ε κε επηινγή κηαο αθαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο επηβξαβεπφηαλ κε +1. To ζχλνιν ηεο βαζκνινγίαο ζην εθάζηνηε ζελάξην

135 135 θπκαηλφηαλ απφ -6 έσο +6 θαη ζπλεπψο, ην ζπλνιηθφ εχξνο ηεο βαζκνινγίαο ζην εξσηεκαηνιφγην εδχλαην λα θπκαλζεί απφ -36 σο +36. Ζ ηειηθή βαζκνινγία πνπ πξνέθπςε αληηπξνζψπεπε ηελ ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο ζε ζπλζήθεο έξγνπ. Σν ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν εκθάληζε ηθαλνπνηεηηθή εζσηεξηθή αμηνπηζηία, κε ηνλ δείθηε Cronbach s α λα είλαη γηα ηελ ΟΔ 0,71, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ 0,86 θαη 0,77 αληίζηνηρα. Δλδεηθηηθφ ζελάξην ηνπ εξγαιείνπ απνηειεί ην εμήο: «Ο Γηάλλεο δηάβαζε έλα θείκελν ζην κάζεκα ηεο Γιώζζαο θαη δελ ην έρεη θαηαιάβεη. Αλ ήζνπλ εζύ ν δάζθαινο/ε δαζθάια, ηη ζα ηνλ ζπκβνύιεπεο λα θάλεη γηα λα ην θαηαιάβεη θαιύηεξα;». Έλα από ηα έμη ζελάξηα πνπ δόζεθαλ ζηνπο καζεηέο ήηαλ ην αθόινπζν: α) Να δηαβάζεη μαλά ην θείκελν θαη λα γξάςεη κηα πεξίιεςε β) Να πξνζπαζήζεη λα κάζεη απ έμσ κεξηθά ζεκεία ηνπ θεηκέλνπ γ) Να κελ ην μαλαδηαβάζεη θαη ίζσο λα ζπκεζεί θάπνηα ζεκεία από ην θείκελν αύξην ζηελ ηάμε δ) Να δηαβάζεη μαλά ην θείκελν θαη λα θάλεη έλα ζρεδηάγξακκα ε) Να ρσξίζεη ην θείκελν ζε κηθξά θνκκάηηα (ελόηεηεο) θαη λα ηα δηαβάζεη μαλά έλα-έλα ζη) Να αληηγξάςεη ην θείκελν κηα-δπν θνξέο. Επιβεβαιωηική ανάλσζη παραγόνηων για ηο εργαλείο ηων μαθηζιακών ζεναρίων. Γηα λα ειεγρζεί ε δνκή ηνπ παξαπάλσ εξγαιείνπ, θαη ζπγθεθξηκέλα ε αληηπξνζψπεπζε ηεο ιαλζάλνπζαο κεηαβιεηήο απφ ηα επηκέξνπο καζεζηαθά ζελάξηα, εθαξκφζηεθε επηβεβαησηηθή αλάιπζε παξαγφλησλ κε ην ινγηζκηθφ AMOS 21, φπσο έγηλε θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ CP-SRLI. Αξρηθά, ζρεδηάζηεθε έλα κνλνπαξαγνληηθφ κνληέιν, ζην νπνίν ε ιαλζάλνπζα κεηαβιεηή αληηζηνηρνχζε ζηελ επηινγή ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο απφ ηνπο καζεηέο ζε ζπλζήθεο επίιπζεο έξγσλ. Σηο παξαηεξνχκελεο κεηαβιεηέο απνηέιεζαλ ηα έμη ζελάξηα πνπ παξέπεκπαλ ζε δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο γλσζηηθψλ έξγσλ, ηα νπνία θαινχληαλ λα δηεθπεξαηψζεη ν καζεηήο κέζσ ηεο επηινγήο ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ κάζεζεο.

136 136 Έπεηηα, πξαγκαηνπνηήζεθε έιεγρνο ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζηαηηζηηθνχ θξηηεξίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ειέγρζεθαλ ε αξρή ηεο πνιπκεηαβιεηήο θαλνληθφηεηαο, νη ηηκέο ησλ βαζκψλ ειεπζεξίαο γηα ηελ απνθπγή ιαλζαζκέλνπ πξνζδηνξηζκνχ ηνπ κνληέινπ, ε απνπζία ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο πνιπζπγξακκηθφηεηαο, νη ζπλερείο ιαλζάλνπζεο κεηαβιεηέο θαη ε θαηαλνκή ησλ ηηκψλ. Καζψο φιεο νη πξνυπνζέζεηο δηαζθαιίδνληαλ, αθνινχζεζε ε αμηνιφγεζε ηνπ κνληέινπ, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε ζηαηηζηηθή κέζνδν ηεο κέγηζηεο πηζαλνθάλεηαο (ML). Μειεηψληαο ηνπο δείθηεο θαιήο πξνζαξκνγήο, παξαηεξήζεθε πσο νη ηηκέο ηνπο θπκάλζεθαλ ζε ηθαλνπνηεηηθά επίπεδα θαη, θαη επέθηαζε, ην κνληέιν ηνπ εξγαιείνπ ησλ καζεζηαθψλ ζελαξίσλ είρε θαιή πξνζαξκνγή ζηα δεδνκέλα (ρ 2 /df= 3,1< 5, df = 9, NFI =0,92 & CFI=0,94 >0,90, RMSEA=0,06, SRMR=0,04< 0,08). Δπίζεο, φιεο νη παξαγνληηθέο θνξηίζεηο ησλ παξαηεξνχκελσλ κεηαβιεηψλ ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο θαη ππεξέβαηλαλ ην ειάρηζην απνδεθηφ φξην ηνπ 0,40. Λακβάλνληαο ππφςε ηα απνηειέζκαηα ηεο επηβεβαησηηθήο αλάιπζεο παξαγφλησλ, εμάγεηαη ην ζπκπέξαζκα πσο ε δνκή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ επηβεβαηψλεηαη απφ ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο. Δξγαιείν Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο παηδηώλ ζρνιηθήο ειηθίαο ή Σεζη Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο (Υαηδερξήζηνπ θαη ζπλ., 2008α). Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ έξεπλα, ρνξεγήζεθε ην Σεζη Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο θαη ζπγθεθξηκέλα νη ππνθιίκαθεο ηεο θνηλσληθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο θαη ηεο απηναληίιεςεο. Σν Σεζη Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο απνηειεί κηα αμηνινγηθή θιίκαθα πνπ έρεη ζηφρν λα δηαθξίλεη ηηο δεμηφηεηεο ή ηηο ειιείςεηο ησλ παηδηψλ ζηνλ θνηλσληθφ, ζπλαηζζεκαηηθφ θαη ζρνιηθφ ηνκέα. Δηδηθφηεξα, απνζθνπεί ζηνλ εληνπηζκφ ησλ ηθαλνηήησλ αιιά θαη ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη καζεηέο αλαθνξηθά κε ηελ ςπρνθνηλσληθή ηνπο

137 137 πξνζαξκνγή, ελψ πξφθεηηαη θαη γηα έλα εξγαιείν θαηάιιειν γηα ηελ αμηνιφγεζε ησλ ςπρνθνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ παηδηψλ κε καζεζηαθέο δπζθνιίεο. Αλαθνξηθά κε ηε δνκή ηνπ ηεζη, απηφ εκπεξηέρεη ηξεηο θιίκαθεο. Οη δχν πξψηεο θιίκαθεο ζπκπιεξψλνληαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο θαη αθνξνχλ ζε καζεηέο πξνζρνιηθήο θαη ζρνιηθήο ειηθίαο, ελψ ε ηξίηε θιίκαθα ζπκπιεξψλεηαη απφ καζεηέο Δ θαη Σ ηάμεο Γεκνηηθνχ, εηψλ. ηελ παξνχζα έξεπλα, σο κέζν ζπιινγήο δεδνκέλσλ, ρξεζηκνπνηήζεθε ε θιίκαθα απηναλαθνξάο ησλ καζεηψλ. Σν εξσηεκαηνιφγην απηναλαθνξάο πεξηιακβάλεη 115 πξνηάζεηο θαη εμεηάδεη ηνπο εμήο πέληε παξάγνληεο: α) ηελ θνηλσληθή επάξθεηα, β) ηε ζρνιηθή επάξθεηα, γ) ηε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα, δ) ηα πξνβιήκαηα ζπκπεξηθνξάο θαη ε) ηελ απηναληίιεςε. Οη εξσηψκελνη θαινχληαη λα επηιέμνπλ ζε κία πεληαβάζκηα θιίκαθα ηχπνπ Likert κε δηαβάζκηζε απφ ην 1 (θαζόινπ) έσο ην 5 (πάξα πνιύ), πφζν ηνπο αληηπξνζσπεχεη ε θάζε πξφηαζε. Όπσο πξναλαθέξζεθε, ζηελ παξνχζα έξεπλα εμεηάζηεθαλ νη ηξεηο παξάγνληεο ηεο θνηλσληθήο θαη ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο θαη ηεο απηναληίιεςεο θαη ε αμηνπηζηία ηνπο βξέζεθε ηθαλνπνηεηηθή. Ζ θνηλσληθή επάξθεηα νξίδεηαη σο ε ηθαλφηεηα αιιειεπίδξαζεο κε ηνπο άιινπο ζε έλα δεδνκέλν θνηλσληθφ πιαίζην κε ηξφπνπο πνπ είλαη θνηλσληθά απνδεθηνί, ιεηηνπξγηθνί θαη κε επηβιαβείο γηα ηνπο άιινπο (Υαηδερξήζηνπ θαη ζπλ., 2008β). Ζ ελ ιφγσ ππνθιίκαθα πεξηιακβάλεη 25 πξνηάζεηο θαη εμεηάδεη ηξεηο δηαζηάζεηο. Ζ πξψηε δηάζηαζε αθνξά ζηηο δεμηφηεηεο δηεθδίθεζεο/εγεηηθέο ηθαλφηεηεο ησλ καζεηψλ, δειαδή ζηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ θαη εγεηηθνχ ξφινπ απφ ηνπο καζεηέο, θαη αμηνινγείηαη κε επηά πξνηάζεηο, ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα ησλ νπνίσλ είλαη ηα εμήο: «Έρσ δηθή κνπ άπνςε ζε πνιιά ζέκαηα θαη ηελ εθθξάδσ», «Θέισ λα είκαη ν αξρεγόο ηεο παξέαο». ηε δεχηεξε δηάζηαζε πνπ αμηνινγεί ηε δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία, δειαδή ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο ζπκπεξηθνξάο πνπ νδεγνχλ ζε θνηλσληθά επηζπκεηά απνηειέζκαηα,

138 138 πεξηιακβάλνληαη 11 πξνηάζεηο, φπσο «Τα πεξηζζόηεξα παηδηά κε ζπκπαζνύλ», «Μνπ αξέζεη λα γλσξίδσ άιινπο αλζξώπνπο». Σέινο, ε ηξίηε δηάζηαζε κειεηά ηε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζπλνκειίθνπο, δειαδή ηνλ βαζκφ αιιειεπίδξαζεο ησλ παηδηψλ κε ηνπο ζπλνκειίθνπο ηνπο γηα έλαλ θνηλφ ζθνπφ. Ζ δηάζηαζε απηή πεξηιακβάλεη επηά πξνηάζεηο, φπσο νη αθφινπζεο: «Αληαπνθξίλνκαη ζεηηθά όηαλ κε θαινύλ ηα άιια παηδηά ζε δξαζηεξηόηεηεο», «Σπκκεηέρσ ζε νκαδηθέο ζπδεηήζεηο». Ο δείθηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο Cronbach s α γηα ηνλ παξάγνληα ηεο θνηλσληθήο επάξθεηαο γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ ήηαλ 0,85, γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ 0,93 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,90. Ζ ππνθιίκαθα ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο πεξηιακβάλεη 19 πξνηάζεηο θαη κειεηά ηξεηο δηαζηάζεηο, θαη πην ζπγθεθξηκέλα, ηνλ απηνέιεγρν, ηε δηαρείξηζε ζπλαηζζεκάησλ θαη ηελ ελζπλαίζζεζε, νχησο ψζηε λα αμηνινγήζεη ηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ σο πξνο ηελ αλαγλψξηζε θαη ηε δηαρείξηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ ίδηνπ θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ, θαζψο θαη ηεο ρξήζεο ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηε ξχζκηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζηξεο. Αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα ηεο δηάζηαζεο ηνπ απηνειέγρνπ, πνπ εμεηάδεηαη κέζσ επηά πξνηάζεσλ, απνηεινχλ νη πξνηάζεηο «Μπνξώ λα ειέγμσ ην ζπκό κνπ» θαη «Σπλήζσο δπζθνιεύνκαη λα δηαηεξήζσ ηελ ςπρξαηκία κνπ» θαη αληαλαθινχλ ηελ ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα ειέγρεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ κε θνηλσληθά απνδεθηνχο ηξφπνπο. Ζ δηαρείξηζε ζπλαηζζεκάησλ, δειαδή ε επίγλσζε ηνπ παηδηνχ γηα ηε ζπλαηζζεκαηηθή ηνπ θαηάζηαζε θαη ν βαζκφο έθθξαζεο απηήο, πεξηιακβάλεη επηά πξνηάζεηο, φπσο «Γείρλσ ζηνπο άιινπο πώο ληώζσ», «Ξέξσ λα αληηκεησπίδσ δύζθνιεο θαηαζηάζεηο (π.ρ. επηζεηηθφηεηα άιινπ παηδηνχ, θαβγάο)». Δπίζεο, ε ηθαλφηεηα ηνπ παηδηνχ λα αλαγλσξίδεη θαη λα θαηαλνεί ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ άιισλ αμηνινγείηαη κέζσ ηεο δηάζηαζεο ηεο ελζπλαίζζεζεο, ε νπνία πεξηιακβάλεη πέληε πξνηάζεηο κε ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα «Μπνξώ λα δηαθξίλσ πόηε θάπνηνο από ηνπο θίινπο κνπ είλαη ιππεκέλνο», «Νηώζσ

139 139 άζρεκα όηαλ έρνπλ πιεγσζεί άιινη άλζξσπνη». Ο παξάγνληαο ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο επάξθεηαο εκθάληζε ηθαλνπνηεηηθή αμηνπηζηία κε ηνλ δείθηε Cronbach s α λα είλαη γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ 0,76, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ήηαλ αληηζηνίρσο 0,92 θαη 0,90. Ζ ηειεπηαία ππνθιίκαθα πνπ ρνξεγήζεθε, ε ππνθιίκαθα ηεο απηναληίιεςεο, κε έκθαζε ζηε ζρνιηθή απηναληίιεςε, αμηνινγεί κέζσ 27 πξνηάζεσλ ηελ αληίιεςε ησλ παηδηψλ γηα ηηο αθαδεκατθέο ηνπο ηθαλφηεηεο, ηε ζρνιηθή επίδνζε θαη ηε γεληθή εηθφλα εαπηνχ θαη εμεηάδεη ηηο εμήο ηέζζεξηο δηαζηάζεηο: α) απηναληίιεςε γηα ηελ ηθαλφηεηα ζηε Γιψζζα, β) απηναληίιεςε γηα ηελ ηθαλφηεηα ζηα Μαζεκαηηθά, γ) απηναληίιεςε γηα ηελ ηθαλφηεηα κάζεζεο, δ) γεληθή απηνεθηίκεζε. Οπζηαζηηθά, κέζσ απηψλ ησλ δηαζηάζεσλ εμεηάδεηαη ε απηναμηνιφγεζε ηεο ηθαλφηεηαο ηνπ παηδηνχ λα εθηειέζεη βαζηθά ζρνιηθά θαζήθνληα. Αξρηθά, ε πξψηε δηάζηαζε, ε απηναληίιεςε γηα ηελ ηθαλφηεηα ζηε Γιψζζα, αμηνινγείηαη κε έμη πξνηάζεηο, πνπ αθνξνχλ ζηελ αληίιεςε ηνπ καζεηή γηα ηελ επίδνζή ηνπ ζηα γισζζηθά καζήκαηα, φπσο νη αθφινπζεο: «Δίκαη θαιόο/ή ζηελ νξζνγξαθία», «Όηαλ δηαβάδσ θάηη ζηε Γιώζζα, ην καζαίλσ γξήγνξα». Αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα ηεο δηάζηαζεο ηεο απηναληίιεςεο γηα ηελ ηθαλφηεηα ζηα Μαζεκαηηθά, ε νπνία αμηνινγείηαη κέζσ πέληε πξνηάζεσλ, απνηεινχλ νη πξνηάζεηο «Πεξηκέλσ κε ραξά ηελ ώξα ησλ καζεκαηηθώλ», «Δίκαη θαιόο/ή ζηα καζεκαηηθά». Δπίζεο, νθηψ πξνηάζεηο, φπσο «Θεσξώ ηνλ εαπηό κνπ θαιό/ή καζεηή/ηξηα», «Κάλσ πνιιά ιάζε ζην ζρνιείν», αμηνινγνχλ ηελ απηναληίιεςε γηα ηελ ηθαλφηεηα κάζεζεο, δειαδή, ηελ πξνζσπηθή εθηίκεζε ηνπ παηδηνχ γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα καζαίλεη. Σέινο, ε δηάζηαζε ηεο γεληθήο απηνεθηίκεζεο απνζθνπεί ζηελ αμηνιφγεζε ηεο εθηίκεζεο ηνπ παηδηνχ γηα ηνλ εαπηφ ηνπ γεληθά, φρη κφλν ζε ζπλάξηεζε κε ην ζρνιείν θαη πεξηιακβάλεη νθηψ πξνηάζεηο, φπσο «Γεληθά, είκαη ηθαλνπνηεκέλνο/ε κε ηνλ εαπηό κνπ», «Πηζηεύσ όηη γηα κεξηθά πξάγκαηα ζα κπνξνύζα λα είκαη πεξήθαλνο/ε. Ο παξάγνληαο ηεο

140 140 απηναληίιεςεο εκθάληζε πςειή εζσηεξηθή αμηνπηζηία κε ηηκή γηα ηελ ΟΔ 0,89, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ν αληίζηνηρνο δείθηεο ήηαλ 0,93. Σεζη Αλάγλσζεο-Α (Σεζη-Α) (Παληειηάδνπ & Αλησλίνπ, 2008α). Σν Σεζη Αλάγλσζεο Α ή Σεζη-Α απνζθνπεί ζηε ζθαηξηθή αμηνιφγεζε ηεο αλαγλσζηηθήο δεμηφηεηαο καζεηψλ πνπ θνηηνχλ απφ ηε Γ Γεκνηηθνχ έσο ηε Γ Γπκλαζίνπ. Σν ελ ιφγσ ηεζη απνηειείηαη απφ 10 αηνκηθέο δνθηκαζίεο κε ηηο νπνίεο αμηνινγνχληαη νη εμήο ηέζζεξηο δνκηθνί άμνλεο: α) απνθσδηθνπνίεζε, β) επρέξεηα, γ) κνξθνινγία-ζχληαμε θαη δ) θαηαλφεζε. Απφ ην ηεζη ρνξεγήζεθαλ ζηνπο καζεηέο δχν δνθηκαζίεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο απνθσδηθνπνίεζεο θαη κία δνθηκαζία γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Αλαιπηηθφηεξα, ζηε δνθηκαζία ηεο απνθσδηθνπνίεζεο, απφ ηηο ηξεηο αζθήζεηο πνπ πεξηιακβάλεη ην εξγαιείν, ρνξεγήζεθαλ ε πξψηε δνθηκαζία πνπ αμηνινγνχζε ηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο άζεκσλ ιέμεσλ (ςεπδνιέμεσλ) θαη ε δεχηεξε πνπ αμηνινγνχζε ηελ αλάγλσζε πξαγκαηηθψλ ιέμεσλ. ηε δνθηκαζία αλάγλσζεο άζεκσλ ιέμεσλ νη καζεηέο θαινχληαη λα δηαβάζνπλ έλαλ θαηάινγν απφ 24 άζεκεο ιέμεηο, νη νπνίεο παξνπζηάδνληαη ζε θαξηέιεο κε ζεηξά απμαλφκελεο δπζθνιίαο. Πξφθεηηαη γηα κία δνθηκαζία, κέζσ ηεο νπνίαο αμηνινγείηαη ε δεμηφηεηα ησλ καζεηψλ γηα απνθσδηθνπνίεζε άζεκσλ ιέμεσλ, δειαδή ιέμεσλ πνπ δελ έρνπλ λφεκα αιιά πεξηιακβάλνπλ ζπλδπαζκνχο γξακκάησλ νη νπνίνη απαληψληαη ζηελ ειιεληθή γιψζζα. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα άζεκσλ ιέμεσλ απνηεινχλ νη ιέμεηο «ιαζηξέκε» θαη «αγθξελόο». Αλαθνξηθά κε ηελ αμηνιφγεζε ηεο δεμηφηεηαο απνθσδηθνπνίεζεο πξαγκαηηθψλ ιέμεσλ, ε δεχηεξε άζθεζε πεξηιακβάλεη έλαλ θαηάινγν 53 ιέμεσλ, νη νπνίεο παξνπζηάδνληαη ζε θαξηέιεο κε ζεηξά απμαλφκελεο δπζθνιίαο. Ζ δνθηκαζία απνζθνπεί ζηελ αμηνιφγεζε ηεο αλαγλσζηηθήο δεμηφηεηαο ησλ καζεηψλ κε βάζε ηηο γξαθνθσλεκηθέο αληηζηνηρίεο ή ηελ νξζνγξαθηθή αλαγλψξηζε νιφθιεξεο ηεο ιέμεο

141 141 αιιά θαη ηκήκαηνο απηήο (Παληειηάδνπ & Αλησλίνπ, 2008β). Παξαδείγκαηα πξαγκαηηθψλ ιέμεσλ πνπ πεξηιακβάλεη ε άζθεζε απνηεινχλ νη ιέμεηο «νηθνγέλεηα», «παγθνζκηόηεηα» θαη «εθζθελδνλίδσ». Ο δείθηεο αμηνπηζηίαο γηα ηε δνθηκαζία ηεο απνθσδηθνπνίεζεο ζηελ πεξίπησζε ηεο ΟΔ ήηαλ 0,86, ελψ γηα ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ήηαλ 0,74 θαη 0,76 αληίζηνηρα. Δπίζεο, απφ ηηο δχν δνθηκαζίεο ηνπ ηεζη πνπ αθνξνχλ ζηελ αμηνιφγεζε ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο, ρνξεγήζεθε ε ηειεπηαία, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηελ θαηαλφεζε εξσηήζεσλ θπξηνιεθηηθνχ, ιεμηινγηθνχ θαη ζπκπεξαζκαηηθνχ ηχπνπ, θαζψο θαη εξσηήζεσλ εθηίκεζεο. Ζ άζθεζε απηή αμηνινγεί ηε δεμηφηεηα θαηαλφεζεο θεηκέλνπ ηνπ καζεηή, κέζα απφ εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο θαη πεξηιακβάλεη ζπλνιηθά ηξία θείκελα δηαθνξεηηθνχ ηχπνπ, έλα αθεγεκαηηθφ θαη δχν πξαγκαηνινγηθά, έθηαζεο 250 ιέμεσλ θαηά κέζν φξν. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην θάζε θείκελν πεξηιακβάλεη 7 εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ, ε θαζεκηά απφ ηηο νπνίεο αθνινπζείηαη απφ 4 πξνηεηλφκελεο απαληήζεηο. ηελ έξεπλα επηιέρηεθε λα δνζνχλ ζηνπο καζεηέο ηα δχν απφ ηα ηξία θείκελα ηνπ εξγαιείνπ, έλα απφ θάζε είδνο, δειαδή έλα αθεγεκαηηθφ θαη έλα πξαγκαηνινγηθφ. Ζ επηινγή ησλ δχν θεηκεληθψλ εηδψλ ζηεξίρηεθε ζην γεληθφ δηαρσξηζκφ πνπ πξαγκαηνπνηείηαη αλάκεζα ζε αθεγεκαηηθά θαη κε αθεγεκαηηθά ή πιεξνθνξηαθά θείκελα, ζηηο έξεπλεο ζρεηηθά κε ηελ αλαγλσζηηθή θαηαλφεζε, αλαδεηθλχνληαο ηηο δηαθνξέο αλάκεζα ζηνπο δχν ηχπνπο θεηκέλσλ σο πξνο ην πεξηερφκελν, ηε δνκή θαη ηα γισζζηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο δηαθνξεηηθέο ηθαλφηεηεο πνπ ελδερνκέλσο απαηηνχληαη γηα ηελ επεμεξγαζία ηνπο (Beers & Nagy, Best, Floyd, & McNamara, 2008). Δηδηθφηεξα, νη επηά εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο πνπ πεξηιακβάλεη ην θάζε θείκελν εμεηάδνπλ ηελ θπξηνιεθηηθή θαη ιεμηινγηθή θαηαλφεζε ησλ καζεηψλ, ηελ ηθαλφηεηα εμαγσγήο ζπκπεξάζκαηνο θαη εληνπηζκνχ πιεξνθνξηψλ

142 142 πνπ δελ ηαηξηάδνπλ κε ην θείκελν, ηελ θξηηηθή ηθαλφηεηα κε βάζε ηηο πιεξνθνξίεο ηνπ θεηκέλνπ θαη ηελ ηθαλφηεηα εχξεζεο ελαιιαθηηθνχ ηίηινπ. Πην αλαιπηηθά, νη επηά εξσηήζεηο ηνπ εθάζηνηε θεηκέλνπ αθνξνχλ α) ζε πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη άκεζα ζην θείκελν, β) ζηελ εχξεζε ηεο ζεκαζίαο κηαο άγλσζηεο ιέμεο, γ) ζηελ παξάθξαζε κηαο απζεληηθήο πξφηαζεο ηνπ θεηκέλνπ, δ) ζηελ εχξεζε ηεο θεληξηθήο ηδέαο, ε) ζηελ εχξεζε κηαο ιαλζαζκέλεο πιεξνθνξίαο, ζη) ζηελ εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ θαη ζηελ αλαγλψξηζε αθεξεκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη ε) ζηελ εμαγσγή εθηίκεζεο θαη ζηελ αλαγλψξηζε αθεξεκέλσλ ραξαθηεξηζηηθψλ (Παληειηάδνπ & Αλησλίνπ, 2008β). Αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα ησλ πξναλαθεξζέλησλ ηχπσλ εξσηήζεσλ απνηεινχλ αληίζηνηρα ηα εμήο: «Πνηνλ πνηεηή ζαύκαδε ν Μέγαο Αιέμαλδξνο;», «Τη ζεκαίλεη ζηαζώηεο;», «Ση δηδάρηεθε ν Μέγαο Αιέμαλδξνο;», «Απφ πνχ ζπκπεξαίλεηο ηε ραξά ησλ θίισλ», «Γηάιεμε έλαλ θαηάιιειν ηίηιν γηα ην θείκελν», «Πψο ραξαθηεξίδεηο ηνπο ηξεηο θίινπο;», «Ση δελ ηαηξηάδεη ζην θείκελν;». Ο δείθηεο εζσηεξηθήο ζπλέπεηαο Cronbach s α ηεο δνθηκαζίαο ηεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο γηα ηελ ΟΔ ήηαλ 0,72, γηα ηνπ καζεηέο κε ΜΓ 0,78 θαη γηα ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ 0,73. Έληππν εθηίκεζεο ηεο ζρνιηθήο επίδνζεο ηνπ καζεηή από ηνλ εθπαηδεπηηθό. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο επίδνζεο ησλ καζεηψλ ζην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο, δφζεθε ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο έλα έληππν, ζην νπνίν θαινχληαλ λα ζεκεηψζνπλ ηελ επίδνζε ηνπ εθάζηνηε καζεηή ζε δχν επηκέξνπο ηνκείο ηνπ ελ ιφγσ καζήκαηνο, ηελ αλαγλσζηηθή ηθαλφηεηα θαη ηελ νξζνγξαθία. Αλαιπηηθφηεξα, νη εθπαηδεπηηθνί έπξεπε λα αμηνινγήζνπλ ηελ επίδνζε ησλ καζεηψλ ηνπο ζε κία πεληαβάζκηα θιίκαθα Likert απφ ην -2 (πνιύ θάησ ηνπ κέζνπ όξνπ) έσο ην +2 (πνιύ άλσ ηνπ κέζνπ όξνπ), φπνπ ην 0 αληηπξνζψπεπε ηελ επίδνζε ηνπ κέζνπ φξνπ ηεο ηάμεο. Απφ απηνχο ηνπο δχν βαζκνχο,

143 143 πξνέθπςε έλαο ηειηθφο βαζκφο επίδνζεο ηνπ καζεηή ζην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο. Δξσηεκαηνιόγην δεκνγξαθηθώλ ζηνηρείσλ. ηελ αξρηθή ζειίδα ηνπ ζπλνιηθνχ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ ρνξεγήζεθε ζηνπο καζεηέο πεξηιακβαλφηαλ έλα έληππν κε εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ, νη νπνίεο αθνξνχζαλ ζηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ ζπκκεηερφλησλ. Αλαιπηηθφηεξα, ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία αλαθέξνληαλ ζην θχιν ησλ καζεηψλ, ηελ ηάμε θνίηεζεο, ηε γιψζζα πνπ κηινχλ ζην ζπίηη, ηελ εκεξνκελία γέλλεζεο, ηελ χπαξμε επίζεκεο δηάγλσζεο καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ θαη ηε θνίηεζε ζε ηκήκα έληαμεο. Γηαδηθαζία πιινγήο Γεδνκέλσλ Γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο ζηα ζρνιεία ρνξεγήζεθε άδεηα απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο, Έξεπλαο θαη Θξεζθεπκάησλ (Φ15/734/162551/Γ1), έπεηηα απφ ηε ζρεηηθή γλσκνδφηεζε ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο. Σα εξσηεκαηνιφγηα ηεο έξεπλαο ρνξεγήζεθαλ ζε καζεηέο ηεο Δ θαη η ηάμεο Γεκνηηθνχ πνπ θνηηνχζαλ ζε 28 ζρνιεία ηεο Αηηηθήο. Σα ζρνιεία επηιέρζεθαλ απφ δηάθνξεο πεξηνρέο ηεο Αηηηθήο, νχησο ψζηε ην δείγκα λα είλαη αληηπξνζσπεπηηθφ θαη αλαινγία κε ηνλ πιεζπζκφ. Χζηφζν, ζην δείγκα ζπκπεξηιήθζεθαλ θαη ζρνιεία ηα νπνία δηέζεηαλ ηκήκαηα έληαμεο, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ καζεηέο κε δηάγλσζε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ απφ Ηαηξνπαηδαγσγηθφ Κέληξν ή ΚΔΓΓΤ. Ο εληνπηζκφο ησλ ζρνιείσλ έγηλε θαηφπηλ ζπλελλφεζεο κε ηνπο δηεπζπληέο θαη, εθφζνλ εμαζθαιίζηεθε ε ζπγθαηάζεζε ηνπο γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ ζρνιείσλ ζηελ έξεπλα, δεηήζεθε ε ζπγθαηάζεζε ησλ γνλέσλ. Αλαιπηηθφηεξα, νη γνλείο ελεκεξψζεθαλ κέζσ ελεκεξσηηθνχ ζεκεηψκαηνο γηα ηε δηεμαγσγή ηεο έξεπλαο ζην ζρνιείν ηνπο θαη ηνπο ζθνπνχο ηεο θαη δεηήζεθε ε γξαπηή ζπλαίλεζή ηνπο γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ παηδηψλ ηνπο ζε απηή.

144 144 Ζ ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε ψξεο δηδαζθαιίαο ησλ ζρνιηθψλ καζεκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε νκαδηθή ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε κία δηδαθηηθή ψξα, ελψ γηα ηελ αηνκηθή ρνξήγεζε ησλ δνθηκαζηψλ ηεο απνθσδηθνπνίεζεο θαη ηεο θαηαλφεζεο ρξεηάζηεθε άιιε κία δηδαθηηθή ψξα. Ζ παξνπζία ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ηεο ηάμεο ήηαλ πξναηξεηηθή. Σα εξσηεκαηνιφγηα ηεο έξεπλαο ρνξεγήζεθαλ απφ ηελ εξεπλήηξηα κε ηε βνήζεηα εθπαηδεπκέλεο νκάδαο πξνπηπρηαθψλ θαη κεηαπηπρηαθψλ θνηηεηψλ ηνπ Σκήκαηνο Φπρνινγίαο θαη ηνπ Σκήκαηνο Φηινζνθίαο, Παηδαγσγηθήο θαη Φπρνινγίαο. Οη θνηηεηέο εθπαηδεχηεθαλ απφ ηελ θχξηα εξεπλήηξηα ζηνλ ηξφπν ρνξήγεζεο ησλ νκαδηθψλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ησλ αηνκηθψλ δνθηκαζηψλ. Έπεηηα απφ ζπλελλφεζε ηεο θχξηαο εξεπλήηξηαο κε ηνπο δηεπζπληέο ησλ ζρνιείσλ θαη ηελ εξεπλεηηθή νκάδα, πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη επηζθέςεηο ζηα ζρνιεία ζε πξνθαζνξηζκέλεο κέξεο θαη ψξεο πξνθεηκέλνπ λα ζπιιερζεί ην δείγκα. Οη καζεηέο, πξηλ απφ ηε ζπκπιήξσζε ησλ εξσηεκαηνινγίσλ, ελεκεξψζεθαλ γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο έξεπλαο θαη ηνπο δφζεθαλ αλαιπηηθέο νδεγίεο γηα ηε ζπκπιήξσζή ηνπο. Παξάιιεια, γηα ηε δηεπθφιπλζε ησλ καζεηψλ, ζηελ πξψηε ζειίδα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ αλαγξάθνληαλ νη ζρεηηθέο νδεγίεο θαη δηεπθξηλίζεηο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα έπξεπε λα απαληήζνπλ ζηα εξσηεκαηνιφγηα. Δπίζεο, θαηέζηε ζαθέο ζηνπο καζεηέο φηη ην εξσηεκαηνιφγην δελ απνηειεί θάπνην είδνο δνθηκαζίαο κε βάζε ην νπνίν ζα αμηνινγεζνχλ θαη δηεπθξηλίζηεθε φηη δελ ππάξρνπλ ζσζηέο ή ιαλζαζκέλεο απαληήζεηο. Δπηπιένλ, επηζεκάλζεθε πσο θαλείο, νχηε γνλέαο νχηε εθπαηδεπηηθφο, δελ ζα έρεη πξφζβαζε ζηηο απαληήζεηο ηνπο. ην πιαίζην απηφ, ππνγξακκίζηεθε ε αλσλπκία ησλ εξσηεκαηνινγίσλ θαη ε ζπνπδαηφηεηα ηεο εηιηθξίλεηαο ησλ απαληήζεσλ ησλ καζεηψλ.

145 145 Μεηά ηε ζπιινγή ησλ δεδνκέλσλ, αθνινχζεζε ε θαηαρψξηζή ηνπο ζην ζηαηηζηηθφ πξφγξακκα SPSS θαη πξαγκαηνπνηήζεθαλ νη ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο.

146 146 Δπξήκαηα Ζ παξνχζα εξγαζία αθνξά ζηε δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ θαη ησλ δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο, ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα θαη ηε ζρνιηθή επίδνζε ζε καζεηέο κε θαη ρσξίο καζεζηαθέο δπζθνιίεο θαη δπζθνιίεο αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Γηα ηε δηεπθφιπλζε ηνπ αλαγλψζηε θαη ηε ζαθέζηεξε θαηαλφεζε ησλ επξεκάησλ ηεο έξεπλαο, ην παξφλ θεθάιαην απνηειείηαη απφ ηηο εμήο ελφηεηεο: α) ζηαηηζηηθφο έιεγρνο δεδνκέλσλ, β) ζπγθξίζεηο κέζσλ φξσλ αλάκεζα ζηηο ηξεηο νκάδεο ηνπ δείγκαηνο σο πξνο ηηο εμεηαζζείζεο κεηαβιεηέο, γ) ζπζρεηίζεηο κεηαμχ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ ηεο έξεπλαο ζηελ ΟΔ, δ) δνκηθφ κνληέιν εμίζσζεο γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ ζηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ, ε) δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ ηεο έξεπλαο ζηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ, ζη) δηεξεχλεζε ηεο ζρέζεο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη δνκηθψλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηε ζρνιηθή επίδνζε ησλ καζεηψλ ησλ ηξηψλ νκάδσλ ηνπ δείγκαηνο. ηαηηζηηθόο έιεγρνο δεδνκέλσλ Πξνηνχ δηεμαρζνχλ νη ζηαηηζηηθέο αλαιχζεηο γηα ηνλ έιεγρν ησλ εξεπλεηηθψλ ππνζέζεσλ ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, πξαγκαηνπνηήζεθε κηα ζεηξά πξνθαηαξηηθψλ αλαιχζεσλ. Αξρηθά, έγηλε έιεγρνο ησλ δεδνκέλσλ γηα ηελ χπαξμε ηηκψλ εθηφο ησλ νξίσλ ησλ θιηκάθσλ κέηξεζεο ησλ εξγαιείσλ. ηηο πεξηπηψζεηο πνπ εληνπίζηεθαλ κε απνδεθηέο ηηκέο, έγηλε αληηπαξαβνιή κε ηα αληίζηνηρα εξσηεκαηνιφγηα θαη, δεδνκέλνπ φηη επξφθεηην γηα ζθάικαηα πιεθηξνιφγεζεο, αθνινχζεζαλ νη απαξαίηεηεο δηνξζψζεηο. ηε ζπλέρεηα, ηα δεδνκέλα ηνπ δείγκαηνο ειέγρζεθαλ σο πξνο ηελ χπαξμε ειιηπψλ ηηκψλ, νη νπνίεο ήηαλ ηπραίεο θαη δελ μεπεξλνχζαλ ην 3,9 %. Ζ ζπκπιήξσζε ησλ

147 147 ειιηπψλ ηηκψλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηε κέζνδν Expectation-Maximization (ΔΜ). Παξάιιεια, νη ζπλνιηθέο βαζκνινγίεο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε θάζε θιίκαθα κεηαηξάπεθαλ ζε z-ηηκέο, πξνθεηκέλνπ λα δηελεξγεζεί ν απαξαίηεηνο έιεγρνο γηα ηελ χπαξμε αθξαίσλ ηηκψλ. Γηα ηνλ έιεγρν ησλ αθξαίσλ ηηκψλ κειεηήζεθαλ, παξάιιεια, ηα αληίζηνηρα ηζηνγξάκκαηα θαη ζεθνγξάκκαηα. Οη z-ηηκέο πνπ ππεξέβαηλαλ ην 3,30, ελψ παξάιιεια δελ βξίζθνληαλ εληφο ησλ νξίσλ ηεο θαλνληθήο θαηαλνκήο, αληηθαηαζηάζεθαλ απφ ηελ αληίζηνηρε εληφο νξίσλ ηεο θαηαλνκήο κηθξφηεξε ή κεγαιχηεξε ηηκή. πλεπψο, παξαηεξήζεθε πσο πιεξνχληαλ νη αξρηθέο βαζηθέο ζηαηηζηηθέο παξαδνρέο γηα ηε δηεμαγσγή ησλ θαηάιιεισλ πνιπκεηαβιεηψλ αλαιχζεσλ (Ρνχζζνο & Σζανχζεο, 2011). Οη ππφινηπνη ζηαηηζηηθνί έιεγρνη γηα ηε δηαζθάιηζε ησλ απαξαίηεησλ πξνυπνζέζεσλ, πνπ ππαγνξεχνληαλ απφ ηελ εθάζηνηε ζηαηηζηηθή κέζνδν πνπ επξφθεηην λα δηελεξγεζεί, παξνπζηάδνληαη ζηελ αληίζηνηρε ελφηεηα ησλ απνηειεζκάησλ. πγθξίζεηο Μέζσλ Όξσλ Γηαθνξέο σο πξνο ηνλ αηνκηθό ζηόρν θαη ηνλ ζηόρν ηάμεο. Αξρηθά, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ πηζαλέο δηαθνξέο ζηνλ κέζν φξν βαζκνινγίαο ησλ ηξηψλ νκάδσλ ηνπ δείγκαηνο ζηηο ππφ κειέηε κεηαβιεηέο, ζρεδηάζηεθαλ δχν κνλνπαξαγνληηθά κνληέια αλάιπζεο δηαθχκαλζεο κε εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο ηνπο αηνκηθνχο ζηφρνπο θαη ηνπο ζηφρνπο ηάμεο θαη αλεμάξηεηε κεηαβιεηή ηελ χπαξμε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ή δπζθνιηψλ αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. ηε ζπλέρεηα, ειέγρζεθαλ νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, πξαγκαηνπνηήζεθε ν έιεγρνο ησλ αλεμάξηεησλ δεηγκάησλ, εθφζνλ νη θιίκαθεο κέηξεζεο ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ πιεξνχζαλ ηελ πξνυπφζεζε ησλ ίζσλ δηαζηεκάησλ. Παξάιιεια, πξνθεηκέλνπ λα ειεγρζεί ε θαλνληθφηεηα ηνπ δείγκαηνο, ππνινγίζηεθαλ νη z ηηκέο ηεο

148 148 αζπκκεηξίαο θαη ηεο θχξησζεο, βάζεη ησλ νπνίσλ θάλεθε πσο νη βαζκνινγίεο ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ είραλ ηε κνξθή ζπκκεηξηθήο θαηαλνκήο θαη γηα ηηο ηξεηο νκάδεο ηνπ δείγκαηνο. Σέινο, κέζσ ηνπ ηεζη ηνπ Levene, ειέγρζεθε ε νκνηνγέλεηα ηεο θαηαλνκήο, νη ηηκέο ηνπ νπνίνπ δελ εκθάληζαλ ζηαηηζηηθή ζεκαληηθφηεηα, κε απνηέιεζκα νη ηξεηο νκάδεο ηνπ δείγκαηνο λα είλαη νκνηνγελείο. πλεπψο, δηαζθαιίδνληαλ θαη νη ηέζζεξηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο. Έπεηηα, πξαγκαηνπνηήζεθε κνλνπαξαγνληηθή αλάιπζε δηαθχκαλζεο γηα ην πξψην κνληέιν, ηα απνηειέζκαηα ηεο νπνίαο παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Πίλαθαο 6 Σπγθξίζεηο κέζσλ όξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηώλ νκάδσλ σο πξνο ηνπο αηνκηθνύο ζηόρνπο Αηνκηθνί ηφρνη ηφρνο Μάζεζεο Πξνζέγγηζε Δπίδνζεο Απνθπγή Δπίδνζεο ΟΔ ΜΓ ΓΑΚ F M.Ο. Σ.Α. M.Ο. Σ.Α. M.Ο. Σ.Α. (df=2, 542) 3,44 α 0,55 2,47 β 0,66 2,94 γ 0,68 89,72*** 0,25 2,96 α 0,67 2,64 β 0,71 2,79 αβ 0,60 6,31** 0,03 2,72 α 0,60 3,49 β 0,57 3,18 γ 0,60 57,35*** 0,18 Σεκείσζε. Μέζνη φξνη πνπ κνηξάδνληαη θνηλφ δείθηε δελ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο ζχκθσλα κε ην post-hoc θξηηήξην ηνπ Scheffé γηα α=0,05. *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 ε p 2 Πην ζπγθεθξηκέλα, παξαηεξήζεθαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηνπο κέζνπο φξνπο ησλ νκάδσλ σο πξνο ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο, F(2, 542)=89,72, p<0,001, ε p 2 =0,25, πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, F(2, 542)= 6,31, p=0,016, ε p 2 =0,03, θαη απνθπγήο

149 149 ηεο επίδνζεο, F(2, 542)=57,35, p<0,001, ε 2 p =0,18. Με ηε κέζνδν ησλ πνιιαπιψλ ζπγθξίζεσλ θαη ζπγθεθξηκέλα κε ην post-hoc θξηηήξην ηνπ Scheffé, εληνπίζηεθαλ νη νκάδεο ησλ νπνίσλ νη κέζνη φξνη δηέθεξαλ ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο. Αλαιπηηθφηεξα, εληνπίζηεθαλ δηαθνξέο ζε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ επίπεδν αλάκεζα θαη ζηηο ηξεηο νκάδεο, δειαδή ηελ ΟΔ, ηνπο καζεηέο κε ΜΓ θαη ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ σο πξνο ηνλ ζηφρν κάζεζεο θαη ηνλ ζηφρν απνθπγήο ηεο επίδνζεο. Οη καζεηέο κε ΜΓ επέιεγαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηε δηάζηαζε ηεο απνθπγήο θαη φρη ηεο πξνζέγγηζεο θαη εκθάληζαλ ρακειφηεξν κέζν φξν σο πξνο ηνπο ζηφρνπο κάζεζεο θαη πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο θαη πςειφηεξν κέζν φξν ζηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ. Δπίζεο, βξέζεθε φηη, αληίζηνηρα κε ηνπο καζεηέο κε ΜΓ, νη καζεηέο κε ΓΑΚ πηνζεηνχζαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζηφρνπο κάζεζεο ζπγθξηλφκελνη κε ηελ ΟΔ. Μεηαμχ ησλ εηδηθψλ νκάδσλ, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε ΜΓ πηνζεηνχζαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο, αιιά επέιεγαλ ζε κηθξφηεξν βαζκφ ζηφρνπο κάζεζεο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ησλ αλαιχζεσλ, ν πξνζαλαηνιηζκφο ησλ ζηφρσλ πνπ επέιεγαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ νη καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ ήηαλ ν ζηφρνο απνθπγήο ηεο επίδνζεο, ελψ αληίζεηα νη καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο ζηφρεπαλ πεξηζζφηεξν ζηελ πξνζέγγηζε ηεο κάζεζεο. Tα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο γηα ηνπο ζηφρνπο πνπ αληηιακβάλνληαλ νη καζεηέο φηη πξνσζεί ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο ηνπο παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηνλ Πίλαθα 7 πνπ αθνινπζεί. Δηδηθφηεξα, βξέζεθαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ κέζσλ φξσλ ησλ ηξηψλ νκάδσλ, ηφζν σο πξνο ηνπο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο, F(2, 542)=51,22, p<0,001, ε 2 p =0,16, φζν θαη σο πξνο ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο, F(2, 542)=45,53, p<0,001, ε 2 p =0,14.

150 150 Πίλαθαο 7 Σπγθξίζεηο κέζσλ όξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηώλ νκάδσλ σο πξνο ηνπο ζηόρνπο ηάμεο ηφρνη ΟΔ ΜΓ ΓΑΚ Σάμεο F M.Ο. Σ.Α. M.Ο. Σ.Α. M.Ο. Σ.Α. (df=2, 542) Μάζεζεο 3,22 α 0,65 2,54 β 0,55 2,59 β 0,77 51,22*** 0,16 Δπίδνζεο 2,32 α 0,64 3,10 β 0,59 2,67 γ 0,67 45,53*** 0,14 Σεκείσζε. Μέζνη φξνη πνπ κνηξάδνληαη θνηλφ δείθηε δελ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο ζχκθσλα κε ην post-hoc θξηηήξην ηνπ Scheffé γηα α=0,05. *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 ε p 2 Έπεηηα απφ ηηο πνιιαπιέο ζπγθξίζεηο κεηαμχ ησλ νκάδσλ κε ην θξηηήξην Scheffé, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ αληηιακβάλνληαλ ζε κηθξφηεξν βαζκφ ηνπο ζηφρνπο ηάμεο πξνζαλαηνιηζκέλνπο ζηε κάζεζε θαη ζε κεγαιχηεξν βαζκφ πξνζαλαηνιηζκέλνπο ζηελ επίδνζε ζπγθξηηηθά κε ηελ ΟΔ. Οη κέζνη φξνη ησλ δχν νκάδσλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ δηέθεξαλ ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθά κφλν σο πξνο ηνλ ζηφρν ηάμεο επίδνζεο, κε ηνπο καζεηέο κε ΜΓ λα εκθαλίδνπλ ηνλ πςειφηεξν κέζν φξν. πλνιηθά, παξαηεξήζεθε φηη νη καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο αληηιακβάλνληαλ ηελ ηάμε ηνπο πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλε ζηε κάζεζε, ελψ νη καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ εθηηκνχζαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ πσο νη εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο ηεο ηάμεο ηνπο εζηίαδαλ ζηελ επίδνζε. Γηαθνξέο σο πξνο ηε ρξήζε ησλ ζηξαηεγηθώλ απηνξξύζκηζεο. Γηα λα ειεγρζεί ε εξεπλεηηθή ππφζεζε αλαθνξηθά κε ηελ χπαξμε ζεκαληηθψλ δηαθνξψλ σο πξνο ηελ πηνζέηεζε ησλ ζηξαηεγηθψλ απηνξξχζκηζεο αλάκεζα ζηνπο καζεηέο ησλ ηξηψλ νκάδσλ, ζρεδηάζηεθε έλα κνλνπαξαγνληηθφ κνληέιν αλάιπζεο δηαθχκαλζεο κε εμαξηεκέλε κεηαβιεηή ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο θαη άιιν έλα κνληέιν πνιπκεηαβιεηήο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο, κε εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο ηηο

151 151 πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, σο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο νξίζηεθαλ ε επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο κάζεζεο ζηα καζεζηαθά ζελάξηα θαη νη ηέζζεξηο απφ ηηο πέληε ζηξαηεγηθέο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαλ ζην εξσηεκαηνιφγην CP-SRLI (ζηξαηεγηθέο βάζνπο, θηλεηνπνίεζεο, παξαθνινχζεζε, επηκνλή). Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο σο αλεμάξηεηε κεηαβιεηή νξίζηεθε ε χπαξμε δπζθνιηψλ κάζεζεο. Πξνηνχ δηελεξγεζνχλ νη αλαιχζεηο, πξαγκαηνπνηήζεθε ν απαξαίηεηνο έιεγρνο γηα ηε δηαζθάιηζε φισλ ησλ πξνυπνζέζεσλ. Αξρηθά, ηα απνηειέζκαηα ηεο κνλνπαξαγνληηθήο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο γηα ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο αλέδεημαλ δηαθνξέο ζε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ επίπεδν κεηαμχ ησλ κέζσλ φξσλ ησλ νκάδσλ ηνπ δείγκαηνο, F(2, 542)=19,55, p<0,001, ε 2 p =0,09. ηε ζπλέρεηα, ε κέζνδνο ησλ πνιιαπιψλ ζπγθξίζεσλ, κε ηε ρξήζε ηνπ θξηηεξίνπ Scheffé, έδεημε πσο νη καζεηέο κε ΜΓ (Μ.Ο.= 4,27, Σ.Α.= 0,51) θαη ΓΑΚ (Μ.Ο.= 4,03, Σ.Α.= 0,78) πηνζεηνχζαλ πεξηζζφηεξεο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ (Μ.Ο.= 3,75, Σ.Α.= 0,69), ελψ δελ εληνπίζηεθαλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν εηδηθψλ νκάδσλ. Αλαθνξηθά κε ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο, εθαξκφζηεθε πνιπκεηαβιεηή αλάιπζε δηαθχκαλζεο (MANOVA). Αξρηθά, δηελεξγήζεθε έιεγρνο ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζηαηηζηηθήο κεζφδνπ. πγθεθξηκέλα, ειέγρζεθαλ νη δείθηεο ζπζρέηηζεο ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ, θαζψο θαη ε νκνηνγέλεηα ησλ ζπλδηαθπκάλζεσλ κέζσ ηνπ Box M. Καζψο ην απνηέιεζκα ηεο πνιπκεηαβιεηήο αλάιπζεο ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθφ, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ νη ζηξαηεγηθέο ζηηο νπνίεο επηδξνχζε ε νκάδα ησλ καζεηψλ θαη δεδνκέλνπ φηη, ζχκθσλα κε ην θξηηήξην ηνπ Levene, ε πξνυπφζεζε ηεο νκνηνγέλεηαο ησλ δηαθπκάλζεσλ δηαζθαιηδφηαλ, αθνινχζεζαλ κνλνπαξαγνληηθέο αλαιχζεηο δηαθχκαλζεο. Χζηφζν, ιακβάλνληαο ππφςε ην γεγνλφο φηη ε πξνζηαζία ηνπ ζπλνιηθνχ F δελ ίζρπε πιένλ θαη ε πηζαλφηεηα γηα

152 152 ζθάικα Σχπνπ Η ήηαλ απμεκέλε, νξίζηεθε έλα απζηεξφηεξν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο p=0,001 (Pallant, 2010). Σα απνηειέζκαηα έδεημαλ φηη ππήξμε ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθή δηαθνξά κεηαμχ ησλ ηξηψλ νκάδσλ ζηνλ γξακκηθφ ζπλδπαζκφ ησλ εμαξηεκέλσλ κεηαβιεηψλ, Wilks ι =0,631, F(10, 1072)=27,81, p<0,001, ε 2 p =0,25, ελψ ην κέγεζνο επίδξαζεο ήηαλ 0,79. Πίλαθαο 8 Σπγθξίζεηο κέζσλ όξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηώλ νκάδσλ σο πξνο ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο απηνξξύζκηζεο ηξαηεγηθέο ΟΔ ΜΓ ΓΑΚ F M.Ο. Σ.Α. M.Ο. Σ.Α. M.Ο. Σ.Α. (df=2, 542) Βάζνπο 3,37 α 0,82 2,19 β 0,59 2,49 β 0,92 84,67*** 0,24 Κηλεη/ζεο 3,58 α 0,99 2,48 β 0,68 2,83 β 1,10 46,79*** 0,15 Παξαθ/ζε 3,46 α 0,85 2,29 β 0,54 2,74 γ 0,93 69,16*** 0,20 Δπηκνλή 4,18 α 0,77 2,53 β 0,77 3,42 γ 0,99 133,28*** 0,33 Μαζ.ελάξηα 3,31 α 1,22 1,59 β 1,10 2,64 γ 1,28 59,80*** 0,18 Σεκείσζε 1. Μέζνη φξνη πνπ κνηξάδνληαη θνηλφ δείθηε δελ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο ζχκθσλα κε ην post-hoc θξηηήξην ηνπ Scheffé γηα α=0,05. Σεκείσζε 2. Κηλεη/ζεο=Κηλεηνπνίεζεο, Παξαθ/ζε=Παξαθνινχζεζε, Μαζ.ελάξηα=Μαζεζηαθά ελάξηα *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 ε p 2 Δηδηθφηεξα, ε κειέηε ησλ κνλνκεηαβιεηψλ θχξησλ επηδξάζεσλ έδεημε πσο ε επίδξαζε ηεο νκάδαο ήηαλ ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή γηα φιεο ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ζπγθεθξηκέλα, ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο, F (2, 542)=84,67, p<0,001, ε 2 p =0,24, θηλεηνπνίεζεο, F (2, 542)=46,79, p<0,001, ε 2 p =0,15, ηελ παξαθνινχζεζε, F (2, 542)=69,16, p<0,001, ε 2 p =0,20, ηελ επηκνλή, F (2, 542)=133,28, p<0,001, ε 2 p =0,33, θαη ηελ επηινγή ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ ζηα καζεζηαθά έξγα, F (2, 542)=59,80, p<0,001, ε 2 p =0,18.Οη «εθ ησλ πζηέξσλ ζπγθξίζεηο» κε ην θξηηήξην ηνπ Scheffé έδεημαλ

153 153 πσο νη καζεηέο κε δπζθνιίεο κάζεζεο εκθάληδαλ κεησκέλα επίπεδα πξνζαξκνζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ ζε ζρέζε κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη καζεηέο κε ΜΓ θαη νη καζεηέο κε ΓΑΚ αλέθεξαλ ιηγφηεξεο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο (ζηξαηεγηθέο βάζνπο, θηλεηνπνίεζεο, παξαθνινύζεζε, επηκνλήο, επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο) ζπγθξηηηθά κε ηελ ΟΔ. ε ζρέζε κε ηνπο καζεηέο κε ΓΑΚ, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο κε ΜΓ εκθάληδαλ ζεκαληηθά ρακειφηεξα επίπεδα παξαθνινχζεζεο θαη επηκνλήο, ελψ επέιεγαλ ζε κηθξφηεξν βαζκφ ηηο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο ζηα καζεζηαθά έξγα. Γηαθνξέο ζηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα. Αξρηθά, ζρεδηάζηεθε έλα κνληέιν πνιπκεηαβιεηήο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο κε εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο ηελ θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη ηελ απηναληίιεςε ησλ καζεηψλ θαη αλεμάξηεηε κεηαβιεηή ηελ χπαξμε καζεζηαθψλ δπζθνιηψλ ή δπζθνιηψλ αλαγλσζηηθήο θαηαλφεζεο. Έπεηηα απφ ηνλ έιεγρν ηεο δηαζθάιηζεο ησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο πνιπκεηαβιεηήο αλάιπζεο δηαθχκαλζεο (έιεγρνο ζπληειεζηψλ ζπζρέηηζεο, νκνηνγέλεηα ζπλδηαθπκάλζεσλ), αθνινχζεζε ε δηεμαγσγή ηεο αλάιπζεο. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο, εληνπίζηεθε κηα ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή θχξηα πνιπκεηαβιεηή επίδξαζε ηεο νκάδαο ζηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ησλ καζεηψλ, Wilks ι =0,676, F(6, 1080)=39,01, p<0,001, ε 2 p =0,19, ελψ ε ηζρχο γηα λα εληνπίζνπκε ηελ επίδξαζε ήηαλ 0,84. ηε ζπλέρεηα, χζηεξα απφ ηνλ έιεγρν ηεο νκνηνγέλεηαο ησλ δηαθπκάλζεσλ κέζσ ηνπ Σεζη ηνπ Levene, δηεμήρζεζαλ απιέο κνλνπαξαγνληηθέο ANOVA, πξνθεηκέλνπ λα εληνπηζηνχλ νη εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο ζηηο νπνίεο επηδξνχζε ζεκαληηθά ε νκάδα ησλ καζεηψλ. Παξάιιεια, ιφγσ ηεο απμεκέλεο πηζαλφηεηαο γηα ζθάικα Σχπνπ Η, νξίζηεθε έλα απζηεξφηεξν επίπεδν ζηαηηζηηθήο ζεκαληηθφηεηαο p=0,001 (Pallant, 2010). ηνλ παξαθάησ πίλαθα

154 154 παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη ηηκέο ησλ νκάδσλ θαη νη επηκέξνπο ζπγθξίζεηο, κέζσ ηνπ θξηηεξίνπ Scheffé, σο πξνο ηηο ππνθιίκαθεο ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο. Πίλαθαο 9 Σπγθξίζεηο κέζσλ όξσλ θαη ηππηθέο απνθιίζεηο ησλ ηξηώλ νκάδσλ σο πξνο ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα Φπρνθνηλσληθή Δπάξθεηα Κνηλσληθή Δπάξθεηα πλαηζζεκαηηθή Δπάξθεηα ΟΔ ΜΓ ΓΑΚ F Μ.Ο. Σ.Α. Μ.Ο. Σ.Α. Μ.Ο. Σ.Α. (df=2, 542) 3,85 α 0,50 2,89 β 0,70 3,38 γ 0,58 99,72*** 0,27 3,70 α 0,57 2,91 β 0,74 3,28 γ 0,68 53,68*** 0,17 Απηναληίιεςε 3,92 α 0,55 2,76 β 0,69 3,45 γ 0,65 118,41*** 0,30 Σεκείσζε. Μέζνη φξνη πνπ κνηξάδνληαη θνηλφ δείθηε δελ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο ζχκθσλα κε ην post-hoc θξηηήξην ηνπ Scheffé γηα α=0,05. *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 ε p 2 Απφ ηελ εμέηαζε ησλ κνλνκεηαβιεηψλ θχξησλ επηδξάζεσλ δηαπηζηψζεθε πσο ππήξρε ζεκαληηθή επίδξαζε ηεο νκάδαο γηα φιεο ηηο ππνθιίκαθεο ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο ησλ καζεηψλ, δειαδή ηελ θνηλσληθή επάξθεηα, F (2, 542)=99,72, p<0,001, ε 2 p =0,27, ηε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα, F (2, 542)=53,68, p<0,001, ε 2 p =0,17, θαη ηελ απηναληίιεςε, F (2, 542)=118,41, p<0,001, ε 2 p =0,30. Ζ κέζνδνο ησλ «εθ ησλ πζηέξσλ ζπγθξίζεσλ» κε ηε βνήζεηα ηνπ θξηηεξίνπ Scheffé έδεημε πσο φια ηα ππφ κειέηε δεχγε ησλ νκάδσλ δηέθεξαλ ζηαηηζηηθψο ζεκαληηθά κεηαμχ ηνπο θαη ζηηο ηξεηο ππνθιίκαθεο ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο. Αλαιπηηθφηεξα, νη καζεηέο κε ΜΓ θαη ΓΑΚ εκθάληζαλ ρακειφηεξε θνηλσληθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη πην αξλεηηθή απηναληίιεςε ζπγθξηηηθά κε ηνπο καζεηέο ηππηθήο αλάπηπμεο. Χζηφζν, κεηαμχ ησλ καζεηψλ κε ΜΓ θαη ΓΑΚ, παξαηεξήζεθε πσο

155 155 νη καζεηέο πνπ έθεξαλ δηάγλσζε ΜΓ εκθάληδαλ ηηο ρακειφηεξεο ηηκέο ζηηο ηξεηο πξναλαθεξζείζεο ππνθιίκαθεο. Γηαθνξέο σο πξνο ηε ζρνιηθή επίδνζε. Σέινο, ζρεδηάζηεθε έλα κνλνπαξαγνληηθφ κνληέιν αλάιπζεο δηαθχκαλζεο κε εμαξηεκέλε κεηαβιεηή ηνλ βαζκφ επίδνζεο ησλ καζεηψλ ζην κάζεκα ηεο Νενειιεληθήο Γιψζζαο, φπσο εθηηκήζεθε απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο θαη αλεμάξηεηε κεηαβιεηή ηελ χπαξμε δπζθνιηψλ. Γεδνκέλνπ φηη ε αλάιπζε δηαθχκαλζεο κε ηε ζηαηηζηηθή κέζνδν One-Way ANOVA βξέζεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή, F(2, 542)=97,17, p<0,001, ε 2 p =0,26, αθνινχζεζε ε κέζνδνο ησλ πνιιαπιψλ ζπγθξίζεσλ κε ην θξηηήξην ηνπ Scheffé. χκθσλα κε ηα απνηειέζκαηα ηεο αλάιπζεο, νη καζεηέο κε ΜΓ (Μ.Ο.= -1,14, Σ.Α.= 0,86) θαη ΓΑΚ (Μ.Ο.= 0,13, Σ.Α.= 0,87) εκθάληδαλ ζεκαληηθά ρακειφηεξε επίδνζε ζπγθξηηηθά κε εθείλε ησλ ηππηθψλ ζπλνκειίθσλ ηνπο (Μ.Ο.= 0,90, Σ.Α.= 1,17). Χζηφζν ε νκάδα πνπ ζπγθέληξσζε ηε ρακειφηεξε βαζκνινγία ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο δχν, ήηαλ ε νκάδα ησλ καζεηψλ κε ΜΓ. πζρεηίζεηο Αηνκηθώλ ηόρσλ θαη ηόρσλ Σάμεο ζε Μαζεηέο Σππηθήο Αλάπηπμεο Αξρηθά, γηα λα δηεξεπλεζνχλ νη πηζαλέο ζπζρεηίζεηο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ θαη ησλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα, ππνινγίζηεθαλ νη δείθηεο ζπλάθεηαο Pearson product-moment coefficients κεηαμχ ησλ ππφ κειέηε κεηαβιεηψλ. Παξαθάησ αλαθέξνληαη κφλν νη πςειέο ζπζρεηίζεηο, ίζεο ή άλσ ηνπ 0,49, ελψ ζηνπο πίλαθεο παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά φινη νη ζπληειεζηέο ζπζρέηηζεο. Αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο, εληνπίζηεθαλ πςειέο ζπζρεηίζεηο, θπξίσο αλάκεζα ζηνλ αηνκηθφ ζηφρν κάζεζεο θαη ηνλ ζηφρν ηάμεο κάζεζεο κε ηηο πεξηζζφηεξεο ζηξαηεγηθέο.

156 156 Πίλαθαο 10 Σπζρεηίζεηο ησλ αηνκηθώλ ζηόρσλ θαη ζηόρσλ ηάμεο κε ηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξύζκηζεο ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Αηνκηθνί ηφρνη & ηξαηεγηθέο Απηνξξχζκηζεο ηφρνη Σάμεο Δπηθάλεηαο Βάζνπο Κηλεη/ζεο Παξαθ/ζε Δπηκνλή ηφρνο Μάζεζεο -0,11 0,61*** 0,55*** 0,61*** 0,73*** Πξνζέγγηζε Δπίδνζεο 0,69*** -0,08-0,04-0,07-0,12* Απνθπγή Δπίδνζεο 0,41*** -0,49*** -0,39*** -0,43*** -0,50*** Σάμε Μάζεζεο -0,19*** 0,61*** 0,57*** 0,59*** 0,68*** Σάμε Δπίδνζεο 0,59*** -0,36*** -0,30*** -0,33*** -0,50*** Σεκείσζε. Κηλεη/ζεο=Κηλεηνπνίεζεο, Παξαθ/ζε=Παξαθνινύζεζε *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 Πην ζπγθεθξηκέλα, ν ζηφρνο κάζεζεο εκθάληζε πςειή ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο (r=0,61, p<0,001), ηηο ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο (r=0,55, p<0,001), ηελ παξαθνινχζεζε (r=0,61, p<0,001) θαη ηελ επηκνλή (r=0,73, p<0,001). Δπίζεο, ε πηνζέηεζε ζηφρσλ πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο ζπλνδεπφηαλ απφ πςειφηεξε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ επηθάλεηαο (r=0,69, p<0,001). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχζαλ ζπρλφηεξα ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο ρξεζηκνπνηνχζαλ ζε κηθξφηεξν βαζκφ ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο (r= -0,49, p<0,001) θαη ηελ επηκνλή (r= -0,50, p<0,001). Όζνλ αθνξά ζηνπο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο, βξέζεθε φηη ζπλνδεχνληαλ απφ πςειφηεξε ρξήζε ζηξαηεγηθψλ βάζνπο (r=0,61, p<0,001) θαη θηλεηνπνίεζεο (r=0,57, p<0,001), παξαθνινχζεζε (r=0,59, p<0,001) θαη επηκνλή (r=0,68, p<0,001). Σέινο, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο πνπ αληηιακβάλνληαλ ην πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο ηνπο πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλν ζηελ επίδνζε πηνζεηνχζαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο (r=0,59, p<0,001), ελψ ε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηα καζεζηαθά έξγα ραξαθηεξηδφηαλ απφ έιιεηςε επηκνλήο (r= -0,50, p<0,001).

157 157 Οη δείθηεο ζπζρέηηζεο ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ θαη ζηφρσλ ηάμεο κε ηα καζεζηαθά ζελάξηα θαη ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο ζπλνιηθά παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηνλ παξαθάησ πίλαθα. Πίλαθαο 11 Σπζρεηίζεηο ησλ αηνκηθώλ ζηόρσλ θαη ζηόρσλ ηάμεο κε ηα καζεζηαθά ζελάξηα θαη ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Αηνκηθνί ηφρνη & ηξαηεγηθέο Απηνξξχζκηζεο ηφρνη Σάμεο Μαζεζηαθά ελάξηα Πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο ηφρνο Μάζεζεο 0,62*** 0,71*** Πξνζέγγηζε Δπίδνζεο -0,10-0,10 Απνθπγή Δπίδνζεο -0,45*** -0,52*** Σάμε Μάζεζεο 0,61*** 0,69*** Σάμε Δπίδνζεο -0,38*** -0,43*** *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 Οη αηνκηθνί ζηφρνη κάζεζεο παξνπζίαζαλ πςειή ζπζρέηηζε ζεηηθήο θαηεχζπλζεο κε ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο ζηα καζεζηαθά ζελάξηα (r=0,62, p<0,001) θαη κε ην ζχλνιν ησλ πξνζαξκνζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ (r=0,71, p<0,001). Αληίζεηα, νη ζηφρνη απνθπγήο ηεο επίδνζεο βξέζεθε λα ζρεηίδνληαη αξλεηηθά ζε πςειφ βαζκφ κε ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο (r= -0,52, p<0,001). Απφ ηελ πιεπξά ησλ ζηφρσλ ηάμεο, παξαηεξήζεθε πσο νη καζεηέο πνπ αληηιακβάλνληαλ ηελ ηάμε ηνπο πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλε ζηε κάζεζε επέιεγαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ηηο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθέο ζηα καζεζηαθά ζελάξηα (r=0,61, p<0,001) θαη πηνζεηνχζαλ πεξηζζφηεξεο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο (r=0,69, p<0,001). ηνλ Πίλαθα 12, πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά νη ζπζρεηίζεηο ηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ ησλ ζηφρσλ θαη ησλ ζηφρσλ ηάμεο κε ηηο ππνθιίκαθεο ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο γηα ηνπο καζεηέο ηεο ΟΔ.

158 158 Πίλαθαο 12 Σπζρεηίζεηο ησλ αηνκηθώλ ζηόρσλ θαη ζηόρσλ ηάμεο κε ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα ζε καζεηέο ηεο ΟΔ Αηνκηθνί ηφρνη & ηφρνη Σάμεο ηφρνο Μάζεζεο Πξνζέγγηζε Δπίδνζεο Απνθπγή Δπίδνζεο Σάμε Μάζεζεο Σάμε Δπίδνζεο Φπρνθνηλσληθή 0,71*** -0,16*** -0,57*** 0,68*** -0,58*** Δπάξθεηα Κνηλσληθή 0,62*** -0,09-0,50*** 0,60*** -0,50*** Δπάξθεηα Σπλαηζζεκαηηθή 0,56*** -0,15** -0,43*** 0,57*** -0,50*** Δπάξθεηα Απηναληίιεςε 0,70*** -0,19*** -0,59*** 0,63*** -0,56*** *p < 0,05 ** p< 0,01 *** p < 0,001 Αλαιπηηθφηεξα, βξέζεθε φηη νη καζεηέο πνπ πηνζεηνχζαλ ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηφρνπο πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο εκθάληδαλ πςειφηεξε ηελ θνηλσληθή (r=0,62, p<0,001) θαη ζπλαηζζεκαηηθή (r=0,56, p<0,001) επάξθεηα θαη πην ζεηηθή απηναληίιεςε (r=0,70, p<0,001). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, βξέζεθε πσο ε πηνζέηεζε ησλ ζηφρσλ απνθπγήο ηεο επίδνζεο εκθάληδε πςειή αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ θνηλσληθή επάξθεηα (r= -0,50, p<0,001) θαη ηελ απηναληίιεςε (r= -0,59, p<0,001). ρεηηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηάμεο, βξέζεθε πσο νη καζεηέο πνπ αληηιακβάλνληαλ ην εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ηάμεο ηνπο πξνζαλαηνιηζκέλν ζηε κάζεζε εκθάληδαλ πςειφηεξε θνηλσληθή (r=0,60, p<0,001) θαη ζπλαηζζεκαηηθή (r=.57, p<.001) επάξθεηα θαη πην ζεηηθή απηναληίιεςε (r=0,63, p<0,001). Αληηζέησο, νη ζηφρνη ηάμεο επίδνζεο εκθάληζαλ πςειή αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε ηελ θνηλσληθή επάξθεηα (r= -0,50, p<0,001), ηε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα (r= -0,50, p<0,001) θαη ηελ απηναληίιεςε (r= -0,56, p<0,001). πλνιηθά, ε ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα εκθάληζε πςειή ζεηηθή ζπζρέηηζε κε ηνλ ζηφρν πξνζέγγηζεο ηεο κάζεζεο (r=0,71, p<0,001) θαη ηνπο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο

159 159 (r=0,68, p<0,001), αιιά πςειή αξλεηηθή ζπζρέηηζε κε ηνπο ζηφρνπο απνθπγήο ηεο επίδνζεο (r= -0,57, p<0,001) ηνλ αληίζηνηρν πξνζαλαηνιηζκφ ηεο ηάμεο (r= -0,58, p<0,001). Γνκηθό Μνληέιν Δμίζσζεο γηα ηελ Αμηνιόγεζε ηνπ Θεσξεηηθνύ Μνληέινπ Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ, ζρεδηάζηεθε θαη ειέγρζεθε έλα δνκηθφ κνληέιν εμίζσζεο κε ηε ρξήζε ηνπ ινγηζκηθνχ AMOS Tν κνληέιν πνπ ζρεδηάζηεθε πεξηειάκβαλε νθηψ ιαλζάλνπζεο κεηαβιεηέο θαη, εηδηθφηεξα, ηνπο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο, ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο, ηνλ αηνκηθφ ζηφρν κάζεζεο, ηνλ αηνκηθφ ζηφρν πξνζέγγηζεο ηεο επίδνζεο, ηνλ αηνκηθφ ζηφρν απνθπγήο ηεο επίδνζεο, ηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ηηο πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα. Αλαθνξηθά κε ηνπο ζηφρνπο ηάμεο κάζεζεο θαη ηνπο ζηφρνπο ηάμεο επίδνζεο, σο παξαηεξνχκελεο κεηαβιεηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ αληίζηνηρα νη πξνηάζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ αμηνινγνχζαλ ηνπο ελ ιφγσ παξάγνληεο. Οκνίσο, ζηελ πεξίπησζε ησλ ηξηψλ αηνκηθψλ πξνζαλαηνιηζκψλ ησλ ζηφρσλ ηνπ κνληέινπ, σο παξαηεξνχκελεο κεηαβιεηέο ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη κεκνλσκέλεο πξνηάζεηο πνπ αληηζηνηρνχζαλ ζηνλ εθάζηνηε παξάγνληα ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ. Όζνλ αθνξά ζηηο ζηξαηεγηθέο επηθάλεηαο, ηηο κεηξήζηκεο κεηαβιεηέο απνηέιεζαλ νη ηέζζεξηο κεκνλσκέλεο πξνηάζεηο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ πνπ θφξησλαλ ζηνλ νκψλπκν παξάγνληα, φπσο πξνηεηλφηαλ απφ ηνπο θαηαζθεπαζηέο θαη φπσο πξνέθπςε απφ ηελ επηβεβαησηηθή αλάιπζε παξαγφλησλ πνπ δηελεξγήζεθε. Δπηπξνζζέησο, ε ιαλζάλνπζα κεηαβιεηή πξνζαξκνζηηθέο ζηξαηεγηθέο αληηπξνζσπεχηεθε απφ ηε ζπλνιηθή βαζκνινγία ησλ καζεηψλ ζηα καζεζηαθά έξγα γηα ηελ επηινγή ηεο θαηάιιειεο ζηξαηεγηθήο θαη απφ ηνπο ηέζζεξηο παξάγνληεο ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ CP-SRLI, δειαδή ηηο ζηξαηεγηθέο βάζνπο, ηηο ζηξαηεγηθέο θηλεηνπνίεζεο, ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ επηκνλή. Σέινο, σο κεηξήζηκεο κεηαβιεηέο ηεο ςπρνθνηλσληθήο επάξθεηαο ρξεζηκνπνηήζεθαλ νη ηξεηο ππνθιίκαθεο ηνπ Σεζη

160 160 Φπρνθνηλσληθήο Πξνζαξκνγήο πνπ ρνξεγήζεθαλ, δειαδή ε θνηλσληθή επάξθεηα, ε ζπλαηζζεκαηηθή επάξθεηα θαη ε απηναληίιεςε. Πξνηνχ πξαγκαηνπνηεζεί ε ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ηνπ κνληέινπ έγηλε έιεγρνο ηεο επίδξαζεο ησλ δεκνγξαθηθψλ κεηαβιεηψλ ηνπ θχινπ θαη ηεο ηάμεο ζηηο εμαξηεκέλεο κεηαβιεηέο ηνπ κνληέινπ θαη δελ εληνπίζηεθε ζηαηηζηηθά ζεκαληηθή επίδξαζε. Σν κνληέιν αλαγλσξίζηεθε εκπεηξηθά απφ ηα δεδνκέλα, θαζψο νη δηαθπκάλζεηο θαη νη ζπλδηαθπκάλζεηο ηνπ δείγκαηνο πεξηείραλ αξθεηέο πιεξνθνξίεο, ψζηε λα κπνξνχλ λα ππνινγηζηνχλ φιεο νη ειεχζεξεο παξάκεηξνη ηνπ κνληέινπ. ηε ζπλέρεηα, πξαγκαηνπνηήζεθε ε ζηαηηζηηθή αλάιπζε ηνπ κνληέινπ, δειαδή ε ζχγθξηζε ησλ δχν κεηξψλ δηαθπκάλζεσλ θαη ν ππνινγηζκφο ησλ παξακέηξσλ ηνπ. Χο κέζνδνο ππνινγηζκνχ ησλ παξακέηξσλ ηνπ κνληέινπ επηιέρηεθε ε κέζνδνο ηεο κέγηζηεο πηζαλνθάλεηαο (ML). Ζ ελ ιφγσ κέζνδνο ππνινγίδεη παξακέηξνπο νη νπνίεο απμάλνπλ ηελ πηζαλφηεηα λα βξεζνχλ ηα ίδηα δεδνκέλα κε απηά ηνπ ππφ κειέηε δείγκαηνο, εάλ θάπνηνο ζπγθέληξσλε λέα δεδνκέλα απφ ηνλ ίδην πιεζπζκφ. Ζ κειέηε ησλ δεηθηψλ θαιήο πξνζαξκνγήο έδεημε φηη νη πεξηζζφηεξνη δείθηεο ήηαλ ηθαλνπνηεηηθνί θαη ην κνληέιν εκθάληδε θαιή πξνζαξκνγή ζηα δεδνκέλα (ρ 2 /df = 2,09 < 5, df = 973, CFI =0,90 0,90, RMSEA =0,05 & SRMR =0,07 <0,08). Δηδηθφηεξα, πξνθεηκέλνπ λα θαηαζηεί δπλαηή ε αμηφπηζηε αμηνιφγεζε ηνπ βαζκνχ πξνζαξκνγήο ηνπ κνληέινπ, ππνινγίζηεθαλ ηέζζεξηο δηαθνξεηηθνί δείθηεο θαιήο πξνζαξκνγήο (Griffin, 2005).

161 161 Σρήκα 2. Γνκηθφ κνληέιν εμίζσζεο γηα ηελ επίδξαζε ησλ ζηφρσλ ηάμεο θαη ησλ αηνκηθψλ ζηφρσλ ζηηο ζηξαηεγηθέο απηνξξχζκηζεο θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή επάξθεηα Με βάζε ηελ αμηνιφγεζε ηνπ κνληέινπ κέηξεζεο, βξέζεθε φηη νη παξαηεξνχκελεο κεηαβιεηέο απνηέιεζαλ θαινχο δείθηεο ησλ ιαλζαλνπζψλ κεηαβιεηψλ. Πίλαθαο 13 Τππνπνηεκέλνη & κε ηππνπνηεκέλνη ζπληειεζηέο παιηλδξόκεζεο, ηππηθό ζθάικα θαη CR ηνπ κνληέινπ κέηξεζεο (Ν = 409) Παξαηεξνχκελε Λαλζάλνπζα Μεηαβιεηή β Β SE CR κεηαβιεηή mcl1 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,72 0,92 0,06 15,69*** mcl2 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,72 0,94 0,06 15,51*** mcl3 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,68 0,98 0,07 14,62*** mcl4 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,71 1,01 0,07 15,21*** mcl5 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,80 1,05 0,06 17,78*** mcl6 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,72 1,02 0,07 15,68*** mcl7 ηφρνο ηάμεο κάζεζεο 0,80 1,00 pcl8 ηφρνο ηάμεο επίδνζεο 0,50 0,66 0,07 9,29*** pcl9 ηφρνο ηάμεο επίδνζεο 0,59 0,83 0,08 10,90*** pcl10 ηφρνο ηάμεο επίδνζεο 0,77 1,28 0,09 13,75***