Τελική έκθεση στον Πειραµατισµό σε Σύστηµα Ενεργειακής Διαχείρισης (Εργασία 4.4 του ENER-SUPPLY)

Transcript

1 Τελική έκθεση στον Πειραµατισµό σε Σύστηµα Ενεργειακής Διαχείρισης (Εργασία 4.4 του ENER-SUPPLY) ENergy Efficiency and Renewables SUPporting Policies in Local level for EnergY

2 Περιεχόµενα ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΕΡΓΟ... 4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 6 ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΩΝ ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΩΣ ΣΥΝΕΧΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΕΔ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΠΡΟΤΥΠΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΕΔ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΕΩΝ Συμμετέχοντες Παρακίνηση Το Πρόγραμμα Χρονοδιάγραμμα / διάρκεια Συνέχεια Πόροι / εγκαταστάσεις / απαραίτητα δεδομένα ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΙΣΟΖΥΓΙΑ Συμμετέχοντες Κίνητρα Πρόγραμμα Χρονοδιάγραμμα / διάρκεια Συνέχεια Πόροι / εγκαταστάσεις / απαραίτητα δεδομένα ΟΔΗΓΙΕΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΥ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ Συμμετέχοντες Κίνητρα Πρόγραμμα Χρονοδιάγραμμα/διάρκεια Συνέχεια Πόροι / εγκαταστάσεις / απαραίτητα δεδομένα ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΟΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΙΤΑΛΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΩΝ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ: ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ 10/1991 ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Εισαγωγή Κανονιστικό Πλαίσιο Αξιολόγηση Παράγοντες επιτυχίας και αποτυχίας Διαχείριση και υποστήριξη των Ενεργειακών Διαχειριστών από το FIRE Ενεργειακός Διαχειριστής: ο μεταβαλλόμενος ρόλος του Ο αντίκτυπος του προγράμματος Συμπεράσματα Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ Η πολιτική για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα στην Ελλάδα... 49

3 3.2.2 Η αγορά της Ενεργειακής Απόδοσης στην Ελλάδα και ορισμένες επιλεγμένες πρακτικές EΔ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Διαχείριση Ενέργειας στην Ιρλανδία SEI Παρακολούθηση και Στόχευση - ETSU Σύστημα πιστοποίησης της Ενέργεια για τις ΜΜΕ - AUDIT ΙΙ ενεργειακές Δανέζικο Πρότυπο Διαχείρισης Ενέργειας ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΟΥ ΠΡΟΕΚΥΨΑΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΔ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΚΑΙ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κανονισμοί και επίσημα έγγραφα Εγχειρίδια, εκθέσεις και τόμοι Δικτυακές τοποθεσίες

4 Σχετικά µε το έργο Η Έκθεση για τη Διαχείρισης της Ενέργειας συντάχθηκε από τα µέλη της κοινοπραξίας των εταίρων του έργου που υλοποιήθηκε στα πλαίσια του προγράµµατος Νοτιοανατολικής Ευρώπης και το οποίο ονοµάζεται "Ενεργειακή απόδοση και Ανανεώσιµες πηγές ενέργειας-υποστήριξη των πολιτικών σε τοπικό επίπεδο για την Ενέργεια" (ENER SUPPLY) και συγχρηµατοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση µέσω του προγράµµατος διακρατικής συνεργασίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΝΑΕ). Το έργο είχε ως στόχο την ενίσχυση της θεσµικής ικανότητας των τοπικών και περιφερειακών αρχών από την άποψη του σχεδιασµού και της διαχείρισης της πολιτικής και των δράσεων στον τοµέα της αειφόρου ενέργειας. Μέσω του έργου έχουν διεξαχθεί 11 πειραµατικές Διαχειρίσεις Ενέργειας σε έντεκα χώρες 1 της Νοτιοανατολικής περιοχής. Συνολικά 83 τοπικοί φορείς και περισσότεροι από 200 εργαζόµενοι και εµπειρογνώµονες από διάφορες περιοχές συµµετείχαν στις πειραµατικές εφαρµογές. Η έκθεση η ίδια αποτελεί ένα τελικό εργαλείο και βασίζεται στην εµπειρία αυτής της εκπαίδευσης. Έχει αναπτυχθεί από µια οµάδα εµπειρογνωµόνων και µεταφράστηκε σε όλες τις γλώσσες του έργου Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το έργο παρακαλούµε να συµβουλευτείτε την ιστοσελίδα του έργου: όπου µπορείτε επίσης να βρείτε το σύνδεσµο για την πλατφόρµα τηλεκπαίδευσης. Ευχαριστίες Τα κεφάλαια έχουν συνταχθεί κυρίως από το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών και Εξοικονόµησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ), το οποίο είναι υπεύθυνο το σύνολό των πειραµατικών εφαρµογών στα ΣΔΕ, µέσω του Δρ Χαράλαµπου Μαλαµατένιου, η Ιταλική Οµοσπονδία για την Ορθολογική Χρήση Ενέργειας (FIRE), µέσω των ανώτερων εµπειρογνωµόνων Daniele Forni και Giuseppe Tomassetti, καθώς και από τον Διαχειριστής Έργου ENER SUPPLY κύριο Marco Caponigro. Οι εµπειρογνώµονες έχουν συµβάλει επίσης στην τελική επεξεργασία της εργασίας. Εθνική πλευρά αυτής της εργασίας έχει επιπλέον ωφεληθεί από τη γενναιόδωρη συνεισφορά χρόνου και γνώσης µιας ευρύτερης οµάδας εµπειρογνώµονες οι οποίοι προέρχονται από τα µέλη της κοινοπραξίας των εταίρων, όπως: Patrizia Carlucci, Aurelio Grippa, Ivana Mecca, Elena Kitanovska, Aleksandra Kapsimalova, Azrudin Husika, Masa Bukurov, Milana Peric, Milovan Medojevic, Margareta Zidar, Nicoleta Ion, Anca Popov, Angel Nikolaev, Cvety Cvetoslava, Nikolay Nikolov, Besim Islam, Merita Lamllari, Jana Nascakova, Rastislav Rucinsky, Vilma Eri. Η ικανότητά τους να παρακολουθήσουν τις πειραµατικές εφαρµογές και τον καθορισµό µέτρων και δράσεων υπήρξε ουσιαστικής σηµασία για την ορθή ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων. Ιδιαίτερα, µια οµάδα ατόµων αξίζει ειδικής µνείας. Οι εργαζόµενοι στις Τοπικές και Περιφερειακές Αρχές που έλαβαν µέρος στα προγράµµατα κατάρτισης σε όλη τη Νοτιοανατολική Ευρώπη κατά τη 1 Οι κυριότερες εµπλεκόµενες περιοχές είναι η Κορυτσά και τα Τίρανα (Αλβανία), το Καντόνι της Κεντρικής Βοσνίας (Βοσνία-Ερζεγοβίνη), η Περιφέρεια του Dobrich, ο Δήµος του Dobrich, το Dolni Chiflik, το Beloslav (Βουλγαρία), οι Κοµητείες του Σπλιτ & της Δαλµατία (Κροατία), η Περιφέρεια Πελοποννήσου (Ελλάδα), η κοµητεία Komárom-Esztergom, η Μητροπολιτική Περιοχή της Βουδαπέστης (Ουγγαρία), η Μητροπολιτική Περιοχή της Potenza (Ιταλία), η επαρχία της Ialomita, η Ντύµποβιτσα (Ρουµανία), η επαρχία της Βοϊβοντίνα (Σερβία), η µητροπολιτική Περιοχή του Košice (Σλοβακία), η Οχρίδα, τα Σκόπια (Πρώην Γιουγκοσλαβική Δηµοκρατία της Μακεδονίας). 4

5 διάρκεια του έργου ENER SUPPLY, χάρη στη συµµετοχή τους, και την υποστήριξή τους στη συλλογή των δεδοµένων κατέστη δυνατό να επεξεργασθούν τα αποτελέσµατα και παραχθούν συµπεράσµατα. 5

6 Εισαγωγή Η Τελική έκθεση στον Πειραµατισµό σε Σύστηµα Ενεργειακής Διαχείρισης (ΣΕΔ) (προϊόν της εργασίας 4.4 του Έργου ENER-SUPPLY) έχει ως στόχο να παρουσιάσει λεπτοµερώς το σύνολο των δραστηριοτήτων πειραµατισµού EΔ που διεξάγονται στο πλαίσιο του ΠΕ4 του έργου ENER- SUPPLY. Ο ίδιος ο πειραµατισµός ΣΕΔ είναι µια σύνθετη προσοµοίωση από τα πολλά εργαλεία πολιτικής για την ενεργειακή απόδοση: - Δηµιουργία εκτίµησης αναγκών - Προετοιµασία των ενεργειακών επιθεωρήσεων - Δηµόσιες συµβάσεις για την αγορά συσκευών µέτρησης της ενέργειας - Ενεργειακό ισοζύγιο - Ανάλυση του εφοδιασµού - Ενηµερωτικές εκστρατείες. Η έκθεση αυτή περιλαµβάνει τα κύρια αποτελέσµατα των ΣΕΔ που επιτεύχθηκαν σε τοπικό επίπεδο (δηλαδή στις περιοχές που συµµετέχουν στο έργο), καθώς και τις οδηγίες για την κατάρτιση, µε βάση την εµπειρία από την κατάρτιση που πραγµατοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του έργου. Η έκθεση έχει εµπλουτιστεί µε την περιγραφή Μοντέλων Ευρωπαϊκών ΣΕΔ, µε ιδιαίτερη έµφαση σε περιπτώσεις από την Ιταλία και την Ελλάδα (καθώς από τις χώρες που συµµετέχουν στο έργο ανήκουν στα «παλαιά» κράτη µέλη της ΕΕ). Η έκθεση αυτή έχει µεταφραστεί και προσαρµοστεί σε όλες τις 11 χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης που συµµετέχουν στο έργο. Σε ορισµένες περιπτώσεις, που έχουν παρασχεθεί ορισµένες προτάσεις για το πώς να βελτιωθεί η νοµοθεσία (οδηγίες). Αυτές οι προτάσεις βασίζονται στην εµπειρία της διαχείρισης της ενέργειας στην Ιταλία και την Ελλάδα από τον πειραµατισµό της Διοίκηση των Τοπικών Αρχών (ΤΑ). Οι περισσότερες από τις δραστηριότητες έχουν ευθυγραµµιστεί µε τις δραστηριότητες στις οποίες ήδη εµπλέκονται οι ΤΑ όπως είναι οι ενεργειακές επιθεωρήσεις και το ενεργειακό ισοζύγιο. Πράγµατι, οι εµπλεκόµενοι εταίροι συνέταξαν το ενεργειακό ισοζύγιο στο πλαίσιο της "βασικής απογραφής εκποµπών ". Σε ορισµένες περιπτώσεις, ο πειραµατισµός οδήγησε στην υπογραφή του Συµφώνου των Δηµάρχων (όπως στο Travnik στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, στο Budaors στη Βουδαπέστη, στο Titel στη Σερβία), σε άλλες περιπτώσεις υποστήριξε την διαδικασία προσέγγισης µε το Σύµφωνο των Δηµάρχων (Dolni Chiflik στη Βουλγαρία), σε άλλες περιπτώσεις υποστήριξε αυτούς που έχουν ήδη υπογράψει (όπως το Michalovcein στη Σλοβακία, τα Σκόπια στην Πρώην Γιουγκοσλαβική Δηµοκρατία της Μακεδονίας, την Slobozia στη Ρουµανία) και σε κάποιες άλλες οδήγησε στην σύνταξη του συνόλου του σχεδίου δράσης για την Αειφόρο Ενέργεια - ΣΔΑΕ (όπως στην Potenza στην Ιταλία). Ο κύριος στόχος της έκθεσης είναι να παράσχει οδηγίες και προτάσεις στο σύνολο της τεχνικής κοινότητας των υπεύθυνων για το σχεδιασµό που ανήκουν στο δηµόσιο τοµέα, στους µηχανικούς, τους οικονοµολόγους και σε άλλους επαγγελµατίες που εργάζονται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όσον αφορά: - Μια γρήγορη επισκόπηση για το τι είναι η ενεργειακή διαχείριση και προς τα πού οδεύει, 6

7 - Τι είναι απαραίτητο να συµπεριληφθεί σε έναν κύκλο µαθηµάτων βασικής εκπαίδευσης, - Τι θα µπορούσε να γίνει για να βελτιωθεί η προηγµένη τεχνολογία.. Κατά την ανάπτυξη των πρώτων κεφαλαίων (ιστορία της Ενεργειακής Διαχείρισης, ISO και τα πρότυπα για το σύστηµα ενεργειακής διαχείρισης, το προτεινόµενο περιεχόµενο κατάρτισης) έχει κεφαλαιοποιηθεί η εργασία από άλλα έργα όπως: 1. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο - Κοινοτική Πρωτοβουλία ADAPT, αριθµός συµβολαίου N 124/375, τίτλος: Εξειδίκευση Μηχανικών και άλλων επιστηµόνων σε Δράσεις Ενεργειακής Επιθεώρησης. 2. Ευφυής Ενέργεια - Ευρώπη, αριθµός συµβολαίου N : EIE/04/246/S , τίτλος: Benchmarking and Energy Management Schemes in SMEs - BESS. 3. Ευφυής Ενέργεια - Ευρώπη, αριθµός συµβολαίου N : EIE/04/113/S , τίτλος: Προώθηση των πρακτικών διαχείρισης της ενέργειας στον τοµέα της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Βουλγαρία - EMS-Textile. 4. Ευφυής Ενέργεια - Ευρώπη, αριθµός συµβολαίου N : IEE/07/760/ SI , τίτλος: Ευρωπαϊκό πρωτάθληµα ενεργειακών διαχειριστών για νέους - EYEManager Championship. Ταυτόχρονα έχουν αξιοποιηθεί πλήρως οι ορισµοί, οι κατευθύνσεις των άλλων έργων που καθοδηγήθηκαν και υποστηρίχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από άλλες Εθνικές Υπηρεσίες 2. Σε αυτό το σηµείο είναι απαραίτητο να προστεθεί, ότι η έκθεση δεν επιδιώκει να «εφεύρει και πάλι τον τροχό», αλλά σε αυτά τα τµήµατα, ο στόχος είναι να παράσχει µια σωστή διάδοση του βασικού γνωστικού αντικειµένου της παρούσας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Διαχείρισης. Αποποίηση ευθυνών Οι συγγραφείς έχουν την πλήρη ευθύνη για τις πληροφορίες και τις απόψεις που παρουσιάζονται στο παρόν εγχειρίδιο. Αυτές οι απόψεις δεν αντιπροσωπεύουν τις απόψεις ή τις θέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία συγχρηµατοδότει το έργου. Για τυχόν σφάλµατα και παραλείψεις ευθύνονται αποκλειστικά οι συγγραφείς 2 Ειδικότερα, έχει χρησιµοποιηθεί: Beggs, C., Energy: Management, Supply and Conservation. Butterworth-Heinemann, Elsevier Science. European Commission, Directorate General XII, (1995). Energy Management System. Krarti, M., Energy Audit of Building Systems An Engineering Approach. CRC Press. 7

8 1. Βασικές πληροφορίες σχετικά µε την Ενεργειακή Διαχείριση Κάθε επιχείρηση, βιοµηχανία ή κρατική υπηρεσία καθορίζει τις αποφάσεις της σχετικά µε τα κόστη λειτουργίας και τις επενδύσεις µε κόστος κεφαλαίου µε στόχο να είναι ανταγωνιστική στη διεθνή αγορά και να πληρεί τα ολοένα και αυστηρότερα περιβαλλοντικά πρότυπα για τη µείωση της ρύπανσης του αέρα και των υδάτων. Η ενεργειακή διαχείριση έχει αποδειχθεί ένα σηµαντικό εργαλείο για τους οργανισµούς ώστε να επιτύχουν τους κρίσιµους αυτούς στόχους. Η Ενεργειακή Διαχείριση αποτελεί σηµαντικό εργαλείο για να βοηθήσει τους οργανισµούς να ικανοποιήσει αυτές τις κρίσιµες στόχους. Η Ενεργειακή Διαχείριση µπορεί να οριστεί ως ο έλεγχος των ροών ενέργειας µέσω ενός συστήµατος, ώστε να µεγιστοποιηθούν τα καθαρά οφέλη για το σύστηµα. Περιλαµβάνει τη συλλογή, ανάλυση και παρακολούθηση πληροφοριών σχετικά µε τη χρήση της ενέργειας, καθώς και τον προσδιορισµό, την αξιολόγηση και εφαρµογή µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας (EΚ, 1995). Υπάρχουν πολλοί σοβαροί λόγοι για τη διαχείριση της ενέργειας, αρχής γενοµένης από το γεγονός ότι η καλή διαχείριση της ενέργειας στα κτίρια µπορεί να µειώσει τόσο το κόστος της ενέργειας όσο και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Επιπλέον, πολλά προβλήµατα ενέργειας συνδέεται µε τα προβλήµατα υπηρεσιών. Η επίλυση αυτών των προβληµάτων έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσµα στη βελτίωση της ποιότητας του εργασιακού περιβάλλοντος, το οποίο µε τη σειρά του µπορεί να συµβάλει στην αύξηση του ηθικού του προσωπικού και της παραγωγικότητας. Τα αποτελέσµατά του µπορούν να αυξήσουν την εξοικονόµηση ενέργειας σε µεγάλο ποσοστό Η ενεργειακή διαχείριση ως συνεχής διαδικασία Υπάρχουν διάφορα επίπεδα στα οποία µπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρµοστούν οι σχετικές µε την ενέργεια δραστηριότητες. Από τη µία, υπάρχουν δυνατότητες εκτενούς ενεργειακού σχεδιασµού (σχέδια δράσης ενεργειακής διαχείρισης), ο οποίος συνήθως περιλαµβάνει τα εξής: Καλά καθορισµένους στόχους, ανάλυση της παρούσας κατάστασης, ανάλυση των πιθανών µέτρων και σεναρίων, καθορισµό δράσεων και έργων, εφαρµογή και αξιολόγηση. Από την άλλη, υπάρχει η δυνατότητα εφαρµογής απλών µέτρων που δεν συνδέονται µε ή περιλαµβάνονται σε έναν εκτενή ενεργειακό σχεδιασµό. Σε αυτή την περίπτωση, η ιδέα είναι ο προσδιορισµός και η σύγκριση διάφορων µέτρων κατά προσέγγιση, χωρίς τη συλλογή µεγάλου αριθµού δεδοµένων και χωρίς το σχεδιασµό ενός αναλυτικού σχεδίου δράσης. Ως επί το πλείστον µπορεί να επιλεγεί ένα µεµονωµένο µέτρο και να εφαρµοσθεί άµεσα ως µεµονωµένο έργο. Πρέπει να τονιστεί το γεγονός ότι η ενεργειακή διαχείριση είναι µια µακροχρόνια δέσµευση και όχι κάτι που γίνεται µια φορά και στη συνέχεια ξεχνιέται. Εάν έχει εκτελέσει σωστά ο ενεργειακός 8

9 διαχειριστής το στάδιο της ανασκόπησης του σχεδίου δράσης, τότε έχει αυτόµατα θεσπιστεί ένα σχέδιο συνεχούς βελτίωσης. Σε κάθε περίπτωση, η ανάγκη για περαιτέρω βελτιώσεις είναι µεγάλη. Σύµφωνα µε το πρόγραµµα ENERGY STAR, που αποτελεί πρωτοβουλία της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος των Η.Π.Α. (EPA), προκειµένου να στηθεί ένα επιτυχηµένο πρόγραµµα Ενεργειακής Διαχείρισης πρέπει να ακολουθηθούν τα ακόλουθα 7 βήµατα: ΒΗΜΑ 1 Δέσµευση για Συνεχή Βελτίωση: Το βασικότερο συστατικό της επιτυχούς ενεργειακής διαχείρισης είναι η δέσµευση. Οι οργανισµοί πρέπει να δεσµεύονται να εξασφαλίζουν προσωπικό και χρηµατοδότηση για την επίτευξη συνεχούς βελτίωσης. ΒΗΜΑ 2 Αποτίµηση των Επιδόσεων: Πρόκειται για την περιοδική διαδικασία αξιολόγησης της χρήσης ενέργειας σε όλες τις βασικές λειτουργίες και εγκαταστάσεις της εταιρείας, και ο καθορισµός µιας βάσης αναφοράς για τη µέτρηση των µελλοντικών αποτελεσµάτων των προσπαθειών για την αποδοτικότερη λειτουργία. ΒΗΜΑ 3 Καθορισµός Στόχων: Οι ξεκάθαροι στόχοι βοηθούν στην λήψη αποφάσεων σε καθηµερινή βάση και αποτελούν τη βάση για την παρακολούθηση και µέτρηση της προόδου που έχει επιτευχθεί. Η κοινοποίηση αυτών των στόχων παρέχει κίνητρο στο προσωπικό να στηρίζει τις προσπάθειες ενεργειακής διαχείρισης σε όλο τον οργανισµό. Δέσµευση για συνεχή βελτίωση Αποτίµηση των επιδόσεων & Καθορισµός Στόχων Επαναξιολόγηση Αναγνώριση επιτευγµάτων Δηµιουργία Σχεδίου Δράσης Εφ αρµογ ή Σχεδίου Δράσης Αξιολόγηση Διαδικασίας Σχήµα 1: Τα 7 βήµατα της Ενεργειακής Διαχείρισης, σύµφωνα µε τα πρόγραµµα ENERGY STAR ΒΗΜΑ 4 Κατάστρωση Σχεδίου Δράσης: Ένα λεπτοµερές σχέδιο δράσης είναι απαραίτητο ώστε να διασφαλιστεί µια συστηµατική διαδικασία εφαρµογής των µέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας. Το Σχέδιο Δράσης ανανεώνεται σε τακτά χρονικά 9

10 διαστήµατα, συνήθως σε ετήσια βάση, ώστε να συµπεριλάβει τα πρόσφατα επιτεύγµατα, τις αλλαγές στις επιδόσεις και τις νέες προτεραιότητες. ΒΗΜΑ 5 Εφαρµογή του Σχεδίου Δράσης. ΒΗΜΑ 6 Αξιολόγηση της διαδικασίας: Αυτή συµπεριλαµβάνει την επίσηµη ανασκόπηση τόσο των δεδοµένων χρήσης της ενέργειας όσο και των δράσεων που έγιναν στα πλαίσια του Σχεδίου Δράσης, συγκρινόµενων µε τους στόχους για τις επιδόσεις. ΒΗΜΑ 7 Αναγνώριση των επιτευγµάτων: Το να παρέχεται και να επιζητείται η αναγνώριση για τα επιτεύγµατα της ενεργειακής διαχείρισης είναι σηµαντικό για την διατήρηση θετικής στάσης και της υποστήριξης στο πρόγραµµα Σχέδιο Δράσης ΕΔ Ένα σχέδιο δράσης ενεργειακής διαχείρισης πρέπει να περιλαµβάνει, κατ ελάχιστον, τα εξής: 1. Καλά καθορισµένους στόχους. 2. Μία δοµή σύνταξης αναφορών για τη διοίκηση. 3. Κατάλληλους πόρους, τόσο εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς. 4. Κριτήρια οικονοµικών επενδύσεων. 5. Σχέδιο δραστηριοτήτων. 6. Διατάξεις παρακολούθησης της κατανάλωσης ενέργειας και θέσης στόχων. 7. Δέσµευση προσωπικού και δοµή αναφορών. 8. Ανάπτυξη ενός προγράµµατος εκπαίδευσης (για το προσωπικό - τους χρήστες των κτιρίων). Πολλοί θεωρούν ότι ένα πρόγραµµα ενεργειακής διαχείρισης ξεκινά και τελειώνει µε µια ενεργειακή επιθεώρηση. Αυτό είναι εν µέρει σωστό, καθώς η ενεργειακή επιθεώρηση είναι όντως ένα από τα βασικότερα, αλλά όχι και το µόνο στάδιο ενός προγράµµατος ενεργειακής αποδοτικότητας. Η εφαρµογή των προτάσεων της ενεργειακής επιθεώρησης απαιτεί επίµονη διαχείριση για µια περίοδο ετών, και µόνο έτσι θα αποδώσει ένα µερίδιο που θα αυξάνεται κάθε χρόνο. Επιπλέον, µετά την πρώτη εκτενή ενεργειακή επιθεώρηση που επιβάλλεται να γίνει στις εγκαταστάσεις, πρέπει να τίθεται σε εφαρµογή ένα σύστηµα συνεχούς παρακολούθησης και να διενεργούνται περισσότερο στοχευµένες επιθεωρήσεις µε την πάροδο του χρόνου. Το αποτέλεσµα της ενεργειακής επιθεώρησης είναι ένα λεπτοµερές σχέδιο δράσης για την έγκαιρη εφαρµογή των προτεινόµενων µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας, βάσει των αρχών του χρονικού προγραµµατισµού. Αυτός ο προγραµµατισµός πρέπει να γίνεται κάθε φάση της εφαρµογής και περιλαµβάνει: 10

11 τους στόχους και τα µέτρα που πρέπει να υλοποιηθούν σε κάθε φάση, το χρονοδιάγραµµα κάθε φάσης, την απαιτούµενη οργάνωση και τον προϋπολογισµό για την υλοποίηση, τον καθορισµό του τρόπου παρακολούθησης της προόδου των εργασιών, την οριοθέτηση της διαδικασίας παρακολούθησης/µέτρησης και / ή αξιολόγησης των αποτελεσµάτων της κάθε φάσης. Για τον καθορισµό των στόχων της κάθε φάσης, θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη τα ενεργειακά οφέλη που αναµένονται να προκύψουν από την εφαρµογή της προηγούµενης φάσης. Με άλλα λόγια, ο στόχος θα πρέπει να καθορίζεται σύµφωνα µε την αντικειµενική κατανάλωση της προηγούµενης φάσης και όχι σύµφωνα µε την αρχική ενεργειακή κατάσταση του κτιρίου. Ένα σύνηθες κριτήριο για την οριοθέτηση των στόχων αυτών είναι ότι η κάθε φάση θα πρέπει εξασφαλίζει τέτοια οφέλη για την επιχείρηση που να δικαιολογούν τόσο την απαιτούµενη επένδυση για την εφαρµογή του µέτρου όσο και την συνέχιση του σχεδίου δράσης εξοικονόµησης ενέργειας. Συµπερασµατικά, κατά την κατάρτιση ενός σχεδίου δράσης εξοικονόµησης ενέργειας θα πρέπει να λαµβάνονται υπόψη τα παρακάτω: α) η διαβάθµιση των προτεινόµενων µέτρων, όπως αυτή προκύπτει από την ενεργειακή επιθεώρηση, β) ο συνδυασµός των διάφορων έργων ενεργειακής αναβάθµισης καθώς και ο συντονισµός τους, µε άλλους στόχους του φορέα, γ) το οργανωτικό επίπεδο και η τεχνική ικανότητα του φορέα να εφαρµόσει το καθένα από τα προτεινόµενα µέτρα ή ένα σύνολο µέτρων, δ) η δυνατότητα του φορέα να αυτο-χρηµατοδοτήσει τις επενδύσεις που απαιτούνται για έργα ενεργειακής αποδοτικότητας σε σχέση µε τις άλλες προτεραιότητες που µπορεί να έχει Ενεργειακή Παρακολούθηση Η αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας βασίζεται στην καλύτερη γνώση της χρήσης της. Εποµένως, είναι σηµαντικό να υπάρχει ένα σύστηµα ενεργειακής διαχείρισης που συνεχώς να παρακολουθεί, αναλύει, επαληθεύει και µεταδίδει την κατανάλωση ενέργειας και, µε αυτό τον τρόπο, να βελτιώνει την ενεργειακή αποδοτικότητα. Αυτή η εργασία είναι γνωστή ως ενεργειακή παρακολούθηση, η οποία πρέπει να είναι συνεχής και να επικεντρώνεται στην κατανάλωση ενέργειας και το κόστος της, ενώ πρέπει να καλύπτει όλες τις διαφορετικές µορφές ενέργειας που χρησιµοποιούνται (ηλεκτρισµός, καύσιµα, τηλεθέρµανση, άλλα). Πρέπει να είναι διαθέσιµος και να επικαιροποείται συνεχώς ένας ολοκληρωµένος κατάλογος του εξοπλισµού που καταναλώνει ενέργεια. Αυτός θα πρέπει να περιλαµβάνει τα είδη του εξοπλισµού, τη λειτουργία τους, την θέση και την ισχύ τους. Θα πρέπει να γίνεται συχνή καταγραφή των περιόδων που είναι σε χρήση ο εξοπλισµός. Αυτή η ανάλυση µπορεί να συµπληρώνεται από δεδοµένα επιτόπιας παρακολούθησης, εάν είναι διαθέσιµα όργανα µετρήσεων ενεργειακών ποσοτήτων. Σε 11

12 µεσαία ή µεγάλα κτίρια, συνιστάται η διανοµή συσκευών µέτρησης του ηλεκτρισµού σε διάφορα σηµεία του κτιρίου για τη λήψη επιµέρους και πιο λεπτοµερών δεδοµένων. Τα δεδοµένα παρακολούθησης πρέπει να αναλύονται και να ετοιµάζονται εκθέσεις που να κοινοποιούνται στους χρήστες του κτιρίου. Η πληροφορία θα πρέπει να είναι ανάλογη µε το κοινό στο οποίο κοινοποιείται. Πρέπει επίσης να επιλέγονται οι κατάλληλες κάθε φορά επικοινωνιακές µέθοδοι ανάλογα µε το κοινό στο οποίο απευθύνεται η πληροφορία ώστε να µεγιστοποιηθεί η οργανωτική συµµετοχή και η ενεργειακή εκπαίδευση. Κατά την ενεργειακή παρακολούθηση, ο Ενεργειακός Διαχειριστής πρέπει να εξετάζει ανά τακτά χρονικά διαστήµατα την κατάσταση της ενεργειακής τροφοδοσίας της µονάδας, αφού σε καµία περίπτωση δεν πρέπει να διατίθεται ούτε περισσότερη ούτε λιγότερη ενέργεια από αυτή που απαιτείται για τη λειτουργία της. Όσο µεγαλύτερη είναι η ισχύς που παρέχεται, τόσο µεγαλύτερο θα είναι και το κόστος. Αν και η ενεργειακή τροφοδοσία δεν παρέχει δυνατότητες εξοικονόµησης ενέργειας, µπορεί εντούτοις να συνεπάγεται σηµαντικά οικονοµικά οφέλη. Σε µια απελευθερωµένη αγορά υπάρχει πληθώρα προµηθευτών ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο, θα πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήµατα έρευνα αγοράς για αναζήτηση των καλύτερων από οικονοµικής πλευράς προτάσεων παροχής ενέργειας. Επιπλέον, τα συµβόλαια τροφοδοσίας πρέπει να βελτιστοποιούνται σύµφωνα µε το προφίλ της ενεργειακής κατανάλωσης. Ειδικά όσον αφορά στον ηλεκτρισµό, συνήθως διατίθενται ειδικά τιµολόγια, π.χ. φθηνότερα τιµολόγια κατά τη διάρκεια της νύχτας. Θα πρέπει λοιπόν να επιλεγούν αυτά τα τιµολόγια και να µετατεθεί όσο το δυνατό περισσότερο η κατανάλωση ηλεκτρισµού τη νύχτα. Συνήθως διατίθενται από τους προµηθευτές και τις ρυθµιστικές αρχές ενέργειας on-line προγράµµατα προσοµοίωσης που επιτρέπουν στο χρήστη να καθορίσει το βέλτιστο κατά περίπτωση τιµολόγιο ενέργειας Ενεργειακή Διαχείριση και τα σχετικά πρότυπα για τα ΣΕΔ Σύµφωνα µε τις οδηγίες της ΕΕ, οι χώρες µέλη πρέπει να επιτύχουν µία κατά 9% ετήσια µείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Σε αυτό το πλαίσιο, το CEN έχει εκδώσει το πρότυπο διαχείρισης ΕΝ 16001, που µπορεί να εφαρµοστεί σε οποιοδήποτε είδος του ιδιωτικού ή δηµόσιου οργανισµού µε σκοπό τη βελτίωση της ενεργειακής του απόδοσης µέσω της ανάλυσης και τη βελτιστοποίησης της χρήσης ενέργειας. Όπου µε τον όρο χρήση της ενέργειας, εννοούµε όλα τα είδη ενέργειας στα οποία περιλαµβάνεται η ηλεκτρική ενέργεια, το φυσικό αέριο, τα υγρά και στερεά καύσιµα, το υγραέριο και ο πεπιεσµένος αέρα. Έχει εφαρµογή επίσης για τις εταιρείες που συµµετέχουν ήδη στο σύστηµα εµπορίας εκποµπών σύµφωνα µε την οδηγία 87/2003/ΕΕ, δεδοµένου ότι η εφαρµογή του προτύπου οδηγεί σε σηµαντικές µειώσεις της κατανάλωσης ενέργειας, κατά συνέπεια στη µείωση των εκποµπών. Η αρχή «Σχεδίασε Πράξε Έλεγξε Ενήργησε» (Plan Do Check Act) ισχύει και για αυτό το πρότυπο. Επιπλέον, η δοµή του είναι παρόµοια µε εκείνη του προτύπου ISO 14001:2004, ώστε να µπορούν εύκολα να ενσωµατωθούν µε τα συστήµατα Περιβαλλοντικής Διαχείριση και Διαχείρισης Ποιότητας. Τα βασικά πλεονεκτήµατα του προτύπου εφαρµογής και πιστοποίησης EN 16001:2009 είναι τα εξής: Εξοικονόµηση κόστους ενέργειας 12

13 Μείωση του αποτυπώµατος άνθρακα και των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την υιοθέτηση των Βέλτιστων Διαθέσιµων Τεχνικών Μείωση του κόστους παραγωγής Τήρηση των νοµικές απαιτήσεων Βελτίωση της εταιρικής εικόνας Αύξηση της ενεργειακής ευαισθητοποίησης µεταξύ του προσωπικού. Έχοντας επίσης κατά νου ότι η ενέργεια είναι µία από τις πιο κρίσιµες προκλήσεις που αντιµετωπίζει η διεθνής κοινότητα, ο Διεθνής Οργανισµός Τυποποίησης (ISO), δηµοσίευσε στις 15 Ιουνίου 2011 το διεθνές πρότυπο ISO για τα συστήµατα διαχείρισης ενέργειας. Το ISO έχει ως στόχο να παρέχει στους οργανισµούς ένα αναγνωρισµένο πλαίσιο για την ενσωµάτωση της ενεργειακής απόδοσης στις διαχειριστικές πρακτικές τους. Πολυεθνικοί οργανισµοί θα έχουν πρόσβαση σε ένα ενιαίο, εναρµονισµένο πρότυπο για την εφαρµογή σε ολόκληρο τον οργανισµό µε µια λογική και συνεπή µεθοδολογία για τον προσδιορισµό και την εφαρµογή των βελτιώσεων. Το πρότυπο έχει ως στόχο να επιτύχει τα ακόλουθα: Παροχή βοήθειας σε οργανισµούς για να κάνουν καλύτερη χρήση των υφιστάµενων περιουσιακών τους στοιχείων που καταναλώνουν ενέργεια Δηµιουργία διαφάνειας και διευκόλυνση της επικοινωνία σχετικά µε τη διαχείριση των ενεργειακών πόρων Προώθηση των βέλτιστων πρακτικών ενεργειακής διαχείρισης και ενίσχυση των καλές συµπεριφορές διαχείρισης ενέργειας Παροχή βοήθειας σε εγκαταστάσεις για την αξιολόγηση και τον καθορισµό προτεραιοτήτων στην εφαρµογή των νέων τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης Παροχή ένα πλαισίου για την προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασµού Διευκόλυνση της βελτίωσης της διαχείρισης ενέργειας για έργα µείωσης των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου Επιτρέπει την ενσωµάτωση µε άλλα οργανωτικά συστήµατα διαχείρισης, όπως αυτά για το περιβάλλον και την υγιεινή και ασφάλεια. Το πρότυπο ΕΛΟΤ EN ISO 50001:2011 καθορίζει τις απαιτήσεις για την καθιέρωση, εφαρµογή, συντήρηση και βελτίωση ενός συστήµατος ενεργειακής διαχείρισης (ΣΕΔ) που επιτρέπει σε ένα οργανισµό να ακολουθεί µία συστηµατική προσέγγιση στην επίτευξη συνεχούς βελτίωσης της ενεργειακής επίδοσης συµπεριλαµβανοµένων της ενεργειακής απόδοσης, της ενεργειακής χρήσης και της εξοικονόµησης ενέργειας. Καθορίζει τις απαιτήσεις που έχουν εφαρµογή στη χρήση και στην κατανάλωση ενέργειας, συµπεριλαµβανοµένων των µετρήσεων, της τεκµηρίωσης και της υποβολής εκθέσεων, το σχεδιασµό και τις πρακτικές προµηθειών για τον εξοπλισµό συστηµάτων, τις διαδικασίες και το προσωπικό που συµβάλλουν στην ενεργειακή απόδοση. Το ISO 50001:2011 εφαρµόζεται σε όλες τις µεταβλητές που επηρεάζουν την ενεργειακή απόδοση που µπορούν να παρακολουθηθούν και να επηρεάζονται από τον οργανισµό, αλλά δεν καθορίζει συγκεκριµένα κριτήρια απόδοσης όσον αφορά την ενέργεια. Το ISO 50001:2011 έχει σχεδιαστεί για να χρησιµοποιηθεί ανεξάρτητα, αλλά µπορεί να ευθυγραµµιστεί ή να ενσωµατώνονται µε άλλα συστήµατα διαχείρισης. Μπορεί να εφαρµοστεί σε κάθε οργανισµό που επιθυµεί να εξασφαλίσει ότι συµµορφώνεται µε τη πολιτική του για την ενέργειας που έχει καθορίσει και επιθυµεί να το αποδείξει 13

14 και σε άλλους, όπως η συµµόρφωση που επιβεβαιώνεται είτε µέσω της αυτο-αξιολόγησης και αυτοδήλωση συµµόρφωσης, ή µε πιστοποίηση του συστήµατος διαχείρισης της ενέργειας από εξωτερικό οργανισµό. 14

15 2. Οδηγίες για την κατάρτιση 2.1. Οδηγίες για την κατάρτιση για το κοµµάτι των ενεργειακών επιθεωρήσεων Ο όρος ενεργειακή επιθεώρηση µπορεί να έχει διαφορετική σηµασία ανάλογα µε την χώρα και τον πάροχο της υπηρεσίας. Μπορεί να χρησιµοποιείται διαφορετικό όνοµα για ολόκληρη την διαδικασία (όπως ενεργειακή έρευνα, αξιολόγηση, κλπ.), αλλά η δραστηριότητα θα ικανοποιεί τα ίδια κριτήρια που ισχύουν για µία ενεργειακή επιθεώρηση. Η ενεργειακή επιθεώρηση ενός κτιρίου µπορεί να κυµανθεί από µία σύντοµη επιτόπια οπτική επιθεώρηση των εγκαταστάσεων έως την πολύ λεπτοµερή ανάλυση µε την βοήθεια προσοµοίωσης σε Η/Υ σε ωριαία βάση. Γενικά µπορούν να διακριθούν τέσσερις τύποι ενεργειακής επιθεώρησης, οι οποίοι και περιγράφονται εν συντοµία στη συνέχεια. Επιθεώρηση Διέλευσης: Αυτή η επιθεώρηση συνίσταται στην επιτόπου επίσκεψη της εγκατάστασης για τον εντοπισµό των περιοχών όπου απλές και ανέξοδες δράσεις µπορούν να επιφέρουν άµεση εξοικονόµηση ενέργειας και λειτουργικών εξόδων. Ορισµένοι µηχανικοί ονοµάζουν αυτούς του τύπους δράσεων ως µέτρα λειτουργίας και συντήρησης (Λ&Σ) (π.χ. ρύθµιση των προκαθορισµένων θερµοκρασιών θέρµανσης, αντικατάσταση σπασµένων τζαµιών, µόνωση εκτεθειµένων σωληνώσεων ζεστού νερού και ατµού, και ρύθµιση του λόγου καυσίµου αέρα του λέβητα). Ανάλυση των Τιµολογίων: Ο κύριος στόχος αυτού του είδους της επιθεώρησης είναι η προσεκτική ανάλυση των λειτουργικών εξόδων της εγκατάστασης. Συνήθως, αποτιµώνται τα στοιχεία της εγκατάστασης αρκετών χρόνων για να εντοπιστούν τα σχήµατα χρήσης ενέργειας, η µέγιστη ζήτηση, οι κλιµατολογικές επιδράσεις, και το δυναµικό εξοικονόµησης ενέργειας. Για να γίνει αυτή η ανάλυση, συνίσταται ο ενεργειακός επιθεωρητής να εκτελέσει µια οπτική επιθεώρηση ώστε να γνωρίζει την εγκατάσταση και τα ενεργειακά της συστήµατα. Τυπική Ενεργειακή Επιθεώρηση: Η τυπική επιθεώρηση παρέχει µια περιεκτική ανάλυση των ενεργειακών συστηµάτων της εγκατάστασης. Πέρα των δραστηριοτήτων της επιθεώρηση διέλευσης και της ανάλυσης των λογαριασµών ρεύµατος που περιγράφονται ανωτέρω, η τυπική ενεργειακή επιθεώρηση περιλαµβάνει και την ανάπτυξη µια κατάστασης αναφοράς για την χρήση της ενέργειας της εγκατάστασης και την εκτίµηση της εξοικονόµησης ενέργειας και της οικονοµικής απόδοσης των κατάλληλα επιλεγµένων µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. Η βηµατική προσέγγιση της τυπικής ενεργειακής επιθεώρησης είναι παρόµοια µε αυτή της λεπτοµερούς ενεργειακής επιθεώρησης που περιγράφεται στη συνέχεια. Στην τυπική ενεργειακή επιθεώρηση εν γένει χρησιµοποιούνται απλοποιηµένα εργαλεία για την ανάπτυξη των ενεργειακών µοντέλων της κατάστασης αναφοράς και την πρόγνωση της εξοικονόµησης ενέργειας που θα προκύψει από µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας. Μεταξύ αυτών των εργαλείων είναι η µέθοδος των βαθµοηµερών και τα µοντέλα παλινδρόµησης. 15

16 Επιπροσθέτως, γενικά γίνεται ανάλυση απλής αποπληρωµής για τον καθορισµό της οικονοµικής αποδοτικότητας των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. Λεπτοµερής Ενεργειακή Επιθεώρηση: Αυτή η επιθεώρηση είναι η περισσότερο περιεκτική αλλά και η πιο χρονοβόρα ενεργειακή επιθεώρηση. Ειδικότερα, η λεπτοµερής (αλλιώς διαγνωστική ) ενεργειακή επιθεώρηση περιλαµβάνει την χρήση οργάνων µέτρησης της κατανάλωσης ενέργειας για όλο το κτίριο και / ή για µερικά ενεργειακά συστήµατα µέσα στο κτίριο (για παράδειγµα από τελικούς χρήστες: φωτισµός, εξοπλισµός γραφείου, ανεµιστήρες, ψύκτες, λέβητες κλπ.). Επιπλέον, στις λεπτοµερείς ενεργειακές επιθεωρήσεις εφαρµόζονται πολύπλοκα προγράµµατα προσοµοίωσης σε Η/Υ για την εκτίµηση και την σύσταση των ενεργειακών επεµβάσεων στην εγκατάσταση, τα οποία όµως απαιτούν υψηλό επίπεδο µηχανολογικής εµπειρίας και κατάρτισης. Κατά την λεπτοµερή ενεργειακή επιθεώρηση, γίνεται γενικά περισσότερο ακριβής οικονοµική εκτίµηση των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. Ειδικότερα, η οικονοµική απόδοση των ενεργειακών επεµβάσεων µπορεί να υπολογιστεί µε βάση την ανάλυση LCC παρά µε την ανάλυση της απλής περιόδου αποπληρωµής. Η ανάλυση κύκλου ζωής (LCC) λαµβάνει υπόψη ένα αριθµό οικονοµικών παραµέτρων όπως το επιτόκιο, τον πληθωρισµό και την φορολόγηση Συµµετέχοντες Αυτό το µέρος της εκπαίδευσης για την Συστήµατα ΕΔ απευθύνεται στο τεχνικό προσωπικό των τοπικών αρχών, δηλαδή το προσωπικό που θα εµπλακεί στην έρευνα και την περαιτέρω επεξεργασία των δεδοµένων που είναι αναγκαία για τη δηµιουργία και την τακτική επικαιροποίηση του ενεργειακού ισοζυγίου των εγκαταστάσεων της τοπικής περιφερειακής αρχής (κτίρια, κλπ.). Η κατάρτιση δεν πρέπει να περιοριστεί µόνο στους µηχανικούς, αλλά πρέπει να είναι σαφές ότι η ενεργειακή επιθεώρηση απαιτεί πολλούς µηχανικούς (και οικονοµικής φύσης) υπολογισµούς, τη διενέργεια εξειδικευµένων µετρήσεων, καθώς και µια πολύ καλή γνώση της ενέργειας και των χρήσεών της (προκειµένου να είναι σε θέση να προτείνει κατάλληλα Μέτρα Εξοικονόµησης Ενέργειας κάθε φόρα). Θα πρέπει να διερευνηθούν οι διάφοροι τύποι εκπαίδευσης του τεχνικού προσωπικού πριν από την έναρξη των µαθηµάτων, προκειµένου να προσαρµοστούν οι ασκήσεις (η δυσκολία και η διάρκεια) και τα θέµατα επιλογής ανάλογα µε τα διαφορετικά επίπεδα των ανθρώπους που συµµετέχουν στα µαθήµατα. Θα πρέπει επίσης να λαµβάνετε υπόψη η εκπαίδευση, κυρίως όταν ασχολούµαστε µε πιο τεχνικά θέµατα, όπως η µετατροπή της ενέργειας, η επεξεργασία των µετρήσεων, τα επίπεδα κατανάλωσης ενέργειας ώστε να υπάρχει θερµική άνεση καθώς και για λόγους υγείας, κ.λπ. Οι βασικές γνώσεις για την κατανάλωση ενέργειας, την καύση /τις εκποµπές CO 2, τις διαδικασίες, τα σηµεία αναφοράς για την κατανάλωση ενέργειας αποτελούν προαπαιτούµενα. Ένα µάθηµα µέσω διαδικτύου µε ένα τελικό διαγώνισµα θα µπορούσε να είναι ένας τρόπος για φτάσουν όλοι σε ένα κοινό επίπεδο, αλλιώς θα πρέπει να προστεθεί ένα πρώτο εισαγωγικό µάθηµα Παρακίνηση Ενεργειακή Επιθεώρηση είναι ο γενικός όρος που χρησιµοποιείται για τη συστηµατική διαδικασία που στοχεύει στην απόκτηση επαρκούς γνώσης του συνόλου των χαρακτηριστικών της κατανάλωσης ενέργειας ενός κτιρίου ή ενός εργοστασίου. Στοχεύει επίσης στον εντοπισµό και την 16

17 κλιµάκωση των οικονοµικά αποδοτικών δυνατοτήτων εξοικονόµησης ενέργειας για τη µονάδα. Σε µια ενεργειακή επιθεώρηση: ο κύριος στόχος είναι να επιτευχθεί εξοικονόµηση ενέργειας, µπορεί να υπάρχουν άλλες πτυχές που εξετάζονται (τεχνική κατάσταση, περιβάλλον), αλλά το κύριο ενδιαφέρον είναι για την κατανάλωση ενέργειας και τις δυνατότητες εξοικονόµησης ενέργειας, συντάσσονται αναφορές σχετικά µε τα µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας, η εργασία µπορεί να καλύψει όλες τις πτυχές της χρήσης ενέργειας ενός χώρου ή ορισµένα περιορισµένα τµήµατα (συστήµατα, εξοπλισµό) από διάφορες περιοχές (οριζόντιος έλεγχος). Οι ενεργειακές επιθεωρήσεις είναι ζωτικής σηµασίας για την εφαρµογή των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας και για τη διασφάλιση των στόχων της Ενεργειακής Διαχείρισης. Είναι επίσης σηµαντικό να σηµειωθεί ότι η ενεργειακή επιθεώρηση δεν είναι µια συνεχής δραστηριότητα, αλλά θα πρέπει να επαναλαµβάνεται περιοδικά. Ένας από τους κύριους στόχους µιας ενεργειακής επιθεώρησης είναι η διαµόρφωση µιας ενεργειακής βάσης σχετικά µε την κατανάλωση ή την ειδική κατανάλωση για µεµονωµένες εγκαταστάσεις και συσκευές. Με τη χρήση τέτοιων δεικτών, µπορεί να υπολογιστεί η κατανάλωση ενέργειας πριν και µετά την εφαρµογή των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. Μια σωστή ανάλυση των ενεργειακών δεδοµένων είναι εποµένως πολύ σηµαντική προκειµένου να προσδιορίσει σωστά τις τάσεις και τις τους τοµείς βελτίωσης. Όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας, η απλούστερη ανάλυση που µπορεί να πραγµατοποιηθεί είναι να παραχθεί µια ποσοστιαία κατανοµή της ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας και τα δεδοµένα για το κόστος. Αυτό επιτρέπει την εύκολη αξιολόγηση της συνολικής ενεργειακής απόδοσης ενός κτιρίου. Αυτό περιλαµβάνει: τη µετατροπή της κατανάλωσης ενέργειας σε ΤΙΠ χρησιµοποιώντας τους εθνικούς συντελεστές µετατροπής, τον υπολογισµό των δεικτών ενεργειακής απόδοσης του κτιρίου [π.χ. kwh/m2/έτος], την ποσοστιαία κατανοµή της συνολικής κατανάλωσης και του κόστους της κάθε µορφής ενέργειας, καθώς και τον προσδιορισµό του µέσου κόστους ανά µονάδα ανά ΤΙΠ για κάθε µια, τη σύνταξη ενός πίνακα που απεικονίζει τη συνολική ετήσια κατανάλωση ενέργειας, το κόστος και την ποσοστιαία κατανοµή του κάθε τύπου ενέργειας (kwh, κιλά, κλπ), διαγράµµατα επεξεργασία τύπου πίτας που δείχνουν παραστατικά την ενέργεια και την συνεισφορά σε κόστος για κάθε τύπο ενέργειας, όπου είναι διαθέσιµα ιστορικά δεδοµένα για την ενέργεια, πρέπει να γίνουν συγκρίσεις προκειµένου να προσδιοριστούν οι τάσεις. Δεν είναι ένα απλό έργο το να συγκριθεί η κατανάλωση ενέργειας δύο κτιρίων ή δύο βιοµηχανικών εγκαταστάσεων. Πράγµατι, το µέγεθος, η θέση, η λειτουργία, µπορεί να είναι σηµαντικοί παράγοντες στην χρήση ενέργειας της µονάδας. Ως εκ τούτου, ενεργειακοί επιθεωρητές συνήθως χρησιµοποιούν δείκτες για να συγκρίνουν την κατανάλωση ενέργειας των διαφόρων κτηρίων µε παρόµοιες ιδιότητες. Οι δείκτες αυτοί υπολογίζονται κατά κανόνα µε βάση τους λογαριασµούς κοινής ωφέλειας της ενέργειας ή από τα δεδοµένα που συλλέγονται κατά τη διάρκεια της επιτόπιας επίσκεψης. Τα εκτιµώµενα ποσοστά µπορούν να συγκρίνονται µε δείκτες αναφοράς που καθορίζονται για παρόµοια κτίρια (ίδια λειτουργία, θέση κ.λπ.), προκειµένου να αξιολογηθεί η ενεργειακή απόδοση του κτιρίου. 17

18 Ο λόγος είναι ένας οικονοµικός ή τεχνικός δείκτης ο οποίος υπολογίζεται ως ένα κλάσµα (µε ονοµαστή και παρονοµαστή). Μπορούν να χρησιµοποιηθούν διαφορετικοί τύποι αριθµητών και παρονοµαστών για να προσδιοριστεί ένας λόγος και, για παράδειγµα, όσον αφορά τον αριθµητή η πιο συχνά χρησιµοποιούµενη αξία είναι η kwh ενέργειας που καταναλώνεται (είτε πρωτογενούς ενέργειας, που εκφράζεται σε ΤΙΠ, ή τελικής ενέργειας, εκφραζόµενη σε kwh). Εναλλακτικά, θα µπορούσε να χρησιµοποιηθεί µια χρηµατική αξία (π.χ. ευρώ) για να απεικονίσει τις δαπάνες για την ενέργεια, αλλά η τιµή αυτή µπορεί να εξαρτάται από διάφορες οικονοµικές παραµέτρους, όπως η αύξηση του πληθωρισµού της χώρας. Τέλος, µια επιλογή είναι επίσης και η ζήτηση ενέργειας (σε kw). Οι πιο συχνά χρησιµοποιούµενες παρονοµαστές περιλαµβάνουν: Τις µονάδες παραγωγής (κυρίως για εγκαταστάσεις παραγωγής). Την επιφάνεια ή τον όγκος (όπως η θερµαινόµενη επιφάνεια ή ο όγκος που καταλαµβάνουν γραφεία σε m 2 ή m 3 ). Οι χρήστες (σε κτήρια γραφείων, σχολεία, ξενοδοχεία, θέατρα...). Οι βαθµοηµέρες θέρµανσης (µε θερµοκρασία βάσης κατά κανόνα τους 18 C). Οι θεωρητικές ανάγκες, σε σύγκριση µε την πραγµατική κατανάλωση ενέργειας. Η επεξεργασία όλων των δεδοµένων που επιλέχθηκαν κατά το πρώτο στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης του κτηρίου / της µονάδας, επιτρέπει µια προκαταρκτική ανάλυση της συµπεριφοράς του ως προς την ενεργειακή κατανάλωση. Έτσι, κατά τη διάρκεια της επιτόπιας έρευνας των χαρακτηριστικών των ενεργειακών συστηµάτων, µπορεί να δηµιουργηθεί µια εικόνα για την ιστορική και εποχιακή συµπεριφορά ως προς την κατανάλωση ενέργειας. Χρησιµοποιώντας τα πρωτογενή δεδοµένα που έχουν επιλεγεί, είναι δυνατόν να παραχθούν χρονοδιαγράµµατα κατανάλωσης ενέργειας. Τέτοια χρονοδιαγράµµατα πρέπει να σχεδιαστούν, τουλάχιστον για τις ακόλουθες περιπτώσεις: - Χρονοδιάγραµµα κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε ωριαία ή ηµερήσια βάση, - Χρονοδιάγραµµα κατανάλωσης καυσίµου σε ηµερήσια βάση. Η διαδικασία της ενεργειακής επιθεώρησης οδηγεί στον τελικό καθορισµό του δυναµικού για εξοικονόµηση ενέργειας, µε τη χρήση δεσµευτικών µέτρων και απλών οικονοµικών δράσεων που δεν απαιτούν αξιολόγηση οικονοµικής απόσβεσης µέσω των σχετικών ενεργειακών µελετών. Επιπρόσθετα, οδηγεί σε ένα καθορισµό του δυναµικού εξοικονόµησης ενέργειας σε συγκεκριµένες περιοχές και συστήµατα, για περαιτέρω εξέταση σε ακόλουθο στάδιο, από ειδικούς ή από το διοικητικό προσωπικό του κτιρίου, όποτε αυτό είναι εφικτό. Οι δράσεις εξοικονόµησης ενέργειας πρέπει να κατηγοριοποιηθούν σε τρεις οµάδες, σύµφωνα µε το δυναµικό για εξοικονόµηση ενέργειας του συγκεκριµένου κτιρίου (υψηλό, µέτριο, χαµηλό). Η κατηγοριοποίηση περιλαµβάνει τον καθορισµό και την ποσοτικοποίηση των ενεργειακών δαπανών και την επισήµανση των µέτρων εκείνων τα οποία προσφέρουν το µεγαλύτερο δυναµικό για εξοικονόµηση. Άλλα θέµατα όπως η χρονική κλίµακα εφαρµογής, η απαιτούµενη επένδυση και η περίοδος αποπληρωµής αποτελούν κρίσιµα ζητήµατα για την υποστήριξη της απόφασης προτεραιοτήτων. Το επόµενο βήµα συνίσταται σε σωστή οικονοµική ανάλυση των καθορισµένων µέτρων εξοικονόµησης. Αυτή παρέχει εξαιρετικά πολύτιµες πληροφορίες για την αξιολόγηση της οικονοµικής βιωσιµότητας των µέτρων. Η απλούστερη πιθανώς τεχνική που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την αξιολόγηση ενός µέτρου είναι η ανάλυση αποπληρωµής. Η περίοδος 18

19 αποπληρωµής µπορεί να οριστεί ως το χρονικό διάστηµα που απαιτείται για να ανακτήσουµε το κόστος µιας επένδυσης. Με την λήξη της περιόδου αποπληρωµής, όλες οι δαπάνες κεφαλαίου του έργου θα έχουν ανακτηθεί και οποιαδήποτε επιπρόσθετη εξοικονόµηση κόστους που θα επιτευχθεί µπορεί να θεωρηθεί ως καθαρή εξοικονόµηση. Όσο πιο µικρή είναι η περίοδος αποπληρωµής, τόσο πιο ελκυστικό γίνεται το έργο. Το κύριο προϊόν µίας ενεργειακής επιθεώρησης είναι η παραγωγή των εκθέσεων ενεργειακής διαχείρισης. Οι εκθέσεις αυτές παίζουν πολύ σηµαντικό ρόλο ως προς την αποτελεσµατική γνωστοποίηση σηµαντικών πληροφοριών τόσο στους διευθυντές όσο και στους υπευθύνους για την λειτουργία, καθώς και σε όλους τους χρήστες των κτιρίων. Οι εκθέσεις αυτές πρέπει εποµένως να προσαρµόζονται για να ικανοποιούν τις διαφορετικές ανάγκες των αποδεκτών τους. Οι εκθέσεις θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο απλές και θα πρέπει να εστιάζουν στις περιοχές εκείνες στις οποίες εντοπίζεται σπατάλη ενέργειας. Η γλώσσα που χρησιµοποιείται θα πρέπει να είναι απλή και ακριβής, ενώ η έκθεση πρέπει να είναι σωστά δοµηµένη. Οι εκθέσεις των ενεργειακών επιθεωρήσεων θα πρέπει να εκδίδονται τακτικά έτσι ώστε να εντοπίζονται εγκαίρως οι πρακτικές που οδηγούν σε µεγάλη σπατάλη ενέργειας και να µην επιτρέπεται η εφαρµογή τους για µεγάλο χρονικό διάστηµα Το Πρόγραµµα Θεµατικές Ενότητες των µαθηµάτων Στάδιο πριν την επιθεώρηση / Ορίζοντας το πεδίο εφαρµογής µιας ενεργειακής επιθεώρησης Στάδιο πριν την επιθεώρηση / Σχηµατίζουν την οµάδα για την ενεργειακή επιθεώρηση Στάδιο πριν την επιθεώρηση / Εκτίµηση του χρονοδιαγράµµατος και του προϋπολογισµού Στάδιο πριν την επιθεώρηση / Συλλογή πληροφοριών για το κτήριο Στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης / Διεξαγωγή αυτοψία και µετρήσεις Στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης / Ανάλυση των δεδοµένων που συλλέγονται Στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης / Εκπόνηση Σχεδίων Εξοικονόµησης Ενέργειας Στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης / Λεπτοµερής ανάλυση των προτεινόµενων δυνατοτήτων διαχείρισης ενέργειας Στάδιο της ενεργειακής επιθεώρησης / Προετοιµασία της έκθεσης της ενεργειακής επιθεώρησης Στάδιο µετά την ενεργειακή επιθεώρηση / Εφαρµογή των δυνατοτήτων διαχείρισης ενέργειας Στάδιο µετά την ενεργειακή επιθεώρηση / Παρακολούθηση και επανεξέταση Ενδεχόµενο εισαγωγικό µέρος για µη τεχνικούς συµµετέχοντες: 19

20 - Ενέργεια και ηλεκτροπαραγωγή - Μονάδες µέτρησης - Καύση και εκποµπές CO 2 - Ηλεκτρική ενέργεια και κατανάλωση φυσικού αερίου, από την παραγωγή / εξαγωγή στην κατανάλωση - Αποδοτικότητα και εκποµπές κατά την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας - Τεχνικές µέτρησης που µπορεί να χρειαστούν σε µια ενεργειακή επιθεώρηση (για τις απλούστερες από τις απαραίτητες µετρήσεις) - Ανάλυση Κόστους Κύκλου Ζωής Ασκήσεις (πρακτική εξάσκηση) - Νο 1: Ανάλυση δεδοµένων του κτηρίου και των λογαριασµών των εταιριών κοινής ωφέλειας Ο κύριος στόχος αυτής της άσκησης είναι η αξιολόγηση των χαρακτηριστικών των ενεργειακών συστηµάτων και των προτύπων χρήσης της ενέργειας για το κτήριο. Τα χαρακτηριστικά των κτηρίων µπορούν να συλλεγούν από τα αρχιτεκτονικά / µηχανολογικά / ηλεκτρολογικά σχέδια ή από συζητήσεις µε τους χρήστες των κτηρίων. Τα πρότυπα χρήσης της ενέργειας µπορούν να ληφθούν από τη συλλογή των λογαριασµών κοινής ωφελείας κατά τη διάρκεια αρκετών ετών. Η ανάλυση της ιστορικής διακύµανση των λογαριασµών κοινής ωφελείας επιτρέπει στον ενεργειακό επιθεωρητή να κρίνει εάν υπάρχουν εποχιακές και καιρικές επιδράσεις στη χρήση ενέργειας του κτιρίου. Το σύνολο αυτών των στοιχείων µπορεί να ανακτηθεί µε τη βοήθεια ενός δοµηµένου και συνοπτικού ερωτηµατολογίου (η λεγόµενη φόρµα συλλογής δεδοµένων της Ενεργειακής Επιθεώρησης). Μερικά από τα καθήκοντα που πρέπει να εκτελεστούν σε αυτό το βήµα / πλαίσιο αυτής της άσκησης [µαζί µε τα βασικά αποτελέσµατα που αναµένονται από κάθε εργασία] είναι: Η συλλογή δεδοµένων από τις καταναλώσεις τουλάχιστον για τα τρία προηγούµενα έτη [για τον ιστορικού προσδιορισµό του τρόπου χρησιµοποίησης της ενέργειας]. Ο προσδιορισµός των τύπων καυσίµου που χρησιµοποιούνται [για τον προσδιορισµό του τύπου καυσίµου µε το µεγαλύτερο µερίδιο στη χρήση της ενέργειας]. Ο προσδιορισµός των προτύπων χρήσης ανά κατηγορία καυσίµου [για τον προσδιορισµό της αιχµής της ζήτησης ενέργειας ανά τύπο καυσίµου]. Κατανόηση της δοµής των τιµολόγιων των οργανισµών κοινής ωφέλειας (ενέργεια και ποσοστά ζήτησης) [για να αξιολογηθεί εάν το κτήριο θα χρεωθεί µε πρόστιµο για τη ζήτηση αιχµής και εάν µπορούν να αγοραστούν φθηνότερα καύσιµα]. Ανάλυση της επίδρασης των καιρικών συνθηκών στην κατανάλωση καυσίµου. Αναλύστε την κατανάλωση ενέργειας ανά είδος κτηρίου και µέγεθος (ένας δείκτης µπορεί να είναι η χρήση ενέργειας ανά µονάδα επιφάνειας) [συγκρίνετε τις τιµές που βρίσκετε µε τυποποιηµένους δείκτες]. - Νο 2: Επιθεώρηση διέλευσης 20

21 Από αυτό το στάδιο, θα πρέπει να προσδιοριστούν τα µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας. Τα αποτελέσµατα αυτού του βήµατος είναι σηµαντικά, δεδοµένου ότι καθορίζουν αν το κτήριο χρήζει περαιτέρω εργασιών ενεργειακής επιθεώρησης. Τα ευρήµατα θα πρέπει να συνοψίζονται σε µια άλλη συγκεκριµένη µορφή. Μερικά από τα καθήκοντα που εµπλέκονται σε αυτό το βήµα είναι τα εξής: Ο προσδιορισµός των ανησυχιών και των αναγκών των πελατών. Ο έλεγχος των τρεχόντων διαδικασιών λειτουργίας και τις συντήρησης. Καθορισµός των υφιστάµενων συνθηκών λειτουργίας του κύριου εξοπλισµού χρήσης της ενέργειας (φωτισµός, συστήµατα HVAC, κινητήρες, κλπ.). Υπολογισµός της χρήσης, για τον εξοπλισµό και το φωτισµό (πυκνότητα χρήσης ενέργειας και ώρες λειτουργίας). - Νο 3: Βασική χρήση ενέργειας Ο κύριος σκοπός αυτού του βήµατος / της άσκησης είναι η ανάπτυξη ενός βασικού µοντέλου που αντιπροσωπεύει την υφιστάµενη χρήση της ενέργειας και των συνθηκών λειτουργίας του κτηρίου. Το µοντέλο αυτό θα χρησιµοποιηθεί ως αναφορά για τον υπολογισµό της εξοικονόµησης ενέργειας λόγω κατάλληλα επιλεγµένων ΜΕΕ. Οι κυριότερες εργασίες που πρέπει να εκτελεστούν κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης / άσκησης είναι: Λάβετε και ελέγξτε τα αρχιτεκτονικά, µηχανολογικά, ηλεκτρολογικά σχέδια, και τα σχέδια ελέγχου. Ελέγξτε, δοκιµάστε και αξιολογήστε τον εξοπλισµό του κτηρίου για την αποτελεσµατικότητα, την απόδοση και την αξιοπιστία. Αποκτήστε τα χρονοδιαγράµµατα πληρότητας και λειτουργίας του εξοπλισµού (συµπεριλαµβανοµένου του φωτισµού και των συστηµάτων HVAC). Αναπτύξτε ένα µοντέλο αναφοράς για την χρήσης της ενέργειας του κτηρίου.. Βαθµονοµήστε το µοντέλο αναφοράς χρησιµοποιώντας τα δεδοµένα των λογαριασµών κοινής ωφέλειας / ή τα δεδοµένα από τις µετρήσεις. - Νο 4: Αξιολόγηση των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας (ΜΕΕ) Σε αυτή την άσκηση, συντάσσεται ένας κατάλογος των οικονοµικά αποδοτικών ΜΕΕ µε τη χρήση τόσο της εξοικονόµησης ενέργειας όσο και της οικονοµικής ανάλυσης. Συνιστώνται οι παρακάτω εργασίες: Προετοιµάστε έναν περιεκτικό κατάλογο των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας (χρησιµοποιώντας τις πληροφορίες που συλλέξατε κατά την επιθεώρηση διέλευσης). Προσδιορίστε την εξοικονόµηση ενέργειας, λόγω των διαφόρων µέτρων ΕΕ που αφορούν το κτήριο χρησιµοποιώντας το µοντέλο της βασικής ενέργειας χρήσης που έχετε εκπονήσει στο βήµα 3. Υπολογίστε το αρχικό κόστος που απαιτείται για την εφαρµογή των µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. 21

22 Αξιολογήστε τη σχέση κόστους-αποτελεσµατικότητας κάθε µέτρου εξοικονόµησης ενέργειας χρησιµοποιώντας µια οικονοµική µέθοδο ανάλυσης. - Νο 5: Προετοιµασία µιας έκθεσης ενεργειακής επιθεώρησης Η διαδικασία της Ενεργειακής Επιθεώρησης ολοκληρώνεται µε την παρουσίαση όλων των προτάσεων εξοικονόµησης ενέργειας µε τη µορφή συνοπτικής τεχνο-οικονοµικής έκθεση, η οποία συντάσσεται από τον Ενεργειακό Επιθεωρητή και υποβάλλεται στο διαχειριστή του κτηρίου / της µονάδα. Οι εργασίες που προβλέπονται είναι: Προσδιορισµός των χρηστών και των υπευθύνων του κτηρίου στους οποίους θα πρέπει να κοινοποιηθούν τα αποτελέσµατα του ελέγχου. Συµµετοχή αυτών των ατόµων στην διαδικασία εφαρµογής των µέτρων εξοικονόµησης. Τεχνικές υποβολής εκθέσεων που µπορούν να χρησιµοποιηθούν, οι οποίες διευκολύνουν την επικοινωνία µε το κοινό-στόχο. Άλλα εργαλεία επικοινωνίας που µπορούν να συµπληρώνουν τις εκθέσεις ελέγχου, όπως είναι τα ενηµερωτικά δελτία, οι παρουσιάσεις, οι διαλέξεις, τα σεµινάρια ή τα βίντεο µε στόχο την προώθηση της καλύτερης συµµετοχής των χρηστών των κτιρίων. Τυπική διάρθρωση του περιεχοµένου της έκθεσης της ενεργειακής επιθεώρησης Χρονοδιάγραµµα / διάρκεια Το µάθηµα µπορεί να χωριστεί σε τρία τουλάχιστον τµήµατα των 5 ωρών το καθένα, µε εντατικές ασκήσεις, ή σε τέσσερις µισές ηµέρες (4 x 4), εάν είναι απαραίτητο το εισαγωγικό µέρος για το µη τεχνικό κοινό. Θα πρέπει να παρέχεται ένα επαρκές χρονικό διάστηµα µετά από κάθε µάθηµα, ώστε οι συµµετέχοντες να µπορέσουν να ασχοληθούν µε τη συλλογή δεδοµένων. Για το µάθηµα των τριών ηµερών µε πεντάωρα για κάθε ηµέρα, θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο εβδοµάδες µετά το πρώτο µάθηµα, ή µία εβδοµάδα, αν για την τοπική αρχή οι λογαριασµοί για την ενέργεια καθώς και κάθε άλλο αναγκαίο δεδοµένα είναι ήδη διαθέσιµο και απλά πρέπει να οργανωθεί. Απαιτείται τουλάχιστον ένας µήνα ή περισσότερο χρονικό διάστηµα, ανάλογα µε τη χώρα και τις διαδικασίες πριν από την τρίτη ηµέρα του µαθήµατος, δεδοµένου ότι η δραστηριότητα συλλογής δεδοµένων µέσω των µετρήσεων, καθώς και η προετοιµασία των ενεργειακών διαγραµµάτων, γραφηµάτων, των ισοζυγίων, κλπ. είναι πολύ πιο χρονοβόρα. Καθώς η ενεργειακή επιθεώρηση είναι µια ολοκληρωµένη διαδικασία, που ξεκινά από τις διαδικασίες που απαιτούνται για να αποκτήσουµε επαρκή γνώση των χαρακτηριστικών της κατανάλωσης ενέργειας ενός κτιρίου ή µιας βιοµηχανικής µονάδας, και τελειώνει στον εντοπισµό και την ιεράρχηση των οικονοµικά αποδοτικών δυνατοτήτων εξοικονόµησης ενέργειας για τη µονάδα, µπορούµε να οργανώσουµε ένα ανεξάρτητο µάθηµα για τις αρχές της ενεργειακής επιθεώρησης (αυτό συµβαίνει µε πολλά σχετικά µαθήµατα που διεξάγονται σε όλο τον κόσµο στις µέρες µας). Στην περίπτωση αυτή, οι προαναφερόµενες ώρες του χρόνου είναι αρκετές µόνο για να παρουσιαστούν τα πολύ βασικά σηµεία των διαδικασιών της ενεργειακής επιθεώρησης. Επειδή υπάρχουν πολλοί τύποι ενεργειακής επιθεώρησης µε διαφορετικά επίπεδα λεπτοµέρειας, ο χρόνος που απαιτείται για την παροχή στους δυνητικούς ενεργειακούς επιθεωρητές όλα τα βασικά στοιχεία που πρέπει να ξέρουν προκειµένου να επιτελέσουν το έργο τους µε επάρκεια, αυξάνεται καθώς η βασική ύλη πηγαίνει από την "τυπική "- ή πρότυπη ενεργειακή επιθεώρηση σε πιο λεπτοµερές επίπεδο (" διαγνωστική "). Σε αυτή την περίπτωση, µπορεί να µην είναι αρκετές οι δύο πλήρεις εβδοµάδες κατάρτισης (ανάλογα και µε το γνωστικό υπόβαθρο των καταρτιζοµένων). 22

23 Συνέχεια Ο ειδικός (δηλαδή ο ειδικευµένος "εκπαιδευτής") θα πρέπει να είναι διαθέσιµος για µερικούς µήνες µετά το µάθηµα για την υποστήριξη των εκπαιδευόµενων και να προσπαθήσει να επιλύσει µαζί τους όλες τις δυσκολίες που µπορεί να παρουσιαστούν κατά τη συλλογή και επεξεργασία των δεδοµένων, κατά τον προσδιορισµό των ΜΕΕ, καθώς και κατά την προετοιµασία της τελικής έκθεσης της ενεργειακής επιθεώρησης. Η υποστήριξη µπορεί κατά κανόνα να παρέχεται µέσω συνδέσεων ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, τηλεφώνου ή βίντεο, ώστε να απλουστευθεί ο αριθµός των απαιτούµενων εγγράφων, αν και ορισµένα σηµεία, όπως π.χ. το πώς να χρησιµοποιηθεί ένας αναλυτής αερίων ή άλλου είδους όργανα µέτρησης ή ακόµα και η σωστή τοποθέτηση και τη σύνδεση αυτού του εξοπλισµού θα πρέπει να παρουσιαστούν επιτόπου (δηλαδή πρόσωπο µε πρόσωπο). Μπορούν να οργανωθούν συναντήσεις σε µικρότερες οµάδες που αποτελούνται από άτοµα από την ίδια περιοχή ή από οµάδες ατόµων που αντιµετωπίζουν τα ίδια πιο κοινά προβλήµατα που εµφανίζονται (όπως π.χ. η διάσταση ή αποστολή των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης). Σε αυτές τις συναντήσεις τα άτοµα που εµπλέκονται σε αυτές τις δραστηριότητες από διάφορες τοπικές αρχές είναι δυνατό να µοιραστούν τις εµπειρίες τους και να ενδυναµώσουν τις σχέσεις µεταξύ τους Πόροι / εγκαταστάσεις / απαραίτητα δεδοµένα Οι έρευνες για θέµατα ενέργειας αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της διαδικασίας επιθεώρησης και στοχεύουν στην αξιολόγηση των ενεργειακών ροών εντός των εγκαταστάσεων, ώστε να εντοπιστεί η σπατάλη ενέργειας και να διατυπωθούν συστάσεις για τη µελλοντική διαχείριση της ενέργειας της εγκατάστασης. Οι έρευνες για θέµατα ενέργειας, µε εξαίρεση τις ειδικές στοχευµένες έρευνες, καλύπτουν όλες τις πτυχές που αφορούν την ενεργειακή κατανάλωση της αντίστοιχης εγκατάστασης. Η ενεργειακή επιθεώρηση περιλαµβάνει λεπτοµερείς έρευνες για: τα χαρακτηριστικά διαχείρισης και εκµετάλλευσης της εγκατάστασης ή του οργανισµού: ποιος είναι υπεύθυνος για την ενέργεια και την πραγµατική κατανάλωση ενέργειας, τη χρήση του συγκεκριµένου χώρου ή κτηρίου, τις µηχανολογικές και ηλεκτρολογικές υπηρεσίες, τον αριθµό και το είδος των εργαζοµένων στο κτήριο, καθώς και τα σχέδια κατοικηµένων χώρων των κτηρίων, και των ελεύθερων χώρων, οι συνθήκες στο εσωτερικό των κτηρίων (θερµοκρασία αέρα, σχετική υγρασία, επίπεδα φωτεινότητας, κλπ), και οι πρακτικές λειτουργίας των µεγάλων µηχανηµάτων και του εξοπλισµού (περιγραφή του πεδίου, του είδους της τεχνολογίας, των διαδικασιών και των υπηρεσιών που χρησιµοποιούνται, και την διαθέσιµη τεχνική τεκµηρίωση), η παροχή ενέργειας σε διάφορες εγκαταστάσεις ενός οργανισµού: η λίστα µε το είδος των πηγών ενέργειας και η προέλευσή τους, το χρήση της ενέργειας σε µια εγκατάσταση, η λίστα µε τους µεγαλύτερους καταναλωτές θερµότητας και ενέργειας, η ποσοτικοποίηση της κατανάλωσης, τα προγραµµατισµένα και τα ολοκληρωµένα σχέδια στον τοµέα της αποτελεσµατικής κατανάλωσης ενέργειας και της προστασίας του περιβάλλοντος, η µονάδα και ο εξοπλισµός µέσα σε µια εγκατάσταση, ο τρόπος κατασκευής των κτηρίων. Η κουλτούρα διαχείρισης σε έναν οργανισµό µπορεί να έχει µεγάλη επίδραση στην κατανάλωση ενέργειας. Είναι εποµένως σηµαντικό να καθοριστεί η δοµή διαχείρισης και οι πρακτικές που σχετίζονται µε την προµήθεια και την κατανάλωση ενέργειας. Οι πρακτικές συντήρησης µπορεί 23

24 επίσης να έχουν άµεση επίδραση στην κατανάλωση ενέργειας, συνεπώς είναι σηµαντικό να καθοριστεί η συχνότητα και η ποιότητα των διαδικασιών συντήρησης, και να προσδιοριστούν τα νέα µέτρα συντήρησης που θα µπορούσαν να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισµού. Είναι επίσης σηµαντικό να προσδιοριστούν τα τιµολόγια και οι συµβάσεις προµήθειας σύµφωνα µε τις οποίες ο οργανισµός αγοράζει την ενέργεια που καταναλώνει. Αυτό θα επιτρέψει να διαπιστωθεί εάν ο οργανισµός αγοράζει την ενέργεια στη χαµηλότερη δυνατή τιµή. Άλλες σηµαντικές πτυχές που πρέπει να ελεγχθούν κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης περιλαµβάνουν την ανάλυση των προϋπαρχουσών ενεργειακών επιθεωρήσεων, η χρήση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, η γνώµη των χρηστών του κτηρίου σχετικά µε την ενέργεια που καταναλώνει το κτήριο και τις συνθήκες άνεσης, και ο κατάλογος του εξοπλισµού που καταναλώνει ενέργεια.. Προφανώς, η ακρίβεια της ενεργειακής επιθεώρησης εξαρτάται από τη συλλογή και την ύπαρξη καλής ποιότητας των δεδοµένων. Προκειµένου να εξασφαλιστεί η ακρίβεια, θα πρέπει να εφαρµοστούν κατάλληλες διαδικασίες συλλογής. Εάν χρησιµοποιηθούν πολύ λίγα δεδοµένα, η ανάλυση θα είναι χωρίς νόηµα. Αντίθετα, αν τα δεδοµένα που συλλέγονται είναι πάρα πολλά, θα είναι δύσκολη η διαδικασία ανάλυσης. Σε ορισµένες περιπτώσεις, τα δεδοµένα που προέρχονται από διάφορες πηγές µπορεί να είναι ασύµβατα µεταξύ τους, κάνοντας τις συγκρίσεις πολύ δύσκολες. Επιπλέον, µπορεί να προκληθούν σφάλµατα όταν οι µετρητές διαβάζονται λανθασµένα και επίσης, όταν οι µετρήσεις δεν καταγράφονται σωστά. Δεδοµένα από τιµολόγια: Η συλλογή δεδοµένων από τα τιµολόγια περιλαµβάνει τη συλλογή αρκετών λογαριασµών ΔΕΚΟ καθώς και τιµολόγια αγοράς καυσίµων, τη συγκέντρωση των δεδοµένων από αυτά και την εισαγωγή τους σε έναν υπολογιστή. Η ενεργειακή επιθεώρηση απαιτεί συνήθως τουλάχιστον 12 µήνες ανάλυσης ενώ το ιδανικό είναι µια ανάλυση για 36 µήνες. Πρέπει να εφαρµοστούν οι σωστές διαδικασίες ώστε να εξασφαλιστεί ότι καλύπτονται οι σωστές χρονικές περίοδοι. Είναι σηµαντικό κατά την διαδικασία συλλογής στοιχείων να εστιάσουµε στις ηµεροµηνίες κατανάλωσης και όχι στις ηµεροµηνίες χρέωσης. Δεδοµένα από µετρητές: Η ανάγνωση του µετρητή παρέχει µια χρήσιµη πηγή δεδοµένων για την ενέργεια. Ωστόσο, πολλά προβλήµατα µπορεί να εµφανιστούν και να µειώσουν την ακρίβεια των δεδοµένων, όπως η να χαθεί µια µέτρηση, να αλλαχθεί ο µετρητής, ή ακόµα να µην διαβαστούν οι ενδείξεις του µετρητή καθόλου. Ως εκ τούτου, οι ενδείξεις των µετρητών θα πρέπει να ελεγθούν και να διενεργηθούν αρκετές εξετάσεις. Για παράδειγµα, θα πρέπει να ελεγχθούν: ότι καταγράφεται ο σωστός αριθµός ψηφίων, ότι οι σηµερινές ενδείξεις είναι µεγαλύτερες από προηγούµενες ενδείξεις, ότι οι µετρήσεις είναι εντός των αναµενόµενων ζωνών κατανάλωσης ενέργειας, η ηµεροµηνία της ένδειξης του µετρητή. Η ανάγνωση των µετρητών και η καταγραφή των ενδείξεων µε το χέρι είναι µια χρονοβόρα διαδικασία η οποία ενισχύει την πιθανότητα λαθών. Τα έξυπνα συστήµατα µέτρησης παρέχουν µια εξαιρετική εναλλακτική λύση στην καταγραφή µε το χέρι, καθώς µπορούν να συνδεθούν µε µονάδες συλλογής δεδοµένων, αλλά αυτό δεν είναι πάντα δυνατό. Σε περιπτώσεις όπου οι υπάρχουσες µετρήσεις δεν είναι σε θέση να παράσχουν αρκετά αναλυτικές πληροφορίες για την κατανάλωση ενέργειας, µπορεί να χρειαστεί να εγκαταστήσετε επιπλέον 24

25 µετρητικό εξοπλισµό. Αν και αυτοί οι µετρητές παρέχουν λεπτοµερή και ακριβή στοιχεία, η εγκατάσταση του εξοπλισµού αυτού µπορεί να είναι ακριβή και απρόσφορη. Κατά τη διάρκεια επιτόπιας επίσκεψης, µπορούν να χρησιµοποιηθούν φορητές συσκευές για να εκτιµηθεί η διακύµανση ορισµένων παραµέτρων του κτηρίου, όπως η εσωτερική θερµοκρασία του αέρα, το επίπεδο φωτεινότητας, και η κατανάλωση ενέργειας ηλεκτρικής ενέργειας. Όταν απαιτούνται µακροχρόνιες µετρήσεις, χρησιµοποιούνται συνήθως αισθητήρες που µπορούν να συνδεθούν µε ένα σύστηµα συλλογής δεδοµένων όπου µετρώνται τα δεδοµένα και µπορούν να αποθηκευτούν και να είναι προσβάσιµα από απόσταση. Επιπλέον, τον τελευταίο καιρό, χρησιµοποιείται, επίσης η τεχνική της µη-παρεµβατικής παρακολούθησης φορτίου (ΜΠΠΦ) Οδηγίες κατάρτισης για τα ενεργειακά ισοζύγια Ένα ενεργειακό ισοζύγιο σε γενικές γραµµές δείχνει την αξιολόγηση της ενέργειας εντός µιας περιοχής, την είσοδο και την έξοδο της ενέργειας από τα όρια ενός συστήµατος. Πιο συγκεκριµένα για µια περιοχή, το ενεργειακό ισοζύγιο µπορεί να περιγραφεί συνθετικά ως η αξιολόγηση των ενεργειακών πόρων της περιοχής. Στην Ιταλία, ο νόµος 10/1991 αναφέρει ότι οι περιφέρειες και οι τοπικές διοικήσεις ("επαρχίες") έπρεπε να καταρτίσουν ένα σχέδιο για την ενέργεια που αποτελείται από ένα ενεργειακό ισοζύγιο, προτάσεις για δράσεις, τον εντοπισµό οικονοµικών πόρων, τον καθορισµό κατάλληλων στόχων ανάλογα µε την προτεραιότητα των ενεργειών, κλπ. Ο νόµος επέβαλε επίσης στους δήµους µε πάνω από κατοίκους - µε αποτέλεσµα να ελέγχει άµεσα την κατανάλωση πολλών χιλιάδων ΤΙΠ / έτος (τόνοι ισοδύναµου πετρελαίου) - την προετοιµασία ενός σχεδίου για τη χρήση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Ο σχεδιασµός, που περιλαµβάνει το ισοζύγιο, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο είναι ένα πολύπλοκο έγγραφο και στην αρχή υπήρξε µια "ad hoc" δράση του Εθνικού Οργανισµού Ενέργειας σε εθνικό επίπεδο. Υπήρξε επίσης µια προσπάθεια από τον εθνικό οργανισµό να δηµιουργήσει ένα επίσηµο εγχειρίδιο για το σχεδιασµό και την προετοιµασία του ισοζυγίου σε τοπικό επίπεδο, αλλά ποτέ δεν δόθηκε στη δηµοσιότητα, επειδή θεωρήθηκε υπερβολικά πολύπλοκο για έναν µεσαίου µεγέθους δήµου. Η µεγαλύτερη προσοχή σε µια περισσότερο αειφόρο ανάπτυξη άκµασε τις τελευταίες δεκαετίες όλο και περισσότερο σε τοπικό επίπεδο, οπότε υπήρξε ενδιαφέρον στο σχεδιασµό και στο ενεργειακό ισοζύγιο των δήµων και µπορούµε να βρούµε µερικά παραδείγµατα, συνήθως εµπνευσµένα από τον τοπικό και τον περιφερειακό σχεδιασµό. Αυτό το ενδιαφέρον στην Ιταλία, επιβεβαιώνεται από τη µαζική συµµετοχή στην πρωτοβουλία του Συµφώνου των Δηµάρχων, µε πάνω από (από περίπου απ όλο τον κόσµο µέχρι τον Μάρτιο του 2012) να έχουν υπογράψει µεταξύ των τοπικών αρχών, και πάνω από 300 ισοζύγια και τα σχέδια δράσης να έχουν υποβληθεί. Το εγχειρίδιο και τα πρότυπα του Συµφώνου για την ανάπτυξη του σχεδίου δράσης για την αειφόρο ενέργεια περνώντας µέσω του ισοζυγίου για την ενέργεια και τις εκποµπές έχουν ήδη εξαπλωθεί στην Ιταλία και την Ευρώπη και µπορούν να θεωρηθούν ως de facto πρότυπα. Πριν από την επιλογή των προτύπων και των οδηγιών του Συµφώνου ως ένα κοινό πρότυπο για τον πειραµατισµό, ελήφθησαν υπόψη και άλλες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ΕΕ, αλλά η διάδοσή τους ήταν αρκετά περιορισµένη και σε πολλές περιπτώσεις περιοριζόταν στους συµµετέχοντες στο ίδιο το έργο. Επιπλέον, η χρήση των διαδικασιών του Συµφώνου για το ισοζύγιο της ενέργεια και των εκποµπών 25

26 είναι το πρώτο βήµα για το σχέδιο δράσης για την αειφόρο ενέργεια, που απαιτείται από το Σύµφωνο το ίδιο, και έτσι καθίσταται χρησιµότερο σε πολιτικό επίπεδο. Οι κατευθυντήριες γραµµές για την κατάρτιση καλύπτουν πληροφορίες σχετικά µε το πώς να δηµιουργήσει ένα µάθηµα µε βάση τα προγράµµατα που εκτελούνται στις έντεκα χώρες καθώς και την εµπειρία που αποκτήθηκε κατά την προετοιµασία και όλες τις υποστηρικτικές δραστηριότητες για τη δηµιουργία των 7 ισοζυγίων ενέργειας και εκποµπών. Είναι δύσκολο να δοθούν ακριβείς πληροφορίες, δεδοµένου ότι υπάρχουν πολλές διαφορές µεταξύ των χωρών σχετικά µε τον τρόπο εύρεσης και συλλογής δεδοµένων. Οι πληροφορίες που παρέχονται στη συνέχεια είναι πολύ γενικές - δεν αναφέρονται σε µια συγκεκριµένη χώρα - και καλύπτουν τις πιο συνηθισµένες καταστάσεις που αντιµετωπίζουν κατά την κατάρτιση και τις δραστηριότητες υποστήριξης για την προετοιµασία του ενεργειακού ισοζυγίου Συµµετέχοντες Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα απευθύνεται στους τεχνικούς των τοπικών αρχών, αυτούς που θα συµµετέχουν στην αναζήτηση και επεξεργασία των δεδοµένων που είναι αναγκαία για τη δηµιουργία και την τακτική ενηµέρωση της του ενεργειακού ισοζυγίου και του ισοζυγίου των εκποµπών. Το µάθηµα δεν πρέπει να περιορίζεται µόνο στους µηχανικούς, αλλά πρέπει να είναι σαφές ότι ένα ισοζύγιο απαιτεί πολλούς υπολογισµούς και είναι απαραίτητο να αντιµετωπίζει την ενέργεια και τις χρήσεις της. Ο διαφορετικός τύπος εκπαίδευσης (τεχνική, επαγγελµατική, κ.λπ.) των τεχνικών θα πρέπει να διερευνηθεί πριν από την έναρξη των µαθηµάτων, προκειµένου να προσαρµοστούν οι ασκήσεις (δυσκολία και διάρκεια) και τα προαιρετικά θέµατα ανάλογα µε τα διαφορετικά άτοµα που συµµετέχουν στα µαθήµατα. Η εκπαίδευση θα πρέπει επίσης να λαµβάνεται υπόψη κυρίως όταν ασχολούµαστε µε πιο τεχνικά θέµατα, όπως η µετατροπή της ενέργειας, η επιλογή των συντελεστών εκποµπής, η µετατροπή των εκποµπών, κλπ. Ορισµένες γνώσεις στον τοµέα της ενέργειας, της καύσης / των εκποµπών CO 2 και του τοµέα της ενέργειας είναι υποχρεωτικές. Αλλιώς θα πρέπει να προστεθεί ένα επιπλέον µέρος του µαθήµατος για τους µη τεχνικούς συµµετέχοντες. Ένα µάθηµα µέσω Διαδικτύου καθώς και ένα µε τελικό τεστ θα µπορούσε να είναι ένας τρόπος για να ευθυγραµµίσει τη γνώση του κοινού, αλλιώς θα πρέπει να προστεθεί ένα πρώτο εισαγωγικό µάθηµα Κίνητρα Γιατί να συντάξουµε ένα ενεργειακό ισοζύγιο στο επίπεδο του δήµου; Το πεδίο εφαρµογής και η χρησιµότητα του ενεργειακού ισοζυγίου δεν είναι πάντα σαφή στους τεχνικούς και τους διαχειριστές των τοπικών αρχών. Είναι συνεπώς απαραίτητο να ξεκινήσουµε µε µια εισαγωγή για τους λόγους για τους οποίους πραγµατοποιούµε µια ασυνήθιστη και σε ορισµένες περιπτώσεις δύσκολη εργασία. Το ενεργειακό ισοζύγιο είναι το εργαλείο που δείχνει πώς η ενέργεια χρησιµοποιείται στην τοπική αρχή, κατά την υπό εξέταση περίοδο, και έτσι γίνεται το πρώτο βήµα για τη διαχείριση της ενέργειας σε τοπικό επίπεδο και η αναγκαία βάση για να ξεκινήσει ο ενεργειακός σχεδιασµός. Η διαχείριση της ενέργειας µπορεί να θεωρηθεί µια δραστηριότητα βραχυπρόθεσµη έως µεσοπρόθεσµη, ανάλογα µε τον χρόνο αποπληρωµής των εξεταζόµενων µέτρων από ενεργειακής και από οικονοµικής σκοπιάς, ενώ ο σχεδιασµός είναι µια δραστηριότητα µεσοπρόθεσµη. Η κατανοµή των ανθρώπινων και των οικονοµικών πόρων για αυτές τις δραστηριότητες απαιτούν την ύπαρξη πολιτικής βούλησης, αλλιώς, αλλά αυτός είναι ένα µακρύς δρόµος, µια συνεχή 26

27 δραστηριότητα των απαιτούµενων τεχνικών ώστε να αποδειχθούν, µέσα από τα αποτελέσµατα, το δυναµικό και να επιτευχθεί η συναίνεση σε όλα τα επίπεδα της διοίκησης. Λαµβάνοντας υπόψη την επιλογή της µεθόδου του Συµφώνου, καθώς επίσης, τα πιθανά οφέλη από την ένταξη στο Σύµφωνο, θα πρέπει αυτά να καταδειχθούν και να τονιστούν, µε µια ξεχωριστή παρουσίαση η οποία να είναι ευέλικτη και να µπορεί να παρουσιαστεί είτε στην αρχή ή σε µια στιγµή που ορισµένοι πολιτικοί ή υψηλόβαθµοι εργαζόµενοι θα είναι παρόντες στην εκπαίδευση. Τα οφέλη της ένταξης το Σύµφωνο δεν είναι µόνο αυτά που αφορούν τη δηµόσια εικόνα και τη συµµετοχή σε ένα διεθνές δίκτυο εταίρων µε παρόµοιες συµπεριφορές και που αντιµετωπίζουν παρόµοιες προκλήσεις, και ανταλλάσουν ιδέες και λειτουργικές λύσεις. Υπάρχουν και άλλα οφέλη (π.χ. χρηµατοδότηση, κατά προτεραιότητα στα προγράµµατα της ΕΕ, κλπ.) που θα µπορούσαν να διαφοροποιηθούν µε την πάροδο του χρόνου, έτσι θα πρέπει να εξηγηθούν η επικαιροποιηµένη κατάσταση ή ακόµα και οι πιθανές µελλοντικές εξελίξεις. Στους συµµετέχοντες πρέπει να δοθούν κίνητρα ώστε να επωφεληθούν πλήρως από τα µαθήµατα και µετά να µπορούν να ξεκινήσουν την αναζήτηση των δεδοµένων, την προετοιµασία και την ενηµέρωση σε τακτά χρονικά διαστήµατα του ενεργειακού ισοζυγίου. Το κίνητρο του ατόµου και της τοπικής αρχής θα πρέπει να ελέγχεται πριν από την εισδοχή στο σεµινάριο, παραδείγµατος χάρη, θα µπορούσε να ζητηθεί µια επιστολή κινήτρων, όπου κάθε συµµετέχων εξηγεί γιατί το ισοζύγιο είναι σηµαντικό για την τοπική αρχή (π.χ. µπορεί να αναφερθεί κάθε διοικητική πράξη που έχει σχέση µε τη δέσµευση ή την πρόθεση να συνταχθεί ένα ισοζύγιο ή τη συµµετοχή στο Σύµφωνο). Θα µπορούσε να είναι µια ενδιαφέρουσα άσκηση να συζητήσουµε και πάλι τα κίνητρα στο τέλος του µαθήµατος και να τα συγκρίνουµε µε αυτά των κινητήρων επιστολών Πρόγραµµα Θεµατικές ενότητες - Τι είναι το ενεργειακό ισοζύγιο και γιατί επενδύουµε χρόνο και πηγές σε αυτό. - Σύµφωνο των Δηµάρχων, τι είναι και γιατί η τοπική αυτοδιοίκηση θα πρέπει να αποφασίσει να λάβει µέρος σε αυτό; - Πρωτογενείς πηγές και τελική χρήση της ενέργειας - Συντελεστές µετατροπής IEA-Eurostat - Η δοµή ενός ενεργειακού ισοζυγίου - Ενεργειακή ζήτηση και ποιότητα ενέργειας - Οι ρόλοι ενός Δήµου, ιδιωτικός ως χρήστης και δηµόσιος ως ρυθµιστής. - Επιλογή των τοµέων που θα καλυφθούν (και οι απαιτήσεις του Συµφώνου) - Πηγές δεδοµένων - Σύµφωνο των Δηµάρχων, η βασική απογραφή των εκποµπών και το περίγραµµα του σχεδίου δράσης για την αειφόρο ενέργεια. - Δείκτες - Συντελεστές εκποµπών, τυπικοί και Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής, για καύσιµα, ηλεκτρική ενέργεια, ανανεώσιµες πηγές ενέργειας και συµπαραγωγή 27

28 - Συλλογή δεδοµένων και δυνατότητες. Κτήρια και δηµόσιος φωτισµός. Δεδοµένα από τους διανοµείς ενέργειας (άρθ. 6 της οδηγίας 2006/32/EΕ. Άλλες µέθοδοι: συνεντεύξεις, ερωτηµατολόγια, κλπ. - Οδικές και σιδηροδροµικές µεταφορές - Τοπική ηλεκτροπαραγωγή - Η επιλογή του έτους βάσης - Κανονικοποίηση, διόρθωση θερµοκρασίας, βαθµοηµέρες, ορισµοί και διεθνή πρότυπα - Υποδείγµατα για συµπλήρωση - Μερικά παραδείγµατα τυπικών µετρήσεων (χρήσιµα στην καλύτερη κατανόηση πιθανού επόµενου βήµατος: του σχεδιασµού) - Ρήτρες Ενδεχόµενο εισαγωγικό µέρος για τους µη τεχνικούς συµµετέχοντες: - Ενέργεια και ηλεκτροπαραγωγή - Μονάδες µέτρησης - Καύση και εκποµπές CO 2 - Ηλεκτρισµός και φυσικό αέριο, από την παραγωγή/εξόρυξη στην κατανάλωση - (Απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. εάν έχει εφαρµογή και εάν δεν επικαλύπτεται µε το µάθηµα του ενεργειακού εφοδιασµού) - Αποδοτικότητα και εκποµπές στην ηλεκτροπαραγωγή - Προσέγγιση της ανάλυσης του κύκλου ζωής Ασκήσεις - Πρώτη συνάντηση Ανάγνωση από κοινού των πινάκων και των διαγράµµατα των ενεργειακών ισοζυγίων: για µία Ευρωπαϊκή πόλη παρόµοιων διαστάσεων και, ενδεχοµένως, για µια από την ίδια χώρα ή ευρύτερη περιοχή, το καλύτερο θα ήταν να έχει τα ίδια ή παρόµοια χαρακτηριστικά. (Έπειτα οι συµµετέχοντες µελετήσουν τα ισοζύγια στο σπίτι, θα εµβαθύνουν, και στην επόµενη συνάντηση θα συζητηθούν από κοινού άλλα ενδιαφέροντα / ασαφή σηµεία), Άσκηση ώστε να γίνουν κατανοητές οι διαφορές της πρωτογενούς ενέργειας και της τελικής χρήσης της ενέργειας,, Συνοψίζοντας από κοινού τα βασικά βήµατα και τις πιθανές πηγές δεδοµένων. - Δεύτερη συνάντηση Μοιραστείτε κάποια από τα δεδοµένα που συλλέχτηκαν από τους συµµετέχοντες (συνήθως αυτά που είναι πιο εύκολο να συγκεντρωθούν: λογαριασµοί κατανάλωσης ενέργειας του ίδιου του δήµου, δηµόσια διαθέσιµα στατιστικά στοιχεία, κ.λπ.) ώστε να καταλάβουν ποια είναι τα σηµαντικά δεδοµένα και πώς να προετοιµάσουν το ηλεκτρονικό λογιστικό φύλλο για την οργάνωση τους, Άσκηση για τη µετατροπή της ενέργειας, 28

29 Συζήτηση µε όλους τους συµµετέχοντες σχετικά µε τη δραστηριότητα συλλογής δεδοµένων, την ανταλλαγή ιδεών για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν και τις πιθανές λύσεις, - Τρίτη συνάντηση Μοιραστείτε τα νέα δεδοµένα που συλλέχθηκαν (τα στατιστικά στοιχεία που διατέθηκαν κατόπιν αιτήσεως, τα δεδοµένα από τη δηµιουργία κτηµατολογίου των τοπικών αρχών, την κατανάλωση ενέργειας στην περιοχή από τους διανοµείς ενέργειας, κλπ.) Ασκήσεις για τη µετατροπή των εκποµπών και την επιλογή των συντελεστών µετατροπής (συντελεστές εκποµπών για την ηλεκτρική ενέργεια τυπικοί ή ΑΚΖ, κτλ.) Συζήτηση µε όλους τους συµµετέχοντες σχετικά µε τη δραστηριότητα συλλογής δεδοµένων, την ανταλλαγή απόψεων για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν και τις πιθανές λύσεις, Παραδείγµατα για το πώς να επεξεργαστούν και να παρουσιάσουν τα δεδοµένα και τις γραφικές παραστάσεις (π.χ. ροές ενέργειας µε διαγράµµατα Sankey, κ.λπ.) - (Ενδεχόµενο εισαγωγικό µέρος για τους µη τεχνικούς συµµετέχοντες) Ασκήσεις για την κατανόηση της διαφοράς των εννοιών της ισχύος και της ενέργειας σε διάφορες εφαρµογές, Άσκηση υπολογισµού των εκποµπών CO2 κατά την καύση Χρονοδιάγραµµα / διάρκεια Εάν το ακροατήριο ή µέρος αυτού δεν είναι τεχνικό, θα πρέπει να προστεθεί ένα εισαγωγικό µέρος που να καλύπτει τον τοµέα της ενέργειας, της καύσης / των εκποµπών CO2 (θεωρία, µονάδες µέτρησης, αλυσίδα εφοδιασµού, κ.λπ.). Θα µπορούσε να γίνει στην τάξη αν όλο σχεδόν το κοινό το επιθυµεί, είτε να γίνει µέσω υπολογιστή ώστε να οµογενοποιηθεί το κοινό. Το µάθηµα θα χρειαστεί τρεις µισές ηµέρες των 5 ωρών, µε αναλυτικές ασκήσεις, ή τέσσερις µισές ηµέρες, αν είναι απαραίτητο το εισαγωγικό µέρος για το µη τεχνικό κοινό. Θα πρέπει να παρέχεται ένα επαρκές χρονικό διάστηµα µετά από κάθε µάθηµα, έτσι ώστε οι συµµετέχοντες να µπορούν να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν τη δραστηριότητα συλλογής δεδοµένων. Για τα µαθήµατα των τριών µισών ηµερών θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο εβδοµάδες µετά το πρώτο µάθηµα, ή µία εβδοµάδα, αν τα τιµολόγια κατανάλωσης ενέργειας των τοπικών αρχών και τα στατιστικά στοιχεία των τοπικών είναι ήδη διαθέσιµα και απλά πρέπει να οργανωθούν. Τουλάχιστον ένας µήνας ή περισσότερος, ανάλογα µε τη χώρα και τις διαδικασίες απαιτούνται πριν από την τρίτη ηµέρα, δεδοµένου ότι η δραστηριότητα συλλογής στοιχείων από τους διανοµείς ενέργειας, και η συλλογή στοιχείων από το κτηµατολόγιο, κλπ. είναι πολύ πιο χρονοβόρες διαδικασίες. Το ενεργειακό ισοζύγιο και το ισοζύγιο εκποµπών είναι το άθροισµα των δράσεων για τη διαχείριση της περιοχής. Είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο, να προετοιµαστεί ένα ισοζύγιο χωρίς να το γνωρίζουµε επίσης τα δεδοµένα για τα κτήρια και τα συστήµατα, τον φωτισµό, τις συµβάσεις ενεργειακού εφοδιασµού, κλπ. Έτσι ένα µάθηµα για το ισοζύγιο θα πρέπει να είναι µέρος ενός ευρύτερου προγράµµατος κατάρτισης. 29

30 Αν το µάθηµα είναι αυτόνοµο, και δεν είναι ενσωµατωµένο µε άλλα µαθήµατα σχετικά µε την ανάλυση του εφοδιασµού, την διαδικασία της ενεργειακής επιθεώρησης, θα πρέπει να αξιολογηθεί αν θα πρέπει να προστεθούν µερικές µισές ηµέρες, προκειµένου να δωθούν µερικές συµβουλές για τα θέµατα αυτά, προσθέτοντας ακόµα και κάποιες ώρες / µισές ηµέρες σχετικά µε: το δυναµικό των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, τον εξωτερικό και τον εσωτερικό φωτισµό, τον τοµέα των µεταφορών (πιο σηµαντική για τις µεγαλύτερες τοπικές αρχές), τις µελέτες σκοπιµότητας, τον ενεργειακό σχεδιασµό, τις εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών (ESCO), τις ευκαιρίες που προσφέρει η χρηµατοδότηση από τρίτους και τα συστήµατα διαχείρισης της ενέργειας Συνέχεια Ο ειδικός θα πρέπει να είναι διαθέσιµος τους επόµενους µήνες (4-6) µετά το τέλος του σεµιναρίου, ώστε να υποστηρίξει τους εκπαιδευόµενους σε όλες τις δυσκολίες που θα συναντήσουν κατά τη συλλογή και επεξεργασία των δεδοµένων και στην προετοιµασία των ισοζυγίων ενέργειας και εκποµπών. Η στήριξη µπορεί τυπικά να είναι µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, του τηλεφώνου ή σύνδεσης µε εικόνα ώστε να απλοποιηθεί ό όγκος των εγγράφων. Μπορούν να οργανωθούν συναντήσεις σε µικρότερες οµάδες µε άτοµα από την ίδια περιοχή ή µε τα ίδια τυπικά προβλήµατα (π.χ. για την διάσταση ή την αποστολή των τοπικών αρχών). Σε αυτές τις συναντήσεις είναι δυνατό να µοιραστούν τις εµπειρίες τους και να ενδυναµώσουν τους δεσµούς µεταξύ των ατόµων που συµµετέχουν σε αυτές οι δραστηριότητες από διαφορετικούς οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης Πόροι / εγκαταστάσεις / απαραίτητα δεδοµένα Το πιο χρονοβόρο και σηµαντικό κοµµάτι του ενεργειακού ισοζυγίου είναι η συλλογή των δεδοµένων για την κατανάλωση. Ανάλογα, µε τις επιλογές, το ισοζύγιο θα καλύψει µόνο τις άµεσες καταναλώσεις (π.χ. κτήρια, δηµόσιος φωτισµός, κλπ) ή και τις έµµεσες (π.χ. κύκλος του νερού, διάθεση των αποβλήτων, τηλεθέρµανση, κ.λπ., εάν τα διαχειρίζεται ο δήµος ή κάποια δηµοτική επιχείρηση) που πληρώνονται από τη δηµόσια αρχή, την κατανάλωση των κατοικιών, τον τριτογενή τοµέα, τις µεταφορές και η τελικά τη βιοµηχανία. Ο καλύτερος τρόπος είναι να ζητήσουµε από τους συµµετέχοντες να φέρουν µαζί τους ορισµένα στοιχεία σχετικά µε την κατανάλωση στο δήµο. Με αυτόν τον τρόπο θα είναι δυνατόν να γίνει κάποια άσκηση µε πραγµατικά τοπικά δεδοµένα και να µοιραστούν οι εκπαιδευόµενοι τις εµπειρίες τους σχετικά µε τη συλλογή δεδοµένων. Επιπλέον, δεδοµένου ότι η συλλογή δεδοµένων συνήθως ξεκινά µε τους λογαριασµούς κατανάλωσης ενέργειας της τοπικής αρχής, θα υπάρξει η ευκαιρία (αν δεν έχει προγραµµατιστεί ένα µάθηµα για την ανάλυση του ενεργειακού εφοδιασµού ή έχει µόλις τελειώσει) να διευκρινιστούν οι θεµελιώδεις πτυχές των τιµολογίων ενέργειας, όπως είναι στην πραγµατικότητα ή όπως υπολογίζεται µε βάση τις ενδείξεις του µετρητή, την περίοδο αναφοράς, τους φόρους που ισχύουν - εφόσον διαφέρουν ανάλογα µε τη χρήση (π.χ. κτήρια, σχολεία, δηµόσιος φωτισµός, κλπ) - ή αν άλλοι φόροι (π.χ. δηµοτικά τέλη) καταβάλλονται µέσω των λογαριασµών κατανάλωσης ενέργειας. Για να έχετε µια σαφή εικόνα του χρόνου και των διαδικασιών για τη συλλογή των δεδοµένων, στην περίπτωση των ειδικών που καλούνται από το εξωτερικό χωρίς καµία εµπειρία στη χώρα, προτείνεται ιδιαίτερα να επικοινωνήσετε µε µια τοπική αρχή της χώρας που ήδη συµµετέχει στο ενεργειακό ισοζύγιο και στο ισοζύγιο των εκποµπών (π.χ. µέσω της λίστας των συµβαλλοµένων µερών του Συµφώνου), προτιµώντας κάποια µε παρόµοια στοιχεία µε εκείνα του δήµου που συµµετέχει στην κατάρτιση. 30

31 Τα δεδοµένα που απαιτούνται για το ισοζύγιο και θα πρέπει να συζητηθούν και να αναλυθούν κατά τη διάρκεια των ασκήσεων θα πρέπει να ζητηθούν από τον συµµετέχοντα αρκετό χρόνο πριν από την έναρξη της εκπαίδευσης. Επειδή είναι ιδιαίτερης σηµασίας αυτά τα δεδοµένα, θα πρέπει να αναφέρονται στους όρους συµµετοχής του. Το βέλτιστο είναι να έχουµε εκπαιδευόµενους σε κάθε µάθηµα, για να ενισχυθούν οι δυνατότητες αλληλεπίδρασης διαλόγου και ο χρόνος για ερωτήσεις / απαντήσεις. Εάν είναι παρόντα περισσότερα άτοµα, προτείνεται να υπάρχει ένας βοηθός στην τάξη κατά τη διάρκεια των ασκήσεων. Σε περίπτωση που οι εµπειρογνώµονες προέρχονται από το εξωτερικό, και δεν µιλούν τη γλώσσα του ακροατηρίου, συνιστάται ιδιαίτερα η ταυτόχρονη µετάφραση. Η διαδοχική µετάφραση είναι λιγότερο δαπανηρή και ευκολότερη, αλλά σχεδόν διπλάσια από την ώρα του µαθήµατος. Με τη διαδοχική µετάφραση δεν υπάρχει µόνο ο κίνδυνος της µείωσης προσοχή, αλλά απαιτείται και περισσότερος χρόνος για το ίδιο πρόγραµµα. Για τα µαθήµατα απαιτείται να υπάρχει µια παρουσίαση µεταφρασµένη στην επίσηµη γλώσσα της χώρας, ένας προβολέας, ενδεχοµένως οι διαφάνειες σε έντυπη µορφή για κάθε συµµετέχοντα και ένα δωµάτιο µε επαρκή χώρο και κατάλληλες θερµο-υγροµετρικές συνθήκες Οδηγίες κατάρτισης για την ανάλυση του ενεργειακού εφοδιασµού Οι απώτεροι στόχοι της ανάλυσης του ενεργειακού εφοδιασµού είναι επίσης συνήθως ασαφείς για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και στις περισσότερες περιπτώσεις για το σύνολο του δηµόσιου τοµέα. Σε πολλές περιπτώσεις, η ενέργεια δεν είναι ένα από τα κύρια κόστη για τη διοίκηση. Επιπλέον, είναι πολύ σπάνιο να βρεθεί η Διοίκηση να κατέχει µια συλλογή δεδοµένων κατανάλωσης ενέργειας τόσο από οικονοµική όσο και από φυσική άποψη. Πώς είναι δυνατό να προσδιοριστεί η σχέση µεταξύ τιµής και της κατανάλωσης; Πώς µεταβάλλεται η τιµή; Αυτές είναι οι πιο κοινές άλυτες ερωτήσεις που απευθύνονται στους υπαλλήλους του χρηµατοπιστωτικού τοµέα και του τοµέα διαχείρισης ενέργειας. Η γνώση των χαρακτηριστικών και της διάσταση της κατανάλωσης είναι το πρώτο βήµα προκειµένου να βρεθεί λύση για τη µείωση της κατανάλωσης ενέργειας µέσω της επαναδιαπραγµάτευσης των συµβάσεων προµηθειών ή της εύρεση ενός νέου προµηθευτή (ειδικά σε µια περίοδο αυξανόµενης ελευθέρωσης της αγοράς). Είναι, επίσης, σηµαντικό να υπενθυµίσουµε ότι η διαδικασία του ενεργειακού σχεδιασµού ξεκινά από το ποσό της ενέργειας που καταναλώνεται. Η διάσταση της κατανάλωσης είναι ένα ουσιαστικό βήµα για τον προσδιορισµό του πόσο συµφέρουσες είναι οι ΑΠΕ από οικονοµικής πλευράς, αλλά και στον προσδιορισµό της ποσότητας των δράσεων ενεργειακής απόδοσης Συµµετέχοντες Το πρόγραµµα κατάρτισης απευθύνεται σε τεχνικούς και διαχειριστές των τοπικών αρχών, αυτούς που θα συµµετέχουν στην αναζήτηση και επεξεργασία των δεδοµένων που είναι αναγκαία για την ανάλυση των λογαριασµών του ηλεκτρικού ρεύµατος των Δηµοσίων Αρχών στις οποίες εργάζονται. Το µάθηµα θα πρέπει να απευθύνεται σε δηµοσίους υπαλλήλους που εργάζονται στα τµήµατα προµηθειών, οικονοµικών και ενέργειας. Επίσης, είναι ευπρόσδεκτες τοπικές εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (ESCO) ή µηχανολογικές εταιρίες. Ορισµένες βασικές γνώσεις σχετικά µε 31

32 τους συντελεστές µετατροπής ενέργειας, την απελευθέρωση της αγοράς και των στατιστικών θα µπορούσε να είναι προαπαιτούµενες. Ένα µάθηµα µέσω Διαδικτύου καθώς και ένα µε τελικό τεστ θα µπορούσε να είναι ένας τρόπος για να ευθυγραµµίσει τη γνώση του κοινού, αλλιώς θα πρέπει να προστεθεί ένα πρώτο εισαγωγικό µάθηµα Κίνητρα Η ανάλυση του ενεργειακού εφοδιασµού είναι το εργαλείο που δείχνει πόση είναι η ενέργεια που αξιοποιείται από την τοπική αρχή, είναι ο λεγόµενος "λογαριασµός ενέργειας" της τοπικής αρχής. Η διαχείριση του ενεργειακού εφοδιασµού αποτελεί µια σύντοµη δραστηριότητα. Μια συντονισµένη προσπάθεια για τη συλλογή των δεδοµένων µπορεί να επιτρέψει σε εργαζοµένους στη διαχείριση ενέργειας και στην οικονοµική διεύθυνση να ολοκληρώσουν την εργασία. Ωστόσο, η πολιτική βούληση µπορεί να απλοποιήσει το έργο δηµιουργώντας συνέργειες από διαφορετικές υπηρεσίες και να ασκήσει την δέουσα πίεση στους προµηθευτές για την παροχή δεδοµένων. Το κίνητρο σε πολιτικό επίπεδο µπορεί να προέλθει από διάφορους λόγους: - Την ανάγκη να δηµιουργηθεί ένα σχέδιο για την ενέργειας σε µεσοπρόθεσµο µακροπρόθεσµο επίπεδο, - Σε βραχυπρόθεσµο επίπεδο, η έλλειψη χρηµάτων στον προϋπολογισµού της τοπικής αρχής, επιβάλλει τη µείωση του κόστους µέσω της οικονοµικής αποδοτικότητας, - Η υποχρέωση να ελεγχθούν οι δραστηριότητες των προµηθευτών. Στους συµµετέχοντες πρέπει να δοθούν κίνητρα για να επωφεληθούν πλήρως από το σεµινάριο και µετά να αναλάβουν την αναζήτηση των δεδοµένων, την προετοιµασία και την περιοδική ενηµέρωση του ενεργειακού ισοζυγίου. Εν τέλει η ανάλυση της κατανάλωσης αποτελεί ένα πρώτο βήµα για τη µείωση των δαπανών και τον σχεδιασµό για το µέλλον Πρόγραµµα Θεµατικές ενότητες - Τι είναι η ανάλυση του εφοδιασµού και γιατί καταναλώνουµε χρόνο και πόρους για αυτή. - Δοµή των τιµών ενέργειας: ηλεκτρισµός, φυσικό αέριο και τηλεθέρµανση (ενδεχοµένως) - Ηλεκτρική ενέργεια και κατανάλωση φυσικού αερίου, από την παραγωγή / εξαγωγή στην κατανάλωση - Απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας - Η δοµή της αγοράς ηλεκτρισµού και φυσικού αερίου - Πώς να διαβάσετε ένα λογαριασµό ενέργειας - Πηγές δεδοµένων και φόρτωση δεδοµένων - Καθορισµός των χαρακτηριστικών κατανάλωσης ενέργειας - Δείκτες - Σύγκριση διαφορετικών εφοδιασµών - Το συµβόλαιο ενεργειακού εφοδιασµού 32

33 - Μερικά παραδείγµατα τυπικών δεικτών, υπολογισµός, διατάξεις συµβάσεων, κριτήρια αξιολόγησης Ενδεχόµενο εισαγωγικό µέρος για τους µη τεχνικούς συµµετέχοντες: - Ενέργεια και ηλεκτροπαραγωγή - Μονάδες µέτρησης - Καύση και εκποµπές CO 2 - Δηµόσιες συµβάσεις (γενικές πληροφορίες). Ασκήσεις - Πρώτη συνάντηση Ανάγνωση από κοινού των τιµολογίων για το ηλεκτρικό και το φυσικό αέριο (κατά περίπτωση και για την τηλεθέρµανση) του Δήµου ώστε να γίνει κατανοητό ποια είναι τα σηµαντικά δεδοµένα και πώς να τα συλλέξουµε σε ηλεκτρονική µορφή. Είναι σηµαντικό να συλλέξουµε τους λογαριασµούς πριν τη συνάντηση και να ρίξουµε µια πρώτη µατιά σε κάθε τιµολόγιο σύµφωνα µε τους εθνικούς κανονισµούς. Άσκηση για τον εντοπισµό των διαφορετικών όρων στους λογαριασµούς, ειδικότερα για τον υπολογισµό της "Προσφοράς Ενέργειας», ως µέρος του συνόλου. Συζήτηση µε τους συµµετέχοντες για τις δυσκολίες που συνδέονται µε τη συλλογή των δεδοµένων. Θα µπορούσε να είναι χρήσιµο, εάν ο κάθε συµµετέχων έφερνε ένα αντίγραφο του λογαριασµού ενέργειας. - Δεύτερη συνάντηση Μοιραστείτε κάποια από τα δεδοµένα που περιλαµβάνονται στους όρους σύνδεσης και συλλέχτηκαν από τους συµµετέχοντες (συνήθως αυτά που είναι πιο εύκολο να συγκεντρωθούν: συµβόλαια από τον δήµο, συλλογή άλλων προσφορών που υπάρχουν στην αγορά, στατιστικά δεδοµένα) ώστε να καταλάβουν ποιες είναι οι σηµαντικές µεταβλητές που συγκρίνουµε και πώς να αξιολογήσουν δύο διαφορετικές προσφορές Άσκηση για τον υπολογισµό της τιµής µεταξύ διαφορετικών προσφορών. Συζήτηση µε όλους τους συµµετέχοντες σχετικά µε άλλους όρους εκτός από την τιµή εντός της σύµβασης. - Τρίτη συνάντηση Μοιραστείτε τα νέα δεδοµένα που συλλέχθηκαν από τους συµµετέχοντες και επεξεργαστείτε τους δείκτες (η συλλογή στατιστικών στοιχείων για τον πληθυσµό και τους κατοίκους είναι πολύ χρήσιµη για τον προσδιορισµό των δεικτών). Τα κριτήρια σύγκρισης θα πρέπει να συλλέγονται πριν από τη συνάντηση. Ασκήσεις για τη σύγκριση των δεικτών και της ανάλυσης των σηµείων αναφοράς. Συζήτηση µε όλους τους συµµετέχοντες σχετικά µε τα τελικά αποτελέσµατα που επεξεργάστηκε καθένας από τους συµµετέχοντες, την ανταλλαγή απόψεων για τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν και την ανακοίνωση των αποτελεσµάτων Χρονοδιάγραµµα/διάρκεια 33

34 Το µάθηµα θα χρειαστεί τρεις µισές ηµέρες των 2 ωρών, συµπεριλαµβανοµένων των ασκήσεων ή τέσσερις µισές ηµέρες, αν είναι απαραίτητο το εισαγωγικό µέρος. Θα πρέπει να παρέχεται ένα επαρκές χρονικό διάστηµα µετά από κάθε µάθηµα, έτσι ώστε οι συµµετέχοντες να µπορούν να ξεκινήσουν ή να συνεχίσουν τη δραστηριότητα συλλογής δεδοµένων. Για τα µαθήµατα των τριών µισών ηµερών θα χρειαστούν τουλάχιστον µια εβδοµάδα µετά το πρώτο µάθηµα, αν τα δεδοµένα των τοπικών αρχών είναι ήδη διαθέσιµα και απλά πρέπει να οργανωθούν. Τουλάχιστον ένας µήνας ή περισσότερος, ανάλογα µε τη χώρα και τις διαδικασίες απαιτούνται πριν από την τρίτη ηµέρα, δεδοµένου ότι η δραστηριότητα συλλογής στοιχείων από τους διανοµείς ενέργειας, και από τους λογαριασµούς είναι πολύ πιο χρονοβόρες διαδικασίες. Η ανάλυση της προσφοράς είναι το άθροισµα των δράσεων για τη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης από οικονοµικής πλευράς και η αφετηρία για την κατανόηση της κατανάλωσης ενέργειας της διοίκησης, προκειµένου να είναι σε θέση να την βελτιστοποιήσει αργότερα. Είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο, να προετοιµαστεί µια ανάλυση του εφοδιασµού, χωρίς να υπάρχει κάποια βασική γνώση για τις διαδικασίες σύναψης δηµοσίων συµβάσεων, την αγορά ενέργειας, και για τις συµβάσεις, κλπ.. Ταυτόχρονα, είναι πολύ φιλόδοξο και χρονοβόρο, αν το µάθηµα δεν ενσωµατώνει και άλλες δράσεις που στοχεύουν να χρησιµοποιήσουν τις πληροφορίες από την ανάλυση του εφοδιασµού για τη µείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Έτσι, µια σειρά µαθηµάτων για την ανάλυση του ενεργειακού εφοδιασµού θα πρέπει να είναι µέρος ενός ευρύτερου εκπαιδευτικού προγράµµατος διαχείρισης ενέργειας Συνέχεια Ο ειδικός θα είναι διαθέσιµος κατά τους επόµενους µήνες (1-2) µετά το τέλος του σεµιναρίου, ώστε να υποστηρίξει τους καταρτιζόµενους σε όλες τις δυσκολίες που σχετίζονται µε τη συλλογή και επεξεργασία των δεδοµένων και την προετοιµασία της ανάλυσης του εφοδιασµού. Η στήριξη µπορεί τυπικά να γίνει µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου, του τηλεφώνου ή της σύνδεσης µε εικόνα για ώστε να απλοποιηθεί ο όγκος των εγγράφων. Με βάση την εργασία που εκπονήθηκε κατά τη διάρκεια της κατάρτισης, ο ειδικός θα µπορούσε να υποστηρίξει τις τοπικές αρχές κατά τη διαδικασία του σχεδιασµού για την προετοιµασία τους στην υλοποίηση της δηµόσιας διαδικασίας εξεύρεσης νέων προµηθευτών ενέργειας. Παρέχει υποστήριξη για την προετοιµασία ενός εργαστηρίου όπου θα παρουσιαστούν τα αποτελέσµατα στους εµπλεκόµενους λήπτες αποφάσεων και στον κύριο διαχειριστή των τοπικών αρχών που εµπλέκονται Πόροι / εγκαταστάσεις / απαραίτητα δεδοµένα Ο εφοδιασµός θα µπορούσε να καλύψει τις άµεσες καταναλώσεις σε ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο ή / και τηλεθέρµανση (σε ορισµένες ειδικές περιπτώσεις και άλλων προϊόντων για τη θέρµανση, όπως είναι το υγραέριο). Κατά την επεξεργασία τα δεδοµένα θα πρέπει να αναλυθούν για κάθε µια από τις υπηρεσίες που διαχειρίζεται η τοπική αρχή (γραφεία, σχολεία, αθλητισµό, δηµόσιο φωτισµό, κλπ..). Οι κύριες πηγές θα είναι τα τιµολόγια και οι βεβαιώσεις των εταιρειών διανοµής. Μερικές φορές αυτή η εργασία είναι απαιτητική και µπορεί να απαιτήσει µήνες (αυτό εξαρτάται από το σηµείο παράδοσης και τον αριθµό των λογαριασµών). Θα γίνει επεξεργασία των δεδοµένων ανάλογα µε την περίοδο που εκδίδεται ο λογαριασµός (µηνιαία, διµηνιαία, τριµηνιαία...) προκειµένου να καθοριστεί η εικόνα της κατανάλωσης. 34

35 Λόγω της πολυπλοκότητας της εθνικής νοµοθεσίας σχετίζονται µε την φορολογία και τη δοµή των τιµολογίων, θα πρέπει να γίνει σαφής καθορισµός της τιµής στο στάδιο του σχεδιασµού. Προκειµένου να µπορούµε να συγκρίνουµε τις τιµές διαφόρων προσφορών θα είναι απαραίτητο να επικοινωνήσετε µε ορισµένους φορείς εκµετάλλευσης. Μερικές φορές µπορεί να είναι χρήσιµη µια προκαταρκτική αίτηση στην εθνική ρυθµιστική αρχή, σχετικά µε την κατάσταση της αγοράς και τον βαθµό της απελευθέρωσης. Όσον αφορά το ενεργειακό ισοζύγιο, το βέλτιστο είναι να έχουµε καταρτιζόµενους σε κάθε µάθηµα, ώστε να ενισχυθούν οι δυνατότητες αλληλεπίδρασης, ο διάλογος και ο χρόνος για ερωτήσεις / απαντήσεις. Εάν είναι παρόντα περισσότερα άτοµα, προτείνεται να υπάρχει ένας βοηθός στην τάξη κατά τη διάρκεια των ασκήσεων. Για τα µαθήµατα είναι απαραίτητο να υπάρχει µια παρουσίαση µεταφρασµένη στην επίσηµη γλώσσα της χώρας, ένας προβολέας, ενδεχοµένως οι διαφάνειες σε έντυπη µορφή για κάθε ένα συµµετέχοντα και µια αίθουσα µε επαρκή χώρο και την δυνατότητα ύπαρξης 3-4 υπολογιστών ώστε να µπορεί να οργανωθεί το κοµµάτι των ασκήσεων. 35

36 3. Ευρωπαϊκές ορθές πρακτικές Αυτή η ενότητα περιέχει µια σύντοµη περιγραφή της εφαρµογής της ενεργειακής διαχείρισης στην Ιταλία και την Ελλάδα, καθώς και του νοµικού πλαισίου για την εφαρµογή της που έχουν θεσπίσει αυτά τα δύο κράτη µέλη. Επίσης, παρουσιάζει µερικές από τις κυριότερες αποδεκτές διεθνείς ορθές πρακτικές στον τοµέα της ενεργειακής διαχείρισης (ΕΔ) Ιταλικό δίκτυο Ενεργειακών Διαχειριστών καθώς και άλλες υποστηρικτικές δράσεις στον το δηµόσιο τοµέα: εφαρµογή του νόµου 10/1991 και καινοτόµες δράσεις Εισαγωγή Ο νόµος 308/1982 επιβάλλει σε µεγάλους βιοµηχανικούς καταναλωτές µε πάνω από εργαζόµενους ή µε κατανάλωση άνω των ΤΙΠ / έτος, την υποχρέωση να ορίσουν έναν υπεύθυνο για την ορθολογική χρήση της ενέργειας (συνήθως αναφέρεται ως Ενεργειακός Διαχειριστής - ΕΔ). Παρά τον σηµαντικό αριθµό εταιρειών που συµµορφώθηκαν µε τον νόµο, και γνωστοποίησαν στο Υπουργείο τα στοιχεία για την κατανάλωση ενέργειας, η έλλειψη οργάνωσης στη διαχείριση των δεδοµένων που απέστειλαν οι Διαχειριστές και πάνω απ 'όλα η ανυπαρξία δραστηριοτήτων γύρω από αυτά τα θέµατα οδήγησαν στην αποτυχία του προγράµµατος µετά το πρώτο έτος εφαρµογής του νόµου. Μετά από εννέα χρόνια, οι νόµοι 9 και 10 της 9 ης Ιανουαρίου 1991, σχετικά µε την υλοποίηση του νέου Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια, θέσπισαν πολλές προηγµένες απαιτήσεις µε σκοπό την προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Το άρθρο 19 του Νόµου 10/1991 επέκτεινε τον υποχρεωτικό ορισµό σε ετήσια βάση των ΕΔ, όχι µόνο για στους µεγάλους καταναλωτές ενέργειας του βιοµηχανικού τοµέα που υπερβαίνουν τους ΤΙΠ / έτος, αλλά και στους καταναλωτές όλων των άλλων τοµέων που η κατανάλωση υπερβαίνει τους ΤΙΠ / έτος. Ο νόµος ορίζει επίσης, µε πιο συγκεκριµένο τρόπο το ρόλο του διαχειριστή και την επιβολή προστίµων σε εταιρείες και οργανισµούς που δεν τηρούν αυτή την υποχρέωση. Αυτή τη φορά, η εργασία της διαχείρισης του δικτύου των Ενεργειακών Διαχειριστών καθώς και της υποστήριξης και της ενίσχυσης αυτών ανατέθηκε στο FIRE, την Ιταλική Οµοσπονδία για την Ορθολογική Χρήση της Ενέργειας Το FIRE είναι ένας µη κερδοσκοπικός οργανισµός που ιδρύθηκε από την ENEA (την Ιταλική εθνική υπηρεσία για τις νέες τεχνολογίες, την ενέργεια και τη βιώσιµη οικονοµική ανάπτυξη) και από δύο ενώσεις, οι οποίες αντιπροσώπευαν τον Διαχειριστή Ενέργειας (την AIGE, Ιταλική Ένωση για τη Διαχείριση Ενέργειας, και τον EMC, Όµιλος Ενεργειακής Διαχείρισης) και συστάθηκε βάση του νόµου 308/1982. Στα επόµενα χρόνια, πολυάριθµοι νόµοι, διατάγµατα, καθώς και τεχνικά πρότυπα κατέστησαν σηµαντικό το ρόλο του ΕΔ που θα έπρεπε να έχει πλέον πολλές σύνθετες ικανότητες σε πολλούς τοµείς - όχι µόνο στην ενέργεια και στο περιβάλλον, αλλά και στα οικονοµικά και την επικοινωνία. Ο κύριος στόχος της δηµιουργίας αυτού θεσµού ήταν η στελέχωση των επιχειρήσεων µε σηµαντική κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας µε έναν εµπειρογνώµονα, ο οποίος να ασχολείται µε την 36

37 ανάλυση των ροών ενέργειας, να προωθεί µέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας και να υποστηρίζει την ανώτατη διοίκηση και τους φορείς χάραξης πολιτικής (στη Δηµόσια Διοίκηση), ώστε η αειφόρος ανάπτυξη να µπορέσει να συνεχίσει να διαδραµατίζει κεντρικό ρόλο στην ορθολογική χρήση και στη µείωση της κατανάλωσης ενέργειας.. Η εισαγωγή του θεσµού το ΕΔ αφορά διάφορους τοµείς, όπως τον δηµόσιο, τη βιοµηχανία, τις µεταφορές, τη γεωργία και το εµπόριο. Δεδοµένου ότι τα καθήκοντα του ΕΔ είναι οριζόντια, και έχουν σχέση µε κάθε θέµα που σχετίζεται µε τη χρήση της ενέργειας, ο ρόλος του/της συνδέεται µε κάθε νόµο και κανονισµό σχετικό µε την ενεργειακή αποδοτικότητα. Ένα από τα κύρια πλεονεκτήµατα που προέρχονται από την απόφαση της θέσπισης του υποχρεωτικού αυτού θεσµού για τους ενεργοβόρους φορείς (τόσο της βιοµηχανίας όσο και του τριτογενούς δηµόσιου τοµέα) είναι η δηµιουργία ενός εθνικού δικτύου, το οποία θα µπορούσε εύκολα να επεκταθεί σε ευρωπαϊκή κλίµακα, που θα µπορέσει να χρησιµοποιηθεί για τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών και την ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ των ΕΔ. Η ύπαρξη σχετικού νόµου για το διορισµό των ΕΔ δεν είχε µέχρι τώρα τα αναµενόµενα αποτελέσµατα. Είναι γεγονός ότι, οι κυριότερες αδυναµίες της αγοράς ήταν και εξακολουθούν να έχουν σχέση µε το γεγονός ότι: πολλές δηµόσιοι και αστικοί χρήστες δεν έχουν ορίσει ακόµα ΕΔ, η χαµηλή ιεραρχική θέση ορισµένων Ενεργειακών Διαχειριστών στη στελέχωση των εταιρειών τους, η ύπαρξη δυσκολιών ώστε να πειστούν τα κορυφαία στελέχη και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής όσον αφορά την υιοθέτηση των προτεινόµενων µέτρων. Ο κύριος στόχος άρθρου 19 του Ν. 10/1991 είναι ο διορισµός του Ενεργειακού Διαχειριστή σε κάθε επιχείρηση που καλύπτει τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν στις προηγούµενες παραγράφους. Ο ΕΔ έχει υποχρέωση να εξορθολογίσει τις τελικές καταναλώσεις, ώστε οι πρωτοβουλίες που αυτός / αυτή θα πάρει θα πρέπει να έχουν ισχυρό αντίκτυπο στο κοµµάτι της ζήτησης της ενέργειας, µε οφέλη για τους τελικούς χρήστες, τις επιχειρήσεις και φυσικά τη χώρα όσον αφορά την αειφόρο ανάπτυξη, την ανταγωνιστικότητα και την εξάρτηση από ξένες χώρες για πρωτογενή ενέργεια. Οι Ενεργειακοί Διαχειριστές ασχολούνται µε την υλοποίηση των δράσεων ενεργειακής αποδοτικότητας για τους τελικούς χρήστες (βιοµηχανίες και δηµόσια διοίκηση), επιτρέποντάς τους να προτείνουν και να εκτελούν σχεδόν κάθε είδος δράσης στον τοµέα αυτό. Μια έρευνα που πραγµατοποιήθηκε από το FIRE το 1998 κατέδειξε ενδιαφέροντα αποτελέσµατα: το 10% των ΕΔ απάντησε ότι σχεδόν το 65% τα τελευταία τρία χρόνια εφάρµοσε µέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας (π.χ. ανάκτηση θερµότητας, συµπαραγωγή, κλπ.). Η Ιταλία έχει εισαγάγει µια υποχρεωτική προσέγγιση, η οποία µπορεί να ενισχύσει την ικανότητα των εταιρειών να αντιµετωπίσουν την πρόκληση της αειφόρου ανάπτυξης. Πρέπει να τονιστεί ότι αυτό το είδος της υποχρεωτικής προσέγγισης εισήχθη όταν οι τιµές της ενέργειας ήταν ακόµα πολύ χαµηλά, που δείχνει µια αυξηµένη ευαισθησία για την ενεργειακή αποδοτικότητα και την προώθησή της. Η δηµιουργία ενός τέτοιου θεσµού πρέπει να είναι χρήσιµος για τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών και την ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ των ΕΔ. Ακόµη και αν οι σκοποί της δηµιουργίας αυτού του θεσµού ήταν πολύ υψηλοί, η αγορά έδειξε κάποιο είδος των αποτυχίας, που σχετίζεται µε το γεγονός ότι πολλοί δηµόσιοι και αστικοί χρήστες δεν έχουν ορίσει ακόµα ΕΔ, η χαµηλή ιεραρχική θέση ορισµένων Ενεργειακών Διαχειριστών στη στελέχωση των εταιρειών τους, η ύπαρξη δυσκολιών ώστε να πειστούν τα κορυφαία στελέχη και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής όσον αφορά την υιοθέτηση των προτεινόµενων µέτρων. 37

38 Η εφαρµογή και η εκτέλεση του προγράµµατος των ΕΔ διαφόρων οργανισµών και φορέων, στην Ιταλία, όπως: Το Υπουργείο οικονοµικής ανάπτυξης. Το Τµήµα Ενέργειας του Υπουργείου είναι ο κύριος υπεύθυνος για το πρόγραµµα των ΕΔ. Το Υπουργείο δίνει δεδοµένα στο FIRE και µπορεί να εκδίδει διατάγµατα, να εκδίδει νοµοθετικές πράξεις (π.χ. το νοµοθετικό διάταγµα 311/2006). FIRE. Η Ιταλική Οµοσπονδία για την ορθολογική χρήση της ενέργειας. Τα βασικά καθήκοντα του FIRE στο Πρόγραµµα των ΕΔ περιλαµβάνουν τις ακόλουθες πτυχές:: 1. Διαχείριση της βάσης δεδοµένων των ΕΔ, την υποστήριξη και κατάρτιση των ΕΔ, 2. Η συλλογή των προβληµάτων και διάδοση των βέλτιστων πρακτικών, 3. Διοργάνωση εργαστηρίων και συνεδρίων στην Ιταλία, µερικές φορές σε συνεργασία µε άλλους οργανισµούς (π.χ. ENEA), 4. Στήριξη σε επιχειρήσεις για τη διαδικασία ορισµού και για τις σχετικές ευκαιρίες, 5. Παρακολούθηση και προώθηση του ρόλου των ΕΔ, 6. Δηµοσίευση κάθε χρόνο ενός βιβλίου που έχει τα στοιχειά όλων των ΕΔ. ENEA. Η Ιταλική Εθνική Υπηρεσία για τις νέες τεχνολογίες, την ενέργεια και την αειφόρο οικονοµική ανάπτυξη. Σε συνεργασία µε το FIRE, το ΕΝΕΑ διοργανώνει επιµορφωτικά σεµινάρια για τους ΕΔ. Οργανισµοί υπόκεινται στην υποχρέωση. Οι εταιρείες που είναι υπεύθυνες για την εφαρµογή των υποχρεώσεων καθορίζονται από το Νόµο 10/1991 και µπορούν να χωριστούν σε τέσσερις τοµείς: - Βιοµηχανικό, - Μεταφορές, - Δηµόσιο, - Εµπορικό και τοµέα Υπηρεσιών. Η κυβέρνηση έδινε στην ΕΝΕΑ και στο FIRE περίπου /έτος µέχρι το 2000 για να ασκούν τις δραστηριότητές που σχετίζονται µε τους ΕΔ. Σήµερα το FIRE δεν λαµβάνει κανενός είδους οικονοµική ενίσχυση για τις δραστηριότητές αυτές, αν οι εκτιµήσεις των εξόδων για αυτές τις υποχρεώσεις υπολογίζεται σε περίπου / έτος Κανονιστικό Πλαίσιο Τα κύρια νοµικά και πολιτικά πλαίσια που ρυθµίζουν το ρόλο των ΕΔ είναι τα εξής: 1. Ο νόµος 308/1982 εισήγαγε την υποχρέωση ορισµού ΕΔ στις βιοµηχανίες που φθάνουν το όριο κατανάλωσης πρωτογενούς ενέργειας που ορίζεται από τον ίδιο τον νόµο, 2. Ο νόµος 10/1991 καθόρισε υποχρεώσεις για τις εταιρείες και τους οργανισµούς που καταναλώνουν πρωτογενή ενέργεια πάνω από ένα όριο, 3. Το Υπουργικό µνηµόνιο 219F 2/3/1992 καθόρισε τα κύρια καθήκοντα των ΕΔ που είναι η εφαρµογή του ενεργειακού ισοζυγίου, οι ενεργειακές επιθεωρήσεις και δράσεις ενεργειακής αποδοτικότητας, 4. Το Υπουργικό µνηµόνιο 226F 2/3/1993 όπου το FIRE θα διαχειρίζεται τη βάση δεδοµένων και το δίκτυο των ΕΔ. Επιπλέον, το FIRE θα υποστηρίζει και θα δίνει διαχειριστικές και τεχνικές συµβουλές στους ΕΔ. 38

39 5. Τα Νοµοθετικά Διατάγµατα 79/99 και 164/00. Η απελευθέρωση των αγορών ηλεκτρισµού και φυσικού αερίου έκαναν το ρόλο του ΕΔ πιο σύνθετο, 6. Στους ΕΔ στη Δηµόσια Διοίκησης δόθηκε ένας κεντρικός ρόλο όσον αφορά την υποχρεωτική έκδοση πιστοποιητικού για την ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων και στον έλεγχο των συµβάσεων παροχής υπηρεσιών ενέργειας, 7. Οι οργανισµοί που υπάγονται το θεσµό των EΔ και εκπληρώνουν αυτή την υποχρέωσή τους, µπορούν να συµµετέχουν άµεσα στο σύστηµα των λευκών πιστοποιητικών. Μια και δεν υπάρχει µια µέθοδος για την ακριβή την αξιολόγηση των επιπτώσεων αυτού του µέτρου, έχει γίνει µια προσπάθεια για να µάθουµε κάποια στοιχεία ώστε να γίνει µια ποσοτική ανάλυση. 39

40 Reference legislation Tasks Indicators Success and Fail factors Law 308/1983 Industrial enterprises withmore than toe of primary energy consumption or employes indicate an energy manager In the first year around 600 energy managers appointed No application for the next years; no knowledge about possible results The absence of a structure for managing the appointed energy managers implied the complete failure of the law with regard to this aspect Law 10/1991 Industrial enterprises with more then toe and other users with more then toe of primary energy consumption indicate an energy manager Ministerial memorandum 219/F 1992 The role and the ideal profile of the energy manager are defined together with the procedure to calculate theannual consumption in toe. Around appointed energy managers since A yearly book published by FIRE collect the appointed energy manager This time the presence of FIRE as dedicated Association to manage guarantees the appointment procedure Ministerial memorandum 226/F 1993 FIRE is given the task to manage the Energy Manager network and to give technical support to the appointed Energy Managers Energy Managers implement energy balances, audits and make energy efficiency proposals The yearly updated book with the references of organizations and energy managers, divided by activity sectors, stimulates the identification of the energy manager with their role, strenghten their confidence and the exchange of information bilateraly or in local/sectoral groups/network Number of audits and energy efficiency proposals implemented At least an estimated 30-40% of the appointed energy managers succeded in carring on the aimsof law 10/1991 withrespect to energy efficieny FIRE management and support of the Energy Managers network Energy Managers exchange information and experiences with FIRE and obtain technical support. Energy manager understand the importance of a continuous training and are able to enhance their skills Decree of the President of the Republic 412/1993 Number of undertaken support actions in the public sector Even if the use of RES is mandatory in new and restructured buildings only fewpublicadministration havefulfilled this obligation. The lack of central control and of public officers formation comported a failure. FIRE is participating in some action to overcome these problems Law 109/1994 Law 415/1998 Leg.Decree 157/1995 Leg.Decree 65/2000 Energy Manager role is broadened and becomes more complex for the changes in the regulatory framework and the liberalization of electricity and natural gas markets Number of energy performance and third party financing contracts stipulated Leg.Decree 79/1999 Leg.Decree 164/2000 Number of companies thatconsider the possibilityto change the supplier In many medium and large enterprises the responsibility for energy supply remains in the responsibility of other managers.this fact has the disadvantage ofpreventing the management to link energy supply and use in the enterprise (e.g. emission trading has not be considered on time since other managers didn't know it) Leg.Decree 311/2006 (trasposing directive 2002/91/EC) Energy Managers in the Public Administration are given a control role with respect to the mandatory energy efficiency declaration for buildings Number of accepted and refused acts There are no data available at national level to evaluate the success of the measures. Energy Managers can submit experiences and have a managerial and technical support from FIRE Min.Decrees 20/7/2004 setting up the white certificate system, an incentive mechanism for demand side energy efficiency measures Min. Decree 21/12/07 the organizationss obliged to appoint an EM and fulfilling the obligation can directly participate to the white certificate system (WhC). Number of organizations directly participating through their EM For the first couple of years the participation was marginal also due to the complexity of the mechanism and its relatively low economical value. With the new guidelines at the end of 2011, introducing a moltiplication facto, the interest and the participation are growing. Leg. Decree 115/08 (transposing directive 2006/32/EC) Implementing decrees have to be issued for the qualification/certification of energy service providers (energy experts and ESCo) and certification of energy management systems and energy audit All the needed technical standard have been issued (UNI 11339, UNI 11352, ISO 50001, UNI TR 11428), while implementing decree are missing. The number of certified energy experts, ESCOs and energy management systems In 2011 were certified a couple of ESCOs, around 20 energy experts and the first energy management system of a the public authority EMs of public sector are responsible for monitoring the energy service contracts Number of EMS responsable for monitoring the energy service contracts No data are available at the moment, just some personal communications with Ems Σχήµα 2: Συνολικό σύστηµα του νοµοθετικού πλαισίου για τη δηµιουργία και υποστήριξη του ρόλου του ενεργειακού διαχειριστή στην Ιταλία: Καθήκοντα, σχέσεις, δείκτες, επιτυχία και ανεπάρκεια. Όπως ειπώθηκε προηγουµένως, το πρόγραµµα των ΕΔ αλληλεπιδρά µε τα ακόλουθα µέσα πολιτικής: 40

41 Το Νόµο 308/1982. Με το νόµο αυτό θεσπίστηκε για πρώτη φορά ο θεσµός του ΕΔ στην Ιταλία για τον βιοµηχανικό τοµέα, αν και ο πραγµατικός ρόλος του EΔ καθορίστηκε µε σαφήνεια από το νόµο 10/1991. Το Προεδρικό Διάταγµα 412/1993. Το διάταγµα µπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο εργαλείο για τον µηχανισµό ελέγχου για όλες τις αστικές θερµικές µονάδες. Έδωσε ενδείξεις σχετικά µε τη θεµελιώδη σηµασία των µέτρων ενεργειακής αποδοτικότητας εισάγοντας επίσης τις υποχρεώσεις των θερµικών µονάδων. Το νοµοθετικό πλαίσιο για τα δηµόσια έργα. Η ΧΑΤ (χρηµατοδότηση από τρίτους), έδωσε την ευκαιρία στους ΕΔ να υλοποιήσουν δράσεις ενεργειακής αποδοτικότητας στο Δηµόσιο τοµέα, προκειµένου να εκπληρωθούν απαιτήσεις που δεν θα είχαν εκπληρωθεί λόγω έλλειψης οικονοµικών και χρηµατοδοτικών πόρων του δηµόσιου τοµέα. Οι Νόµοι 109/1994, και 415/1998, καθώς και τα Νοµοθετικά Διατάγµατα 157/1995 και 65/2000 αντιπροσωπεύουν τις πιο σηµαντικές νοµοθετικές πράξεις. Διατάγµατα για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας. Με την έναρξη της διαδικασίας απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας, ο ρόλος που διαδραµατίζει ο ΕΔ έχει αλλάξει. Στο νέο αυτό πλαίσιο, οι ΕΔ µπορούν να αγοράσουν ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο, ψάχνοντας για την καλύτερη και πιο συµφέρουσα προσφορά στην ελεύθερη αγορά. Οι δύο νοµοθετικές πράξεις πλαίσιο για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας είναι τα νοµοθετικά διατάγµατα 79/1999 και 164/2000. Το Νοµοθετικό Διάταγµα 311/2006. Με αυτό το διάταγµα έχει µεταφερθεί στο Ιταλικό δίκαιο η οδηγία 2002/91/ΕΚ για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, καθώς και οι απαιτήσεις των τοπικών αρχών να επιβεβαιώνουν τα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης των κτηρίων. Ο ρόλος των ΕΔ είναι ζωτικής σηµασίας στο πλαίσιο αυτό, επειδή πρέπει να ελέγχουν, και να υπογράφουν τις εκθέσεις ενεργειακής απόδοσης. Την Υπουργική Απόφαση 20/7/2004. Αυτό το διάταγµα καθορίζει τους στόχους εξοικονόµησης ενέργειας για το φυσικό αέριο και τους διανοµείς ηλεκτρικής ενέργειας εισάγοντας τη θέσπιση µηχανισµού που σχετίζεται µε το σύστηµα του λευκού πιστοποιητικού, αυτοί που έχουν λάβει άδεια να συµµετέχουν στο µηχανισµό είναι οι διανοµείς, οι Εταιρίες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών και οι ΕΔ (µε το υπουργικό διάταγµα 21/12/2007). Το Νοµοθετικό Διάταγµα 115/2008. Είναι η µεταφορά της οδηγίας 2006/32/ΕΚ σχετικά µε τις υπηρεσίες ενέργειας και ενεργειακής αποδοτικότητας. Εισάγει ένα άλλο καθήκον για τον EΔ: σε συµβάσεις παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (συµβάσεις προµήθειας θερµότητας), οι δηµόσιοι οργανισµοί πρέπει να καθορίζουν έναν τεχνικό για την παρακολούθηση της σύµβασης καθορισµένης απόδοσης. Εάν ο δηµόσιος φορέας υποχρεούται να διορίσει έναν EΔ, ο τελευταίος πρέπει να είναι ο τεχνικός σε αυτήν την περίπτωση. Το διάταγµα ορίζει επίσης τα τεχνικά πρότυπα για τις Εταιρίες Παροχής Ενεργειακών Υπηρεσιών, τους εµπειρογνώµονες σε θέµατα ενέργειας, τα συστήµατα διαχείρισης ενέργειας και τις ενεργειακές επιθεωρήσεις. Εκτελεστική υπουργικές αποφάσεις θα εκδοθούν για συγκρότηση των µηχανισµών πιστοποίησης ανάλογα µε αυτές τις τεχνικές προδιαγραφές. 41

42 Αξιολόγηση Ο αριθµός των ΕΔ κατά το πρώτο έτος ήταν 600. Το 2011, ο αριθµός των ΕΔ ανήλθε στους Το πρόγραµµα έχει εφαρµοστεί µε καλά αποτελέσµατα, αν αναφερόµαστε στον αριθµό των διορισµών. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν αναφερόµαστε στο βιοµηχανικό τοµέα, ενώ ο τριτογενής και ο δηµόσιος τοµέας µπορεί να τα πάει πολύ καλύτερα. Οι µη-βιοµηχανικοί χρήστες έχουν ένα χαµηλότερο όριο, και συχνά οι λογαριασµοί για την ενέργεια είναι ελάχιστοι σε σχέση µε το συνολικό ισοζύγιο πληρωµών, και έχει ως αποτέλεσµα για αυτόν τον τοµέα, ο διορισµός ενός ΕΔ να µην δικαιολογείται όπως στο βιοµηχανικό τοµέα. Οι τρέχουσες τιµές των συµβατικών καυσίµων και της ηλεκτρικής ενέργειας θα µπορούσαν να οδηγήσουν στην αλλαγή και στην αύξηση του αριθµού των διορισµένων ΕΔ. Πρέπει να πούµε ότι το FIRE δεν έχει πρόσβαση στα στοιχεία για την κατανάλωση των επιχειρήσεων, και είναι αδύνατο να γνωρίζει πόσες εταιρείες έχουν παραλείψει να διορίσει ΕΔ ενώ υποχρεούνται. Στην περίπτωση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι πιο εύκολο να γίνουν κάποιες εκτιµήσεις, δεδοµένου ότι το όριο των ΤΙΠ επιτυγχάνεται για πληθυσµό περίπου µε κατοίκων. Ενεργειακοί Διαχειριστές (που είχαν ή δεν είχαν την υποχρέωση) για το 2010 Γεωργία 57 Ενέργεια, Φ.Α, Ύδρευση και Αποχέτευση 292 Βιοµηχανίες 633 Υπηρεσίες Ενέργειας 83 Εµπόριο, δηµόσια πρόνοια και ξενοδοχεία, επισκευή οχηµάτων και πώληση καταναλωτικών αγαθών 134 Μεταφορές 408 Επικοινωνίες, ΜΜΕ, αθλητισµός και θεάµατα 37 Υποστήριξη των υπηρεσιών προς τις επιχειρήσεις, ενοικιάσεις, ταξιδιωτικά γραφεία Δηµόσια διοίκηση, δηµόσιες και ιδιωτικές υπηρεσίες 349 Οικονοµικές, ασφαλιστικές, επαγγελµατικές, επιστηµονικές και τεχνικές δραστηριότητες 122 ΣΥΝΟΛΟ Ο αριθµός των υποχρεωτικών ΕΔ είναι άτοµα ενώ των προαιρετικών 472. Λαµβάνοντας υπόψη επίσης τους τοπικούς διαχειριστές για οργανισµούς µε υποκαταστήµατα, ο συνολικός αριθµός φτάνει τους Σχήµα 3: Ενεργειακοί Διαχειρηστές για το Μια άλλη κρίσιµη πτυχή είναι η µη εφαρµογή κυρώσεων στους παραβάτες. Οι εταιρείες και η δηµόσια διοίκηση που δεν συµµορφώνονται µε την υποχρέωση δεν έχουν ποτέ υποστεί κυρώσεις Παράγοντες επιτυχίας και αποτυχίας 42

43 Το γεγονός ότι ο αριθµός δεν έχει πραγµατικά µειωθεί παρά το γεγονός ότι ο οικονοµικός µηχανισµός κυρώσεων ποτέ δεν έχει τεθεί σε δράση αποδεικνύει κατά κάποιον τρόπο ότι το πρόγραµµα θεωρείται χρήσιµο και καλό. Το FIRE εκτιµά ότι ο αριθµός των ιταλικών δήµων που θα πρέπει να ορίσουν έναν ΕΔ θα πρέπει να είναι περίπου 600. Αυτό σηµαίνει ότι µόνο το 30-50% των δήµων που είχαν υποχρέωση συµµορφώθηκε (αυτό είναι φυσικά, µόνο µια εκτίµηση) Ο νόµος δεν έθεσε κανένα είδος των οικονοµικών κυρώσεων και δεν προέβλεψε τη δηµιουργία µιας βάσης δεδοµένων για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας από όλες τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ιταλία, και είναι αυτός ένας από τους λόγους που το πρόγραµµα των ΕΔ δεν έχει επιδείξει τα καλύτερα αποτελέσµατα. Επιπλέον, ο νόµος 10/1991 απαιτεί να έχει καθοριστεί ο ΕΔ, όταν µια εταιρία υποχρεούται να έχει ΕΔ προκειµένου να έχει πρόσβαση στη δηµόσια χρηµατοδότηση, αλλά αυτό δεν φαίνεται να έχει εφαρµοστεί πάντα. Μια άλλη κρίσιµη πτυχή αφορά στις εταιρείες που θα ορίσουν ως ΕΔ έναν υπάλληλο ο οποίος δεν είναι ειδικός σε θέµατα ενέργειας, προκειµένου απλώς να τηρήσουν το Νόµο 10/1991. Ένα καλό εργαλείο για την ενίσχυση της εφαρµογής του Προγράµµατος των EΔ θα ήταν να δοθεί στο FIRE τη δυνατότητα να διαθέτουν στατιστικά στοιχεία σχετικά µε τις εταιρείες της κατανάλωσης, ώστε να καταστεί δυνατό να βρεθούν οι εταιρείες και βιοµηχανίες που δεν έχουν συµµορφωθεί µε την υποχρέωση Διαχείριση και υποστήριξη των Ενεργειακών Διαχειριστών από το FIRE Από το 1992, το FIRE έχει εργαστεί για την ανάπτυξη του δικτύου, αλλά και για τη δηµιουργία των διαφόρων µέσων υποστήριξης, όπως εργαστήρια, σεµινάρια, το περιοδικό Gestione Energia και την ιστοσελίδα καθώς και να συνταχθούν οδηγοί για τις τεχνολογίες, τους κανονισµούς, τις ευκαιρίες χρηµατοδότησης, και την απελευθέρωση της αγοράς. Το Gestione Energia είναι το τριµηνιαίο περιοδικό του FIRE το οποίο έχει περιλάβει µερικούς από αυτούς. Άλλοι είναι διαθέσιµοι από την ιστοσελίδα του FIRE. Εκτιµάται ότι περίπου άνθρωποι συµµετέχουν κάθε χρόνο στην εκπαίδευση / στα επαναληπτικά σεµινάρια που οργανώνονται από την ENEA και το FIRE, ενώ κάθε χρόνο 600 Ενεργειακοί Διαχειριστές από όλη την Ιταλία συµµετέχουν σε οργανωµένες συναντήσεις και ηµερίδες του FIRE. 43

44 Σχήµα 4: Συµµετέχοντες ενεργειακοί διαχειριστές στα σεµηνάρια του ENEA-FIRE Στο πλαίσιο του έργου e-quem ( ) αναπτύχθηκε ένα δωρεάν εκπαιδευτικό πρόγραµµα µέσω διαδικτύου, µε βάση την αρχική ανάλυση των αναγκών σχετικά µε την προσφορά και τη ζήτηση των εµπειρογνωµόνων της ενέργειας. Εκτός από τα συνήθη θέµατα (ενέργεια, περιβάλλον, νοµοθεσία, τεχνικά πρότυπα, ενεργειακή απόδοση, ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, συµβάσεις ενέργειας, κ.λπ.) καλύφθηκαν επίσης: η οργάνωση και η διαχείριση, η επικοινωνία και το µάρκετινγκ, η οικονοµία και η χρηµατοδότηση. Το FIRE συνεργάστηκε επίσης µε την ENEA το σε ένα πρόγραµµα που στόχευε στην ενίσχυση του ρόλου του Ενεργειακού Διαχειριστή στις περιφέρειες του στόχου 1 στην Ιταλία και στη δηµιουργία περιφερειακών τους δικτύων για την υποστήριξη του σχεδιασµού και της διαχείρισης των ενεργειακών θεµάτων των Περιφερειακών και Τοπικών Αρχών. Το FIRE ήταν επίσης ενεργό στη οµάδα εργασίας CEN-CENELEC BT-JWG-EM που ήταν επιφορτισµένη µε το καθήκον της ανάλυσης της ευκαιρίας για να εισαγάγει κάποια πρότυπα για τους Ενεργειακούς Διαχειριστές και Ειδικούς στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα (πρότυπα για τις εταιρίες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών, τα συστήµατα διαχείρισης ενέργειας, την εξοικονόµηση ενέργειας και τον υπολογισµό της αποδοτικότητας, τα λευκά και τα πράσινα πιστοποιητικά µελετήθηκαν επίσης από την ίδια την οµάδα εργασίας). Ως αποτέλεσµα παρήχθησαν ορισµένες συστάσεις στα µέσα του 2005 για την εφαρµογή των ευρωπαϊκών και εθνικών προτύπων για τα θέµατα αυτά. Με βάση αυτά, αναπτύχθηκαν τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τα συστήµατα διαχείρισης ενέργειας (ΕΝ 16001:2009) και τα σχετικά µε τις υπηρεσίες ενεργειακής απόδοσης (ΕΝ 15900:2010), και τα ιταλικά πρότυπα για τους ειδικούς σε θέµατα ενέργειας (UNI / CEI 11339:2009) και τις εταιρείες παροχής ενεργειακών υπηρεσιών (UNI / CEI 11352:2010). Επιπλέον, αναπτύχθηκε µια ιταλική τεχνική έκθεση (UNI / TR 11428:2011 CEI) σχετικά τις ενεργειακές επιθεωρήσεις, για να µην µείνει στάσιµη η παράλληλη εργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο σχετικά µε το pren Το FIRE δραστηριοποιείται επίσης στην προώθηση της υιοθέτησης των ενεργειακών συστηµάτων διαχείρισης µέσω ειδικών εθνικών εκδηλώσεων, µαθηµάτων και σεµιναρίων σε συνεργασία µε άλλους εθνικούς οργανισµούς, και µέσω της ιστοσελίδας του. Μεταξύ αυτών των δραστηριοτήτων το 44

45 FIRE - σε αναµονή της επίσηµης διαχείρισης από τον ιταλικό οργανισµό διαπίστευσης ζητά περιοδικά πληροφορίες από τους κύριους ιταλικούς φορείς πιστοποίησης και από άλλες πηγές για να ενηµερώνει µια λίστα στην ιστοσελίδα του µε τους πιστοποιηµένους οργανισµούς σύµφωνα µε το πρότυπο EN 16001/ISO EN ISO C.I.S.I.T. S.n.c. - ICIM SPA Genergia - Det Norske Veritas Italia- ISO Comau spa - BSI Group Luxottica - SGS Italia Hydronit S.r.l. - ICIM SPA Montaione (Δήµος) - Det Norske Veritas Italia Iecotec S.r.l. - ICIM SPA Ilsa spa - Certiquality SRL Intesa San Paolo - Det Norske Veritas Italia Irca Rica spa - BSI Group Lu.Ve S.p.A - ICIM SPA Lottomatica Group S.p.A. - Det Norske Veritas Italia M&IT Consulting - BSI Group Energest srl - BSI Group Nuova Solmine spa - Certiquality SRL Σχήµα 5: Ανεπίσηµος κατάλογος των οργανισµών και των φορέων πιστοποίησης στην Ιταλία που έχουν πιστοποιηθεί σύµφωνα µε τα EN και ISO Ενηµέρωση Μάρτιος Παράγοντες επιτυχίας και η αποτυχίας Το FIRE συνεχίζει τη λειτουργία του µέσω της οικονοµικής υποστήριξης της ΕΝΕΑ (περίπου ) που χορηγούσε το Υπουργείο Οικονοµικής Ανάπτυξης µέχρι το Κατά τα τελευταία χρόνια, λόγω κάποιων αλλαγών στην οργάνωση της ΕΝΕΑ, το FIRE θα έπρεπε να συνεχίσει χωρίς αυτή τη χρηµατοδότηση, οπότε η Οµοσπονδία έπρεπε να χρηµατοδοτήσει τις δραστηριότητές της από διαφορετικές πηγές (δηµιουργώντας υπηρεσίες µόνο τα µέλη). Το FIRE αποφάσισε να συνεχίσει να διαθέτει όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες διατίθενται σε όλους τους χρήστες, αλλά ούτως ή άλλως οι δυνατότητες του δικτύου έχουν µειωθεί. Για το λόγο αυτό, η ετήσια έκδοση για τους ΕΔ µπορεί να είναι χρήσιµη για τους ίδιους τους διαχειριστές για να τους παρέχει συνδέσεις µε άλλους συναδέλφους τους, ακόµα κι αν συλλέγει µόνο τα προσωπικά στοιχεία διορισµένου ΕΔ. Σε κάθε περίπτωση, µπορεί να θεωρηθεί ως χρήσιµο εργαλείο της δικτύωσης και της ανταλλαγής εµπειριών και απόψεων. Η προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας ήταν ο πιο σηµαντικός στόχος του νόµου 10/199. Αποτελεί ένα σηµαντικό αποτέλεσµα η ύπαρξη ενός µεγάλου αριθµού διορισµένων ΕΔ που εφάρµοσαν µέτρα ενεργειακής αποδοτικότητας, ακόµη και αν πολλοί από αυτούς δεν πέτυχαν σε αυτό. Τα τυπικά εµπόδια που αντιµετωπίζει ένας Ενεργειακός Διαχειριστής είναι τα ακόλουθα: - η ενέργεια δεν αποτελεί την κύρια δραστηριότητα της βιοµηχανίας, όπου εργάζεται ο ΕΔ, - τα ανώτερα διευθυντικά στελέχη συχνά δεν έχουν επίγνωση των ενεργειακών ζητηµάτων, - σε ορισµένες περιπτώσεις, οι ΕΔ δεν είναι σε θέση να µιλήσουν µε τον υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων σχετικά µε τις νέες αγορές (για παράδειγµα στελέχη προµηθειών), 45

46 - µερικές φορές, η έλλειψη οικονοµικών και χρηµατοδοτικών πόρων αποτελούν τα πιο χαρακτηριστικά εµπόδια για το ΕΔ. Για την επίλυση αυτών των προβληµάτων, υπάρχουν που µπορούν να εφαρµοστούν ορισµένες πιθανές λύσεις: - µπορεί να οργανωθεί µια επικοινωνιακή εκστρατεία για να δηµιουργηθεί µεγαλύτερη ευαισθητοποίηση σχετικά µε τα θέµατα της ενέργειας εν γένει, - οι ΕΔ θα πρέπει να λαµβάνουν µια ευρύτερη κατάρτιση, προκειµένου να αποκτήσουν περιβαλλοντικές, οικονοµικές και δεξιότητες επικοινωνίας, και όχι µόνον κατάρτιση σε τεχνικά θέµατα - οι ΕΠΕΥ και ο ρόλος τους θα πρέπει να προωθηθούν, δεδοµένου ότι µπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες οι οποίες περιλαµβάνουν χρηµατοδότηση από τρίτους (ΧΑΤ) και συµβάσεις ενεργειακής απόδοσης (ΣΕΑ), - την εξασφάλιση για τους ΕΔ ότι θα µπορούσαν να επωφεληθούν ως παροχή από ένα µέρος της εγγυηµένης εξοικονόµησης, µέσω ενεργειακών έργων και µέτρων, αυτό θα µπορούσε να θεωρηθεί ένα καλό κίνητρο για περισσότερες δράσεις ενεργειακής απόδοσης και την µεγαλύτερη εξοικονόµηση Ενεργειακός Διαχειριστής: ο µεταβαλλόµενος ρόλος του Η αγορά της ενέργειας αλλάζει γρήγορα µε την εφαρµογή των πολιτικών απελευθέρωσης και της διάχυσης της χρηµατοδότησης από τρίτους, των ΕΠΕΥ, µε τις νέες τεχνολογίες ενεργειακής απόδοσης και µε τις υψηλότερες τιµές της ενέργειας. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι ΕΔ πρέπει να είναι επαγγελµατίες και να µπορούν: - να παρακολουθούν και να διαχωρίζουν την κατανάλωση ενέργειας της βιοµηχανίας / εταιρείας τους, - να εξετάζουν και µελετούν τις ροές ενέργειας και να ελέγχουν αν υπάρχει κάποιο είδος εµποδίων στην ενεργειακή αποδοτικότητα, - να επαληθεύουν τις διαδικασίες Λ & Σ και συντάσσουν µελέτες σκοπιµότητας, - να αξιολογούν προτάσεις από παρόχους και εξωτερικές εταιρείες (ΕΠΕΥ) και να ασχολούνται µε τις συµβάσεις ηλεκτρικής ενέργεια και παροχής φυσικού αερίου στην ελεύθερη αγορά Προκειµένου να είναι σε θέση καλύψουν όλα αυτά τα διάφορα θέµατα, όπως προαναφέρθηκε, θα πρέπει να έχουν διάφορες ικανότητες, εκτός από τις τεχνικές ικανότητες: οι περιβαλλοντικές, οικονοµικές και επικοινωνιακές δεξιότητες πρέπει να προστεθούν στο «προφίλ του ΕΔ». Παράγοντες επιτυχίας και αποτυχίας Η ΕΝΕΑ και το FIRE διοργανώνουν από κοινού µαθήµατα κατάρτισης για ΕΔ, στα οποία συµµετέχουν 200 µε 400 άτοµα. Τα τελευταία χρόνια, ορισµένα πανεπιστήµια άρχισαν να προσφέρουν µεταπτυχιακά και σειρές µαθηµάτων για τη διαχείριση της ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση. 46

47 Ένα θέµα που συνδέεται µε την διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας είναι - όπως προαναφέρθηκε - η ανάγκη να ενταχθεί η λειτουργία της διαχείρισης της ενέργειας στην αγορά ενέργειας, γιατί όπου αυτές οι λειτουργίες παραµένουν διαχωρισµένες, είναι δύσκολο να επιτευχθούν οι καλύτερες τιµές και να σχετίζονται οι τιµές της ενέργειας µε θέµατα όπως η εφαρµογή της οδηγίας ΟΠΕΡ ή της οδηγίας για την εµπορία εκποµπών. 47

48 Ο αντίκτυπος του προγράµµατος Είναι σχεδόν αδύνατο να προσδιοριστεί η καθαρή επίπτωση του Προγράµµατος των ΕΔ και το ίδιο µπορούµε να πούµε για την αποτελεσµατικότητά του, καθώς δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί η εξοικονόµηση ενέργειας που προέρχεται από τις δράσεις ενεργειακής απόδοσης των ΕΔ. Έρευνες από το FIRE µπορούν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά δεν επαρκούν για τον προσδιορισµό του καθαρού αποτελέσµατος του Προγράµµατος. Επίσης, η αποδοτικότητα του προγράµµατος από την πλευρά του κόστους είναι δύσκολο να υπολογιστεί: όπως είπαµε παραπάνω, το 2000, το άµεσο κόστος για την κυβέρνηση εκτιµάται στα Στα χρόνια που ακολούθησαν ήταν ουσιαστικά ασήµαντη. Το κόστος για τις εταιρείες είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Σύµφωνα µε µια πρόσφατη έρευνα του FIRE, µπορούµε να πούµε ότι ο µέσος µισθός ενός ΕΔ είναι περίπου ανά έτος, πράγµα που σηµαίνει ότι θα πρέπει να επιτευχθεί εξοικονόµηση τουλάχιστον της ίδιας τάξης, ώστε να δικαιολογείται η παρουσία του στην εταιρεία. Αν θεωρήσουµε ότι θα προκύψει εξοικονόµηση ενέργειας κατά 10% ανά έτος, προκύπτει ότι τα τιµολόγια για την ενέργεια για την εταιρεία πρέπει να είναι περίπου για να δικαιολογήσει την πρόσληψη του διαχειριστή Συµπεράσµατα Μπορούµε να πούµε ότι το πρόγραµµα πέτυχε καθώς ένας µεγάλος αριθµός ΕΔ έχουν αναλάβει καθήκοντα µε την πάροδο των ετών, και έχουν υλοποιηθεί πολλά µέτρα ενεργειακής απόδοσης, τόσο στο δηµόσιο όσο και στον ιδιωτικό τοµέα, επιτυγχάνοντας καλές επιδόσεις σε νοσοκοµεία, κτήρια, σούπερ µάρκετ καθώς και στο βιοµηχανικό τοµέα χάρη στις τεχνολογίες ενεργειακής αποδοτικότητας (αποδοτικού φωτισµού, αποτελεσµατικές λύσεις για θέρµανση και ψύξη, συµπαραγωγή, αποδοτικοί ηλεκτρικοί κινητήρες, κ.λπ.) που συνεισέφεραν στην εξοικονόµηση ενέργειας. Οι ΕΠΕΥ µπόρεσαν να επιτρέψουν να πραγµατοποιηθούν έργα, για τα οποία υπήρχε έλλειψη πόρων που εµπόδιζαν την υλοποίησή τους. Στο µέλλον, µε τη µεγαλύτερη διάχυση του συστήµατος, ο αριθµός των λευκών πιστοποιητικών που αποκτούν άµεσα οργανισµοί στους οποίους υπάρχουν ΕΔ θα αποτελέσει πιθανώς έναν δείκτη της επιτυχίας του Προγράµµατος. Ο EΔ στην Ιταλία έχει τη δυνατότητα της συµµετοχής σε ένα δίκτυο, το οποίο το διαχειρίζεται ένας ειδικός οργανισµός (FIRE), και στο οποίο τους δίνει τη δυνατότητα µε ευκολία να ανταλλάξουν προβλήµατα, λύσεις και ορθές πρακτικές. Στα πλαίσια του Προγράµµατος των ΕΔ, ένας ΕΔ θα πρέπει να πληροί συγκεκριµένες απαιτήσεις: θα πρέπει να είναι εµπειρογνώµονας σε θέµατα ενέργειας, να συντάσσει κάθε χρόνο το ενεργειακό ισοζύγιο σε λογιστικά φύλλα, να διαχειρίζεται την αγορά ενέργειας κα να υπολογίζει το κόστος για την προµήθεια ηλεκτρικής ενέργειας, φυσικού αερίου και άλλων καυσίµων, να έχει την ικανότητα να προετοιµάσει ενεργειακές επιθεωρήσεις, να έχει την ευθύνη για τη χρήση της ενέργειας σε θερµική µονάδα, να ελέγχει την πιστοποίηση των κτηρίων. Φυσικά, δεν είναι εύκολο να βρει κανείς όλες αυτές τις ικανότητες σε ένα άτοµο, έτσι ώστε σε πολλές περιπτώσεις είναι καλύτερα να σκεφτούµε τον ΕΔ ως τον συντονιστή ενός µέρους του προσωπικού µε διαφορετικές ικανότητες σε ζητήµατα ενέργειας. 48

49 Όπως έχει ήδη λεχθεί στις προηγούµενες παραγράφους, ο νόµος 10/91 κάλυψε µόνο ένα µέρος των στόχων. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι οι πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις της εφαρµογής του νόµου 10/91 στο δηµόσιο τοµέα βρίσκονται σε µεσαίες-µεγάλες πόλεις, καθώς σε µικρούς δήµους παρατηρείται έλλειψη πόρων. Σε όλους τους τοµείς οι ΕΔ µπορούν να γίνουν ένα εργαλείο στα χέρια των τοπικών φορέων χάραξης πολιτικής ώστε να γνωρίσουν τα προβλήµατα και τις πιθανές λύσεις και να τους υποστηρίξουν στην εφαρµογή κανονισµών, που βασίζονται στην άµεση εµπειρία στον τοµέα, οι οποίες είναι εφικτές και µπορούν να εφαρµοστούν Η Ελληνική εµπειρία στην Ενεργειακή Διαχείριση Η πολιτική για την Ενεργειακή Αποδοτικότητα στην Ελλάδα Η πολιτική για την ενεργειακή απόδοση στην Ελλάδα καθορίζεται από το Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΔΕΑ) για την περίοδο , το οποίο υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η συνολική στρατηγική του ΣΔΕΑ βασίζεται στη δηµιουργία µιας αποτελεσµατικής αγοράς ενέργειας, και στην αξιοποίηση της τεχνολογίας αιχµής στον τοµέα της ενέργειας. Ο κύριος στόχος του ΣΔΕΑ είναι να επιτευχθεί µείωση κατά 9% της κατανάλωσης ενέργειας µέχρι το 2016, δηλαδή να εξοικονοµηθούν TWh και να ενισχυθεί η ενεργειακή αυτονοµία της χώρας. Το ΣΔΕΑ προβλέπει τις ακόλουθες κατηγορίες µέτρων: Οριζόντια µέτρα. Αυτά τα µέτρα δεν συνδέονται άµεσα µε οποιοδήποτε τοµέα οικονοµικής δραστηριότητας. Υποστηρίζουν παρεµβάσεις, όπως η καθιέρωση προτύπων για την ενεργειακή απόδοση, νοµοθετικές πρωτοβουλίες όσον αφορά την ενεργειακή απόδοση (όπως την ενσωµάτωση της οδηγίας 2006/32 στο εθνικό νοµοθετικό πλαίσιο), τα συστήµατα µέτρησης της ενέργειας, την κατάρτιση καθώς και άλλες πρωτοβουλίες που οδηγούν στην προσαρµογή των σύγχρονων εργαλείων και τεχνικών. Διατοµεακά µέτρα τα οποία αφορούν στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, στην εφαρµογή των συστηµάτων διαχείρισης της ενέργειας στον τοµέα των υπηρεσιών και στον δηµόσιο τοµέα και την προώθηση της συµπαραγωγής και τηλεθέρµανσης. Μέτρα στον δηµόσιο τοµέα, όπως η υποχρεωτική εφαρµογή των «πράσινων δηµοσίων συµβάσεων», η εγκατάσταση ηλιακών συστηµάτων, η εφαρµογή ενός ολοκληρωµένου ενεργειακού σχεδίου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, η δηµιουργία γραφείων παροχής υπηρεσιών ενέργειας και η ταξινόµηση των Δήµων ανάλογα µε την ενεργειακή τους κατανάλωση. Τα µέτρα που αφορούν στην ενεργειακή απόδοση στα κτήρια του δηµόσιου τοµέα έχουν υλοποιηθεί µε την έκδοση της κοινής υπουργικής απόφασης (ΚΥΑ η Δ6/Β/14826/2008 για «µέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και την εξοικονόµηση ενέργειας στο δηµόσιο τοµέα», προβλέπει τη µη επιλεξιµότητα των δηµόσιων δαπανών για αγορά εξοπλισµού που καταναλώνει υψηλή ενέργεια, και τον ορισµό επόπτη της ενέργειας σε κτήρια του δηµόσιου τοµέα), ενώ η εφαρµογή των πράσινων δηµοσίων συµβάσεων έχει ξεκινήσει µε το Νόµο 3855/2010 "µέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση και τις ενεργειακές υπηρεσίες». Ο νόµος προβλέπει την έκδοση υπουργικών αποφάσεων που θα καθορίσουν τις προδιαγραφές σχετικά µε τις συµβάσεις του δηµόσιου τοµέα. Η εγκατάσταση ηλιακών συστηµάτων έχει ξεκινήσει σε εθνικό επίπεδο µε το νέο πρόγραµµα «Φωτοβολταϊκά στις Στέγες». Τα µέτρα που αφορούν τα ολοκληρωµένα σχέδια ενεργειακής απόδοσης και ταξινόµησης δεν έχουν ξεκινήσει ακόµη. 49

50 Μέτρα στον τοµέα των µεταφορών, όπως η οικολογική οδήγηση, η αντικατάσταση των παλαιών αυτοκινήτων, τα φορολογικά κίνητρα, η έναρξη ποσόστωσης των νέων οχηµάτων σε δηµόσιους στόλους, η ανάπτυξη των σχεδίων κινητικότητας που αποσκοπούν στο να µεγιστοποιήσουν τη χρήση των δηµόσιων µέσων µεταφοράς. Επιπλέον, το ΣΔΕΑ επικεντρώνεται στην βελτίωση των διαδικασιών συλλογής ενεργειακών δεδοµένων, ανάλυσης και πρόβλεψης. Για το σχεδιασµό και την εφαρµογή παρέχει, επίσης, καλά στοχοθετηµένες εκστρατείες προώθησης, σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, µε στόχο να κινητοποιήσει και να ευαισθητοποιήσει τους ανθρώπους ώστε να µεγιστοποιηθούν τα αποτελέσµατα των µέτρων ενεργειακής απόδοσης. Αναµένεται ότι η εφαρµογή του ΣΔΕΑ θα συµβάλει στη σηµαντική µείωση των συµβατικών καυσίµων και της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ παράλληλα ενισχύει την περαιτέρω διείσδυση του φυσικού αερίου και των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό σύστηµα της χώρας. Ειδικά όσον αφορά το βιοµηχανικό τοµέα, το µέτρο µε τίτλο "Κίνητρα για την υποχρεωτική εφαρµογή των Συστηµάτων Διαχείρισης Ενέργειας» αποσκοπεί στην εφαρµογή των Συστηµάτων Διαχείρισης Ενέργειας (ΣΔΕ) στη βιοµηχανία. Η εφαρµογή αυτού του µέτρου αναµένεται να οδηγήσει στην εξοικονόµηση ενέργειας στη βιοµηχανία κατά 1%. Η κυβέρνηση θα επιδοτήσει βιοµηχανίες µε ανά κλάδο. Η «Προώθηση εθελοντικών συµφωνιών" στη βιοµηχανία στοχεύει στη δηµιουργία ενός Προγράµµατος Εθελοντικής Συµφωνίας βασισµένο σε υπάρχοντα Ευρωπαϊκά Προγράµµατα. Το µέτρο θα εφαρµοστεί σε όλες τις βιοµηχανίες που δεν περιλαµβάνονται στο Σύστηµα Εµπορίας Εκποµπών (ΣΕΕ). Ο πυρήνας των συµφωνιών αυτών είναι το σχέδιο δράσης, το οποίο θα περιλαµβάνει τους στόχους, την προσέγγιση για την επιλογή των εταίρων, τα οφέλη και τα κίνητρα (εκτός επιδοτήσεων). Μέσω του Σχεδίου Δράσης οι βιοµηχανίες δεσµεύονται για την υλοποίηση συγκεκριµένων µέτρων που αποσκοπούν στη µείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Οι βιοµηχανίες που επιθυµούν να γίνουν εταίροι θα λάβουν βοήθεια, συµβουλές και τεχνική βοήθεια από τα Εθνικά Σηµεία Επαφής για τη διαµόρφωση και την εκτέλεση του "Σχεδίου Δράσης" Η αγορά της Ενεργειακής Απόδοσης στην Ελλάδα και ορισµένες επιλεγµένες πρακτικές EΔ Μέχρι στιγµής, η αγορά ενεργειακής αποδοτικότητας στις υπηρεσίες λειτουργεί από συµβουλευτικές εταιρείες που παρέχουν υπηρεσίες στους χρήστες τελικής ενέργειας, συµπεριλαµβανοµένης της προµήθειας και της εγκατάστασης του ενεργειακά αποδοτικού εξοπλισµού, την παροχή ενέργειας, ή / και ανακαίνιση κτηρίων, τη συντήρηση και λειτουργία, τη διαχείριση εγκαταστάσεων, όπως οι Εταιρείες Παροχής Υπηρεσιών Ενέργειας (ΕΠΥΕ). Επιπλέον, υπάρχουν και κατασκευαστές ενεργειακής τεχνολογίας και / ή οι χονδρέµποροι, οι οποίοι παρέχουν ενεργειακές υπηρεσίες ευθυγραµµιζόµενοι µε τα προϊόντα που πωλούν. Μερικά από αυτά τα προϊόντα σχετίζονται µε την ενεργειακή απόδοση, άλλα αφορούν τις ΑΠΕ. Αυτοί δεν αναλαµβάνουν κανένα οικονοµικό κίνδυνο όσον αφορά την παροχή προϊόντων ή υπηρεσιών τους. Η προσέγγιση των ΕΠΕΥ δεν έχει εφαρµοστεί ευρέως στη χώρα ακόµη. Δύο εταιρείες λειτουργούν ως ΕΠΕΥ, ενώ οι πάροχοι ΥΕΑ είναι οι κύριοι φορείς για την ενεργειακή απόδοση στον τοµέα της αγοράς των υπηρεσιών. Τέλος, υπάρχουν δύο κύριες επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας στον τοµέα της ενέργειας η ΔΕΗ και η ΔΕΠΑ).. 50

51 Με τα ακόλουθα τµήµατα του τριτογενή τοµέα έχουν κατά καιρούς εµπλακεί σε πιλοτική βάση οι πάροχοι ΥΕΑ και οι ΕΠΕΥ: Σχολεία πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης Τοπικές αυτοδιοίκησης (δήµοι, επαρχίες, περιφέρειες) Υγεία/Νοσοκοµεία Ξενοδοχεία/Φιλοξενία Βιοµηχανία. Όσον αφορά στο βιοµηχανικό τοµέα, έχουν γίνει µια σειρά από εφαρµογές για την ενεργειακή απόδοση σχετικά µε τη διαδικασία παραγωγής. Ο οικιακός τοµέας δεν είχε καµία σηµαντική εξέλιξη ακόµα. Η µικρής κλίµακας ΣΗΘ, η ανάκτηση θερµότητας και τα ηλιακά θερµικά συστήµατα είναι οι κύριες υπηρεσίες που παρέχονται στο βιοµηχανικό τοµέα. Ο ξενοδοχειακός και ο τοµέας των Δηµοσίων Κτηρίων, εφαρµόζουν πρόσθετα µέτρα για την ενεργειακή απόδοση κατά τη διάρκεια της ανακαίνισης. Οι διαθέσιµες τυπολογίες χρηµατοδότησης των ΥΕΑ που χρησιµοποιούνται είναι: ΕΠΕΥ και χρηµατοδότηση από Κατασκευαστές/Χονδρέµπορους, χρηµατοδότηση των χρηστών ενέργειας / πελατών καθώς και Χρηµατοδότηση από Τρίτους (ΧΑΤ) από τις τράπεζες για τα µεγάλα έργα. Η αργή αύξηση της ανάπτυξη των ΥΕΑ οφείλεται στην καθυστερηµένη εφαρµογή των νοµικών και θεσµικών οργάνων για την έναρξη και τη βιωσιµότητα των ΕΠΕΥ. Αυτό περιλαµβάνει την έλλειψη σαφών και υποστηρικτικών διαδικασιών σύναψης συµβάσεων και την απουσία καθοδήγησης σε θέµατα συµβάσεων και διοικητικά για την επιλογή, τον έλεγχο και την αποπληρωµή των ενεργειακών υπηρεσιών. Κίνητρα που σχετίζονται µε την εφαρµογή της ενεργειακής απόδοσης και µε τις εφαρµογές ΑΠΕ είναι είτε µε τη µορφή φορολογικών εκπτώσεων (για τη χρήση των θερµικών ηλιακών συστηµάτων για ζεστό νερό χρήσης ή φωτοβολταϊκά συστήµατα) ή χρηµατοδότηση των επιλέξιµων δαπανών (για τους σταθµούς συµπαραγωγής ή η χρήση των ΑΠΕ) µέσω του Εθνικού Αναπτυξιακού Νόµου και του Ελληνικού ΕΣΠΑ (Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς), τα οποία εν µέρει υποστηρίζονται από τα κοινοτικά διαρθρωτικά ταµεία. Στα εµπόδια περιλαµβάνονται παράγοντες όπως: Η χαµηλή ευαισθητοποίηση, η έλλειψη πληροφόρησης και ο σκεπτικισµός από την πλευρά της ζήτησης στην αγορά ενεργειακών υπηρεσιών. Περιορισµένη κατανόηση της ενεργειακής απόδοσης και των ΣΕΑ από τα χρηµατοπιστωτικά ιδρύµατα. Το µικρό µέγεθος των έργων προκαλεί απροθυµία στις τράπεζες να το χρηµατοδοτήσουν. Υψηλή αντίληψη του κινδύνου από τεχνικής και επιχειρηµατικής απόψεως. Νοµικά και ρυθµιστικά πλαίσια, συµπεριλαµβανοµένων των διοικητικών εµποδίων και περιορισµένη υποστήριξη της κυβέρνησης. Τα πρωτόκολλα µέτρησης και επαλήθευσης για την εξασφάλιση εγγυήσεων καλής εκτέλεσης δεν είναι κατανοητά. Έλλειψη κινήτρου. Οι πιθανές ανάγκες για ΥΕΑ αφορούν τόσο στον δηµόσιο τοµέα (εκπαιδευτικά ιδρύµατα, δηµόσια κτίρια, νοσοκοµεία), όσο και στον ιδιωτικό (βιοµηχανίες εµπορικά κέντρα, κτήρια γραφείων, ξενοδοχεία, πισίνες, σπίτια κλπ). Η αγορά παρουσιάζει ευκαιρίες για ανάπτυξη. Δεδοµένου του πολύ 51

52 µικρού µεγέθους των υφιστάµενων ενεργειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα, υπάρχουν πολλές περισσότερες δυνατότητες για συνεργασίες (π.χ. βιοµηχανικές και µεταποιητικές ενώσεις) παρά για ανταγωνισµό. Προς το παρόν όµως, οι συνθήκες δεν είναι σαφείς, δεδοµένου ότι δεν εφαρµόζεται το νοµοθετικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου οι δυνητικοί εταίροι έχουν άλλες προτεραιότητες. Οι συχνότερα εγκεκριµένες και ελπιδοφόρες στρατηγικές µάρκετινγκ στην αγορά ΥΕΑ περιλαµβάνουν: Την αύξηση της διάδοσης των πιθανών υπηρεσιών και των έργων των ΕΠΕΥ Ένα κατάλληλο σύστηµα διαπίστευσης για την αξιόπιστες και εξειδικευµένες ΕΠΕΥ Ανάπτυξη προγραµµάτων χρηµατοδότησης από τράπεζες στην γραµµή των υπηρεσιών τους Τυποποίηση της µέτρησης εξοικονόµησης και επαλήθευσης Κρατική στήριξη µέσω σαφούς και απλού νοµικό πλαίσιο Τα Δηµόσια κτήρια να αποτελέσουν το παράδειγµα Επιβολή διεθνών συµφωνιών για περιβαλλοντικά ζητήµατα (Κοπεγχάγη 2010). Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι, µέχρι τα µέσα του-1999, σε όλα τα κυβερνητικά και δηµόσια κτήρια είχαν ιδρυθεί Γραφεία Διαχείρισης Ενέργειας (ΓΔΕ) που είχαν την ευθύνη για το σχεδιασµό µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. Είχε προβλεφθεί συγκεκριµένο χρονοδιάγραµµα δράσης. Καθορίστηκαν διαδικασίες και αρµοδιότητες και προτάθηκαν σχέδια δράσης. Ωστόσο, η διαδικασία αυτή δεν εφαρµόστηκε ποτέ στην πράξη, και το ζήτηµα επανέρχεται σε ισχύ αυτές τις µέρες µε τον επόπτη ενέργειας σε κτήρια του δηµόσιου τοµέα (µέσω της ΚΥΑ του 2008). Πράγµατι, οι φορείς των «δηµοσίων κτηρίων» (δήµοι, πανεπιστήµια, υπουργεία, κλπ.) έχουν πράγµατι αρχίσει να αναθέτουν καθήκοντα στους πλέον κατάλληλους εργαζόµενους. Επίσης, το Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), διαχειρίστηκε ένα πρόγραµµα ενεργειακών επιθεωρήσεων. Το πρόγραµµα παρείχε χρηµατοδοτική στήριξη και τεχνική βοήθεια για ενεργειακές επιθεωρήσεις σε κτήρια, καθώς και σε µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις καθώς και τη βιοµηχανία. Από το Νοέµβριο του 1997, συνολικά είχαν πραγµατοποιηθεί συνολικά 50 ενεργειακές επιθεωρήσεις στον κτηριακό τοµέα (15 ξενοδοχεία, 10 σε νοσοκοµεία και 25 δηµόσια κτίρια). Έως το Νοέµβριο του 2001, είχαν πραγµατοποιηθεί συνολικά 119 ενεργειακές επιθεωρήσεις σε βιοµηχανικές διεργασίες. Το πρόγραµµα των ενεργειακών επιθεωρήσεων για διαχειριστές ενέργειας σε δηµόσια κτήρια τέθηκε σε ισχύ από το Υπουργείο Εσωτερικών, Δηµόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης Ευρωπαϊκή εµπειρία στη Διαχείριση της Ενέργειας Παρακάτω αναλύονται οι πρακτικές διαχείρισης ενέργειας σε διάφορες αναπτυγµένες χώρες, περιγράφονται συνοπτικά και σχολιάζονται Διαχείριση Ενέργειας στην Ιρλανδία SEI Ο Ιρλανδικός οργανισµός Sustainable Energy Ireland (SEI), υποστηρίζει ότι τα αυξανόµενα κόστη για την ενέργεια καθώς και η εισαγωγή της φορολογίας του άνθρακα θα έχει αντίκτυπο στις λειτουργικές δαπάνες για την επιχειρηµατική δραστηριότητα στην Ιρλανδία. Οι επιχειρήσεις που µπορούν να βελτιώσουν την αποδοτικότητα της λειτουργίας τους και να µειώσουν το λειτουργικό τους κόστος θα αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα. Το SEI διαπίστωσε ότι υπάρχει χώρος για τις επιχειρήσεις ώστε να βελτιώσουν την ενεργειακή τους απόδοση και να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, 52

53 και για το λόγο αυτό εισήγαγε ένα σύστηµα διαχείρισης ενέργειας που µπορεί να εφαρµοστεί σε επτά βασικά βήµατα: 1. Δέσµευση της ανώτερης διοίκησης 2. Αξιολόγηση της υφιστάµενης κατάστασης 3. Θέστε στόχους 4. Θεσπίστε ένα σχέδιο δράσης 5. Κατανοµή πόρων 6. Σχέδιο εφαρµογής 7. Επανεξέταση και αξιολόγηση. Η φιλοσοφία του ιρλανδικού συστήµατος είναι παρόµοια µε αυτή του προτύπου ISO Υιοθετεί, επίσης, τον κύκλο Σχεδιάζω - Κάνω - Ελέγχω - Δρω. Η µόνη σηµαντική διαφορά είναι ότι εστιάζει στη εξοικονόµηση ενέργειας και όχι στη διαχείριση της ποιότητας. Οι βελτιώσεις στην ενεργειακή απόδοση προκύπτουν από την εφαρµογή ειδικών συµβουλών για την ενεργειακή απόδοσης. Πιο συγκεκριµένα, σύµφωνα µε το SEI, το 65% ενεργειακού κόστους µιας ιρλανδικής εταιρείας οφείλεται στην ηλεκτρική ενέργεια. Από αυτό, το 60% οφείλεται σε κινητήρες και αντλίες, το 20% για ανάγκες ψύξης, το 15% για συµπιεσµένο αέρα και το 5% για φωτισµό. Είναι δυνατή η εξοικονόµηση στον πεπιεσµένο αέρα από 10 έως 40%, στο φωτισµό από 10 έως 50%, στη θέρµανση από 10% έως 25% και στους κινητήρες από 5 έως 50%. Η ελαχιστοποίηση των διαρροών του συστήµατος πεπιεσµένου αέρα, η ρύθµιση της πίεσης στο σωστό επίπεδο, η εκµετάλλευση σε γενικές γραµµές του φυσικού κλίµατος, η χρήση εναλλακτικών λύσεων για πεπιεσµένο αέρα, το σβήσιµο των φώτων όταν δεν είναι απαραίτητα, η συντήρηση και ο καθαρισµός των φωτιστικών σωµάτων, η χρήση των λαµπτήρων εξοικονόµησης, η εγκατάσταση των ελέγχων, η αντικατάσταση των παλαιών λαµπτήρων, η σωστή συντήρηση του λέβητα και του συνόλου του παραγωγικού και βοηθητικού εξοπλισµού, η µόνωση του λέβητα, η λειτουργία στη σωστή θερµοκρασία, η µόνωση του κτηρίου, η απενεργοποίηση των κινητήρων που δεν είναι σε χρήση, η χρήση ενεργειακά αποδοτικών κινητήρων µε µεταβλητή ταχύτητα οδήγησης, η σωστή λίπανση και συντήρηση, η εγκατάσταση των ηλεκτρονικών λυχνιών, η αποφυγή της ταυτόχρονης ψύξης και θέρµανσης και η ανάλυση των λογαριασµών για την ενέργεια είναι µόνο µερικά από τα γενικά µέτρα που προτείνονται σε όλες τις επιχειρήσεις από SEI. Προκειµένου να αξιολογήσουν την ενεργειακή απόδοση των διαφόρων επιχειρήσεων που εφαρµόζουν τα µέτρα εξοικονόµησης, το SEI εισήγαγε ένα ευρύ σύστηµα συγκριτικής αξιολόγησης. Το αποτέλεσµα για κάθε εταιρεία εκφράζεται µε τη µορφή ενός δείκτη ενεργειακής απόδοσης (ΔΕΑ). Αυτό βασίζεται στην αναλογία της ετήσιας κατανάλωσης ενέργειας στη συνολική παραγωγή του προϊόντος, το οποίο µετράται σε µορφή που αναπτύχθηκε ξεχωριστά από την κάθε εταιρεία ώστε να αντανακλά το µοναδικό µίγµα των προϊόντων και των διαδικασιών. Για το πρώτο έτος της ένταξης στο σύστηµα ενός µέλους, ο εν λόγω δείκτης έχει κανονικοποιηθεί στο 100, και η µετέπειτα βελτίωση ή επιδείνωση της ενεργειακής απόδοσης, µεταφράζεται σε µείωση ή αύξηση του ΔΕΑ. Κάθε χρόνο συντάσσεται από SEI µία ετήσια έκθεση για όλες τις ιρλανδικές επιχειρήσεις που εφαρµόζουν αυτές τις πρακτικές. Η αλλαγή του ΔΕΑ µιας επιχείρησης παρουσιάζεται και αιτιολογείται συνοπτικά. Τα συνολικά αποτελέσµατα της εφαρµογής του προτεινόµενου συστήµατος, παρουσιάζονται και σχολιάζονται επίσης. Σε γενικές γραµµές η ενεργειακή απόδοση αυξάνεται όταν η τιµή του ΔΕΑ µειώνεται. Αυτό το σύστηµα διαχείρισης ενέργειας είναι απλό και εύκολο να 53

54 εφαρµοσθεί για µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις. Ωστόσο, διαφωτίζει ελάχιστα σχετικά µε τις πρακτικές διαχείρισης της ενέργειας και την ανάλυση των στοιχείων της ενέργειας. Η συγκριτική αξιολόγηση µεταξύ των διαφόρων εταιρειών είναι απλοϊκή διαδικασία, η οποία δεν παρέχει αξιόπιστες πληροφορίες. Συµπερασµατικά µπορεί να θεωρηθεί ως ένα καλό, µικρό, πρώτο βήµα για την ενεργειακή απόδοση των µικρών εταιρειών Παρακολούθηση και Στόχευση - ETSU Ο οργανισµός ETSU του Ηνωµένου Βασιλείου, έχει παραγάγει µια σειρά των εκδόσεων για την ενεργειακή απόδοσης, κατά την εφαρµογή του Προγράµµατος Ενεργειακής Απόδοσης, που συγχρηµατοδοτήθηκε από το Ευρωπαϊκό πρόγραµµα SAVE. Πολλοί από τους οδηγούς ορθής πρακτικής του προγράµµατος αυτού επικεντρώνονται στην παρακολούθηση και τη στοχοθέτηση. Δύο από αυτούς ήταν της ευρείας µορφής. Ο ένας ήταν για τις µικρές και µεσαίες επιχειρήσεις και ο άλλος για τις µεγάλες εταιρείες. Ειδικοί οδηγοί επικεντρώθηκαν σε συγκεκριµένους τοµείς όπως: τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, τα γαλακτοκοµικά, το γυαλί, ο χάλυβας, κλπ. Οι πρακτικές της Παρακολούθησης και της Στόχευσης είναι πολύ σηµαντικές για τη διαχείριση της ενέργειας. Η Εξοικονόµηση ενέργειας προέρχεται από την ορθή εφαρµογή των κατάλληλων µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας. Ωστόσο, χωρίς την κατάλληλη παρακολούθηση και τις διαδικασίες επιλογής στόχων η απόδοση δεν µπορεί να µετρηθεί, η πρόοδος δεν µπορεί να εντοπιστεί, οι αποκλίσεις από τα προγράµµατα δεν µπορούν να διαπιστωθούν και δεν µπορούν να ληφθούν διορθωτικά µέτρα. Η διοίκηση είναι αδύνατη χωρίς την ύπαρξη µετρήσεων. Σύµφωνα µε το ETSU, υπάρχουν τέσσερα κύρια στοιχεία ενός επιτυχηµένου συστήµατος Παρακολούθησης και Στοχοθεσίας. 1. Συλλογή δεδοµένων: Τα περισσότερα από αυτά τα δεδοµένα µπορούν εύκολα να συλλεγούν. 2. Ανάλυση και Ερµηνεία: Μετατρέπει τα δεδοµένα σε χρήσιµες πληροφορίες. 3. Υποβολή εκθέσεων: Εξασφαλίζει το δικαίωµα ενηµέρωσης στο πρόσωπο που ενεργεί. 4. Δράση: Παρέχει τα αποτελέσµατα, χωρίς αυτό τα υπόλοιπα δεν έχουν νόηµα. Ο βασικός δείκτης που χρησιµοποιείται για ενέργεια είναι η Ειδική Κατανάλωση Ενέργειας (ΕΚΕ), η οποία είναι το πηλίκο της διαίρεσης της ενέργειας που καταναλώνεται σε όλες τις διάφορες µορφές της (ηλεκτρισµός, φυσικό αέριο, καύσιµα, πετρέλαιο, κ.λπ.) µε την ποσότητα του προϊόντος που κατασκευάζεται ή επεξεργάζεται. Η ΕΚΕ χρησιµοποιείται για τη συγκριτική αξιολόγηση της κατανάλωσης ενέργειας µεταξύ εταιρειών του ίδιου κλάδου και µεταξύ των ενεργειακών επιδόσεων διαφορετικών χρονικών περιόδων της ίδιας εταιρείας. Τέσσερις τύποι γραφηµάτων χρησιµοποιούνται για την εφαρµογή της Παρακολούθησης και Στοχοθέτησης, και συγκεκριµένα: - Η Κατανάλωση Ενέργειας σε σχέση µε την Παραγωγή - Η Ειδική Κατανάλωση Ενέργειας σε σχέση µε παραγωγή - Το αθροιστικό άθροισµα των διαφορών - Το Διάγραµµα Ελέγχου 54

55 Το πρώτο δείχνει κυρίως τη σχέση µεταξύ της κατανάλωσης ενέργειας και παραγωγής, η οποία είναι συνήθως γραµµική. Το δεύτερος προσδιορίζει κυρίως τις οικονοµίες κλίµακας. Το αθροιστικό άθροισµα των διαφορών συλλέγει τις αλλαγές στο πρότυπο κατανάλωσης ενέργειας και βοηθά στον υπολογισµό των συνεπειών τους. Το Διάγραµµα Ελέγχου ανταποκρίνεται γρήγορα στις τιµές που βρίσκονται έξω από τα αναµενόµενα όρια, όταν η διαδικασία βρεθεί εκτός λειτουργίας. Τα δύο τελευταία διαγράµµατα χρησιµοποιήθηκαν για πρώτη φορά στο στατιστικό έλεγχο της διαδικασίας, αλλά είναι επίσης πολύτιµα στην παρακολούθηση της ενέργειας. Οι οδηγοί του ETSU παρέχουν πλήρεις πληροφορίες σχετικά µε το πώς να οργανωθεί και να εφαρµοστεί η παρακολούθηση της ενέργειας και η στόχευση, αλλά δεν δίνουν πληροφορίες για το πώς να αναπτυχθεί ένα ολοκληρωµένο σύστηµα διαχείρισης της ενέργειας, πως να ληφθούν µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας, να παρακινηθεί το προσωπικό, κλπ. Αυτά τα προβλήµατα παρουσιάζονται σε διαφορετικές, εξειδικευµένες εκδόσεις του ETSU, ενώ δεν προτείνεται η έννοια του ολοκληρωµένου συστήµατος παρόµοιου µε το πρότυπο ISO και το EMAS. Ωστόσο, οι οδηγοί του ETSU παρέχουν πολύ καλές πληροφορίες σχετικά µε το πώς να αναπτυχθούν συγκεκριµένα τµήµατα του Συστήµατος Διαχείρισης Ενέργειας, όπως: τα κίνητρα του προσωπικού, τα εξειδικευµένα µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας σε συγκεκριµένους βιοµηχανικούς τοµείς, τα κριτήρια για την επιλογή των πληροφοριακών συστηµάτων, για τη διαχείριση της ενέργειας, την αξιολόγηση των επενδύσεων σε ενεργειακά έργα, κλπ Σύστηµα πιστοποίησης της Ενέργεια για τις ΜΜΕ - AUDIT ΙΙ ενεργειακές Σκοπός του έργου AUDIT II ήταν να γίνει µια συνολική επισκόπηση των έργων για τις ενεργειακών επιθεωρήσεις στην ΕΕ συν τη Νορβηγία, καθώς και στις υποψήφιες (την εποχή εκείνη) χώρες. Το έργο συγχρηµατοδοτήθηκε από το πρόγραµµα SAVE της ΕΕ περίπου το Το πιστοποιητικό που αναπτύχθηκε από το έργο αυτό δεν ήταν ανταγωνιστικό µε τα συστήµατα περιβαλλοντικής διαχείρισης. Η συµβατότητα είναι απαραίτητη στην περίπτωση των µικρών επιχειρήσεων, που θα µπορούσαν να αποφασίσουν αργότερα να ολοκληρώσουν το σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης σε πλήρη κλίµακα. Μέσω του έργου αυτού, κατέστη προφανές ότι είναι συνήθως πολύ ανεπαρκής η διαχείριση της ενέργειας και των βασικών γνώσεων στις ΜΜΕ, και ότι απαιτούνται απλά εργαλεία καθώς και απλές ενέργειες για τη βελτίωση της κατάστασης. Τυπικά η εξοικονόµηση µπορεί να επιτευχθεί µε συγκεκριµένα µέτρα ή µε µικρές επενδύσεις. Παραδείγµατα τέτοιων επιτόπιων µέτρων εξοικονόµησης στους όσον αφορά: (i) τα κόστη της ηλεκτρικής ενέργειας που µας απασχολούν είναι: η µετάβαση σε µια πιο οικονοµική τιµολόγησης της ηλεκτρικής ενέργειας, η µείωση του περιττού φωτισµού, η αντικατάσταση των κοινών λαµπτήρων µε λαµπτήρες φθορισµού, η επισκευή των διαρροών στα δίκτυα πεπιεσµένου αέρα, η παρεµπόδιση της περιττή θέρµανσης ειδικά σε συστήµατα προστασίας από τον παγετό και ο καθαρισµός των συµπυκνωτών σε συστήµατα ψύξης, (ii) τις δαπάνες θέρµανσης που µας απασχολούν είναι: η µείωση των αδικαιολόγητα υψηλών θερµοκρασιών δωµατίου, η παρεµπόδιση της περιττής θέρµανσης από τον έλεγχο σηµείων ρύθµισης και η ανανέωση εξοπλισµού ελέγχου, ο έλεγχος του χρόνου λειτουργίας του αερισµού, ο καθαρισµός των λεβήτων και των καυστήρων αναµόρφωση και η αλλαγή από την ηλεκτρική θέρµανση σε τηλεθέρµανση. Στη Φινλανδία, είναι ευρέως αποδεκτό να ενσωµατώνεται το ενεργειακό πιστοποιητικό στην υπάρχουσα διαδικασία της ενεργειακής επιθεώρησης ως µία συµπληρωµατική ενότητα. Το σηµείο εκκίνησης έχει σύµβουλοι διενεργήσει την επιθεώρηση για το πιστοποιητικό σε σχέση µε τον έλεγχο 55

56 της ενέργειας. Η πλειοψηφία της συλλογής δεδοµένων και η επιθεώρηση του χώρου γίνεται κατά τη διαδικασία της επιθεώρησης. Η ενεργειακή επιθεώρηση παράγει βασικά δεδοµένα για την έκδοση του ενεργειακού πιστοποιητικού. Ο ιδιοκτήτης του κτηρίου µπορεί να ζητήσει ένα ενεργειακό πιστοποιητικό ως επιπρόσθετη εργασία. Στην περίπτωση αυτή, λίστες ελέγχου για την ενεργειακή πιστοποίηση αξιολογούνται κατά τη διάρκεια του ελέγχου, και δίνονται στον πελάτη µια προκαταρκτική κατάταξη και οδηγίες σχετικά µε τις πιθανές επεµβάσεις. Όταν ο ιδιοκτήτης του κτηρίου ενηµερώνει τον επιθεωρητή ότι τα πρακτικά µέτρα της εξοικονόµησης (και ενδεχοµένως και άλλων µέτρων) έχουν υλοποιηθεί, εκδίδεται ένα πιστοποιητικό για την ενεργειακή επιθεώρηση γίνεται η τελική κατάταξη. Εάν τα θεµελιώδη ζητήµατα, έχουν τακτοποιηθεί τότε µπορεί να εκδοθεί το πιστοποιητικό. Η κατάταξη εξυπηρετεί τον πελάτη κυρίως ως εργαλείο για την παρακολούθηση, όταν θα ανανεωθεί το πιστοποιητικό. Η διαδικασία αυτή φαίνεται στο παρακάτω σχήµα. Ενεργειακή επιθεώρηση Έκθεση για την επιθεώρηση Επιθεώρηση για την έκδοση πιστοποιητικού Προκαταρκτικό πιστοποιητικό Έλεγχος για το πιστοποιητικό Εφαρµογή µέτρων εξοικονόµησης ενέργειας Πιστοποιητικό Τόσο οι ενεργειακές επιθεωρήσεις όσο και τα ενεργειακά πιστοποιητικά προϋποθέτουν τη συµµετοχή του προσωπικού της εταιρείας, καθώς ο επιθεωρητής θα πρέπει να πάρει συνέντευξη από τους υπεύθυνους. Το πιστοποιητικό ισχύει για δύο έως τρία έτη, µετά τα οποία θα πρέπει να ανανεωθεί. Όταν ανανεωθεί το πιστοποιητικό θα, πρέπει να γίνει τουλάχιστον ένας έλεγχος ενεργειακής παρακολούθησης που να καλύπτει τα ζητήµατα της ενέργειας και του ελέγχου των πιστοποιητικών. Στην πραγµατική ενεργειακή επιθεώρηση, το αντικείµενο είναι το κτήριο και τα τεχνικά συστήµατα. Το ενεργειακό πιστοποιητικό περιλαµβάνει κυρίως πληροφορίες σχετικά µε τις λειτουργικές ρουτίνες του οργανισµού (ότι η χρήση και η λειτουργία των τεχνικών συστηµάτων στο κτήριο πληροί τα κριτήρια της εξοικονόµησης ενέργειας). Το πιστοποιητικό εξετάζει τις λειτουργίες ρουτίνας της εταιρείας σε ενεργειακά και περιβαλλοντικά θέµατα, όχι την κατανάλωση της ενέργειας του κτηρίου, όπως στο ενεργειακό πιστοποιητικό για κτήρια κατοικιών. Σε µια ΜΜΕ, το µερίδιο του κτηρίου στη συνολική κατανάλωση ενέργειας µπορεί να είναι µικρό. Η παραγωγή, οι ρουτίνες και οι µέθοδοι λειτουργίας του προσωπικού της επιχείρησης είναι πιο σηµαντικά. Επιπλέον, έχει σχεδιαστεί µε τέτοιο τρόπο ώστε να είναι δυνατόν να βελτιωθεί η ποιότητα του πιστοποιητικού µε τη βελτίωση των λειτουργιών ρουτίνας. Αυτό αντιστοιχεί στη βασική ιδέα των περιβαλλοντικών συστηµάτων: στην εφαρµογή της συνεχούς βελτίωσης. 56

57 Το πιστοποιητικό που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του έργου στοχεύει στο να είναι ένα καθολικά αποδεκτό πιστοποιητικό για µικρές ΜΜΕ, χωρίς πολύπλοκες διαδικασίες παραγωγής, που καταναλώνουν σηµαντικά ποσά ενέργειας. Δεν µπορεί επίσης να περιορίζεται σε εταιρίες που δεν διαθέτουν περιβαλλοντική άδεια, ή σε ορισµένους τοµείς δραστηριότητας. Τα στοιχεία που πρέπει να ελέγχονται για το πιστοποιητικό πρέπει να είναι τόσο γενικά ώστε να µην υπάρχει ανάγκη για ελέγχους ρουτίνας που είναι δύσκολο να λάβουν τη σχετική άδεια. Ωστόσο, θα πρέπει να επισηµανθεί σαφώς στην εταιρεία, ότι το ενεργειακό πιστοποιητικό δεν αντικαθιστά τις περιβαλλοντικές άδειες Δανέζικο Πρότυπο Διαχείρισης Ενέργειας Η ιδέα για τη διαχείριση της ενέργειας αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1990 από τη Δανέζικη Αρχή Ενέργειας (DEA), σε στενή συνεργασία µε βιοµηχανικές οργανώσεις. Το δανέζικο πρότυπο για τη Διαχείριση της Ενέργειας (DS 2403), σύµφωνα µε το οποίο µπορεί να δοθεί πιστοποίηση στις εταιρείες, θεσπίστηκε τον Μάιο του Η βασική ιδέα του δανέζικου συστήµατος ενεργειακής διαχείρισης βασίζεται στις αρχές: «σχέδιο, πράξη, έλεγχος και δράση. Κατά τη διάρκεια του σχεδιασµού, ο οργανισµός διαµορφώνει µια επισκόπηση της κατανάλωσης της ενέργειας και δηµιουργεί µια συνολική ενεργειακή πολιτική. Η πολιτική αποτελεί τη βάση των στόχων και των σχεδίων που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων. Ο οργανισµός εµπλέκει στη διαδικασία τους εργαζόµενους και εξασφαλίζει ότι η ενέργεια γίνεται µέρος του επιχειρησιακού ελέγχου, της αγοράς, των σχεδίων συντήρησης, των δραστηριοτήτων σχεδιασµού, κλπ. Με αυτόν τον τρόπο θα εφαρµοστεί η διαχείριση της ενέργειας. Ο οργανισµός σε τακτά χρονικά διαστήµατα εξετάζει το σύστηµα µε προσοχή και εξετάζει ακόµα το κατά πόσο ο σχεδιασµός και ο επιχειρησιακός έλεγχος έχουν υλοποιηθεί και οι έχουν επιτευχθεί οι στόχοι. Αν έχει µείνει κάτι πίσω, ο οργανισµός εξασφαλίζει ότι έχουν ληφθεί µέτρα για τη συνέχιση των δραστηριοτήτων. Η λειτουργία ενός συστήµατος διαχείρισης ενέργειας επιτρέπει στον οργανισµό για να αποδείξει στον εαυτό του και στα ενδιαφερόµενα µέρη ότι ελέγχει την κατανάλωση ενέργειας του και ότι βελτιώνεται συνεχώς. Το πρότυπο για τη διαχείριση της ενέργειας έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να ισχύει για όλους τους τύπους και τα µεγέθη των επιχειρήσεων, ανεξάρτητα από τις διαφορετικές γεωγραφικές, πολιτιστικές και κοινωνικές συνθήκες. Παρέχει ένα πλαίσιο εντός του οποίου οι επιχειρήσεις προσαρµόζουν τα δικά τους συστήµατα διαχείρισης της ενέργειας. Η δοµή του και η ορολογία είναι παράλληλη µε εκείνη των προτύπων για την περιβαλλοντική διαχείριση, ISO 14001, καθώς και για τη διαχείριση της ποιότητας, ISO Η κύρια διαφορά είναι ότι το πρότυπο για τη διαχείριση της ενέργειας εστιάζεται ειδικότερα σε θέµατα που αφορούν στον τοµέα της ενέργειας. Το σύστηµα διαχείρισης ενέργειας έχει ενσωµατωθεί σε άλλα συστήµατα διαχείρισης σε πολλές δανέζικες επιχειρήσεις. Χρησιµοποιείται πιο συχνά µαζί µε τη διαχείριση του περιβάλλοντος σε σχέση µε τη διαχείριση της ποιότητας. Οι εταιρείες που έχουν ήδη εφαρµόσει ένα σύστηµα περιβαλλοντικής διαχείρισης µπορούν να χρησιµοποιήσουν το πρότυπο για τη διαχείριση της ενέργειας για να ενισχύσουν τα θέµατα της ενέργειας στο σύστηµα τους. Η ενεργειακή διαχείριση µπορεί να περιγραφεί µε πέντε διακριτά βήµατα που το καθένα περιέχει µια σειρά από µικρότερα βήµατα. Τα πέντε βήµατα επαναλαµβάνονται κατά τη διάρκεια ζωής του συστήµατος. 57

58 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Η ενεργειακή πολιτική καθορίζει τις γενικές κατευθυντήριες γραµµές για τις προσπάθειες για την επίτευξη µεγαλύτερης ενεργειακής απόδοσης. Έχει συσταθεί και εποπτεύεται από την ανώτατη διοίκηση της εταιρείας. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ: Όλες οι πτυχές της ενέργειας αξιολογούνται για να σχηµατιστεί µια γενική εικόνα της σηµαντικής κατανάλωσης ενέργειας, π.χ. τα µηχανήµατα, τον εξοπλισµό και τις δραστηριότητες οι οποίες αντιπροσωπεύουν την υψηλότερη κατανάλωση ενέργειας ή αυτές που προσφέρουν τις πιο σηµαντικές δυνατότητες για εξοικονόµηση ενέργειας. Η αξιολόγηση αποτελεί τη βάση για τον καθορισµό της σειράς προτεραιότητας των προσπαθειών για εξοικονόµηση ενέργειας. Οι συγκεκριµένοι στόχοι για την ενέργεια πρέπει να συµµορφώνονται µε τη συνολική ενεργειακή πολιτική. Για την επίτευξη των στόχων η εταιρεία επεξεργάζεται σχέδια δράσης. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: Οι εργαζόµενοι που εµπλέκονται στην υλοποίηση των στόχων και στην διασφάλιση της καλύτερης χρήση της ενέργειας γίνονται µέρος της καθηµερινής τους ρουτίνας. Αυτό περιλαµβάνει την καθιέρωση διαδικασιών για τις συνειδητές αγορές ενέργειας, τη λειτουργία και τη συντήρηση του εξοπλισµού µε σηµαντική κατανάλωση ενέργειας, τον ενεργειακά αποδοτικό σχεδιασµό των δραστηριοτήτων κλπ. ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ: Η εταιρεία παρακολουθεί και µετρά τις διεργασίες όπου υπάρχει σηµαντική κατανάλωση ενέργειας καθώς και όλες τις δραστηριότητες µε σηµαντικές επιπτώσεις στις ενεργειακές πτυχές. Λαµβάνονται διορθωτικά και προληπτικά µέτρα στις περιπτώσεις µη συµµόρφωσης, π.χ. όταν δεν έχουν επιτευχθεί οι ενεργειακοί στόχοι εντός µιας καθορισµένης προθεσµίας. ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ: Η ανώτατη διοίκηση περιοδικά αξιολογεί το πως προχωρεί η εφαρµογή του σχεδίου, των στόχων και του επιχειρησιακού ελέγχου για να εξασφαλιστεί η συνεχής καταλληλότητά του. Η επανεξέταση της διαχείρησης πρέπει να εξετάζει την πιθανή ανάγκη για αλλαγές των στοιχείων του συστήµατος διαχείρισης της ενέργειας, υπό το πρίσµα της δέσµευσης για συνεχή βελτίωση. Επανεξέταση της διαχείρισης Έλεγχος και διορθωτικές ενέργειες Εφαρµογή και λειτουργία Σχεδιασµός Ενεργειακή πολιτική 58