ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΤΖΑΜΟΣ

Transcript

1 ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΓΗΓΕΝΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ ΣΕ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ ΠΑΠΛΩΜΑΤΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΤΖΑΜΟΣ

2 Η ελαιοκαλλιέργεια έχει επί χιλιετίες τώρα επικρατήσει στη λεκάνη της Μεσογείου ενώ επεκτείνεται ταχύτατα στην Καλιφόρνια, Αυστραλία, Νότια Αφρική, Κίνα, Ιαπωνία και Νότιο Αμερική. Ένα δις ελαιόδενδρα καλλιεργούνται σήμερα στον κόσμο με το 90% εξ αυτών στη Μεσόγειο. Η αύξηση της χρήση του ελαιόλαδου σε παγκόσμιο επίπεδο, που οδήγησε πολλές χώρες στο νότιο ημισφαίριο να καλλιεργήσουν την ελιά, αύξησε σημαντικά τη ζήτηση σε υγιές πολλαπλασιαστικό υλικό Μεσογειακών ποικιλιών. Πολλαπλασιαστικό υλικό από τοπικές ποικιλίες με ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά και γνωστή ανθεκτικότητα στις ασθένειες

3 ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Οι κυριότεροι μύκητες που προσβάλλουν τα ελαιόδενδρα σε εγκατεστημένες φυτείες είναι: Spilocaea oleagina/ Fusicladium oleaginum Pseudocercospora syn. Mycocentrospora cladosporioides Colletotrichum gladosporiodes Clitocybe olearia Armillaria mellea Fomitiporia mediterranea Phytophthora sp.(ωομύκητας) και Verticillium dahliae

4 ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi ΡΙΚΕΤΣΙΕΣ Xylella fastidiosa

5 ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ Η παρουσία ιών σε καρπούς και φύλλα ελιάς έχει διαπιστωθεί εργαστηριακά αλλά δεν έχει επιβεβαιωθεί η παθογόνος των ικανότητα.

6

7 ΦΥΛΛΑ: Κυκλικές πρασινόμαυρες κηλίδες, που συχνά περιβάλλονται από κιτρινωπό φωτοστέφανο

8 ΣΠΑΝΙΑ ΚΑΡΠΟΙ και ΠΟΔΙΣΚΟΙ Μικρές καφέ βυθισμένες Κηλίδες

9 Που δημιουργούνται τα προβλήματα ; Σε πυκνές φυτεύσεις ευαίσθητων ποικιλιών σε υγρές περιοχές, σε δενδροκομεία αλλά και σε φυτώρια Μολύνσεις συμβαίνουν όλο το χρόνο με εξαίρεση τα θερμά και ξηρά καλοκαίρια με θες (opt ο C) και με βροχόπτωση

10 Ιδιαίτερα ευαίσθητη Λιανολιά Κερκύρας, Ευαισθησία ποικιλιών Ενδιάμεσης ευαισθησίας Αμφίσσης, Χονδρολιά στην Άρτα Κονσερβολιά στη Φθιώτιδα και στη Μαγνησία και η Χαλκιδικής. Οι επιπτώσεις της ασθένειας επιτείνονται με παρατεταμένες βροχοπτώσεις Ανεκτικές Καλαμών, Κορωνέϊκη

11 Αντιμετώπιση Καλλιεργητικές πρακτικές Κλάδεμα, αερισμός της κόμης και χαμηλό PH Αποφυγή υπερβολικών αμμωνιακών Καταστροφή των φύλλων στο έδαφος??? Χημικές επεμβάσεις 1. Χαλκούχα-ΒΠ την περίοδο των υψηλών βροχοπτώσεων που συνδέονται κυρίως με τη νέα βλάστηση φθινόπωρο και άνοιξη αλλά και βροχοπτώσεις αργά το χειμώνα 2. Οργανικά (dodine, kresoxim-metyl)

12 2. ΚΕΡΚΟΣΠΟΡΑ Pseudocercospora syn. Mycocentrospora cladosporioides Ο μύκητας έχει καταγραφεί σε όλες τις μεσογειακές χώρες καλλιέργειας της ελιάς αλλά και στις περισσότερες περιοχές στον κόσμο. Η σοβαρότητα της ασθένειας συσχετίζεται με την επικράτηση ήπιων και υγρών καιρικών συνθηκών κατά τη διάρκεια της άνοιξης και του φθινοπώρου. Ο μύκητας εμφανίζεται στην κάτω επιφάνεια των παλαιότερων φύλλων και προκαλεί έντονη φυλλόπτωση ενώ προσβάλλει πράσινους και ώριμους καρπούς και προκαλεί σήψη και καρπόπτωση

13

14

15 Ευαισθησία ποικιλιών Ιδιαίτερα ευαίσθητες Αμφίσσης, Χονδρολιά Άρτας, Κονσερβολιά Φθιώτιδα Χαλκιδικής αλλά και η Κορωνέϊκη μετά όμως από παρατεταμένες βροχοπτώσεις ή χαλαζόπτωση φθινόπωρο και χειμώνα Ανεκτικές Καλαμών, Λιανολιά Κερκύρας

16 3. ΓΛΟΙΟΣΠΟΡΙΟ Ή ΑΝΘΡΑΚΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ Colletotrichum gladosporiodes Colletotrichum acutatum, C. clavatum

17 Γλοιοσπόριο /Ανθράκωση/ Παστέλλα Το Γλοιοσπόριο θεωρείται σήμερα ως η πιο σοβαρή και καταστρεπτική ασθένεια των καρπών της ελιάς στις ελαιοκομικές χώρες όπου επικρατούν υψηλές υγρασίες. Στην Ελλάδα έγινε πρώτα γνωστή στην Κέρκυρα ως παστέλλα από το 1920 Μέχρι σήμερα πιστεύαμε ότι τα πιο χαρακτηριστικά συμπτω ματα της ασθένειας (σήψη και μουμιοποίηση των καρπών) εμφανίζονται μόνο με την ωρίμανσή τους. Διαπιστώθηκε όμως ότι κάτω από πολύ ευνοϊκές περιβαλλοντικές συνθήκες, το παθογόνο προσβάλλει τα άνθη και τα καρπίδια σε ευαίσθητα ποικιλίες.

18

19

20 Οι προσβεβλημένοι καρποί που παραμένουν στα δένδρα μουμιοποιούνται και αποτελούντηνπηγήτωνμολυσμάτωνγιατηνεπόμενηάνοιξη.

21 ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΠΟΙΚΙΛΙΩΝ Τα παθογόνα στη Β.Δ. Ελλάδα εθεωρείτο ότι αποτελούσαν μόνιμο πρόβλημα για την Λιανολιά Κερκύρας. Όμως τα τελευταία χρόνια έγιναν πρόβλημα για την Κορωνέϊκη αλλά και για άλλες ποικιλίες όπως Αμφίσσης- Κονσερβολιά και πρόσφατα στην Αιτωλία στην Καλαμών (25% μείωση παραγωγής) αλλά και σε άλλες ποικιλίες και περιοχές με υψηλές βροχοπτώσεις, όπως στην Εύβοια, Λέσβο κ.α. Πράγματι κάτω από συνθήκες υψηλής υγρασίας ή μετά από έντονες και παρατεταμένες φθινοπωρινές και χειμερινές βροχοπτώσεις τα παθογόνα έχουν καταστρεπτική επίπτωση στην ελαιοκαλλιέργεια.

22 Αντιμετώπιση Ψεκασμοί: Παλαιότερα ακολουθούνταν εφαρμογές χαλκούχων τον Οκτώβριο, Νοέμβριο και Δεκέμβριο. Όμως οι πρώιμες λανθάνουσες μολύνσεις ενδεχομένως να απαιτούν άλλη στρατηγική για ψεκασμούς αργά την άνοιξη σύμφωνα με την επιδημιολογία της ασθένειας.

23 4. ΣΗΨΙΡΡΙΖΙΕΣ 4.1. Clitocybe olearia 4.2. Armillaria mellea Στην Ελλάδα θεωρούσαμε ότι ο βασιδιομύκητας Clitocybe olearia και σε μικρότερο ποσοστό ο Armillaria mellea ήταν οι κύριες αιτίες της σήψης του ξύλου στις ελιές.

24 Ιδιαίτερα ευαίσθητες οι Αμφίσσης στη Φθιώτιδα και η Κορωνέϊκη στην Κυπαρισσία

25 Armillaria mellea σε Καλαμών στην Αιτωλία

26 5. ΙΣΚΑ Phomitiporia mediterranea Ίσκα σε προσβολές από το βασιδιομύκητα Phomitiporia mediterranea στην Κορωνέϊκη στην Πελοπόννησο

27 Καστανός μεταχρωματισμός με σήψη του ξύλου ελιάς που καταλήγουν σε έλκη και θρυμματισμό του σάπιου ξύλου

28 Η μόλυνση εντοπίζεται στον κορμό και στους βραχίονες της ελιάς, αλλά και των εσπεριδοειδών. Η μετάδοση του παθογόνου γίνεται κυρίως με τα πριονίδια κατά το κλάδεμα με πριόνια. Εξαιρετικά ευαίσθητη η Κορωνέϊκη ενώ δεν έχει παρατηρηθεί σε άλλες ποικιλίες

29 6. ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΤΟΥ ΛΑΙΜΟΥ Phytophthora sp. Συνήθως σε φυτώρια αλλά και σε πρόσφατα εγκατασταθέντες αρδευόμενους ελαιώνες Για τη χώρα μας εθεωρείτο ότι το πρόβλημα περιορίζεται σε φυτώρια αδιακρίτως ποικιλιών. Η επέκταση της άρδευσης σε πολλούς νέους κυρίως ελαιώνες κατέδειξε ότι ωομύκητες του γένους Phytophthora μπορεί να προκαλέσουν έντονα προβλήματα. Διαπιστώθηκαν προσβολές σε νέες φυτείες ποικιλίας Καλαμών, που δείχνει σημαντική ευαισθησία και έντονα συμπτώματα αποπληξίας.

30

31

32 7. ΒΕΡΤΙΣΙΛΛΙΩΣΗ Verticillium dahliae

33

34 7.1. Οι επιδημιολογικές ιδιαιτερότητες του παθογόνου και της ασθένειας Οεδαφογενήςμύκητας Verticillium dahliae προσβάλλει εκατοντάδες ευαίσθητους ξενιστές, εντοπίζεται στα αγγεία του ξύλου εισέρχεται από τις ρίζες και φθάνει μέχρι και τα φύλλα, χωρίς να προσβάλλει από τα φύλλα γεγονός που συμβάλλει στην αύξηση και στη διασπορά του μολύσματος με τα φυτικά υπολείμματα των ξενιστών του παθογόνου Δυστυχώς το παθογόνο επιβιώνει στο έδαφος ως μικροσκληρώτια για χρόνια

35 7.2. Το Μόλυσμα του παθογόνου Το μόλυσμα σε χωράφια που καλλιεργήθηκαν με ευαίσθητα μονοετή φυτά και ακολουθεί εγκατάσταση ελαιώνων Το μόλυσμα που διασπείρεται με τα δενδρύλλια των φυτωρίων, με το πότισμα σε αυλάκια ή με κατάκλιση, με τα μηχανήματα κατεργασίας του εδάφους και με τη διασκόρπιση χώματος με τον άνεμο Το μόλυσμα που προέρχεται από μολυσμένα φύλλα ευαίσθητων ξενιστών (βαμβάκι, πατάτα κτλ) αλλά και από τα φύλλα μολυσμένων ελαιοδένδρων Το καταστρεπτικό μόλυσμα που θα έλθει με την επικράτηση της αποφυλλωτικής φυλής του Verticillium dahliae

36 Πάνω σε κεφαλή καρφίτσας χωράνε μικροσκληρώτια Μέσα σε 1 cm χωράνε στη σειρά μικροσκληρώτια

37 Πατάτες, τομάτες μελιτζάνες πιπεριές, βαμβάκι, φράουλες, καρπούζια αλλά και πολλά ζιζάνια

38 7.3. Η αυξανόμενη επίπτωση της ασθένειας ακόμη και σε θεωρούμενες ανεκτικές ποικιλίες όπως η καλαμών που αποδίδεται: στη ραγδαία αύξηση του μολύσματος του μύκητα, στη συγκαλλιέργεια με ευαίσθητους ξενιστές, στην άρδευση

39 Συγκαλλιέργεια με άλλους ευαίσθητους ξενιστές

40 Πατάτες και βαμβάκι σε γειτνίαση

41 Αποδείξαμε ότι τα φύλλα αλλά και τα άνθη και οι καρποί συμβάλλουν στην αύξηση του μολύσματος και κυρίως στη διασπορά του παθογόνου Verticillium dahliae Κυρίως όμως στα φύλλα

42 Χιλιάδες μικροσκληρώτια σχηματίζονται σε ένα μολυσμένο νεκρό φύλλο και μολύνουν τα δένδρα από τα ριζίδια Ο μύκητας αναπτύσσεται στο μίσχο των φύλλων Μικροσκληρώτια σε νεκρά φύλλα

43

44 7.4. Η μειούμενη ανθεκτικότητα ανεκτικών ποικιλιών και η ανησυχητική επέκταση της ασθένειας σε πολλές ελαιοκομικές περιοχές της χώρας κυρίως με την αντικατάσταση της Αμφίσσης από την Καλαμών. 1. Αιτωλία 2. Φωκίδα 3. Φθιώτιδα 4. Μαγνησία 5. Χαλκιδική 6. Πιερία 7. Τρίκαλα / Καλαμπάκα

45 Αιτωλία Χιλιάδες προσβεβλημένα δένδρα της καλαμών (εγκατάσταση σε βαμβακοχώραφα)

46 Αταλάντη, Λιβανάτες, Μεγαπλάτανος Χιλιάδες δένδρα της Καλαμών με έντονα συμπτώματα

47

48 Μαγνησία Έντονη ζημιά στη Χαλκιδικής και Καλαμών μετά από τομάτες και βαμβάκια

49 Χαλκιδική Έντονη προσβολή της ευαίσθητης ποικιλίας Χαλκιδική στη Χαλκιδική των δένδρων Εγκατάσταση σε βαμβακοχώραφα

50 Πιερία Ποικιλία Χαλκιδικής δένδρα σε βαμβακοχώραφα

51 Καλαμπάκα Προσβολές στην ευαίσθητη Μεγαρίτικη αλλά όχι στην Κορωνέικη δένδρα σε βαμβακοχώραφα

52 Ασυμπτωματικά δένδρα Κορωνέικης στην Καλαμπάκα όπου η ευαίσθητη Μεγαρίτικη καταστρέφεται κυριολεκτικά

53 Πράγματι Το αυξανόμενο επίπεδο του μολύσματος επηρέασε δραματικά την Καλαμών αυτό όμως δεν παρατηρείται ακόμη στην Κορωνέϊκη

54 Φαντασθείτε τι θα γίνει αν οι πυκνές φυτεύσεις γίνουν σε βαβακοχώραφα ή πατατοχώραφα με υψηλά επίπεδα μολύσματος

55 ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ 8. Φυματίωση Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi

56 Φυματίωση Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi Κοινότατη ασθένεια με σχηματισμό φυματίων παντού εκτός από τις ρίζες

57 Φυματίωση της ελιάς ευνοείται από Ευαισθησία των ποικιλιών με εξαιρετικά ευαίσθητη την Κορωνέϊκη Πληγές από χαλάζι παγετό και εργαλεία κατά τη συγκομιδή με υγρό καιρό. Ψεκασμοί με χαλκούχα

58 9. ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ Πολλές περιπτώσεις συμπτωμάτων σε καρπούς κορωνέικης που μοιάζουν με ευλογιά αλλά και με ήβους (καμπούρες) έχουν παρατηρηθεί στην Πελοπόννησο

59 Olive fruit pox symptoms που θυμίζουν συμπτώματα ευλογιάς

60 Συμπτώματα ύβων στον ελαιόκαρπο (Olive fruit hump) (OFH) και συμπτώματα ευλογιάς (αντίστοιχα εκείνων της ευλογιάς στους καρπούς των πυρηνοκάρπων) (Οlive fruit pox) (OFP) διαπιστώθηκαν στην Ηλεία το 1994 στην Κορωνέϊκη και μετά σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου

61 Φύλλο δρέπανο.

62 Κι αυτό είναι Verticillium ;

63 Ιολογικές προσβολές Οι Ιταλοί τρόμαξαν είναι η ρικέτσια Xyllela fastidiosa

64 Istituto per la Protezione Sostenibile delle Piante Bari Current situation on the outbreak of Xylella fastidiosa in Southern Italy Donato Boscia Institute for Sustainable Plant Protection Former Institute of Plant Virology, National Research Council Bari - Italy

65 Το "Quick decline syndrome" (σύμπλοκο της ταχείας ξήρανσης της ελιάς) είναι μια σοβαρή ασθένεια της ελιάς που εμφανίστηκε πριν από λίγα χρόνια σε μια περιορισμένη περιοχή κοντά Καλλίπολη (επαρχία του Λέτσε, Salento χερσόνησο, τη νότια Ιταλία). Σύντομα επεκτάθηκε σε μορφή επιδημίας στην περιοχή που οριοθετείται από τη μπλε γραμμή στον χάρτη, η οποία, το 2013, ανήλθε σε περίπου

66 Ελαιόδεντρα το 2010 Τα ίδια δέντρα το 2013

67 Τα συμπτώματα της νόσου συνίστανται στην εμφάνιση επάκριας νέκρωσης στα φύλλα και στη συνέχεια αποξήρανσης φύλλων και μικρών περιφερειακών κλαδίσκων. Τα συμπτώματα είναι κατά-νεμημένα τυχαία στη κόμη και σταδιακά επεκτείνονται και στην υπόλοιπη.

68 Η καταστροφική αυτή ασθένεια για τα ελαιόδεντρα, που προκαλείται από το βακτήριο Xyllela fastidiosa, δεν έχει εμφανιστεί ακόμα στην Ελλάδα αλλά θα πρέπει να εφαρμόζονται όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα καραντίνας ώστε να αποφευχθεί η μεταφορά του παθογόνου μέσω μολυσμένου φυτωριακού υλικού.

69 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ