Πέλαγος Πολιτισμού. ΣΥΝΕΔΡΙΟ Ανάδειξη τοπικών πανηγυριών και ευζωίας στην Ικαρία. Πολιτιστικός Σύλλογος «Ιωάννης Μελάς»

Transcript

1 Πέλαγος Πολιτισμού ΣΥΝΕΔΡΙΟ Ανάδειξη τοπικών πανηγυριών και ευζωίας στην Ικαρία Πολιτιστικός Σύλλογος «Ιωάννης Μελάς» Χορεύοντας τον ικαριώτικο Μουσική και χορός ως επιτελεστικές πρακτικές στο σύγχρονο ικαριακό πανηγύρι Φατούρου Κατερίνα Ικαρία 2014

2 Ικαριώτικα Πανηγύρια Ποικίλες μορφές: Τύπος Τοποθεσία Εποχή Κοινό Κοινά στοιχεία: Μουσική Χορός Ικαριώτικο κρασί

3 Μουσική επένδυση του πανηγυριού Σύγχρονη ικαριώτικη ορχήστρα Ρεπερτόριο Βιολί, λαούτο, κιθάρα, μπουζούκι, Νησιώτικα, μικρασιάτικα, κρουστά Ικαριώτικος χορός Καθορίζεται από τον τρόπο παιξίματος και το ύφος του οργανοπαίκτη Συναντάται με πολλές παραλλαγές Βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με το χορευτικό ύφος και την ποιότητα της χορευτικής κίνησης ρεμπέτικα, λαϊκά, ευρωπαϊκοί χοροί, ικαριώτικος

4 Σχέση μουσικής και χορού στο γλέντι Η μουσική στο γλέντι υπηρετεί το λόγο ως τραγούδι ή το χορό. Το τραγούδι από αυτοσχέδιο δημιουργικό μόρφωμα μετατρέπεται σε στερεοτυπική μορφή, με αποτέλεσμα να υποχωρήσει από κύρια επιτελεστική τέχνη, δίνοντας τη θέση του στο χορό. Ο χορός, εγκυμονώντας μέσα του το μετασχηματισμό του τραγουδιού, αναλαμβάνει ως κύρια λειτουργία στο γλέντι. Η κοινωνική διάσταση του γλεντιού εξυπηρετείται από το χορό και η μουσική είναι το μέσο για να επιτελεστεί ο χορός.

5 Η έννοια Επιτέλεση «Επιτέλεση είναι κάθε γεγονός οριοθετημένο στο χώρο και το χρόνο όπου τελεστές και κοινό αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσα από μία ενδεχόμενη δράση που αναδύεται από τις προσδοκίες αλλήλων. Οι συμμετέχοντες, μέσω μιας διυποκειμενικής μοιρασμένης εμπειρίας, ανακαλύπτουν και εσωτερικεύουν κανόνες και συμπεριφορές με αποτέλεσμα να αναστοχάζονται και να αποτιμούν τις εμπειρίες και τις δράσεις που οι ίδιοι έχουν επιτελέσει.» (Νιώρα, Λουτζάκη, Κουτσούμπα, Τυροβολά 2011:27)

6 Μουσική και Χορός ως επιτελεστικές τέχνες Εξαρτώνται από: Σχέση μεταξύ τελεστών και κοινού Πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο Τρόπος επιτέλεσης Διακρίνονται σε: Μονολογική διάσταση (Συνδέεται περισσότερο με το χαρακτήρα μιας παράστασης) Διαλογική διάσταση (Συνδέεται περισσότερο με την έννοια παραδοσιακό γλέντι)

7 Μουσική ως μονολογική συνθήκη Αυτόνομη διαδικασία που διακρίνει τον τελεστή από τον ακροατή καθώς οι μουσικοί δεν επιτελούν τη μουσική σε συνεργασία με το κοινό τους αλλά για αυτό. Οι μουσικοί είναι κατα κύριο λόγο επαγγελματίες εκτελεστές Προσυμφωνημένη αμοιβή Τοποθέτηση της ορχήστρας συνήθως πάνω σε πάλκο Αυξηση των πανηγυριστών ετερόκλητη σύνθεση κοινού Εισαγωγή νέων στοιχείων σε επιπεδο μουσικών οργάνων και ρεπερτορίο Δυσκολία στην οπτική επαφή των μουσικών με τον κύκλο του χορού λόγω του μεγάλου αριθμού ατόμων.

8 Μουσικές τεχνικές Αυξομείωση της έντασης και της ταχύτητας Γέμισμα- άδειασμα των μουσικών οργάνων ανάλογα με το μουσικό συναίσθημα που θέλει να αποδώσει ο βιολιστής την κάθε στιγμή Ανοδική πορεία του αρχικού μελωδικού μοτίβου (γέφυρα) Στάση της μελωδικής γραμμής και αναμονή Επανάληψη του βασικού μελωδικού μοτίβου Παραλλαγή του με μουσικά στολίδια που αντανακλούν την αισθητική και το προσωπικό στυλ του εκαστοτε βιολιστή Μεγάλη διάρκεια Συχνή επανάληψη

9 Χορός ως διαλογική συνθήκη Κύριο στοιχείο της κοινωνικής δράσης του πανηγυριού Συλλογική έκφραση των χορευτών μέσω του χορού Επικοινωνιακή πρακτική Ο χορός είναι μία «μη λεκτική μορφή κοινωνικότητας» στην οποία παράγονται και αναπαράγονται θέματα πολιτικής, ισότητας, εξουσίας και ρόλων. (Cowan,1998)

10 Ικαριώτικος χορός Ολοι χορεύουν μαζί ως ισότιμοι συν- τελεστές Δρουν μέσα σε μία δυναμική συλλογικότητα Υπέρβαση της ατομικότητας Κοινο αίσθημα μέθεξης Διαλογική κλιμάκωση του ενθουσιασμού προς την έκσταση

11 Ο ικαριώτικος ως εκστατικός χορός Η έκσταση απορρέει απο την ανάγκη του ανθρώπου για εσωτερική αναζήτηση και έχει ως απώτερο σκοπό την έκφραση της ταυτότητάς του και την αναγνώριση της θέση του στο κόσμο. Αυτή η εσωτερική αναζήτηση προϋποθέτει τη σύνδεση του ατόμου με μία ομάδα και την ύπαρξη ενός τουλάχιστον κοινού στοιχείου που να το συνδέει με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. (Schott- Billmann, 1995:14) Στο σύγχρονο ικαριακό πανηγύρι το κύριο στοιχείο που συνδέει τα άτομα είναι η συμμετοχή στο γλέντι και ειδικά η χορευτική επιτέλεση του ικαριώτικου στο πλαίσιο αυτής της κοινής τελεστικής διαδικασίας. Οι χορευτές απολαμβάνουν μία συλλογική βιωμένη εμπειρία, η οποία, στον κύκλο του χορού παράγεται και αναπαράγεται, εμπνέοντας τους αισθήματα ενότητας και έκστασης.

12 Σύγχρονα ικαριακά πανηγύρια Συμμετέχοντες από ετερόκλητες πολιτισμικές ομάδες. Διαμόρφωση ενός υπερτοπικού σκηνικού μέσα στο οποίο ανασυντίθεται το ίδιο το πανηγύρι και οι επιτελεστικές του πρακτικές. Κοινωνικό μόρφωμα το οποίο, ανεξάρτητα από την αυθεντικότητα της επιτέλεσής του, δρα ως ζωντανός οργανισμός που έχει την ικανότητα να αλλάζει και να εξελισσεται.

13 Βιβλιογραφία Bohlman, P. V. (1988). The Study of Folk Music in the Modern World. Indiana University Press. Kavouras, P. (1990). Glenti and xenitia: The poetics of exile in Rural Greece (Olymbos, Karpathos). The New School for Social Research, Department of Cultural Anthropology. Cowan, J. (1998). Η Πολιτική Του Σώματος. Χορός Και Κοινωνικότητα Στη Βορεία Ελλάδα. Κώστας Κουρεμένος, μτφ. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Schott- Billmann, F. (1995). Χοροθεραπεία με την πρωτόγονη έκφραση. (Λ. ΜωραΪτου & Α. Αναστασοπούλου, Trans.) (Β έκδοση.). Αθήνα: Εκδόσεις Τρόπος ζωής. Θέμελης, Δ. (2003). Ο Ικαριώτικος χορός. Παράδοση και σημερινή πραγματικότητα. Εμπειρίες και σκέψεις. Η μουσική, τα τραγούδια και οι χοροί της Ικαρίας (pp ). Ικαρία: Φεστιβάλ Ικαρίας. Μουσικός Εκδοτικός Οίκος Παπαγρηγορίου- Νάκας. Κάβουρας, Π. (2000). Το γλέντι στη Λέσβο (19ος - 20ος αιώνας). Σ. Χτούρης (Ed.), Μουσικά σταυροδρόμια στο Αιγαίο (pp ). Αθήνα: Εξάντας. Νιώρα, Ν., Λουτζάκη, Ρ., Κουτσούμπα, Μ. & Tυροβολά, Β. (2011). Χορός και θεωρία της επιτέλεσης: Οψεις των παραστασιακών πολιτισμικών πρακτικών. Ανασκοπική μελέτη. Αναζητήσεις Στη Φυσική Αγωγή Και Τον Αθλητισμό, 9(1), Νιουνιούσκου, Β. (2011). Δώσ του φουστανιού σου αέρα.

14 Ευχαριστώ πολύ!