ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΝΟΤΙΟΥ Ο ΙΚΟΥ ΑΞΟΝΑ Ν. ΚΡΗΤΗΣ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Transcript

1 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙA Η µελέτη Συµπληρωµατικές Μελέτες Νότιου Οδικού Άξονα Ν. Κρήτης (Οδικά τµήµατα εντός Ν. Ρεθύµνου: Τµήµα Ροδάκινο Σελλιά Λευκόγεια Ακούµια Αγ. Γαλήνη) ανατέθηκε στις παρακάτω οµάδες συµπραττόντων Γραφείων Μελετών: Α. ΟΜΑ Α ΣΥΜΠΡΑΤΤΟΝΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ -. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ Ε.Ε. ΑΛΦΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Ε.Ε. - ΦΑΝΑΡΑΣ Κ. ΓΑΪΤΑΝΑΡΟΣ Π. & ΣΥΝ/ΤΕΣ Ε.Ε. ΓΑΙΑΚΟΜ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Ε.Ε. - Κ. ΜΥΛΩΝΑΣ Κ. ΚΑΡΓΑΚΟΣ & ΣΥΝ/ΤΕΣ Ε.Ε. - ΓΙΑΝΝΑΤΟΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ Β. ΟΜΑ Α ΣΥΜΠΡΑΤΤΟΝΤΩΝ ΓΡΑΦΕΙΩΝ - ΜΕΛΕΤΕΣ ΕΡΓΩΝ ΥΠΟ ΟΜΗΣ Α.Τ.Ε. - Β. ΛΕΖΟΣ Χ. ΒΑΧΛΙΩΤΗΣ Ν. ΠΕΤΡΟΜΙΧΕΛΑΚΗΣ Χ. ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ Ε.Ε. - ΜΟΥΡΤΖΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ - ΟΡΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΜΗΧΑΝΙΚΟΙ Ε.Π.Ε. - ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΠΥΡΙ ΩΝ µε την υπ αριθµ. 3615/ απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας Κρήτης. Σε εφαρµογή της παραπάνω απόφασης υπογράφηκε στις η σχετική σύµβαση. Η παρούσα Μελέτη (Μ.Π.Ε.) αφορά στο οδικό τµήµα «Σπήλι Ακούµια» το οποίο επελέγει από την Προϊσταµένη Αρχή ως έργο πρώτης προτεραιότητας, από το σύνολο της οδού Παλέ Αγία Γαλήνη και εκπονήθηκε σε συνέχεια της υπ αρίθµ /22271/ σχετικής εντολής της /νσης Τεχνικών Έργων Περιφέρειας Κρήτης. Η Μ.Π.Ε. συνοδεύεται από την αντίστοιχη Μελέτη Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης (Μ.Ε.Ο.Α.), καθώς τµήµα του υπό µελέτη οδικού έργου βρίσκεται εντός των ορίων Ζώνης 1

2 Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του Ευρωπαϊκού ικτύου Natura 2000 µε ονοµασία "Κουρταλιώτικο Φαράγγι - Φαράγγι Πρέβελη" και κωδικό GR σύµφωνα µε το Άρθρο 10 του Ν. 4014/2011. Επιπλέον η περιοχή του έργου γειτνιάζει µε τα νότια όρια της Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) του Ευρωπαϊκού ικτύου Natura 2000 µε ονοµασία "Σωρός - Αγκάθι - Κέδρος" και κωδικό GR , όπως φαίνεται και στο σχέδιο Π5 (Χάρτης Προστατευόµενων Οικολογικά Ευαίσθητων Περιοχών) της παρούσης. Το υπό µελέτη οδικό τµήµα έχει συνολικό µήκος 8,4 χλµ. περίπου (πλέον το προβλεπόµενο αποκαθιστάµενο κάθετο και παράπλευρο τοπικό δίκτυο) και χωροθετείται στον ήµο Αγίου Βασιλείου του Νοµού Ρεθύµνης (βλ. σχετικό χάρτη προσανατολισµού). Κινείται µε κατεύθυνση νοτιοανατολική έχοντας ως αφετηρία σηµείο της υφιστάµενης Επ. Ο. 3 (Ρέθυµνο Αγία Γαλήνη), 200 µέτρα περίπου εκτός των ορίων του Σχεδίου Πόλης του Σπηλίου, και ως πέρας σηµείο ανατολικά του οικισµού Ακούµια σε περιοχή όπου προσαρµόζεται εκ νέου στην Επ. Ο. 3. Η οδός διέρχεται από αδόµητη περιοχή φυσικής βλάστησης ή από καλλιεργούµενες εκτάσεις, κινούµενη µεταξύ των οικισµών Ακτούντα, Βάτος, Άρδακτος, Βρύσες, Κισσός, Κεντροχώρι, Πλατανές και παρακάµπτοντας τους οικισµούς Κισσού Κάµπος και Ακούµια. Για την εξυπηρέτηση όλων των ανωτέρω οικισµών προβλέπονται κατά µήκος της οδού επτά (7) ισόπεδοι κόµβοι. Τα συνοπτικά χαρακτηριστικά του έργου για την προτεινόµενη χάραξη έχουν ως εξής: ΕΙ ΟΣ ΕΡΓΟΥ: ΜΗΚΟΣ: ΠΛΑΤΟΣ: ΚΟΜΒΟΙ: Οδικό τµήµα Σπήλι - Ακούµια µ. (πλέον το αποκαθιστάµενο κάθετο και παράπλευρο τοπικό δίκτυο) Η εφαρµοστέα διατοµή είναι τύπου β2σ συνολικού πλάτους οδοστρώµατος 11,00 µ., (µία λωρίδα κυκλοφορίας πλάτους 4,00 µ., συµπεριλαµβανοµένης της λωρίδας καθοδήγησης πλάτους 0,25 µ. και µία ΛΕΑ πλάτους 1,50 µ. ανά κατεύθυνση), όπως περιγράφεται αναλυτικά και στο Κεφάλαιο 5 του παρόντος. Επτά (7) ισόπεδοι κόµβοι 1.2. ΣΥΝΤΟΜΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ Με το υπ αρίθµ / έγγραφο της ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ εδόθη θετική γνωµοδότηση για την Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση και Αξιολόγηση, για το οδικό τµήµα Παλέ Αγία Γαλήνη, το οποίο εντάσσεται στο Νότιο Οδικό Άξονα Κρήτης (Ν.Ο.Α.Κ.) εντός νοµού Ρεθύµνης. 2

3 Με την υπ αριθµ. ΠΕ 4405/316/ απόφαση του Γενικού Γραµµατέα Αποκεντρωµένης ιοίκησης Κρήτης, εγκρίθηκε η Προωθηµένη Αναγνωριστική Μελέτη του τµήµατος Παλέ Αγία Γαλήνη καθώς και η αντίστοιχη Αναγνωριστική Γεωλογική Μελέτη. Ως ήδη αναφέρθηκε, µε την υπ αρίθµ /22271/ εδόθη εντολή από τη /νση Τεχνικών Έργων Περιφέρειας Κρήτης για την εκπόνηση της Μελέτης του οδικού τµήµατος Σπήλι Ακούµια, το οποίο επιλέγει ως τµήµα πρώτης προτεραιότητας της προαναφερθείσας οδού Παλέ Αγία Γαλήνη ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΑΓΩΓΗ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ - ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΤΑΤΑΞΗ - ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ιοικητική υπαγωγή Το έργο υπάγεται εξ ολοκλήρου στην: Περιφέρεια: Κρήτης Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύµνης ήµο Αγ. Βασιλείου ηµοτική Ενότητα: Λάµπης Γεωγραφικές συντεταγµένες έργου Κατωτέρω αναγράφονται οι συντεταγµένες της αρχής, του µέσου και του τέλους του οδικού τµήµατος σε ΕΓΣΑ 87 και WGS 84 Αρχή οδικού τµήµατος Μέσον οδικού τµήµατος Τέλος οδικού τµήµατος ΕΓΣΑ 87 WGS 84 Χ= ,41 Ε= 35 Ο 12 27,58 Υ= ,73 Ν= 24 Ο 32 18,80 Χ= ,76 Ε= 35 Ο 10 55,00 Υ= ,08 Ν= 24 Ο 33 47,48 Χ= ,84 Ε= 35 Ο 9 48,48 Υ= ,67 Ν= 24 Ο 36 2,22 Θεσµικο πλαίσιο κατάταξη του έργου Η µελέτη εκπονήθηκε µε βάση τις προδιαγραφές του ισχύοντος θεσµικού πλαισίου περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων, όπως αυτό παρουσιάζεται στη συνέχεια: Ν. 1650/86 (ΦΕΚ 160Α 18/10/86) Ν. 3010/2002 (ΦΕΚ 91 Α 25/4/2002) Για την προστασία του περιβάλλοντος Εναρµόνιση του Ν. 1650/1986 µε τις οδηγίες 97/11ΕΕ και 96/61 Ε.Ε, διαδικασία οριοθέτησης και ρυθµίσεις θεµάτων για τα υδατορεύµατα και άλλες διατάξεις. 3

4 Υ.Α. Η.Π 15393/2332 (ΦΕΚ 1022 Β 5/8/2002) Υ.Α. Η.Π /703/Φ104 (ΦΕΚ 332Β 20/3/2003) Κ.Υ.Α. Η.Π /2021/ (ΦΕΚ 1391/Β/ ) Κ.Υ.Α /5387/90 (ΦΕΚ 678Β 25/10/90) Εγκύκλιος 37 ( ΜΕΟ /δ/0/1158) 3/10/1994 ΥΠΕΧΩ Ε Κ.Υ.Α / 3028 (ΦΕΚ 1289Β 28/12/1998) Ν. 3208/2003 (ΦΕΚ Α 303/ ) Κατάταξη δηµόσιων έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες σύµφωνα µε το άρθρο 3 του Ν. 1650/1986 όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 1 του Ν. 3010/02 Εναρµόνιση του Ν. 1650/86 µε τις Οδηγίες 97/11/ΕΕ και 96/61/ΕΕ κ.ά ιαδικασία Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης (Π.Π.Ε.Α.) και έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Ε.Π.Ο.) σύµφωνα µε το άρθρο 4 του Ν. 1650/1986 (Α 160) όπως αντικαταστάθηκε µε το άρθρο 2 του Ν. 3010/2002 Καθορισµός τρόπου ενηµέρωσης και συµµετοχής του κοινού κατά τη διαδικασία Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων των έργων και δραστηριοτήτων σύµφωνα µε την παράγραφο 2 του άρθρου 5 του Ν. 1650/86 όπως αντικαταστάθηκε µε τις παραγράφους 2 και 3 του Ν. 3010/02. Κατάταξη έργων και δραστηριοτήτων σε κατηγορίες, περιεχόµενο Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, (Μ.Π.Ε.), καθορισµός περιεχοµένου Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών (Ε.Π.Μ.) και λοιπές συναφείς διατάξεις, σύµφωνα µε το Ν.1650/86 Προσωρινές Προδιαγραφές για Μελέτες από οδικά έργα Καθορισµός µέτρων και διαδικασιών για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων (ενδιαιτηµάτων) καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (Εναρµόνιση µε την οδηγία 92/43 ΕΟΚ «για τη διατήρηση των τύπων φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας» Προστασία των δασικών οικοσυστηµάτων, κατάρτιση δασολογίου, ρύθµιση εµπραγµάτων δικαιωµάτων επί δασών και δασικών εν γένει εκτάσεων και άλλες διατάξεις 4

5 Ν.998/79 (ΦΕΚ 289 Α) Περί προστασίας δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της Χώρας Κ.Ν 5351/32 Περί Αρχαιοτήτων Ν. 3028/ Για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονοµιάς Ν. 4014/2011 Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων Απόφαση ΥΠΕΚΑ Κατάταξη δηµοσίων και ιδιωτικών έργων και 1958/ δραστηριοτήτων. Σύµφωνα µε το νόµο 4014/2011 για την περιβαλλοντική αδειοδότηση του έργου, καθώς και την σχετική Υπουργική Απόφαση υπ αρίθµ. 1958/ (ΦΕΚ 21/Β /2012), για την κατάταξη δηµόσιων και ιδιωτικών έργων, το υπό µελέτη οδικό τµήµα Σπήλι Ακούµια που αποτελεί βελτίωση της υφιστάµενης Επαρχιακής Οδού 3 (Ρέθυµνο Αγία Γαλήνη), ως οδός µεταξύ επαρχιών, ανήκει στην κατηγορία ΑΙΙΙ (κατά την κατηγοριοποίηση των ΟΜΟΕ ΛΚΟ ) κι εποµένως κατατάσσεται στην Οµάδα 1η παρ. 5 και στην Υποκατηγορία Α2 Φορέας υλοποίησης του έργου ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΚΡΗΤΗΣ-ΓΕΝΙΚΗ /ΝΣΗ ΑΝΑΠΤ/ΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ & ΥΠΟ ΟΜΩΝ - ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ Λασσαίας 1Α Ηράκλειο Τηλ , Fax Αρµόδια περιβαλλοντική αρχή Αρµόδια για το έργο περιβαλλοντική αρχή είναι η Αποκεντρωµένη ιοίκηση Κρήτης Γενική ιεύθυνση Χωροταξικής & Περιβαλλοντικής Πολιτικής /νση Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασµού Τµήµα Περιβαλλοντικού και Χωρικού Σχεδιασµού. Γνωµοδοτήσεις Στα πλαίσια της Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης που προηγήθηκε της παρούσας Μ.Π.Ε. και αφορούσε ως ήδη αναφέρθηκε το σύνολο της οδού Παλέ Αγία Γαλήνη, τµήµα της οποίας αποτελεί το υπό µελέτη έργο Σπήλι - Ακούµια, γνωµοδότησαν θετικά για την εκτέλεση του έργου οι ακόλουθοι φορείς: /νση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩ Ε (έγγραφο µε α.π / ) 5

6 28 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισµού (έγγραφο µε α.π. 7078/ ) ΝΕΧΩΠ Ρεθύµνης (έγγραφο µε α.π. 9546/ ) /νση Υποδοµής / 2 ο του ΓΕΣ (έγγραφο µε α.π. Φ /617/429877/ ) Τµήµα ιαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ (έγγραφο µε α.π /706/ ) /νση Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισµού & Τουρισµού (έγγραφο µε α.π. ΥΠΠΟ/Γ ΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ25/7375/198/ ) Υπηρεσία Νεωτέρων Μνηµείων & Τεχνικών Έργων Κρήτης του Υπουργείου Πολιτισµού & Τουρισµού (έγγραφο µε α.π. 312/ ) ΜΕΟ του ΥΠΕΧΩ Ε (έγγραφο µε α.π. ΜΕΟ/6860/δ/879π.ε./ ) Στη συνέχεια µε το α.π / έγγραφο η ΕΥΠΕ του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας & Κλιµατικής Αλλαγής γνωµοδότησε θετικά (έγκριση Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης) για την εκτέλεση του έργου (βλ. Παράρτηµα Εγγράφων) ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η Μελέτη αποσκοπεί στην παραγωγή ενός εργαλείου διάγνωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, εκτίµησης της σηµασίας της κάθε επίπτωσης και γνωστοποίησης των αποτελεσµάτων αυτής της ανάλυσης προς την Υπηρεσία που αποφασίζει, καθώς και στο κοινό. Η Μελέτη αποσκοπεί επίσης στην πρόταση όλων εκείνων των µέτρων τα οποία θα πρέπει να ληφθούν τόσο κατά τη φάση κατασκευής όσο και κατά τη φάση λειτουργίας των έργων, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις επί του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της περιοχής. Η εκτίµηση των επιπτώσεων κατά τη φάση κατασκευής αφορά στη συνολική αποτίµηση των περιβαλλοντικών οχλήσεων που θα προκύψουν καθόσον χρόνο το έργο κατασκευάζεται. Οι συγκεκριµένες επιπτώσεις είναι χρονικά περιορισµένες (όσο χρόνο διαρκεί η κατασκευή του έργου) και µερικές από αυτές είναι µόνιµες άλλες δε είναι πλήρως 6

7 αναστρέψιµες µετά το πέρας της κατασκευής ή µε την εφαρµογή κατάλληλων επανορθωτικών µέτρων. Η εκτίµηση των επιπτώσεων κατά τη φάση λειτουργίας αφορά στην αποτίµηση των διαφοροποιήσεων που θα επέλθουν στα περιβαλλοντικά µέσα και είναι διαρκείς, µόνιµες ή αναστρέψιµες µε την επιβολή κατάλληλων περιβαλλοντικών όρων. Η παρούσα µελέτη διαρθρώνεται ως ακολούθως: Στο κεφάλαιο 1 Στο κεφάλαιο 2 παρουσιάζονται τα γενικά στοιχεία της µελέτης καθώς και η οµάδα µελέτης. παρατίθεται µη τεχνική περίληψη καθώς και συµπεράσµατα που προέκυψαν από την εκπόνηση της παρούσας µελέτης. Στο κεφάλαιο 3 παρουσιάζεται η υφιστάµενη κατάσταση, ο στόχος και η αναγκαιότητα του έργου. Στο κεφάλαιο 4 Στο κεφάλαιο 5 Στο κεφάλαιο 6 Στο κεφάλαιο 7 Στο κεφάλαιο 8 Στο κεφάλαιο 9 γίνεται αναφορά στις εναλλακτικές λύσεις. παρουσιάζονται τα τεχνικά χαρακτηριστικά του έργου. αναλύεται το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον της άµεσης και της ευρύτερης περιοχής µελέτης. παρουσιάζονται οι αναµενόµενες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία του έργου. περιγράφονται τα µέτρα αντιµετώπισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. παρατίθεται ένα σχέδιο περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του έργου. Η µελέτη συνοδεύεται από παραρτήµατα, τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τµήµα της. Τα παραρτήµατα αυτά είναι τα ακόλουθα: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α: Φωτογραφική τεκµηρίωση έργου ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β: Έγγραφα Επίσης η µελέτη συνοδεύεται από Χάρτες και τεχνικά σχέδια του έργου σε κατάλληλες κλίµακες. 7

8 1.5. ΟΜΑ Α ΜΕΛΕΤΗΣ Στην σύνταξη της παρούσας µελέτης συµµετείχαν οι κάτωθι:. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ (MSc) Ε. ΚΑΡΥ ΗΣ Γ. ΓΙΑΝΝΑΤΟΣ Α. ΦΡΥ ΑΣ Σ. ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ι. ΜΠΕΚΙΑΡΗΣ B. ΚΑΝΙΑΣΤΑΣ Ε. ΚΑΛΦΑΚΗ Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. (D.E.A.) Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., Περιβαλλοντολόγος Αγρονόµος Τοπογράφος Μηχανικός Ε.Μ.Π. ρ. Γεωλόγος ΕΚΠΑ Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π., Μηχανικός Περιβάλλοντος (DPL, MSc, M.Litt.) Περιβαλλοντολόγος Παν. Αιγαίου (ΜSc Ε.Μ.Π.) Γεωπόνος, Ορνιθολόγος, Μ Ε Γ. Παν. Αθηνών Μηχανικός Περιβάλλοντος, Μ Ε Πολ. Κρήτης Για τους Αναδόχους. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π. (D.E.A.) 8

9 2. ΜΗ ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στόχος της παρούσας µελέτης είναι η περιβαλλοντική αδειοδότηση του οδικού έργου Σπήλι Ακούµια, το οποίο αποτελεί τµήµα του Νότιου Οδικού Άξονα Κρήτης (Ν.Ο.Α.Κ.). Το συνολικό µήκος της κύριας οδού είναι 8,40 km περίπου, των προβλεπόµενων δέκα παράπλευρων οδών 7,56 km και των κάθετων οδών στους ισόπεδους κόµβους 2,12 km, ήτοι το συνολικό µήκος όλων των οδικών τµηµάτων είναι ~ 18 km. Η κύρια οδός σε ποσοστό % αποτελεί νέα χάραξη και µόνο 0,8 km περίπου αφορούν σε βελτιώσεις, διαπλατύνσεις κ.λπ. υφιστάµενων οδικών τµηµάτων. Αντιστοίχως το παράπλευρο οδικό δίκτυο σχεδιάστηκε έτσι ώστε σε ορισµένα του εκτενή τµήµατα να συµπίπτει µε την υφιστάµενη Επαρχιακή Οδό 3 ή τοπικές - αγροτικές οδούς της περιοχής, αλλά και να συνδέει τµήµατα αυτών που αποκόπτονται από τη νέα χάραξη, ώστε να αξιοποιηθεί κατά το µέγιστο δυνατό το υφιστάµενο οδικό δίκτυο. Το πλάτος οδοστρώµατος για την µεν κύρια οδό είναι 11,00 m, για δε το παράπλευρο δίκτυο 4,50 µ. (εξαιρείται µία παράπλευρη οδός που προβλέπεται ανασφάλτωτη, µε πλάτος 3,5 µ.). Ο διάδροµος που αναπτύσσεται το έργο αποτελεί εξολοκλήρου αγροτικό περιβάλλον όπου κυριαρχούν οι χέρσες εκτάσεις, εκτάσεις φυσικής βλάστησης, ελαιώνες, λοιποί δενδρώνες και άλλα συστήµατα καλλιέργειας. Η µελετώµενη χάραξη προβλέπει πέντε (5) επιχώµατα και τέσσερα (4) ορύγµατα µέγιστου ύψους µεγαλύτερου των 6 µ. Όσον αφορά στο ισοζύγιο των χωµατισµών, για την υλοποίηση του έργου θα απαιτηθούν δάνεια υλικά που ανέρχονται στα m3 περίπου, ενώ τα ακατάλληλα προς απόθεση υλικά υπολογίζονται σε m3 περίπου. Κατα µήκος του οδικού έργου προβλέπεται η κατασκευή µίας σειράς τεχνικών έργων που είναι: µία (1) νέα γέφυρα ανοίγµατος 84 µ., επτά (7) τοίχοι αντιστήριξης, οι απαιτούµενοι εγκάρσιοι οχετοί, καθώς και η ανάπτυξη επτά (7) ισόπεδων κόµβων. Η προτεινόµενη λύση (συµπεριλαµβανοµένων ορυγµάτων και επιχωµάτων) θα καταλάβει συνολικά περί τα 340 στρέµµατα, γεωργικής γης, καλλιεργειών και φυσικής βλάστησης. Ένα µέρος από αυτά (~16%) αφορούν εκτάσεις που καταλαµβάνονται ήδη από την υφιστάµενη Επαρχιακή Οδό 3 και τις συµβάλουσες σε αυτή τοπικές ή αγροτικές οδούς. Άρα η κατάληψη παρθένων φυσικών ή ηµιφυσικών εκτάσεων υπολογίζεται στα 285 στρέµµατα περίπου. Η συνολική ασφαλτοστρωµένη επιφάνεια που θα προκύψει µετά την κατασκευή του συνόλου του έργου (κύρια οδός, παράπλευρο δίκτυο και αποκαθιστάµενες οδοί στις περιοχές των κόµβων) είναι της τάξης των 134 στρεµµάτων, εκ των οποίων µόνο ένα ποσοστό της τάξης του 30 % (40 στρέµµατα) είναι ήδη καλυµµένη, λόγω της υφιστάµενης 9

10 Επαρχιακής Οδού 3 και τοπικών ασφάλτινων οδών. Άρα η καινούργια ασφαλτοστρωµένη επιφάνεια που θα προκύψει θα είναι της τάξης των 94 στρεµµάτων περίπου. Οι επιπτώσεις του έργου στη µορφολογία και στο έδαφος, παρ ότι είναι µόνιµες, εν τούτοις δεν θεωρούνται ως ιδιαιτέρως σηµαντικές λόγω του ότι στη µεγάλη τους πλειονότητα τα χωµατουργικά έργα (επιχώµατα και ορύγµατα) της εξεταζόµενης χάραξης έχουν ύψος µικρότερο των 5-6 m, ενώ οι προς απόθεση ποσότητες και τα απαιτούµενα δάνεια είναι σχετικά περιορισµένα. Σχετικά µε τους υδατικούς πόρους της περιοχής, το έργο δεν θα προκαλέσει σηµαντικές επιπτώσεις, µε την προϋπόθεση της λήψης των απαραίτητων µέτρων, που αναφέρονται αναλυτικά στο σχετικό κεφάλαιο. Επισηµαίνεται η άµεση γειτνίαση τµήµατος του έργου µε το χείµαρρο Ακουµιανό. Απαραίτητα έργα προστασίας της οδού και εξασφάλισης της συνέχειας της επιφανειακής απορροής περιλαµβάνονται στην Υδραυλική µελέτη του έργου. Θα πρέπει να απαγορευτεί τόσο κατά τη φάση κατασκευής όσο και λειτουργίας η διοχέτευση ανεπεξέργαστων απορροών στο χείµαρρο ή σε οποιοδήποτε άλλο ρέµα της περιοχής. Όσον αφορά στον τοµέα του τοπίου και του αισθητικού περιβάλλοντος, ο δρόµος στο µεγαλύτερο τµήµα του διαθέτει χαµηλά σχετικά ορύγµατα κι επιχώµατα κι ως εκ τούτου δεν αναµένεται να είναι ιδιαίτερα ορατός από οπτικό δέκτη στους εκατέρωθεν υφιστάµενους ορεινούς όγκους. Μεταξύ των Χ.Θ και Χ.Θ όπου η οδός κινούµενη παράλληλα µε τον Ακουµιανό ποταµό εµφανίζει σε ορισµένες θέσεις αυξηµένες χωµατουργικές έργασίες, αναµένεται να είναι ορατός από οπτικό δέκτη στις νοτιότερες περιοχές, στην έτερη πλευρά του ποταµού (π.χ. οικισµός Ακούµια). Οι επιπτώσεις αυτές είναι µεν δυσµενείς αλλά και µερικώς αναστρέψιµες µε τη λήψη κατάλληλων επανορθωτικών µέτρων (π.χ. κατάλληλη διαµόρφωση των πρανών και φύτευσή τους µε τα κατάλληλα είδη χλωρίδας). Σχετικά µε τις επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και τους οικότοπους της περιοχής, σηµειώνεται ότι η χάραξη αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον όπου δεν εντοπίζονται σηµαντικοί οικότοποι, διερχόµενη κατά κύριο λόγο από περιοχές µε αραιή φυτοκάλυψη, περιοχές φυσικής βλάστησης ή χέρσες και εκτάσεις γεωργικής γης. Η πρόβλεψη της κατασκευής των κατάλληλων τεχνικών και των φυτεύσεων των επιχωµάτων και ορυγµάτων, µειώνει σε σηµαντικό βαθµό τις αρνητικές επιπτώσεις που δύναται να έχει το έργο στα είδη της φυσικής βλάστησης καθώς και στη διαβιούσα πανίδα. Όσο αφορά στις επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον, ο άξονας του έργου δε θίγει το οικιστικό απόθεµα της περιοχής και οι απαιτούµενες εκτάσεις που θα χρειαστεί να απαλλοτριωθούν είναι αποκλειστικά εκτός Σχεδίου Πόλεων και ορίων οικισµών και αφορούν κυρίως σε αγροτικές και εκτάσεις φυσικής βλάστησης. Οι όποιες καθαιρέσεις περιορίζονται σε µανδρότοιχους, περιφράξεις, µικρές και παλαιές κατασκευές, ερείπια και αποθήκες. 10

11 Όσο αφορά τις επιπτώσεις στον τοµέα των υφιστάµενων υποδοµών και συγκεκριµένα τις εµπλοκές µε το υπάρχον οδικό δίκτυο, στη µελετώµενη χάραξη όπως προαναφέρθηκε προβλέπονται συνολικά επτά (7) ισόπεδοι κόµβοι και δέκα (10) παράπλευρες οδοί. Ως εκ τούτου, το µελετώµενο έργο, θα επιφέρει θετικές επιπτώσεις στο υφιστάµενο οδικό δίκτυο, βελτιώνοντας τον τοµέα των οδικών υποδοµών της περιοχής, παρέχοντας γρηγορότερους τρόπους µετακίνησης ανθρώπων και αγαθών, θα αυξήσει τα επίπεδα ασφάλειας των µεταφορών µε αντίστοιχη µείωση των τροχαίων ατυχηµάτων, ενώ παράλληλα θα προκαλέσει αποσυµφόρηση των υπαρχόντων δρόµων που διέρχονται εντός του κέντρου των οικισµών (Κισσού κάµπος και Ακούµια) και σήµερα χρησιµοποιούνται και για την εξυπηρέτηση των υπερτοπικών κινήσεων. Σχετικά µε τις επιπτώσεις στο ιστορικό περιβάλλον, το έργο δε θίγει καταγεγραµµένα µνηµεία ούτε και εισέρχεται εντός ζώνης Α (απολύτου προστασίας) κηρυγµένων αρχαιολογικών χώρων. Αυτό προκύπτει άλλωστε και από τα σχετικά έγγραφα των αρµόδιων Εφορειών Αρχαιοτήτων, οι οποίες γνωµοδότησαν θετικά για την κατασκευή του έργου. Οι επιπτώσεις στο ατµοσφαιρικό περιβάλλον εκτιµούνται ως αρνητικές, µόνο κατά τη φάση κατασκευής του έργου, όπου προβλέπεται επιβάρυνση της ποιότητας της ατµόσφαιρας εξαιτίας της λειτουργίας των εργοταξίων και της µετακίνησης των βαρέων οχηµάτων. Όµως η επίπτωση είναι χρονικά και τοπικά περιορισµένη και πλήρως ανατάξιµη µετά το πέρας των εργασιών κατασκευής, ενώ µπορεί να περιοριστεί σηµαντικά µε τη λήψη των κατάλληλων επανορθωτικών µέτρων. Κατά τη λειτουργία του έργου δεν αναµένεται αισθητή επιβάρυνση στην ποιότητα της ατµόσφαιρας της περιοχής ανάπτυξης της οδού. Οι επιπτώσεις τέλος στο ακουστικό περιβάλλον χαρακτηρίζονται κατά τη φάση κατασκευής του έργου ως µέτρια αρνητικές, χρονικά περιορισµένες και µερικώς αντιµετωπίσιµες, καθώς προβλέπεται επιβάρυνση της ποιότητας του ακουστικού περιβάλλοντος εξαιτίας της λειτουργίας των εργοταξίων, της πιθανής χρήσης εκρηκτικών, της µετακίνησης βαρέων οχηµάτων, των δονήσεων κ.λπ. Οι επιπτώσεις αυτές δύναται να µετριαστούν µε τη λήψη κατάλληλων µέτρων προστασίας που συνίστανται στη χρήση νέων µοντέλων µηχανηµάτων και οχηµάτων εργοταξίου, στην τήρηση της ισχύουσας νοµοθεσίας που αφορά στην επιτρεπόµενη στάθµη θορύβου, στην κατασκευή αντιθορυβικών πετασµάτων περιµετρικά του εργοταξίου, στην επιλεγµένη διαδροµή των βαρέων οχηµάτων κλπ. Ειδικά στις περιοχές όπου το οδικό έργο εφάπτεται σε όρια οικισµών (π.χ. στην περιοχή του Κισσού Κάµπος), θα ληφθούν όλα τα απαιτούµενα µέτρα στην φάση κατασκευής για τον περιορισµό των επιπτώσεων στο ακουστικό περιβάλλον των οικισµών και την προστασία µεµονωµένων οικιών. Κατά τη λειτουργία του έργου δεν αναµένονται ιδιαίτερα υψηλές στάθµες θορύβου και ως εκ τούτου δεν αναµένεται σηµαντική ενόχληση για τους υφιστάµενους οικισµούς (δέκτες) της περιοχής. 11

12 3. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ - ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 3.1. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Το υπό µελέτη οδικό έργο χωροθετείται στο νότιο τµήµα της Κρήτης και συγκεκριµένα στο ήµο αγίου Βασιλείου του Νοµού Ρεθύµνης. Το οδικό δίκτυο του νοµού φθάνει συνολικά τα χλµ., από τα οποία 143 χλµ. χαρακτηρίζονται ως Εθνικές Οδοί, 527 χλµ. είναι επαρχιακές οδοί, 550 χλµ. κοινοτικές οδοί και χλµ. αγροτικό οδικό δίκτυο. Από άποψη δοµής, το οδικό δίκτυο του Νοµού Ρεθύµνης έχει έντονο ακτινικό χαρακτήρα, µε επίκεντρο την πόλη του Ρεθύµνου. Οι αποκλίσεις από το µοντέλο αυτό οφείλονται περισσότερο στις δεσµεύσεις του ανάγλυφου παρά σε κάποια συνειδητή προσπάθεια διαφοροποίησης. Ο σηµαντικότερος οδικός άξονας του Νοµού Ρεθύµνης είναι αναµφισβήτητα ο Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.), ο οποίος κινείται παράλληλα προς τις βόρειες ακτές του νοµού και ενώνει το Ρέθυµνο µε το Ηράκλειο και τα Χανιά. Το υπόλοιπο οδικό δίκτυο του νοµού επαρχιακό, κοινοτικό και αγροτικό από άποψης γεωµετρικών χαρακτηριστικών και βατότητας, κρίνεται ότι δεν βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο, λόγω της ορεινής µορφολογίας του εδάφους, της διάθεσης ελάχιστων κονδυλίων, της κακής συντήρησης, καθώς και λόγω της κακής και πρόχειρης χάραξης και κατασκευής του. Ειδικότερα, στην περιοχή µελέτης τα παραπάνω αρνητικά στοιχεία κυριαρχούν στα χαρακτηριστικά του οδικού δικτύου, ενώ η απουσία Εθνικής Οδού τόσο στο εσωτερικό, όσο και κατά µήκος των νοτίων παραλίων του Νοµού Ρεθύµνης έχει ως αποτέλεσµα οι υπερτοπικές οδικές συνδέσεις της περιοχής µελέτης να γίνονται, σε σηµαντικό ποσοστό, µέσω επαρχιακών οδών. Η περιοχή εξυπηρετείται κατά κύριο λόγο από την Επαρχιακή Οδό 3 (Αγ. Γαλήνη Σπήλι Ρέθυµνο), η οποία αποτελεί τον σηµαντικότερο οδικό άξονα του επαρχιακού δικτύου του νοµού Ρεθύµνης. Η αρτηρία αυτή διασχίζει διαγώνια τον νοµό από ΝΑ προς Β και οδηγεί στον Βόρειο Οδικό Άξονα, στον οποίο αρθρώνεται ακτινοειδώς το δευτερεύον οδικό δίκτυο όλων σχεδόν των νότιων περιοχών της περιφέρειας. Η Επαρχιακή Οδός 3 βρίσκεται στο µεγαλύτερο τµήµα της σε µέτρια κατάσταση, παρουσιάζοντας σηµαντικά προβλήµατα σε ορισµένα τµήµατα της (απουσία ασφαλτόστρωσης, λακούβες, κατολισθήσεις κ.λ.π.). Το τµήµα της Ρέθυµνο Σπήλι βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση. Στο σηµείο αυτό πρέπει να επισηµανθεί, τηρουµένων των αναλογιών, ο κοµβικός ρόλος του χωριού Σπήλι όσον αφορά στις υπερτοπικές συνδέσεις της περιοχής. Μορφοποιηµένo: Κουκκίδες και αρίθµηση 12

13 Στην ευρύτερη περιοχή µελέτης αναπτύσσονται ακόµη οι Επαρχιακές οδοί 19 και 11 οι οποίες αµφότερες κατατάσσονται στο ευτερεύον Επαρχιακό ίκτυο του Νοµού κι εξυπηρετούν κατά βάση τους ορεινούς οικισµούς εκατέρωθεν της Επαρχιακής Οδού 3. Το αγροτικό οδικό δίκτυο της περιοχής µελέτης βρίσκεται και αυτό σε άσχηµη κατάσταση από άποψη βατότητας και συχνά περιορίζεται µόνο στο στάδιο της διάνοιξης χωρίς τα απαιτούµενα συµπληρωµατικά έργα (οδοστρωσία, µικρά τεχνικά έργα, τάφροι κλπ.), µε αποτέλεσµα κατά την διάρκεια του χειµώνα να δηµιουργούνται µεγάλα προβλήµατα στην διακίνηση µέσω αυτού του οδικού δικτύου. Γενικά, το αγροτικό οδικό δίκτυο δεν καλύπτει τις ανάγκες του πρωτογενούς τοµέα και κατά συνέπεια δεν µπορεί να υποκαταστήσει τις οδούς ανώτερης κατηγορίας στις περιοχές, όπου δεν υπάρχουν τέτοιες οδοί, όπως είναι το κεντρικό παραλιακό τµήµα της υπό µελέτη περιοχής. Επιπλέον, πρέπει να επισηµανθούν δύο ακόµη προβλήµατα σχετικά µε το αγροτικό οδικό δίκτυο. Αφενός οι διανοίξεις των οδών γίνονται χωρίς επαρκή µελέτη, µε συνέπεια τόσο την αστάθεια του οδοστρώµατος όπου αυτό υπάρχει όσο και την βίαιη παρέµβαση στο τοπίο. Αφετέρου παρατηρείται µερικές φορές καταστρατήγηση των στόχων της αγροτικής οδοποιίας και οι αγροτικές ανάγκες χρησιµοποιούνται ως πρόσχηµα για τη διάνοιξη προσβάσεων προς τις παραλίες ή για την χάραξη δρόµων κατά µήκος των ακτών συχνά επάνω στο χειµέριο κύµα µε αποτέλεσµα σηµαντικές επιπτώσεις στο περιβάλλον ΣΤΟΧΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Το νότιο τµήµα του Ν. Ρεθύµνης που αποτελεί την υπό µελέτη περιοχή παρουσιάζει σηµαντική υστέρηση ανάπτυξης σε σχέση µε το βόρειο τµήµα και δεν έχει προσελκύσει τους αναπτυξιακούς κλάδους στους οποίους βασίζεται η σηµερινή ανάπτυξη της Κρήτης. Το ορεινό ανάγλυφο περιορίζει σε σηµαντικό βαθµό τα πεδινά και καλλιεργήσιµα εδάφη, ενώ η απουσία αξιόπιστων οδικών διαδρόµων αποτελεί τροχοπέδη για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Οι δύο σηµαντικοί πόλοι έλξης - η Αγ. Γαλήνη και ο Πλακιάς - αποτελούν χαρακτηριστικές περιπτώσεις για το γεγονός ότι η τουριστική ανάπτυξη τους δεν έχει διαχυθεί ούτε προς την µεταξύ τους παραλιακή ζώνη ούτε προς την ενδοχώρα, λόγω δυσκολίας πρόσβασης. Κατά συνέπεια από τους σηµαντικότερους σκοπούς κατασκευής του Ν.Ο.Α.Κ. στο σύνολό του και κατ επέκταση του υπό µελέτη οδικού τµήµατος, είναι αφενός η διευκόλυνση της πρόσβασης σε δυσπρόσιτες περιοχές του νότιου τµήµατος του Νοµού, καθώς και η απορρόφηση σηµαντικού µέρους των σηµερινών µετακινήσεων και αφετέρου η γένεση νέων µετακινήσεων (γενόµενη κυκλοφορία), λόγω της µικρότερης χρονοαπόστασης και 13

14 της ευκολίας πρόσβασης σε περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Γενικά, τα βασικά στοιχεία της χωροθέτησης καθώς και των τεχνικών χαρακτηριστικών του ΝΟΑΚ είναι τα εξής: 1. Είναι άξονας ταχείας κυκλοφορίας µε αντίστοιχα τεχνικά χαρακτηριστικά (διατοµή, ακτίνες, κλίσεις) που εξυπηρετεί υπερτοπικές µετακινήσεις κλίµας όλης της νήσου Κρήτης και ενδεχοµένως, στο µέλλον, να εξυπηρετεί και µετακινήσεις διαµετακοµιστικού χαρακτήρα µε ευρύτερους προορισµούς. 2. Εξασφαλίζει την ταχεία και ασφαλή σύνδεση οικισµών και παραγωγικών κέντρων του νοτίου τµήµατος του Νοµού Ρεθύµνου µε τα αντίστοιχα κέντρα των Νοµών Ηρακλείου και Χανίων. 3. ιέρχεται πλησίον ηµιορεινών οικισµών της ευρύτερης περιοχής, σε κάποιους από τους οποίους τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται συνεχής δηµογραφική αποδυνάµωση, έτσι ώστε παράλληλα µε λοιπά µέτρα ενδυνάµωσης της τοπικής οικονοµίας να συγκρατηθεί ο πληθυσµός. 4. Αναπτύσσεται σε ικανή και αναγκαία απόσταση από τις παράκτιες ζώνες και τους παραλιακούς οικισµούς, όπου αυτό επιτρέπεται από τις γεωµορφολικές συνθηκες της περιοχής, ώστε αφενός να διαφυλαχθούν τα φυσικά πλεονεκτήµατα των περιοχών αυτών αλλά και ο αναγκαίος χώρος για τη µελλοντική τους ανάπτυξη αφετέρου να εξασφαλισθεί πως ο ΝΟΑΚ µελλοντικά δεν θα υποβαθµισθεί σε αστική οδό λόγω της επέκτασης των οικισµών. Παράλληλα όπου είναι αναγκαίο αποκαθίσταται το παράπλευρο και κάθετο τοπικό οδικό δίκτυο για την εξυπηρέτηση των τοπικών µετακινήσεων, αγροτικών µηχανηµάτων κ.λ.π. Σηµειώνουµε ότι στα πλαίσια της σύµβασης που έχει ανατεθεί από την Περιφέρεια Κρήτης προβλέπεται και ο σχεδιασµός του Υποστηρικτικού ικτύου «Ροδάκινο Σελλιά Πλακιάς αµνόνι Λευκόγεια Πρέβελη Κεραµέ Σαχτούρια Ν. Κρύα Βρύση» µε την κατά το δυνατόν αξιοποίηση του υφιστάµενου οδικού δικτύου της παραλιακής ζώνης της περιοχής (µε ενδεχόµενη αναβάθνιση και ενιαιοποίησή του). Στόχος είναι η ενιαία κυκλοφοριακή σύνδεση/εξυπηρέτηση των βασικών πόλων τουριστικής ανάπτυξης της παραλιακής ζώνης (Αγ. Γαλήνη, Πλακιάς, Πρέβελη, Ροδάκινο κ.λ.π.), η εξασφάλιση πρόσβασης στους αρχαιολογικούς χώρους και τις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους και η εξυπηρέτηση µετακινήσεων τοπικής κλίµακας, µε παράλληλη παράκαµψη των οικισµών, που σε άλλη περίπτωση θα επιβάρυναν το ΝΟΑΚ αλλοιώνοντας το χαρακτήρα και τη λειτουργία του. Το υποστηρικτικό αυτό παραλιακό οδικό δεν σχετίζεται µε το παράπλευρο τοπικό οδικό δίκτυο του ΝΟΑΚ όπως αυτό αναφέρεται στο σηµείο 4 άνωθεν. Η υλοποίηση του οδικού τµήµατος Σπήλι Ακούµια, που είναι αντικείµενο της παρούσας µελέτης, αποτελεί έργο πρώτης προτεραιότητας για την περιοχή καθώς πρόκειται να αναλάβει το σύνολο των τοπικών και ένα σηµαντικό µέρος των υπερτοπικών µετακινήσεων προς τους πόλους τουριστικής ανάπτυξης στα νότια παράλια του Νοµού (Αγ. Γαλήνη, Ροδακινόκαµπος, Τριόπετρα κ.λπ.) και το Τυµπάκι. Η εν λόγω οδός Μορφοποιηµένo: Κουκκίδες και αρίθµηση 14

15 αναµένεται ακόµη να βοηθήσει στην ανάπτυξη της περιοχής στην οποία παρατηρείται τις τελευταίες δεκαετίες µια συνεχής δηµογραφική αποδυνάµωση και στη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας του Σχεδίου Καλλικράτης (δεδοµένου ότι ως έδρα του ήµου ορίστηκε η Κωµόπολη του Σπηλίου). Παράλληλα είναι προφανής η αναγκαιότητα της χάραξης µιας νέας οδού που θα παρακάµπτει όλες τις οικιστικές συγκεντρώσεις, η υλοποίηση της οποίας αναµένεται να αναδείξει περιβαλλοντικά (µε την αποµάκρυνση των διαµπερών µετακινήσεων) την εικόνα των οικισµών, να αυξήσει το παρεχόµενο επίπεδο οδικής ασφάλειας για τους κατοίκους τους και να ωφελήσει σηµαντικά όλες τις υφιστάµενες χρήσεις της περιοχής, καθώς θα βελτιωθούν σηµαντικά οι προσβάσεις σε αυτές. Ο σχεδιασµός του νέου οδικού τµήµατος Σπήλι Ακούµια διαθέτει όλα τα τεχνικά, λειτουργικά και γεωµετρικά στοιχεία (ακτίνες, κλίσεις, διατοµή κ.λπ.) που απαιτούνται για την κατασκευή ενός άξονα µε σύγχρονα γεωµετρικά χαρακτηριστικά, συντελώντας i) στην αύξηση της µέσης ταχύτητας των αυτοκινήτων και στην µείωση του απωλεσθέντος χρόνου των διερχόµενων επιβατών και φορτίων και ii) στην µείωση του κινδύνου οδικών ατυχηµάτων εξαιτίας της προβληµατικής χάραξης της υφιστάµενης οδού. Μορφοποιηµένo: Κουκκίδες και αρίθµηση Σηµειώνεται τέλος πως πέραν των υποβαθµισµένων γεωµετρικών χαρακτηριστικών, η υφιστάµενη οδός, διερχόµενη από µια ιδιαίτερα δυσµενής (από άποψη τεχνογεωλογικών συνθηκών) περιοχή, παρουσιάζει µεγάλο αριθµό και σηµαντικού µεγέθους κατολισθήσεις και ασταθείς καταστάσεις, οι οποίες δηµιουργούν πολύ συχνά αστοχίες στο οδόστρωµα µε την εµφάνιση ρωγµατώσεων, εκτεταµένων παραµορφώσεων, καθιζήσεων κ.λπ. Ο σχεδιασµός της νέας οδού, αξιοποιώντας τα αποτελέσµατα των συναφών µελετών (γεωλογική µελέτη, γεωτεχνικες έρευνες) θα άρει τα προαναφερόµενα προβλήµατα, τόσο επιλέγοντας τη βέλτιστη ζώνη εδάφους για την έδραση της οδού, όσο και καθορίζοντας τα κατάλληλα µέτρα σταθεροποίησης και προστασίας (εξυγειάνσεις, κατασκευή πασσαλότοιχων, φραχτών ανάσχεσης καταπτώσεων κ.λπ.) όπου αυτό κριθεί απαραίτητο ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΕΣ ΕΓΚΡΙΣΕΙΣ Κατά την εκπόνηση της Προωθηµένης Αναγνωριστικής Μελέτης Οδοποιίας του συνολικού έργου του Ν.Ο.Α.Κ., µέρος του οποίου αποτελεί και το οδικό τµήµα Σπήλι Ακούµια εξετάστηκαν τρεις κύριες χαράξεις (Μεσογειακή, Ενδιάµεση και Παραλιακή) και οι παραλλαγές τους. Αναλυτική περιγραφή των λύσεων αυτών παρουσιάζεται σε κατωτέρω ενότητα (κεφάλαιο 4). Σχόλιο [b1]: Στις αρχικές παραγράφους της ΜΠΕ θα πρέπει να µπεί µια λίστα µε τις τεχνικές µελέτες που λήφθηκαν υπόψη για τη σύνταξη της παρούσας ΜΠΕ Η Μεσογειακή χάραξη εξασφαλίζει την συντοµότερη διέλευση, µε τα λιγότερα και µικρότερου µεγέθους τεχνικά έργα. Στο µεγαλύτερο µήκος της, η όδευση βρίσκεται επί της υφιστάµενης οδού Παλέ Αγία Γαλήνη, η οποία µε αυτόν τον τρόπο αξιοποιείται. 15

16 Εξασφαλίζει συγκριτικά την προτιµότερη διέλευση τόσο από άποψη µορφολογίας όσο και από άποψη τεχνικογεωλογικών συνθηκών. Με το υπ αρίθµ / έγγραφο της ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ εδόθη θετική γνωµοδότηση για την Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίµηση και Αξιολόγηση, για το οδικό τµήµα Παλέ Αγία Γαλήνη, το οποίο εντάσσεται στο Νότιο Οδικό Άξονα Κρήτης (Ν.Ο.Α.Κ.) εντός νοµού Ρεθύµνης. Με την υπ αριθµ. ΠΕ 4405/316/ απόφαση του Γενικού Γραµµατέα Αποκεντρωµένης ιοίκησης Κρήτης, εγκρίθηκε η Προωθηµένη Αναγνωριστική Μελέτη του τµήµατος Παλέ Αγία Γαλήνη καθώς και η αντίστοιχη Αναγνωριστική Γεωλογική Μελέτη. Ως ήδη αναφέρθηκε, µε την υπ αρίθµ / εδόθη εντολή από τη /νση Τεχνικών Έργων Περιφέρειας Κρήτης για την εκπόνηση της Μελέτης του οδικού τµήµατος Σπήλι Ακούµια, το οποίο επιλέγει ως τµήµα πρώτης προτεραιότητας της προαναφερθείσας οδού Παλέ Αγία Γαλήνη. Στα πλαίσια της Προκαταρκτικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και Αξιολόγησης που προηγήθηκε της παρούσας Μ.Π.Ε. και αφορούσε ως ήδη αναφέρθηκε το σύνολο της οδού Παλέ Αγία Γαλήνη, τµήµα της οποίας αποτελεί το υπό µελέτη έργο Σπήλι Ακούµια, γνωµοδότησαν θετικά για την εκτέλεση του έργου οι ακόλουθοι φορείς: /νση Χωροταξίας του ΥΠΕΧΩ Ε (έγγραφο µε α.π / ) 28 η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισµού (έγγραφο µε α.π. 7078/ ) ΝΕΧΩΠ Ρεθύµνης (έγγραφο µε α.π. 9546/ ) /νση Υποδοµής / 2 ο του ΓΕΣ (έγγραφο µε α.π. Φ /617/429877/ ) Τµήµα ιαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΚΑ (έγγραφο µε α.π /706/ ) /νση Προϊστορικών & Κλασσικών Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισµού & Τουρισµού (έγγραφο µε α.π. ΥΠΠΟ/Γ ΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ25/7375/198/ ) Υπηρεσία Νεωτέρων Μνηµείων & Τεχνικών Έργων Κρήτης του Υπουργείου Πολιτισµού & Τουρισµού 16

17 (έγγραφο µε α.π. 312/ ) ΜΕΟ του ΥΠΕΧΩ Ε (έγγραφο µε α.π. ΜΕΟ/6860/δ/879π.ε./ ) 17

18 4. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ 4.1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ Κατά την εκπόνηση της Προωθηµένης Αναγνωριστικής Μελέτης Οδοποιίας του συνολικού έργου του Ν.Ο.Α.Κ., µέρος του οποίου αποτελεί και το οδικό τµήµα Σπήλι Ακούµια εξετάστηκαν τρεις κύριες χαράξεις (Μεσογειακή, Ενδιάµεση και Παραλιακή) και οι παραλλαγές τους. Οι λύσεις αυτές συµπίπτουν κατά τµήµατα και διαφοροποιούνται ουσιαστικά σε περιοχές µε έντονο ανάγλυφο, λόγω της παρουσίας ορεινών όγκων. Το σύνολο των εναλλακτικών λύσεων φαίνεται στον συνηµµένο χάρτη Π8 (Χάρτης Εναλλακτικών Χαράξεων) της παρούσας µελέτης. Παρακάτω ακολουθεί µια σύντοµη περιγραφή τους µε έµφαση στο εξεταζόµενο οδικό τµήµα: Α. Μεσογειακή Λύση. Η χάραξη κινούµενη αρχικά επί της υφισταµένης οδού Ροδάκινου Σελλιών, διασχίζει τον ορεινό όγκο της περιοχής (Τσιλίβδικας) µε σήραγγα εκτιµώµενου µήκους 2.000µ. περίπου, οδεύοντας βορειοανατολικά προς το κεντρικό τµήµα του Νοµού Ρεθύµνης. Ακολούθως, µε πορεία ανατολική διέρχεται βόρεια του φαραγγιού Κοτσιφού, παρακάµπτει τους οικισµούς Ατσιπάδες και Κοξαρέ και κινείται ανατολικά παρακάπτοντας τους οικισµούς Άνω Μυξόρρουµα, Μυξόρρουµα, Λαµπρινή και αριβιανά. Μετά την διέλευση της από τους παραπάνω οικισµούς, η χάραξη αλλάζει κατεύθυνση και κινούµενη προς τα νοτιοανατολικά διέρχεται ανάµεσα από τους ορεινούς όγκους του Κέδρου και του Ασιδέρωτου, παρακάµπτοντας τους οικισµούς Σπήλι, Κισσός, Κεντροχώρι, Πλατανές και Ακούµια. Τέλος, για τα τελευταία 10 περίπου χιλιόµετρα η χάραξη συνεχίζει την νοτιοανατολική της πορεία και αφού διέλθει βόρεια των οικισµών Σακτούρια και Μέλαµπες, διασταυρώνει µε γεφύρωση τον Πλατύ ποταµό και καταλήγει στην Εθνική Οδό Αγ. Γαλήνης Τυµπακίου, στην περιοχή Μάνδρες. Κατά την παρούσα µελέτη του οδικού τµήµατος µεταξύ των οικισµών Σπήλι και Ακούµια δεν προέκυψε εναλλακτική χάραξη καθώς, η διέλευση µεταξύ των ορεινών όγκων Κέδρος και Ασιδέρωτο, η ύπαρξη οικολογικά προστατευόµενων περιοχών εκατέρωθεν της οδού, αλλά και η αναγκαιότητα αποµάκρυνσης του οδικού άξονα εκτός των ορίων των οικισµών της περιοχής, κατέστησε µονοσήµαντη την τελικώς επιλεγείσα λύση. Β. Ενδιάµεση Λύση. Η Ενδιάµεση Λύση διαφοροποιείται από τη Μεσογειακή µετά τον οικισµό Κάτω Ροδάκινο, όπου κινούµενη ανατολικά ακολουθεί το ανάγλυφο της περιοχής. Αρχικά διέρχεται νότια του οικισµού Σελλιά και στην συνέχεια διασταυρώνεται µε τον Κοτσυφό ποταµό στην έξοδο του οµώνυµου φαραγγιού. Ακολούθως, η χάραξη οδεύει προς την περιοχή του Κουρταλιώτη Ποταµού, διερχόµενη πλησίον των οικισµών Μύρθος, Μαριού, Λευκόγεια και Ασώµατος. Κατόπιν κινείται ανατολικά, διέρχεται ανάµεσα στους 18

19 ορεινούς όγκους της περιοχής και συνεχίζει µε ανατολική κατεύθυνση βόρεια του οικισµού Ακούµια, όπου συναντά πάλι την Μεσογειακή Λύση. Γ. Παραλιακή Λύση. Η Παραλιακή Λύση συµπίπτει µε την Ενδιάµεση Λύση µέχρι την περιοχή ανατολικά των οικισµών Ασώµατος και Λευκόγεια. Από την περιοχή αυτή διαφοροποιείται κινούµενη νοτιοανατολικά και διερχόµενη πλησίον των οικισµών Κεραµές, Αγαλιανός και Αγία Παρασκευή. Στην συνέχεια, ακολουθώντας βορειοανατολική πορεία στις υπώρειες του ορεινού όγκου Ασιδέρωτου, συναντά εκ νέου την χάραξη της Μεσογειακής Λύσης. Μηδενική λύση. Ως µηδενική εναλλακτική λύση νοείται η λύση µη υλοποίησης του έργου (do nothing case). Λαµβάνοντας υπόψη πως η υπό µελέτη οδός αποτελεί τµήµα του σχεδιασµού ενός ευρύτερου και υπερτοπικής σηµασίας οδικού άξονα (Ν.Ο.Α.Κ.), η λύση της διατήρησης της υφιστάµενης κατάστασης χωρίς καµιά επέµβαση, θα έχει τις ακόλουθες συνέπειες: Απουσία αξιόπιστης οδικής αρτηρίας κατά µήκος του νότιου τµήµατος της Κρήτης, µε αποτέλεσµα οι υπερτοπικές οδικές συνδέσεις της περιοχής να γίνονται, µέσω του υφιστάµενου ελαττωµατικού δικτύου των επαρχιακών και τοπικών οδών. ιατήρηση της σηµερινής κατάστασης της ανεπάρκειας του οδικού δικτύου από πλευράς γεωµετρικών χαρακτηριστικών και βατότητας. Το υφιστάµενο οδικό δίκτυο στο µεγαλύτερο µέρος του παρουσιάζει χαµηλά γεωµετρικά χαρακτηριστικά (κλίσεις, οριζόντιες κατακόρυφες καµπύλες, ιδιαίτερα επικίνδυνες συµβολές κ.λπ.), ανεπαρκή τεχνικά έργα, ενώ συχνά παρατηρείται και απουσία επικλίσεων, γεγονός που καθιστά τις οδούς πολύ επισφαλείς. Επιπλέον, το πλάτος του οδοστρώµατος είναι κατά τόπους εξαιρετικά περιορισµένο µε αποτέλεσµα να παρουσιάζονται δυσχέρειες στην παράλληλη διέλευση δύο αντίθετα κινούµενων οχηµάτων. Τα προβλήµατα αυτά εµφανίζονται και στο οδικό τµήµα Σπήλι Ακούµια, στο οποίο ενώ υπάρχουν τµήµατα µε σχετικά ικανοποιητικά χαρακτηριστικά και άνετη χάραξη, ακολουθούνται ή παρεµβάλλονται τµήµατα µε φτωχά οριζοντιογραφικά ή µηκοτοµικά χαρακτηριστικά, µε αποτέλεσµα να υπάρχει συνολικά µια ανοµοιοµορφία γεωµετρικών χαρακτηριστικών κατά µήκος της οδού, γεγονός που αυξάνει τη συνολική επικινδυνότητα διέλευσης. Παράλληλα σηµαντικό πρόβληµα αποτελούν οι αδιαµόρφωτοι ισόπεδοι κόµβοι αλλά και οι κόµβοι σύνδεσης µε τις παρακείµενες οικιστικές συγκεντρώσεις ή χρήσεις, όπως επίσης και ο µεγάλος αριθµός αγροτικών δρόµων που συµβάλουν στην οδό, επιτρέποντας την ανεξέλεγκτη είσοδο και έξοδο σε αυτήν. ιατήρηση αφενός των κυκλοφοριακών προβληµάτων εντός των οικισµών από τους οποίους διέρχεται το υφιστάµενο οδικό δίκτυο και αφετέρου της αποµόνωσης άλλων ηµιορεινών οικισµών.. Επίσης είναι πολύ συχνές οι εγκάρσιες διασχίσεις πεζών και η 19

20 κυκλοφορία ελαφρότερων µέσων (ποδήλατα), χωρίς να υπάρχει η κατάλληλη υποδοµή (πεζοδρόµια, διαβάσεις πεζών κ.λπ.), µε αποτέλεσµα οι µετακινήσεις αυτές να διοχετεύονται συχνά και άναρχα επί του οδοστρώµατος. ιατήρηση της χαµηλής ποιότητας εξυπηρετήσεων που παρέχει το υφιστάµενο οδικό δίκτυο, το οποίο εξασφαλίζει την σύνδεση των οικισµών και των παραγωγικών κέντρων του νότιου τµήµατος του Ν. Ρεθύµνης µε τα αντίστοιχα κέντρα των νοµών Ηρακλείου και Χανίων για σκοπούς διοίκησης, εκπαίδευσης κ.λ.π. ιατήρηση του σηµερινού καθεστώτος αποµόνωσης της υπό µελέτη περιοχής και της αδυναµίας τουριστικής ανάδειξης της. Το υφιστάµενο οδικό δίκτυο εξυπηρετεί σήµερα µετακινήσεις για τουριστικούς σκοπούς προς τις νότιες παραλίες του Ν. Ρεθύµνης, προς τις περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους του νοµού, καθώς και προς τους παρακείµενους αρχαιολογικούς χώρους. Η διευκόλυνση αυτών των µετακινήσεων µε την κατασκευή νέου και ασφαλούς οδικού δικτύου ασφαλώς θα πολλαπλασιάσει τις δυνατότητες της περιοχής. Κατά συνέπεια εκτιµάται ότι η µηδενική λύση δεν αποτελεί µια εύλογη εναλλακτική λύση ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΛΥΣΕΩΝ Στο πλαίσιο της Προωθηµένης Αναγνωριστικής Μελέτης Οδοποιίας οι προαναφερθείσες τρεις εναλλακτικές λύσεις χωροθέτησης αξιολογήθηκαν και, εστιάζοντας στην περιοχή από το νοητό άξονα Σπήλι Κεραµές µέχρι την Αγία Γαλήνη, κρίθηκε ως προτιµητέα η όδευση της Μεσογειακής χάραξης για τους παρακάτω λόγους: Η Μεσογειακή χάραξη εξασφαλίζει την συντοµότερη διέλευση, µέσω σταθερής κατά το πλείστον ζώνης και µε τα λιγότερα και µικρότερου µεγέθους τεχνικά έργα. Στο µεγαλύτερο µήκος της, η όδευση βρίσκεται επί της υφιστάµενης οδού, η οποία µε αυτόν τον τρόπο αξιοποιείται. Επίσης, τα έργα που έχουν γίνει µέχρι σήµερα στην περιοχή, έχουν αποκαλύψει σε µεγάλο βαθµό τα προβλήµατα αστάθειας. Οι εκδηλωµένες αστάθειες είναι εντοπισµένες και µε κατάλληλες επεµβάσεις αντιµετωπίσιµες. Η Μεσογειακή χάραξη τέλος, εξασφαλίζει συγκριτικά την προτιµότερη διέλευση τόσο από άποψη µορφολογίας όσο και από άποψη τεχνικογεωλογικών συνθηκών. Η Ενδιάµεση χάραξη απορρίπτεται καθώς δεν εντάσσεται στον άξονα του ΝΟΑΚ σύµφωνα µε το Περιφερειακό πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού (ΦΕΚ 1486/Β / ). Επίσης προβλέπει νέα όδευση, η οποία διέρχεται µέσω ιδιαίτερα δύσκολου αναγλύφου και ζωνών µε εκδηλωµένες αστάθειες και ασταθείς γεωλογικούς σχηµατισµούς, ενώ κατά τόπους διέρχεται και από περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους. Σε πολλά τµήµα της, η χάραξη αυτή χαρακτηρίζεται επισφαλής, ενώ υπάρχει 20

21 η αναγκαιότητα κατασκευής µεγάλων έργων µε επακόλουθο το µεγαλύτερο οικονοµικό κόστος. Η Παραλιακή χάραξη επίσης απορρίπτεται καθώς δεν εντάσσεται στον άξονα του ΝΟΑΚ σύµφωνα µε το Περιφερειακό πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού (ΦΕΚ 1486/Β / ), προβλέπει νέες οδεύσεις µε µεγάλη διαδροµή σε έντονο ανάγλυφο και περιπορεία ορεινών όγκων, ενώ κατά θέσεις διέρχεται από περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλους και από σχηµατισµούς µε εκδηλωµένες αστάθειες. Επιπλέον, λόγω τεταµένων γεωµετρικών χαρακτηριστικών απαιτεί µεγάλες επεµβάσεις και δαπανηρά τεχνικά έργα, αυξάνοντας το τελικό οικονοµικό αλλά και περιβαλλοντικό κόστος. Ως εκ τούτου η τελικά επιλεγείσα Μεσογειακή χάραξη για το τµήµα Σπήλι Ακούµια αποτελεί την πλέον ενδεδειγµένη και αποδεκτή πρόταση. Η επιλογή αυτή θεσµοθετήθηκε και στο εγκεκριµένο Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. της περιοχής (απόφαση 5015/2012). 4.3 ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΣΤΗ ΠΑΡΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ Πρέπει να σηµειώσουµε ότι οι παραπάνω προτάσεις των τριών εναλλακτικών λύσεων ήταν το αντικείµενο της αρχικά υποβληθείσάς Π.Π.Ε. (µε τα α.π. 3370π.ε./210/ και 3/508/ της..ε. Περιφέρειας Κρήτης). Αντικείµενο ήταν η κύρια οδός (Ν.Ο.Α.Κ.) και το Υποστηρικτικό ίκτυο. Οι τρείς εναλλακτικές λύσεις που αναφέρονται ανωτέρω εξετάστηκαν από τους συναρµόδίους γνωµοδοτούντες φορείς. Οι γνωµοδοτήσεις που επηρέασαν την εξέλιξη του έργου ήταν κυρίως οι κατωτέρω: Η γνωµοδότηση της ΓΓ Ε ΜΕΟ (δ) του ΥΠΕΧΩ Ε µε αρ.πρωτ. ΜΕΟ/3525/δ/301/ ) στην οποία απορρίπτεται η διέλευση των τριών εναλλακτικών λύσεων της κύριας οδού στην νότια ζώνη της δυτικής Κρήτης (έως το Ροδάκινο) λόγω των τεταµένων γεωµετρικών χαρακτηριστικών των χαράξεων οδηγούν σε σηµαντικές επεµβάσεις (ορύγµατα σήραγγες) που δεν είναι συµβατές µε το τοπίο (εξόχως ορεινό ανάγλυφο και µικρές παραλίες στις νότιες εκβολές ρεµάτων). Ως εκ τούτου από την Μεσογειακή χάραξη έγινε αποδεκτή µόνο το τµήµα Σπήλι Μάνδρες. Το Υποστηρικτικό ίκτυο µε µικρότερα και πιο ευέλικτα γεωµετρικά χαρακτηριστικά είναί δυνατόν να αποτελέσει την προέκταση του Ν.Ο.Α.Κ. προς τη υτική Κρήτη µε βελτιώσεις και προσαρµογές προς το ανάγλυφο και το τοπικό οδικό δίκτυο. Η γνωµοδότηση του Τµήµατος ιεύθυνσης Φυσικού Περιβάλλοντος της /ΝΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ του ΥΠΕΧΩ Ε µε αρ. πρωτ /1447/ στο οποίο επισηµαίνεται ότι στο Π.Π.ΣΧ.Α.Α. Κρήτης (ΦΕΚ 1486/Β /2003) µόνο το τµήµα Σπήλι Αγ. Γαλήνη προβλέπεται ως τµήµα του Ν.Ο.Α.Κ. και δεν υφίσταται αναγκαιότητα της χάραξη της κύριας οδού από το Ροδάκινο έως το Σπήλι, καθώς η εξυπηρέτηση της δυτικής περιοχής µπορεί να γίνει από το Υποστηρικτικό ίκτυο 21

22 Έτσι, υπήρξε και δεύτερη υποβολή της Π.Π.Ε. (α.π. 1131/706/ της..ε. Περιφέρειας Κρήτης) στην οποία περιλαµβάνεται µόνο το τµήµα Σπήλι Αγ. Γαλήνη της κύριας οδού (Ν.Ο.Α.Κ.) καθώς και το Υποστηρικτικό ίκτυο. Αυτή ήταν και η Π.Π.Ε. για την οποία υπήρξαν οι θετικές γνωµοδοτήσεις που παρατίθενται στην ενότητα 4.2.και για την οποία τελικώς εκδόθηκε η Π.Π.Ε.Α.. Ο άξονας που εγκρίθηκε µε την παραπάνω Π.Π.Ε.Α. ήταν εποµένως ο άξονας Σπήλι Μάνδρες δηλαδή το µόνο τµήµα της Μεσογειακής Λύσης που έγινε αποδεκτό από τους φορείς και το οποίο προβλέπεται στη ζώνη διέλευσης της Επαρχιακής οδού 3 σε συµφωνία και µε το Π.Π.ΣΧ.Α.Α. Κρήτης (που προβλέπει ουσιαστικά διέλευση του Ν.Ο.Α.Κ. στη ζώνη διέλευσης της Επαρχιακής οδού 3 έως την πόλη του Ρεθύµνου και σύνδεση εκεί µε τον Β.Ο.Α.Κ.). Συνεπώς η εξεταζόµενη λύση στο σύνολο του τµήµατος Σπήλι Μάνδρες είναι µονοσήµαντη ως τµήµα της αρχικά επεξεργασµένης Μεσογειακής Λύσης (Ροδάκινο Σέλλια Λευκόγεια Ακούµια Αγία Γαλήνη), µε αφετηρία την Χ.Θ ,32 αυτής. Το υπό µελέτη οδικό τµήµα του Ν.Ο.Α.Κ. Σπήλι - Ακούµια εκτείνεται από την Χ.Θ ,00 έως την Χ.Θ ,38. 22

23 5. ΤΕΧΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ 5.1. ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Με βάση τον χαρακτήρα της οδού και τις µετακινήσεις που καλείται να εξυπηρετήσει και σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση των ΟΜΟΕ ΛΚΟ, η κύρια οδός του υπό βελτίωση οδικού τµήµατος Σπήλι Ακούµια κατατάσσεται στην κατηγορία ΑΙΙΙ, καθώς διατρέχει υπεραστική περιοχή µε βασική λειτουργία την σύνδεση µεταξύ επαρχιών. Η ταχύτητα µελέτης που επιλέχθηκε για την συγκεκριµένη οδό είναι 80 km/h. Λαµβάνοντας υπόψην τα ανωτέρω, τους αναµενόµενους φόρτους, το δεδοµένο υψηλό ποσοστό κυκλοφορίας βαρέων οχηµάτων, την ανάγκη ελαχιστοποίησης κατά το δυνατόν των απαλλοτριώσεων που θα απαιτηθούν, τις ΟΜΟΕ, την Εγκύκλιο 41/ και κατόπιν συνεννόησης µε την Υπηρεσία επιλέχθηκε η εφαρµογή διατοµής τύπου β2σ συνολικού πλάτους οδοστρώµατος 11,00 µ., το οποίο αναλύεται σε µία λωρίδα κυκλοφορίας πλάτους 4,00 µ. (συµπεριλαµβανοµένης της λωρίδας καθοδήγησης πλάτους 0,25 µ.) και µία ΛΕΑ πλάτους 1,50 µ. ανά κατεύθυνση. Εκατέρωθεν του οδοστρώµατος προβλέπεται επίσης ανασφάλτωτο έρεισµα πλάτους 1,00 µ. στις περιπτώσεις επιχωµάτων και gutter στις περιπτώσεις ορυγµάτων (βλ. σχέδιο Τυπικών ιατοµών). Τα απαιτούµενα γεωµετρικά χαρακτηριστικά της κύριας οδού, λαµβάνοντας υπ όψη και τις ιδιαίτερες γεωµορφολογικές και περιβαλλοντικές συνθήκες της περιοχής, είναι τα ακόλουθα: Ταχύτητα µελέτης 80 Km/h Ελάχιστη ακτίνα καµπύλης οριζοντιογραφίας σε εδάφη πεδινά min R = 250 m λοφώδη και ορεινά min R = 280 m Μέγιστη κατά µήκος κλίση πεδινά max S = 4% λοφώδη max S = 5% ορεινά max S = 7% Ελάχιστη ακτίνα κυρτής καµπύλης µηκοτοµής min Hκ=4.500 m Ελάχιστη ακτίνα κοίλης καµπύλης min Hw = m Μέγιστη επίκληση σε καµπύλες maxqκ =8% σε πεδινά, 7% σε ορεινά εδάφη Επίκληση σε ευθυγραµµία minq = 2,5% Οι αποκαθιστάµενες κάθετες τοπικές οδοί κατατάσσονται, µε βάση τον χαρακτήρα τους και τις µετακινήσεις που καλούνται να εξυπηρετήσουν και σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση των ΟΜΟΕ ΛΚΟ, στην κατηγορία ΑΙV, καθώς διατρέχουν 23

24 υπεραστική περιοχή µε βασική λειτουργία την σύνδεση µεταξύ οικισµών. Η ταχύτητα µελέτης που επιλέχθηκε για τις συγκεκριµένες οδούς είναι 50 km/h. Λαµβάνοντας υπόψην τα ανωτέρω, τους αναµενόµενους φόρτους, την ανάγκη ελαχιστοποίησης κατά το δυνατόν των απαλλοτριώσεων που θα απαιτηθούν, τις ΟΜΟΕ και την Εγκύκλιο 41/ επιλέχθηκε η εφαρµογή διατοµής τύπου ε2 συνολικού πλάτους οδοστρώµατος 6,50 µ., το οποίο αναλύεται σε µία λωρίδα κυκλοφορίας πλάτους 3,25 µ. (συµπεριλαµβανοµένης της λωρίδας καθοδήγησης πλάτους 0,25 µ.) ανά κατεύθυνση. Εκατέρωθεν του οδοστρώµατος προβλέπεται επίσης ανασφάλτωτο έρεισµα πλάτους 1,50 µ. στις περιπτώσεις επιχωµάτων και gutter στις περιπτώσεις ορυγµάτων (βλ. σχέδιο Τυπικών ιατοµών). Τα απαιτούµενα γεωµετρικά χαρακτηριστικά τους είναι τα ακόλουθα: Ταχύτητα µελέτης 50 Km/h Ελάχιστη ακτίνα καµπύλης οριζοντιογραφίας σε εδάφη πεδινά min R = 80 m λοφώδη και ορεινά min R = 95 m Μέγιστη κατά µήκος κλίση πεδινά max S = 7% λοφώδη max S = 8% ορεινά max S = 10% Ελάχιστη ακτίνα κυρτής καµπύλης µηκοτοµής min Hκ=4800 m Ελάχιστη ακτίνα κοίλης καµπύλης min Hw = m Μέγιστη επίκληση σε καµπύλες maxqκ =8% σε πεδινά, 7% σε ορεινά εδάφη Επίκληση σε ευθυγραµµία minq = 2,5% Οι παράπλευρες τοπικές οδοί κατατάσσονται, µε βάση τον χαρακτήρα τους και τις µετακινήσεις που καλούνται να εξυπηρετήσουν και σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση των ΟΜΟΕ ΛΚΟ, στην κατηγορία ΑV, καθώς πρόκειται για τριτεύουσες οδούς. Η ταχύτητα µελέτης που επιλέχθηκε για τις συγκεκριµένες οδούς είναι 50 km/h. Λαµβάνοντας υπόψην τα ανωτέρω, τους αναµενόµενους φόρτους, την ανάγκη ελαχιστοποίησης κατά το δυνατόν των απαλλοτριώσεων που θα απαιτηθούν, τις ΟΜΟΕ και την Εγκύκλιο 41/ , επιλέχθηκε η εφαρµογή διατοµής τύπου η2 συνολικού πλάτους οδοστρώµατος 4,50 µ. (και για τις δύο κατευθύνσεις) και εκατέρωθεν αυτού ανασφάλτωτο έρεισµα πλάτους 1,00 µ. (βλ. σχέδιο Τυπικών ιατοµών). Εξαίρεση αποτελεί η χωµάτινη παράπλευρη οδός SR8, στην οποία εφαρµόσθηκε διατοµή τύπου η1 συνολικού πλάτους οδοστρώµατος 3,5µ. (και για τις δύο κατευθύνσεις) και εκατέρωθεν αυτού ανασφάλτωτο έρεισµα πλάτους 0,25 µ. (βλ. σχέδιο Τυπικών ιατοµών) λόγω της υφιστάµενης παρόδιας δόµησης. 24

25 Για την κατηγορία ΑVΙ των παράπλευρων οδών δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι περιορισµοί όσον αφορά τα στοιχεία µελέτης τους, µε βάση τις Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων Χαράξεις (ΟΜΟΕ Χ) του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. Επιδιώχθηκε πάντως η χάραξή τους να παρέχει ασφάλεια στη κίνηση των οχηµάτων, εφαρµόζοντας επί το πλείστον στις παραπάνω οδούς γεωµετρικά στοιχεία (π.χ οριζοντιογραφικές καµπύλες, κατά µήκος κλίσεις κ.λπ.) που ικανοποιούν οδούς µεγαλύτερης κατηγορίας. Γενικά, τα πρανή των ορυγµάτων, βάσει και των πορισµάτων της Οριστικής Γεωλογικής Μελέτης, διαµορφώνονται µε κλίση υ:β = 3:2 (µε εξαίρεση ορισµένα µικρού µήκους τµήµατα όπου εφαρµόστηκε κλίση υ:β = 1:1) ενώ των επιχωµάτων µε κλίση υ:β = 2:3. Το πάχος του οδοστρώµατος όσον αφορά στη κύρια οδό, λαµβάνοντας υπόψη τους αναµενόµενους φόρτους, την σύνθεση της κυκλοφορίας, τις κατά µήκος κλίσεις της, καθώς και τις κατευθύνσεις της ιευθύνουσας Υπηρεσίας, ορίστηκε στα 0,530 µ. που αναλύεται σε δύο στρώσεις υπόβασης πάχους 0,10 µ. η κάθε µία, δύο στρώσεις βάσης πάχους 0,10 µ. η κάθε µία, µία ασφαλτική στρώση βάσης και µια κυκλοφορίας πάχους 0,05 µ. έκαστη και µια λεπτή αντιολισθηρή στρώση πάχους 0,030 µ. Αντίστοιχα για το παράπλευρο οδικό δίκτυο προβλέπεται πάχος οδοστρώµατος 0,25 µ. το οποίο αναλύεται σε µία στρώση υπόβασης πάχους 0,10 µ., µία στρώση βάσης πάχους 0,10 µ. και µια ασφαλτική στρώση κυκλοφορίας πάχους 0,05 µ., ενώ για τις κάθετες οδούς των ισόπεδων κόµβων προβλέπεται πάχος οδοστρώµατος 0,50 µ. που αναλύεται σε δύο στρώσεις υπόβασης πάχους 0,10 µ. η κάθε µία, δύο στρώσεις βάσης πάχους 0,10 µ. η κάθε µία, µία ασφαλτική στρώση βάσης και µια κυκλοφορίας πάχους 0,05 µ. έκαστη ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Το συνολικό µήκος της χάραξης της κύριας οδού υπολογίζεται στα 8.405,38 µ. Η αφετηρία της χάραξης (Χ.Θ του τµήµατος Ροδάκινο Σέλλια Λευκόγεια Ακούµια Αγία Γαλήνη) ορίζεται 200 µέτρα περίπου πέραν των ορίων του Σχεδίου Πόλης του Σπηλίου επί της Υφιστάµενης Επαρχιακής οδού Ρέθυµνο Αγία Γαλήνη, όπου και προβλέπεται στο µέλλον να συνδεθεί και η Παράκαµψη του οικισµού Σπηλίου. Η χάραξη στα πρώτα 500 µ. ακολουθεί την υφιστάµενη οδό βελτιώνοντάς την του έχοντας -Ν κατεύθυνση. Εν συνεχεία, και µέχρι την Χ.Θ περίπου, στρέφει προς Νότο ακολουθώντας την γενική κατεύθυνση της υφισταµένης οδού, την οποία όµως παραλλάσσει προκειµένου να έχει βελτιωµένα γεωµετρικά χαρακτηριστικά (µεγαλύτερες οριζοντιογραφικές καµπύλες, ηπιότερη µηκοτοµική κλίση κ.λπ.). Στην Χ.Θ η νέα οδός διαβαίνει µε τεχνικό άνω της οδού Κ που προβλέπεται να κατασκευαστεί προκειµένου να αποκατασταθεί η σύνδεση των περιοχών εκατέρωθεν της νέας χάραξης. Περί την Χ.Θ ,60 προβλέπεται η κατασκευή τρισκελούς ισόπεδου κόµβου που θα συνδέει τη νέα χάραξη µε την υφιστάµενη επαρχιακή οδό και τον οικισµό Κισσού Κάµπος. 25

26 Η περιοχή διέλευσης στο συγκεκριµένο τµήµα είναι πεδινή και κυρίως καλλιεργούµενη ενώ παρουσιάζει και αραιή δόµηση. Η οδός παρουσιάζει σιγµοειδή µορφή µε άνετες οριζοντιογραφικές καµπύλες ακτίνας R 250µ, εξαιρουµένων των τριών πρώτων που επιλέχθησαν µικρότερες αφενός για λόγους συναρµογής µε την υφιστάµενη οδό και αφετέρου για λόγους προστασίας του Ι.Ν. Ιωάννη του Θεολόγου και του παρακείµενου παλαιού αύλακα και νερόµυλου που βρίσκονται εκατέρωθεν της οδού περί την Χ.Θ Οι καµπύλες που εφαρµόσθηκαν παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Κορυφές Α1 [m] R [m] Α2 [m] K72 0,00 0,00 0,00 K73 45,74 90,00 45,74 K74 55,00 160,00 55,00 K75 70,00 200,0 70,00 K76 160, ,00 160,000 K77 230, ,00 230,000 Μηκοτοµικά, η ερυθρά της οδού µέχρι την Χ.Θ περίπου ακολουθεί την γενική τάση της υφισταµένης οδού και του εδαφικού ανάγλυφου, ανερχόµενη τα πρώτα 250 µ. και κατερχόµενη για τα επόµενα 350 µ. µέχρι την Χ.Θ όπου παρουσιάζει και πάλι ανοδική κλίση. Στο συγκεκριµένο τµήµα η οδός παρουσιάζει ήπιες έως µέτριες κλίσεις που κυµαίνονται από 1,21% έως 5,26%. Η οδός καθ όλο το συγκεκριµένο µήκος κινείται σε επί το πλείστον σε επίχωµα αλλά παρουσιάζει και ορυγµατικά τµήµατα. Το επιχώµατα (µετρούµενα στον άξονα της οδού) παρουσιάζουν µέγιστη τιµή τα 7,48 µ. στην Χ.Θ ,598, ενώ τα ορύγµατα αντίστοιχα φτάνουν τα 6,12 µ. στην Χ.Θ ,312. Περί την Χ.Θ ,35 προβλέπεται η κατασκευή τοίχου αντιστήριξης µήκους 46,95 µ. και µέσου ύψους 5,5 µ. δεξιά της οδού προκειµένου να προστατευθεί ο προαναφερθέντας παλαιός αύλακας νερόµυλου. Σηµειωτέον πως στις περιοχές των ορυγµάτων και επιχωµάτων που παρουσιάζονται µεταξύ της Χ.Θ και της Χ.Θ προβλέπεται βαθειά εξυγίανση αντικατάσταση των ασταθών επιφανειακών µαλακών αργιλικών εδαφικών στρώσεων, σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα και τις προτάσεις της Γεωτεχνικής Μελέτης και Έρευνας, µε σκοπό την αντιµετώπιση των πιθανών προβληµάτων που αναµένεται να προκληθούν από τα κατολισθητικά φαινόµενα (που ήδη παρατηρούνται) στην κατασκευή της νέας οδού. Επιπρόσθετα, στην περιοχή του ορύγµατος µεταξύ των Χ.Θ και Χ.Θ προκύπτει η ανάγκη κατασκευής έργου αντιστήριξης ( µε τη µορφή πασσαλότοιχου µήκους 350 m περίπου) της υφιστάµενης επαρχιακής οδού Ρεθύµνου Αγ. Γαλήνης, η οποία βρίσκεται στα ανάντη της νέας οδού και σε µικρή απόσταση από αυτή. Σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα της Γεωτεχνικής Μελέτης και Έρευνας, η υφιστάµενη επ. οδός έχει κατασκευαστεί επί των εδαφικών στρώσεων που ολισθαίνουν 26

27 (καταγράφονται φαινόµενα ολισθήσεων) και εποµένως µη αντιστηριζόµενη µόνιµη εκσκαφή στα κατάντη της, δεν θα είναι ευσταθής. Οι τυπικές τοµές στην περιοχή του ορύγµατος και του επιχώµατος µε τα προτεινόµενα µέτρα αντικατάστασης βαθειάς εξυγίανσης του εδάφους παρουσιάζονται στην αντίστοιχη µελέτη. Εν συνεχεία η οδός αποµακρύνεται περαιτέρω από την υφιστάµενη επαρχιακή οδό προκειµένου να παρακάµψει τον οικισµό Κισσού Κάµπος διερχόµενη δυτικά και κατόπιν νότια των ορίων αυτού. Περί την Χ.Θ ,50 προβλέπεται η κατασκευή τρισκελούς κόµβου που θα εξυπηρετεί την πρόσβαση προς τον οικισµό Ακτούντα που βρίσκεται δυτικά της νέας χάραξης. Ακόµα ένας τρισκελής ισόπεδος κόµβος προβλέπεται και στην Χ.Θ ,57, όπου η χάραξη συναντά εκ νέου την υφιστάµενη επαρχιακή οδό καθώς αυτή εξέρχεται των ορίων του οικισµού Κισσού Κάµπου, προκειµένου να αποκατασταθεί και εδώ η πρόσβαση στον προαναφερθέντα οικισµό. Η οδός µετά ακολουθεί κατεύθυνση Ν κινούµενη στα ανάντη της υφιστάµενης οδού µέχρι την Χ.Θ όπου συναντά εκ νέου την υφιστάµενη επαρχιακή οδό στο σηµείο που σε αυτή συµβάλλει τοπική οδός που καταλήγει στον οικισµό του Κεντροχωρίου. Προκειµένου να αποκατασταθεί η συγκεκριµένη σύνδεση προβλέπεται η κατασκευή ακόµα ενός ισόπεδου τρισκελούς κόµβου περί την Χ.Θ ,14. Ακολούθως η οδός συνεχίζει να κινείται ανάντη της υφισταµένης οδού και σε µικρή απόσταση από αυτή, µέχρι την Χ.Θ περίπου. Περί την Χ.Θ προβλέπεται η κατασκευή έτερου τρισκελούς ισόπεδου κόµβου ώστε να συνδεθεί µε την υφιστάµενη οδό και τον οικισµό Ακούµια. Στο τµήµα αυτό η χάραξη οδεύει σε έδαφος λοφώδες που καλύπτεται κυρίως από ελαιώνες ενώ κάποιες περιοχές είναι χέρσες. Στην περιοχή διέλευσης της χάραξης πλησίον του Κάµπου Κισσού υφίσταται και αραιή δόµηση. Η οδός παρουσιάζει αρχικά σιγµοειδή και µετά πιο τεταµένη οριζοντιογραφική µορφή προκειµένου να ακολουθήσει το εδαφικό ανάγλυφο αλλά και να κρατηθεί σε απόσταση από τους προαναφερθέντες οικισµούς, ενώ οι εφαρµοζόµενες καµπύλες είναι άνετες (R 300µ.) και παρουσιάζονται στον ακόλουθο πίνακα: Κορυφές Α1 [m] R [m] Α2 [m] K78 170,00 500,00 170,00 K79 112,80 300,00 112,80 K80 112,80 300,00 112,80 K81 112,80 300,00 112,80 K82 112,80 300,00 112,80 Κ83 140,00 400,00 140,00 27

28 Καθ όλο το συγκεκριµένο µήκος η οδός κατέρχεται µε µέτριες έως ήπιες µηκοτοµικές κλίσεις που κυµαίνονται µεταξύ 1,32% και 4,00% παρουσιάζοντας επιχωµατικές και ορυγµατικές διατοµές. Τα επιχώµατα και τα ορύγµατα είναι σηµαντικά και στον άξονα της οδού φτάνουν τα 6,07 µ. (Χ.Θ ,143) και 8,21 µ. (Χ.Θ ,35) αντίστοιχα. Ακολούθως η χάραξη αποµακρύνεται από την υφιστάµενη επαρχιακή οδό, προκειµένου να κινηθεί µεταξύ των οικισµών Ακούµια και Πλατάνες και εκτός των ορίων τους, ακολουθώντας τον Ακουµιανό ποταµό, παραµένοντας στα ανάντη του και σε απόσταση που κυµαίνεται µεταξύ 50 και 150 µ. από αυτόν. Περί την Χ.Θ ,018 προβλέπεται η κατασκευή τετρασκελούς ισόπεδου κόµβου που θα συνδέει τη νέα οδό τόσο µε τον οικισµό Πλατάνες όσο και µε την υφιστάµενη επαρχιακή οδό και, κατ επέκταση, τον οικισµό Ακούµια. Μάλιστα στην Κάθετη Οδό ΚΟ6Β που θα κατασκευαστεί για την σύνδεση του οικισµού Ακούµια, προβλέπεται τεχνικό (γέφυρα) περί τη Χ.Θ ανοίγµατος A = 84 µ. για την γεφύρωση του Ακουµιανού ποταµού. Κατόπιν η οδός συναντά εκ νέου την υφιστάµενη επαρχιακή οδό (περί την Χ.Θ περίπου) παραλλάσσοντάς την και τελικά καταλήγει προσαρµοζόµενη σε αυτήν στην Χ.Θ ,38. Σηµειωτέον πως περί την Χ.Θ ,071 προβλέπεται ακόµη ένας ισόπεδος τρισκελής κόµβος, ώστε να αποκατασταθεί η σύνδεση µε υφιστάµενη τοπική οδό που οδηγει προς τον οικισµό Πλατάνες. Οριζοντιογραφικά η οδός έχει αρχικά σιγµοειδή και κατόπιν σχετικά τεταµένη µορφή ενώ οι καµπύλες που εφαρµόζονται είναι άνετες (R 350µ.): Κορυφές Α1 [m] R [m] Α2 [m] K84 140,00 400,00 140,00 K85 167,00 500,00 167,00 K86 167,00 500,00 167,00 K87 140,00 400,00 140,00 K88 107,50 280,00 107,5 K89 120,00 300,00 120,00 K90 167,00 500,00 167,00 K91 127,00 350,00 127,00 K92 107,50 280,00 107,5 K93 0,00 0,00 0,00 Στο συγκεκριµένο τµήµα η χάραξη κινείται στα ανάντη της κοιλάδας του Ακουµιανού ποταµού σε καθαρά λοφώδες ανάγλυφο, που καλύπτεται κυρίως από ελαιώνες, 28

29 διασχίζοντας εγκάρσια διαδοχικά υβώµατα και κοιλώµατα που σχηµατίζονται από ρέµατα που τροφοδοτούν τον ποταµό, µε αποτέλεσµα να είναι αναπόφευκτη η δηµιουργία µεγάλων επιχωµάτων και ορυγµάτων που φτάνουν τα 11,12 µ. (Χ.Θ ,596) και 11,88 µ. (Χ.Θ ,580) αντίστοιχα στον άξονα της οδού. Ειδικά για το τµήµα από Χ.Θ έως Χ.Θ , όπου εντοπίζεται και το προαναφερθέν όρυγµα, η χάραξη διέρχεται από λατυποπαγείς ασβεστολίθους έντονα κερµατισµένους έως θρυµµατισµένους. Αποτέλεσµα της έντονης τεκτονικής καταπόνησης του πετρώµατος είναι η συσσώρευση µεγάλων ογκολίθων και λατυπών σε όλο το µήκος της κατάντη κλιτύος. Στην περιοχή διέλευσης της χάραξης το ανάγλυφο είναι εξαιρετικά απότοµο που σε συνδυασµό µε την ποιότητα της βραχοµάζας εγκυµονεί κινδύνους ασφαλής διέλευσης. Στην συγκεκριµένη θέση εφαρµόστηκε κλίση πρανών 3:1 (υ:β) σε συνδυασµό µε τοίχο αντιστήριξης (Χ.Θ ,52 τοίχος µήκους 85,34 µ. και µέσου ύψους 8,0 µ.) και φράχτη ανασχέσης βραχοπτώσεων (rockfall barrier). Για τον περιορισµό των επιχωµάτων αλλά και των ορυγµάτων προβλέπεται η κατασκευή ακόµα δύο τοίχων αντιστήριξης: Χ.Θ ,00 τοίχος µήκους 108,0 µ. και µέσου ύψους 5,5 µ. Χ.Θ ,55 τοίχος µήκους 78,78 µ. και µέσου ύψους 5,5 µ. Συνοπτικά τα µέγιστα επιχώµατα και ορύγµατα δίνονται στον παρακάτω πίνακα: ΕΠΙΧΩΜΑΤΑ ΟΡΥΓΜΑΤΑ ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ Χ.Θ. ΤΙΜΗ ΣΤΟΝ ΑΞΟΝΑ Χ.Θ. 7,48 µ ,598 6,12 µ ,312 6,07 µ ,143 8,21 µ ,350 11,12 µ ,596 11,88 µ ,580 Από πλευράς επικλίσεων, ο δρόµος συνολικά στα ευθύγραµµα τµήµατά του προβλέπεται αµφικλινής µε τιµή -2,5% εκατέρωθεν του άξονα, ενώ στα καµπύλα τµήµατά του εφαρµόσθηκαν οι επικλίσεις που καθορίζονται από τις ΟΜΟΕ Χ, λαµβανοµένης, όµως, υπόψη της µέγιστης λοξής κλίσης (max qλ =12%). Τέλος στον ακόλουθο πίνακα δίδονται οι κορυφές της πολυγωνικής της κύριας οδού µε τις αντίστοιχες συντεταγµένες τους στο σύστηµα ΕΓΣΑ 87. Κορυφές X [m] Συντεταγµένες Y [m] K , ,501 K , ,924 K , ,686 29

30 K , ,206 K , ,442 K , ,215 K , ,060 K , ,711 K , ,469 K , ,465 K , ,868 K , ,893 K , ,796 K , ,955 K , ,156 K , ,284 K , ,107 K , ,963 K , ,021 K , ,111 K , ,594 K , ,665 30

31 5.3. ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΟ Ο ΙΚΟ ΙΚΤΥΟ Πέραν της Κύριας Οδού, προβλέπεται η κατασκευή παράπλευρου οδικού δικτύου εκατέρωθεν της νέας χάραξης, συνολικού µήκους 7,56 χλµ, προκειµένου να αποκατασταθεί η συνέχεια του τοπικού οδικού δικτύου αλλά και να εξυπηρετηθεί η κίνηση των αγροτικών οχηµάτων, µηχανηµάτων κ.λπ. και η πρόσβαση στις παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις. Επίσης, όπως προκύπτει και από την προηγηθείσα περιγραφή του έργου, τµήµατα της υφιστάµενης οδού διατηρούνται σε χρήση προκειµένου µέσω των προτεινόµενων από τη µελέτη κόµβων να εξυπηρετούν την πρόσβαση στους οικισµούς της περιοχής µελέτης. Σε κάθε περίπτωση οι παρόδιες χρήσεις και οι λειτουργίες της ευρύτερης ζώνης του οδικού άξονα απαιτούν την ύπαρξη παράπλευρου τοπικού οδικού δικτύου. Το παράπλευρο οδικό δίκτυο αποτελείται από τις ακόλουθες εννέα (9) οδούς (Service Roads): Παράπλευρη οδός SR1: εκκινεί από την Κύρια οδό (Χ.Θ ,62) οδό και κατόπιν κινείται παράλληλα και στα ανάντη αυτής, περνάει Β-ΒΑ και πλησίον του Ιερού Ναού Ιωάννη Θεολόγου για να συναντήσει την υφιστάµενη επαρχιακή οδό Ρέθυµνο Αγ. Γαλήνη περί την Χ.Θ Από το σηµείο αυτό και µέχρι την Χ.Θ η οδός ουσιαστικά ταυτίζεται µε την υφιστάµενη στην οποία δεν γίνεται καµµία επέµβαση. Από την Χ.Θ η SR1 παραλλάζει την υφιστάµενη προκειµένου να παραµείνει λειτουργική στο συγκεκριµένο τµήµα της, που πλέον θα καταλαµβάνεται από τη νέα χάραξη της Κύριας Οδού, και ξανακαταλήγει σε αυτήν έχοντας διανύσει 1.803,2 µ. παρουσιάζοντας σιγµοειδή µορφή. Μηκοτοµικά η οδός παρουσιάζει επί το πλείστον µέτριες έως µεγάλες κλίσεις, στα τµήµατα που παραλλάζει την υφιστάµενη, που κυµαίνονται από 0,85% έως 8,32%. Τέλος πρί την Χ.Θ ,46 προβλέπεται η κατασκευή τοίχου αντιστήριξης µήκους 40 µ. και µέσου ύψους 3,5 µ. προκειµένου να µη θιχτεί η δεξαµενή και ο χώρος αναψυχής που βρίσκονται πλησίουν του προαναφερθέντος Ιερού Ναού. Παράπλευρη οδός SR2: έχει µήκος 1.105,1 µ. και άρχεται από την υφιστάµενη επαρχιακή οδό Ρέθυµνο Αγ. Γαλήνη, περί την Χ.Θ της νέας χάραξης και στα 30µ. περίπου κατάντη αυτής και καταλήγει - κινούµενη σε επαφή και παράλληλα µε την νέα χάραξη - πάλι στην επαρχιακή οδό Ρέθυµνο Αγ. Γαλήνη, κατάντη της Χ.Θ της νέας χάραξης, προκειµένου να αποκαταστήσει την εν λόγω οδό στο συγκεκριµένο τµήµα της και να εξυπηρετήσει την πρόσβαση στις παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις και σε ορισµένες οικίες. Οριζοντιογραφικά είναι έντονα σιγµοειδής προκειµένου να ακολουθήσει την Κύρια Οδό για να µειωθούν οι απαλλοτριώσεις. Μηκοτοµικά η οδός παρουσιάζει µέτριες έως µεγάλες κλίσεις που κυµαίνονται από 1,60% έως 7,96%. 31

32 Παράπλευρη οδός SR3: έχει µήκος 424,8 µ. και άρχεται κάθετα από υφιστάµενη τοπική ασφαλτοστρωµένη οδό µεταξύ της νέας χάραξης (ανάντη της Χ.Θ ) και της υφιστάµενης επαρχιακής οδού Ρέθυµνο Αγ. Γαλήνη εντός των ορίων του οικισµού Κισσού Κάµπος. Αρχικά κινείται µε κατεύθυνση Ν, ακολουθώντας υφιστάµενο χωµατόδροµο, προκειµένου να προσεγγίσει τη νέα χάραξη και κατόπιν κινείται στα ανάντη και παράλληλα αυτής ακολουθώντας την κατεύθυνσή της για να καταλήξει σε έτερο τοπικό ασφαλτοστρωµένο δρόµο του οικισµού Ακούµια, αποκαθιστώντας έτσι την συνέχεια του τοπικού οδικού δικτύου. Παρουσιάζει σχετικά τεταµένη οριζοντιογραφική µορφή και µηκοτοµικά µέτριες έως και µεγάλες κλίσεις που κυµαίνονται µεταξύ 1,20% και 8,84% προκειµένου να προσαρµοστεί στο έντονο εδαφικό ανάγλυφο και να ακολουθήσει υφιστάµενους χωµατόδροµους για να περιοριστούν στο ελάχιστο οι απαλλοτριώσεις. Παράπλευρη οδός SR4: εκκινεί από υφιστάµενο κάθετο χωµατόδροµο κατάντη της Χ.Θ της νέας χάραξης δυτικά του οικισµού Ακούµια και κινείται παράλληλα µε αυτή. Περί την Χ.Θ περίπου συµβάλλει στην υφιστάµενη επαρχιακή οδό Ρέθυµνο Αγ. Γαλήνη. Στο σηµείο που η υφιστάµενη οδός διακόπτεται από τη νέα χάραξη (Χ.Θ νεάς χάραξης) προβλέπεται η κατασκευή cul-de-sac. Η συγκεκριµένη οδός αποκαθιστά την υφιστάµενη επαρχιακή οδό και την πρόσβαση σε παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις της περιοχής. Μηκοτοµικά η οδός παρουσιάζει επί το πλείστον ήπιες έως µέτριες κλίσεις, στα τµήµατα που παραλλάζει την υφιστάµενη, που κυµαίνονται από 0,30% έως 3,01%, µε εξαίρεση τα πρώτα 270 µ. περίπου που έχει κλίση 7,44%. Παράπλευρη οδός SR5: άρχεται βορείως του φωτοβολταϊκού πάρκου που βρίσκεται ανάντη της κύριας οδού περί την Χ.Θ αυτής από υφιστάµενο χωµατόδροµο και εν συνεχεία προσεγγίζει την κύρια οδό προκειµένου να κινηθεί παράλληλα µε αυτήν µέχρι να καταλήξει στην Κάθετη Οδό ΚΟ4 του τρισκελούς κόµβου που οδηγεί στο Κεντροχώρι, έχοντας διανύσει 954,5 µ. Η συγκεκριµένη οδός αποκαθιστά την πρόσβαση σε παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις και άλλες χρήσεις της περιοχής ανάντη της νέας χάραξη και διευκολύνει την επικοινωνία µεταξύ των οικισµών Κάµπος Κισσού και Ακούµια. Οριζοντιογραφικά η οδός έχει σιγµοειδή µορφή και µηκοτοµικά παρουσιάζει µεγάλες κλίσεις που φτάνουν έως 12,60%, προκειµένου να ακολουθήσει το έντονο εδαφικό ανάγλυφο της περιοχής ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απαιτούµενες απαλλοτριώσεις. Παράπλευρη οδός SR6: άρχεται από υφιστάµενο κάθετο χωµατόδροµο ανάντη της κύριας οδού περί την Χ.Θ αυτής και κινείται παράλληλα και σε επαφή µε αυτήν µέχρι να καταλήξει σε έτερο υφιστάµενο χωµατόδροµο, έχοντας διανύσει 522,3 µ. Η συγκεκριµένη οδός αποκαθιστά το τοπικό αγροτικό δίκτυο και την πρόσβαση σε παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις και άλλες χρήσεις της περιοχής νοτιοδυτικά του Κεντροχωρίου και ανάντη της νέας χάραξης. 32

33 Οριζοντιογραφικά η οδός έχει τεταµένη µορφή και µηκοτοµικά παρουσιάζει ήπιες κλίσεις που φτάνουν έως το 1,85%, µε εξαίρεση το τµήµα µεταξύ των Χ.Θ και Χ.Θ περίπου στο οποίο η κλίση φτάνει στο 9,31%. Παράπλευρη οδός SR7: άρχεται από υφιστάµενο χωµατόδροµο που βρίσκεται ανάντη της κύριας οδού περί την Χ.Θ αυτής και εν συνεχεία κινείται παράλληλα µε αυτήν µέχρι να καταλήξει σε έτερο χωµατόδροµο, έχοντας διανύσει 515,6 µ. Η εν λόγω οδός αποκαθιστά το τοπικό αγροτικό δίκτυο και την πρόσβαση σε παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις και άλλες χρήσεις της περιοχής νότια του Κεντροχωρίου και ανάντη της νέας χάραξης. Μηκοτοµικά η οδός παρουσιάζει µεγάλες κλίσεις που φτάνουν έως 11,25%, προκειµένου να ακολουθήσει το έντονο εδαφικό ανάγλυφο της περιοχής ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απαιτούµενες απαλλοτριώσεις. Παράπλευρη οδός SR8: άρχεται από την τοπική ασφαλτοστρωµένη οδό του οικισµού Ακούµια, στην οποία καταλήγει η παράπλευρη οδός SR3, που βρίσκεται ανάντη της νέας χάραξης περί την Χ.Θ αυτής. Στα πρώτα 290 µ. περίπου κινείται παράλληλα και σε επαφή µε την κύρια οδό και κατόπιν αποµακρύνεται από αυτή, στρέφοντας βορειοανατολικά, προκειµένου να καταλήξει στην κάθετη οδό ΚΟ3, έχοντας διανύσει 451,4 µ. Η εν λόγω οδός αποκαθιστά το τοπικό αγροτικό δίκτυο και την πρόσβαση σε παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις και άλλες χρήσεις της περιοχής νότια του οικισµού Ακούµια και ανάντη της νέας χάραξης. Μηκοτοµικά η οδός παρουσιάζει ήπιες έως µέτριες κλίσεις που κυµαίνονται από 2,17% έως 5,74%, µε εξαίρεση τα πρώτα 100 µ. περίπου που η κλίση φτάνει το 9,03%. Παράπλευρη οδός SR9: άρχεται από υφιστάµενο χωµατόδροµο που βρίσκεται ανάντη της κύριας οδού περί την Χ.Θ αυτής και εν συνεχεία κινείται παράλληλα µε αυτήν µέχρι να καταλήξει σε έτερο χωµατόδροµο, έχοντας διανύσει 558,6 µ. Η εν λόγω οδός αποκαθιστά το τοπικό αγροτικό δίκτυο και την πρόσβαση σε παρόδιες καλλιεργούµενες εκτάσεις και άλλες χρήσεις της περιοχής νοτιοδυτικά του οικισµού Πλατάνες και ανάντη της νέας χάραξης. Μηκοτοµικά η οδός παρουσιάζει µεγάλες κλίσεις που φτάνουν έως 11,95%, προκειµένου να ακολουθήσει το έντονο εδαφικό ανάγλυφο της περιοχής ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι απαιτούµενες απαλλοτριώσεις. 33

34 5.5 ΤΕΧΝΙΚΑ ΕΡΓΑ Στο υπό µελέτη οδικό τµήµα προβλέπεται η κατασκευή γέφυρας στον ποταµό Ακουµιανό µήκους L=84,0 µ. περί την Χ.Θ της Κάθετης οδού ΚΟ6Β. Στον πίνακα που ακολουθεί περιγράφονται οι θέσεις ύψη των προβλεπόµενων τοίχων και διαβάσεων: Ο ΟΣ ΑΠΟ Χ.Θ. ΕΩΣ Χ.Θ. ΜΕΣΟ ΥΨΟΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑ/ ΕΞΙΑ ΚΥΡΙΑ Ο ΟΣ , ,95 5,5 ΕΞΙΑ ΚΥΡΙΑ Ο ΟΣ , ,00 4 ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΥΡΙΑ Ο ΟΣ , ,00 5,5 ΕΞΙΑ ΚΥΡΙΑ Ο ΟΣ , ,00 5,5 ΕΞΙΑ ΚΥΡΙΑ Ο ΟΣ , ,52 8 ΑΡΙΣΤΕΡΑ Ο ΟΣ SR ΕΞΙΑ Ο ΟΣ ΚΟ6Β 0+207, ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΙΑΒΑΣΗ Χ.Θ. Β Η Α.. ΚΥΡΙΑ Ο ΟΥ , Υ ΡΑΥΛΙΚΑ ΕΡΓΑ Βασικό κριτήριο σχεδιασµού των έργων αποχέτευσης αποστράγγισης αποτελεί η αποφυγή κατάκλυσης του οδοστρώµατος του οδικού έργου σε οποιοδήποτε σηµείο. Για την αντιπληµµυρική προστασία, την διάβαση των υδατορευµάτων και την αποκατάσταση της ροής τους προς τα κατάντη της οδού, προβλέπεται µία σειρά κιβωτοειδών οχετών που παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα : Κιβωτοειδής Οχετός Χ.Θ. Β Η ΚΟ1 / Κυρία Οδός ΚΟ1 / SR ΚΟ2 / Κυρία Οδός ΚΟ3 / Κυρία Οδός ΚΟ4 / Κυρία Οδός ΚΟ4 / SR ΚΟ4α ΚΟ5 / Κυρία Οδός

35 ΚΟ5 / SR ΚΟ6 / Κυρία Οδός ΚΟ6α / SR ΚΟ7 / Κυρία Οδός * ΚΟ8 / Κυρία Οδός ΚΟ8 / SR7 ΚΟ9 / Κυρία Οδός ΚΟ9 / SR ΚΟ10 / Κυρία Οδός ΚΟ11 / Κυρία Οδός Η αποκατάσταση της ροής των λοιπών ροών προβλέπεται µε την διάταξη σωληνωτών οχετών που παρουσιάζεται στον παρακάτω Πίνακα : Σωληνωτός Οχετός ΙΑΣΤΑΣΕΙΣ Χ.Θ. / Ο ΟΣ ΣΟ ΣΟ ΣΟ2α /SR1 ΣΟ ΣΟ3α /SR1 ΣΟ ΣΟ /SR2 ΣΟ6α /SR1 ΣΟ ΣΟ6β /SR2 ΣΟ7β /SR2 ΣΟ7γ /SR2 ΣΟ7δ /SR2 ΣΟ ΣΟ7α /SR2 ΣΟ7ε /SR2 ΣΟ7στ /SR2 ΣΟ /SR2 ΣΟ ΣΟ9α /SR1 ΣΟ9β /SR2 35

36 ΣΟ /SR1 ΣΟ ΣΟ ΣΟ /KO2A ΣΟ ΣΟ ΣΟ16α /SR3 ΣΟ /SR4 ΣΟ ΣΟ18α /SR5 ΣΟ ΣΟ19α /SR5 ΣΟ /SR5 ΣΟ ΣΟ /KO5 ΣΟ ΣΟ23α /SR6 ΣΟ24 2X ΣΟ ΣΟ /SR9 ΣΟ ΣΟ27α /SR9 ΣΟ ΣΟ28α /SR9 ΣΟ ΣΟ29α /SR9 ΣΟ ΣΟ ΣΟ31α /KO6B ΣΟ ΣΟ32α /KO6A ΣΟ ΣΟ33α /KO6A ΣΟ ΣΟ ΣΟ /KO6B ΣΟ /KO6B 36

37 Στα δεξιά της Οδού και µεταξύ των ΧΘ : κατασκευάζεται έργο για την προστασία της Οδού από την απορροή της πολύ σηµαντικής λεκάνης του Ακουµιανού ρέµατος που έχει έκταση km2. Η χάραξή του, αφού εξετάσθηκαν διάφορες εναλλακτικές λύσεις, επιλέχθηκε έτσι ώστε : Να προστατεύει µε τον καλύτερο και οικονοµικότερο τρόπο την Οδό Να είναι δυνατή η αποκατάσταση των ιδιοκτησιών τις οποίες διέρχεται. Να διατηρηθεί η γέφυρα στην Επαρχιακή Οδό Μελαµπών Αγίας Γαλήνης. 5.7 ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΟΙ ΦΟΡΤΟΙ Όσον αφορά στα κυκλοφοριακά στοιχεία, όπως έχει ήδη σηµειωθεί η προσπέλαση προς το νότιο τµήµα της Κρήτης (ιδιαίτερα στην περιοχή του Νοµού Ρεθύµνης) είναι ιδιαίτερα προβληµατική, λόγω απουσίας ενός οδικού άξονα κατάλληλου να εξυπηρετήσει µετακινήσεις µε ασφαλή και γρήγορο τρόπο. Με βάση τις προβλέψεις της µελέτης Έρευνα προέλευσης προορισµού οδικής κυκλοφορίας στην Κρήτη (Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε., 1999), τις αναπτυξιακές τάσεις της περιοχής, τους ρυθµούς µεταβολής της κυκλοφορίας στο οδικό δίκτυο, αλλά και τη σχετική βιβλιογραφία (AASHO) περί γενόµενης κυκλοφορίας (γέννεση νέων µετακινήσεων) λόγω της δηµιουργίας του αναβαθµισµένου οδικού άξονα, εκτιµάται ότι το µελετώµενο οδικό τµήµα Σπήλι - Ακούµια θα εξυπηρετεί Ετήσια Μέση Ηµερήσια Κυκλοφορία (ΕΜΗΚ) περί τα ΜΕΑ στον χρονικό ορίζοντα του έτους 2025, µε ιδιαίτερη αιχµή βεβαίως την τουριστική περίοδο που για την συγκεκριµένη περιοχή έχει διάρκεια 7 8 µήνες το χρόνο. 5.8 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Ο συνολικός προϋπολογισµός του έργου (συµπεριλαµβανοµένου του Φ.Π.Α.) ανέρχεται σε Το κόστος για τις εργασίες περιβαλλοντικής αποκατάστασης (φυτεύσεις, κατάλληλες διαµορφώσεις πρανών κ.λπ.) υπολογίζεται περίπου στις

38 6. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ 6.1. ΚΛΙΜΑΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Κλίµα στην ευρύτερη περιοχή του Νοµού Το κλίµα στον Νοµό Ρεθύµνης είναι ήπιο µεσογειακό και ξηροθερµικό. εν παρουσιάζει µεγάλες διακυµάνσεις στην θερµοκρασία κατά την διάρκεια του χρόνου (κυµαίνεται συνήθως µεταξύ των 12 C και 27 C) και οι παγετοί είναι σπάνιοι. Η ηλιοφάνεια είναι υψηλή, η υψηλότερη στην Κρήτη και από τις υψηλότερες στην Ελλάδα. Ειδικά στην περιοχή της µελέτης ένα τοπικό κλιµατολογικό χαρακτηριστικό είναι οι ισχυροί Β και Β άνεµοι που το καλοκαίρι είναι ξηροί και θερµοί. Πρόκειται για προέκταση των µελτεµιών του Αιγαίου που επιταχύνονται από τα φαράγγια στα νότια του νοµού. Το φαινόµενο διαρκεί σχεδόν όλο το διάστηµα Ιουλίου Αυγούστου και αποτελεί σοβαρό περιοριστικό παράγοντα για την εντατική γεωργία και τον τουρισµό. Κατωτέρω παρατίθενται τα στοιχεία του Μετεωρολογικού Σταθµού Τυµπακίου της Ε.Μ.Υ., τα οποία θεωρούνται αντιπροσωπευτικά για την περιοχή µελέτης. Άνεµος. Συνοψίζοντας τα στοιχεία διεύθυνσης ανέµου της περιοχής, προκύπτει ο παρακάτω πίνακας για τον µετεωρολογικό σταθµό της περιοχής Τυµπακίου για τα έτη : Πίνακας : ιεύθυνση και Συχνότητα Ανέµου ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ( ) ιεύθυνση Συχνότητα % Β 15,335 ΒΑ 2,139 Α 8,237 ΝΑ 4,388 Ν 1,295 Ν 6,395 16,024 Β 9,828 Οι επικρατούσες διευθύνσεις των ανέµων είναι η (συχνότητα 16,024%), η Β (συχνότητα 15,335%) και κατά χαµηλότερο ποσοστό η Ν και η Α (συχνότητα 9,828% και 8,272%), ενώ για τις υπόλοιπες διευθύνσεις το ποσοστό της συχνότητας των ανέµων εµφανίζεται εξαιρετικά µειωµένο. Τέλος, αναφέρεται ότι άπνοια επικρατεί στο 36,359% του χρόνου. 38

39 ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ (%) ΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΚΑΙ ΥΝΑΜΗΣ ΑΝΕΜΟΥ Μ.Σ. ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ( ) Ν 7,000 Eτήσια συχνότητα (%) NW 6,000 5,000 ΝΕ ΚΛΙΜΑΚΑ ΒΕAUFORT 4,000 W SW 3,000 2,000 1,000 0,000 SE Ε S Εικόνα 6.1 Η εποχική διακύµανση της έντασης των ανέµων παρουσιάζεται στον κατωτέρω πίνακα που περιλαµβάνει τον αριθµό ηµερών κάθε µήνα του έτους, στις οποίες η ένταση του ανέµου είναι τουλάχιστον 6 Beaufort: Πίνακας : Ένταση Ανέµου ΜΕΤΕΩΡΟΛΟΓΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ( ) Ένταση >= 6 Beaufort Ένταση >= 8 Beaufort Ιανουάριος 4,7 0,5 Φεβρουάριος 4,0 0,4 Μάρτιος 4,5 0,7 Απρίλιος 2,7 0,3 Μάιος 2,2 0,0 Ιούνιος 4,2 0,2 Ιούλιος 8,1 0,6 Αύγουστος 7,0 0,8 Σεπτέµβριος 4,6 0,5 Οκτώβριος 3,3 0,2 Νοέµβριος 2,5 0,1 εκέµβριος 3,6 0,4 39

40 Παρατηρούµε ότι ισχυρότεροι άνεµοι (πάνω από 8 Beaufort) παρουσιάζονται σε διάρκεια που πλησιάζει την µία ηµέρα (0,6 έως 0,8 της ηµέρας), τους µήνες Αύγουστο και Μάρτιο και Ιούλιο, ενώ ισχυροί άνεµοι (πάνω από 6 Beaufort) παρουσιάζονται τους µήνες Αύγουστο και Ιούλιο σε διάρκεια 8,1 και 7,0 ηµερών, αντίστοιχα. Θερµοκρασία. Οι διάφορες τιµές της θερµοκρασίας παρουσιάζουν την ακόλουθη ετήσια κύµανση: Μέση θερµοκρασία: Mέγιστη τιµή της µέσης θερµοκρασίας κατά τον µήνα Ιούλιο (27,6 C), µε υψηλές τιµές επίσης τον Αύγουστο (27,4 C). Ελάχιστη τιµή της µέσης θερµοκρασίας κατά τους µήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο (11,7 C), µε επίσης χαµηλές τιµές τον εκέµβριο (13,2 C). Μέγιστα θερµοκρασίας: Μεγάλες τιµές µέσης µέγιστης θερµοκρασίας κατά τους µήνες Ιούλιο και Αύγουστο (31,6 C). Υψηλές τιµές απόλυτης µέγιστης θερµοκρασίας κατά τους µήνες Ιούλιο (44,0 C), Ιούνιο και Αύγουστο (42,4 C και 41,0 C, αντίστοιχα). Ελάχιστα θερµοκρασίας: Χαµηλές τιµές µέσης ελάχιστης θερµοκρασίας κατά τους µήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο (7,3 C και 7,5 C, αντίστοιχα ) και Μάρτιο (8,3 C). Aπόλυτη ελάχιστη τιµή τον Φεβρουάριο (-2,0 C) και τους µήνες Ιανουάριο και εκέµβριο (0,0 C). Υγρασία. Η µέση σχετική υγρασία παρουσιάζει απλή ετήσια κύµανση µε: Μέγιστη τιµή στον (πιο βροχερό µήνα) εκέµβριο (72,5%), υψηλές τιµές κατά τον Ιανουάριο (72,1%) και Φεβρουάριο (71,2%). Ελάχιστη τιµή τον Ιούλιο (51,3%), µε σχετικά χαµηλές τιµές επίσης τους µήνες Αύγουστο (52,5%) και Ιούνιο (58,0%). Νέφωση. Οι ηµέρες νέφωσης (> 6.5 / 8 ) κατά την διάρκεια του έτους στην περιοχή είναι 29,9 (8,19%). Ειδικότερα: Περισσότερες ηµέρες νέφωσης τους µήνες εκέµβριο και Ιανουάριο (5,8 και 5,4 αντίστοιχα). Λιγότερες ηµέρες νέφωσης τον Ιούλιο και Αύγουστο (0,0) Από τις ηµέρες νέφωσης υπολογίζεται ότι οι ηµέρες ηλιοφάνειας είναι 335,1. Βροχή. Ο συνολικός αριθµός ηµερών υετού κατά τη διάρκεια του έτους είναι 57,8 (15,83%). Ειδικότερα: 40

41 Περισσότερες ηµέρες υετού τους µήνες εκέµβριο (12,0) και Ιανουάριο (10,9) Λιγότερες ηµέρες υετού τους µήνες Αύγουστο και Ιούλιο (0,1). Το µέσο ετήσιο συνολικό ύψος των κατακρηµνίσεων είναι 479,3 mm. Το µέσο µηνιαίο συνολικό ύψος των κατακρηµνίσεων είναι 39,94 mm, µε: Μεγάλο ύψος κατακρηµνίσεων τους µήνες Ιανουάριο (118,5 mm) και εκέµβριο (104,1 mm). Μικρό ύψος κατακρηµνίσεων τον Αύγουστο, (0.0 mm) και τον Ιούλιο (0.9 mm). Χιονοπτώσεις. Η συνολική ετήσια διάρκεια τους είναι 0,2 της ηµέρας και εµφανίζονται αντίστοιχα τους µήνες: εκέµβριο (0,1) Φεβρουάριο (0,1) Κατά τους υπόλοιπους µήνες δεν εµφανίζονται χιονοπτώσεις. Βιοκλίµα. Από τα κλιµατολογικά στοιχεία της περιοχής και µε την µεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί από τον Μαυροµµάτη, το βιοκλίµα κατά Emberger 1, η περιοχή µελέτης ανήκει στον ύφυγρο βιοκλιµατικό όροφο µε χειµώνα θερµό. Στην Εικόνα 6.2 της επόµενης σελίδας παρουσιάζεται το οµβροθερµικό διάγραµµα κατά Bagnouls-Gaussen του Μετεωρολογικού Σταθµού Τυµπακίου. 1 Μαυροµµάτης Γ. (1980). Το βιοκλίµα της Ελλάδας. Ίδρυµα ασικών Ερευνών. Τόµος 1 (Παράρτηµα) 41

42 Oµβροθερµικό διάγραµµα Bagnouls - Gaussen ΤΥΜΠΑΚΙΟΥ ( ) 100,0 200,0 90,0 180,0 80,0 160,0 70,0 140,0 60,0 120,0 50,0 100,0 40,0 Ξηρή περίοδος 80,0 30,0 60,0 20,0 40,0 10,0 20,0 0,0 Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Mέση µηνιαία θερµοκρασία Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Οκτώβριος Νοέµβριος εκέµβριος 0,0 Μέσο µηνιαίο ύψος βροχής Εικόνα

43 6.2. ΓΕΩΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Λιθολογία Στρωµατογραφία Τεκτονική κατά µήκος της χάραξης Η χάραξη βρίσκεται κυρίως σε νεογενή και τεταρτογενή πετρώµατα, που γεµίζουν το βύθισµα της τάφρου του Σπηλίου και υπέρκεινται του γεωλογικού υποβάθρου. Το υπόβαθρο εµφανίζεται κατά θέσεις και σε µικρό µόνο τµήµα τέµνεται από τη χάραξη. Τα τεταρτογενή είναι κυρίως κορήµατα κλιτύων που προέρχονται από τα ανάντη ρηξιγενή πρανή και καλύπτουν σηµαντικές εκτάσεις στην περιοχή. Στα νεογενή επικρατεί ο σχηµατισµός της µάργας που από τεχνικο-γεωλογική άποψη έχει τη µορφή της αργιλώδους ιλύος µε κατά θέσεις αδροµερέστερα συστατικά ή και ψαµµιτικά σώµατα. Οι επιµέρους αυτές εµφανίσεις έχουν διακριθεί κατά τη γεωλογική χαρτογράφηση για την πιστότερη δυνατή απεικόνιση των γεωλογικών συνθηκών στη ζώνη της χάραξης, σε προσαρµογή µε τις απαιτήσεις των προδιαγραφών εκπόνησης οριστικής γεωλογικής µελέτης. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί που διακρίθηκαν κατά την χαρτογράφηση κατά στρωµατογραφική σειρά από τους νεώτερους προς τους παλαιότερους παρουσιάζεται στη συνέχεια: ΤΕΤΑΡΤΟΓΕΝΕΣ Τεχνητές Επιχωµατώσεις (mt): Περιλαµβάνουν ασφαλτικά υλικά και υλικά οδοστρωσίας, υλικά κατασκευής επιχωµάτων, οικοδοµικά υλικά, προϊόντα κατεδαφίσεων και οικιακά απορρίµµατα. Κορήµατα (sc): Σχηµατισµός αποτελούµενος από λατύπες και ογκόλιθους σε µεγάλο ποσοστό ερυθρόχρωµου αργιλικού υλικού. Είναι σχηµατισµός ελαφρά συνεκτικός και κατά θέσεις ελαφρά ως µέτρια συγκολληµένος. ΝΕΟΓΕΝΕΣ Αργιλώδεις ιλύες (Νm): Ο βασικός γεωλογικός σχηµατισµός του Νεογενούς, που είναι τεφρού χρώµατος και στιφρός. Ιλύες έως ιλυώδεις Άργιλοι (Νm-c): Εµφανίσεις του βασικού νεογενούς σχηµατισµού που περιέχουν σε µεγάλο ποσοστό λατύπες, γωνιώδη τεµάχια (ασβεστολιθικά και οφιολιθικά) και κατά θέσεις ογκολίθους. 43

44 Ιλυώδεις Άργιλοι µε ψαµµιτικές ενδιαστρώσεις (Νm-c.sd): Εµφανίσεις του βασικού νεογενούς σχηµατισµού µε κατά θέσεις ψαµµιτικές ενδιαστρώσεις που συµµετέχουν σε διάφορα ποσοστά. Ο σχηµατισµός είναι συνεκτικός και έχει χρώµα τεφρό. Σώµατα Ψαµµίτη (sd): Τεφρόχρωµα, συµπαγή ψαµµιτικά σώµατα σε στρώσεις πάχους 0,30m ως και 1,00m. Εναλλαγές ψαµµιτικών και λεπτοκροκαλοπαγών στρώσεων και οριζόντων ιλυωδών αργίλων (sd-cg): Εµφανίσεις στις οποίες οι λεπτοκροκαλοπαγείς στρώσεις έχουν τοπικά τη µορφή κροκαλοπαγούς µε οφιολιθικές και ασβεστολιθικές λατύπες και ογκόλιθους. ΟΦΙΟΛΙΘΙΚΟ ΚΑΛΥΜΜΑ Οφιόλιθοι (Ο): Περιδοτίτες σερπεντινιωµένοι, έντονα κερµατισµένοι, θρυµµατισµένοι και εξαλλοιωµένοι σε πρασινότεφρου χρώµατος αµµώδεις αργίλους µε οφιολιθικές λατύπες. Κατά θέσεις εµφανίζονται ως ευµεγέθη βραχώδη σώµατα. Λατυποπαγείς Ασβεστόλιθοι (kcg): Ασβεστόλιθοι σκοτεινόχρωµοι, έντονα κερµατισµένοι ως θρυµµατισµένοι που διαµορφώνουν εκτενείς σάρες στον πόδα του πρανούς. ΕΝΟΤΗΤΑ ΤΡΙΠΟΛΗΣ Ασβεστόλιθοι και ολοµίτες (Jk-d): Ασβεστόλιθοι συµπαγείς, ανοικτότεφροι, κατά θέσεις σκοτεινοί. Κύρια τεκτονική δοµή στην περιοχή διέλευσης της χάραξης αποτελεί η τεκτονική τάφρος του Σπηλίου, λόγω της οποίας σχηµατίστηκε ο εδαφικός διάδροµος της όδευσης. Στο κύριο ρήγµα της τάφρου παρατηρείται πλήθος κατοπτρικών επιφανειών στα προνεογενή πετρώµατα µε κλίσεις κυµαινόµενες από / 60 85, και γραµµώσεις 200 /45 η παλαιότερη και 235 /55 η νεώτερη. Στα νεογενή διακρίνονται δύο κύρια συστήµατα διαρρήξεων µε τον µεν πρώτο να έχει διευθύνσεις από ΝΑ-Β έως ΝΝΑ-ΒΒ και το δεύτερο από ΒΑ-Ν έως ΑΒΑ- Ν. Και στα δύο συστήµατα παρατηρούνται γραµµώσεις µε κλίσεις / Καθώς τα ρήγµατα της τάφρου και των νεογενών παρουσιάζουν όµοιες κατοπτρικές επιφάνειες και κινήσεις προκύπτει το συµπέρασµα ότι η ηλικία τους είναι µετανεογενή. Από την ταφρογέννεση προέρχονται οι εκτεταµένες εµφανίσεις κορηµάτων και σαρών που καλύπτουν τα πρανή ανάντη της ζώνης διέλευσης, αλλά κατά θέσεις και την ίδια τη ζώνη της χάραξης. 44

45 6.2.2 Τεχνικό-γεωλογική συµπεριφορά σχηµατισµών Με βάση τη γεωλογική χαρτογράφηση και τις παρατηρήσεις υπαίθρου οι γεωλογικοί σχηµατισµοί της ζώνης της χάραξης διακρίνονται σε επιµέρους τεχνικο-γεωλογικές ενότητες, µε βάση την αναµενόµενη συµπεριφορά τους ως φορέων υποδοχής / έδρασης του έργου, πραγµατοποίησης εκσκαφών και διαµόρφωσης ευσταθών πρανών. Επισηµαίνεται ότι: - Η διατύπωση των χαρακτηριστικών γίνεται µόνο βάσει µακροσκοπικών παρατηρήσεων και εµπειρίας, δεδοµένου του ότι δεν υπάρχουν διαθέσιµα εδαφοτεχνικά στοιχεία. - Η παράθεση των τεχνικο-γεωλογικών ενοτήτων γίνεται κατά σειρά από αυτές µε πτωχά προς εκείνες µε βελτιωµένα µηχανικά χαρακτηριστικά. - Η καταλληλότητα επαναχρησιµοποίησης των προϊόντων εκσκαφής βασίζεται αποκλειστικά και µόνο σε µακροσκοπικές παρατηρήσεις. Τεχνικο-γεωλογική ενότητα 1 (Εδαφικοί σχηµατισµοί επιδεκτικοί σε αστάθειες) Γεωλογικοί σχηµατισµοί : Αργιλώδεις Ιλύες (Nm), Κορήµατα (sc) Σύσταση : Αργιλο-ιλυώδης, αµµο-χαλικώδης οµή : χαλαρή Συµπεριφορά : εδαφική Ανοµοιοµορφία σύστασης : µέτρια ως µεγάλη Επιδεκτικότητα σε αποσάθρωση µεγάλη Υδροπερατότητα : επιλεκτική - µέτρια Σεισµική επικινδυνότητα : - Χ Εκσκαψιµότητα : γαίες, εκσκάπτονται εύκολα µε ελαφρά µηχανικά µέσα Ορύγµατα : προτεινόµενη κλίση 2:3 (υ:β), ή/και µικρότερη, µε παράλληλη λήψη µέτρων αντιστήριξης Επιχώµατα : συνίσταται εξυγίανση του εδάφους έδρασης και η λήψη µέτρων υποστήριξης, µε παράλληλη προστασία από την επιφανειακή απορροή. Καταλληλότητα υλικών εκσκαφής : αποδεκτά κατόπιν αναµείξεως για χρήση επιχωµάτων. 45

46 Τεχνικο-γεωλογική ενότητα 2 (Εδαφικοί σχηµατισµοί) Γεωλογικοί σχηµατισµοί : Ιλύες έως Ιλυώδεις άργιλοι (Nm-c) Ιλυώδεις άργιλοι µε ψαµµιτικές ενδιαστρώσεις (Nm-c.sd), Σώµατα ψαµµίτη (sd) Εναλλαγές ψαµµιτικών και λεπτοκροκαλοπαγών στρώσεων και οριζόντων ιλυωδών αργίλων sdcg() Σύσταση : Αργιλο-ιλυώδης, αµµο-χαλικώδης οµή : χαλαρή Συµπεριφορά : εδαφική Ανοµοιοµορφία σύστασης : µεγάλη Επιδεκτικότητα σε αποσάθρωση µεγάλη Υδροπερατότητα : επιλεκτική Σεισµική επικινδυνότητα : Β Εκσκαψιµότητα : γαίες, εκσκάπτονται µέτρια µε ελαφρά µηχανικά µέσα Ορύγµατα : προτεινόµενη κλίση 2:3 (υ:β), ή/και µικρότερη, µε παράλληλη λήψη µέτρων αντιστήριξης Επιχώµατα : συνίσταται αποµάκρυνση του ανώτερου επιφανειακού στρώµατος και κατά περίπτωση εξυγίανση του εδάφους έδρασης, ή/και πρόβλεψη στραγγιστικής στρώσης, µε παράλληλη προστασία από την επιφανειακή απορροή. Καταλληλότητα υλικών εκσκαφής : αποδεκτά για αυτούσια χρήση επιχωµάτων. Τεχνικο-γεωλογική ενότητα 3 (Βραχώδεις σχηµατισµοί) Γεωλογικοί σχηµατισµοί : οφιόλιθοι (Ο), λατυποπαγείς ασβεστόλιθοι (kcg), ασβεστόλιθοι και δολοµίτες (Jk-d) οµή : συνεκτική Συµπεριφορά : βραχώδης Ανοµοιοµορφία σύστασης : µέτρια ως µεγάλη Επιδεκτικότητα σε αποσάθρωση µέτρια Υδροπερατότητα : Επιλεκτική (οφιόλιθοι), υψηλή (ασβεστόλιθοι) 46

47 Σεισµική επικινδυνότητα : Α Εκσκαψιµότητα : 30% < γαίες, 70% > βράχος µε βαρέα µηχανικά µέσα. Ορύγµατα : προτεινόµενη κλίση 3:1 (υ:β), µε παράλληλη λήψη µέτρων αντιστήριξης και προστασίας από καταπτώσεις τεµαχών. Επιχώµατα : συνίσταται αποµάκρυνση του ανώτερου επιφανειακού στρώµατος, µε παράλληλη προστασία από την επιφανειακή απορροή. Καταλληλότητα υλικών εκσκαφής : αποδεκτά Υδρογεωλογικές συνθήκες στην περιοχή του έργου Οι υδρογεωλογικές συνθήκες που διαµορφώνονται στην ζώνη της χάραξης και επηρεάζουν τα µελετούµενα έργα, είναι συνάρτηση του καθεστώτος διήθησης και υπόγειας διακίνησης του µετεωρικού νερού στα πετρώµατα της περιοχής. Η δυνατότητα αυτή που χαρακτηρίζεται ως υδροπερατότητα των πετρωµάτων, είναι συνάρτηση της λιθολογίας τους της δηµιουργίας δηλαδή ή όχι πόρων και διακένων στη µάζα τους, καθώς και της δοµής τους της σηµερινής δηλαδή µορφής της µάζας τους όπως έχει διαµορφωθεί δευτερογενώς από τη δράση της τεκτονικής και των παραγόντων αποσάθρωσης και διάβρωσης τους. Με τον τρόπο αυτό έχουν σχηµατισθεί µάζες που είναι συνεκτικές και συµπαγείς και άλλες που είναι χαλαρές ή/και ασυνεχείς διατεµνόµενες από δίκτυο διακένων. Η τεκτονική και η αποσάθρωση συνηγορούν στην µετατροπή λιθολογικών τύπων από αδιαπέρατους στο νερό σε υδροπερατούς, ή/και µερικά υδροπερατούς υπό την έννοια της ανάπτυξης προνοµοιακών διαδροµών κίνησης του νερού και άλλων ανάσχεσης ή/και εκτροπής του. Τα στοιχεία αυτά έχουν ιδιαίτερη σηµασία στη διαµόρφωση των υδρογεωλογικών συνθηκών της περιοχής της χάραξης δεδοµένου του ότι επικρατούν πετρώµατα στα οποία η διακίνηση του νερού είναι επιλεκτική και πολύπλοκη, συµβάλλοντας στη µεταβολή των τεχνικών χαρακτηριστικών τους και στην εκδήλωση καταστάσεων αστάθειας. Οι εµφανίσεις του Νεογενούς που κυριαρχούν στη ζώνη της χάραξης, είναι σχηµατισµοί αρχικά υδατοστεγανοί λόγω επικράτησης του αργιλικού και γενικά των λεπτοµερών συστατικών. Η παρουσία όµως στη µάζα τους αδροµερέστερων ενδιαστρώσεων δηµιουργεί τις προϋποθέσεις διήθησης και διακίνησης κάποιων όγκων νερού. Η διακίνηση αυτή είναι περιορισµένη τόσο ποσοτικά, όσο και χωρικά αφού ανακόπτεται άµεσα όταν συναντηθεί η αργιλική και λεπτοµερής µάζα. Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται ο κορεσµός του σχηµατισµού και κατά θέσεις δηµιουργούνται προϋποθέσεις ανάβλυσης του νερού. Όπου 47

48 η ανάβλυση είναι εφικτή αποτονώνεται σε κάποιο βαθµό η µάζα. Όπου όµως η ανάβλυση είναι µερική αλλά και ανέφικτη, οι αναπτυσσόµενες τάσεις εκτονώνονται µέσω εδαφικών µετακινήσεων που έχουν τη µορφή ολισθήσεων και ερπυσµών των εδαφών. Ουσιαστικά δηλαδή η υπόγεια κίνηση του νερού στους σχηµατισµούς του Νεογενούς είναι παράγοντα αστάθειας. Στην έκταση ανάπτυξης των Νεογενών σχηµατισµών και ειδικά των Αργιλωδών Ιλύων (Nm) έχουν εκδηλωθεί εκτεταµένες εδαφικές αστάθειες ακριβώς λόγω της φύσης του σχηµατισµού και της δράσης του νερού. Τα πετρώµατα του γεωλογικού υποβάθρου (ασβεστόλιθοι, οφιόλιθοι) είναι κατά βάση υδροπερατοί σχηµατισµοί λόγω ανάπτυξης δευτερογενούς πορώδους είτε λόγω της καρστικής διεργασίας (ασβεστόλιθοι), είτε λόγω δικτύου ασυνεχειών. Στους ασβεστόλιθους η υδροπερατότητα είναι αυξηµένη και διαπιστωµένη σε µεγάλα βάθη, ενώ στους οφιόλιθους συνήθως περιορίζεται σε µικρότερα βάθη δεδοµένης της αργιλικής σύστασης του προϊόντος αποσάθρωσης των σερπεντινών. Συµπερασµατικά οι υδρογεωλογικές συνθήκες στην περιοχή της χάραξης σχετίζονται µε τη διακίνηση νερού σε µικρά σχετικά βάθη στους Νεογενούς σχηµατισµούς που δηµιουργεί ή/και επιτείνει τις συνθήκες εδαφικής αστάθειας που παρουσιάζουν Σεισµικότητα σεισµική επικινδυνότητα στην περιοχή του έργου Η παρουσίαση των ποιοτικών χαρακτηριστικών της σεισµικότητας της υπό µελέτη περιοχής, βασίζεται στα σεισµικά δεδοµένα, τα οποία προέρχονται από σεισµικούς καταλόγους και καταγραφές: του Εργαστηρίου Γεωφυσικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης ( για την χρονική περίοδο από 550 π.χ. έως Πρόκειται για κατάλογο µε καταγραφές µεγεθών µεγαλύτερων των 4,5 βαθµών στην κλίµακα Richter και, του Γεωδυναµικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ( για την χρονική περίοδο από 1900 έως Πρόκειται για πλήρη κατάλογο µεγεθών στην τοπική κλίµακα µεγεθών (local magnitude, ML). Εκτός από τις ενόργανες καταγραφές του σεισµικού καταλόγου αναφέρονται και οι ισχυροί ιστορικοί σεισµοί προ του 1900 που συνέβησαν στην ευρύτερη περιοχή µε τις βασικές παραµέτρους τους, όπως αυτές προκύπτουν από ιστορικές αναφορές. Στους Πίνακες και παρατίθενται στη συνέχεια τα σεισµικά γεγονότα 5.0 Μ 6.9 της περιόδου Ιανουάριος 1900 Μάιος 2010 στην περιµετρική περιοχή µε 48

49 κέντρο το χωριό Ακούµια (γεωγραφικές συντεταγµένες φ: 35.17, λ: 24.58) και ακτίνα 50 km. Οι πολυάριθµοι σεισµοί της περιοχής µε µέγεθος 4.0 ή µικρότερο δεν παρουσιάζονται στους πίνακες αυτούς, ενώ δεν παρουσιάζονται επίσης και οι σεισµοί µε µέγεθος 4.0 έως 4.9 λόγω του µεγάλου πλήθους τους (περίπου 164 σεισµικά γεγονότα). Επισηµαίνεται τέλος ότι δεν έχουν καταγραφεί στην περιοχή σεισµοί µεγέθους µεγαλύτερου του 7.0. Στο χάρτη της Εικ.6.3 δίδεται στη συνέχεια η χωρική κατανοµή των επικέντρων όλων των σεισµών της παραπάνω περιοχής της περιόδου Ιανουάριος 1900 Μάιος 2010, ενώ στο διάγραµµα της Εικ.6.4 που ακολουθεί δίδεται το πλήθος των σεισµών αυτών ανά κατηγορία µεγέθους. Πίνακας ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΕΙΣΜΩΝ 5.0 Μ 5.9 ΠΕΡΙΟ ΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1910 ΜΑΪΟΣ 2010 ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑ ΑΚΟΥΜΙΑ ΚΑΙ ΑΚΤΙΝΑ 50km. ΩΡΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΣΤΙΑΚΟ Α/Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΕΠΤΑ ΠΛΑΤΟΣ ΜΗΚΟΣ ΣΕΙΣΜΟΥ ΒΑΘΟΣ ΕΥΤΕΡΑ (φ) (λ) (M) (km) MAY 23 06, 46, JAN 14 22, 15, APR 7 14, 22, NOV 5 19, 25, APR 29 18, 29, DEC 25 12, 17, MAY 25 1, 4, APR 8 14, 12, MAY 8 23, 53, JUN 27 10, 5, JAN 2 14, 4, JAN 23 11, 14, AUG 3 1, 56, OCT 11 3, 5, Πίνακας ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΕΙΣΜΩΝ 6.0 Μ 6.9 ΠΕΡΙΟ ΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1910 ΜΑΪΟΣ 2010 ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑ ΑΚΟΥΜΙΑ ΚΑΙ ΑΚΤΙΝΑ 50km. ΩΡΑ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΕΣΤΙΑΚΟ Α/Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΛΕΠΤΑ ΠΛΑΤΟΣ ΜΗΚΟΣ ΣΕΙΣΜΟΥ ΒΑΘΟΣ ΕΥΤΕΡΑ (φ) (λ) (M) (km) MAY 23 06, 46, APR 9 23, 57, MAY 14 6, 36, JUL 24 6, 3, AUG 1 8,16,

50 Εικόνα 6.3. Χάρτης επικέντρων σεισµών περιόδου Ιανουάριος Μάιος 2010, περιµετρικής περιοχής µε ακτίνα 50km µε κέντρο το χωριό Ακούµια. 50

51 Εικόνα 6.4. Κατανοµή σεισµικών µεγεθών µε βάση το πλήθος τους ανά κατηγορία στην περιοχή µε κέντρο το χωριό Ακούµια και ακτίνα 50Km (Ιανουάριος Μάιος 2010). Τέλος στον Πίνακα παρουσιάζονται οι κυριότεροι ιστορικοί σεισµοί που αναφέρονται για την ίδια περιµετρική περιοχή µε κέντρο το χωριό Ακούµια για την περίοδο από 550 π.χ Πρόκειται για δύο (2) καταστροφικά ιστορικά σεισµικά γεγονότα εκτιµώµενου µεγέθους 7.2 και 6.0 ισοδύναµης σεισµικής ροπής τα οποία εκδηλώθηκαν το 448 µ.χ. και 1646 αντίστοιχα και οι θέσεις τους δίδονται στο χάρτη της Εικ.6.5. Πίνακας ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕ ΚΕΝΤΡΟ ΤΑ ΑΚΟΥΜΙΑ ΚΑΙ ΑΚΤΙΝΑ 50km. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΜΕΓΕΘΟΣ Α/Α ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΠΛΑΤΟΣ ΜΗΚΟΣ ΣΕΙΣΜΟΥ (φ) (λ) (M) JAN NOV

52 Εικόνα 6.5. Χάρτης επικέντρων ιστορικών σεισµών περιµετρικής περιοχής µε ακτίνα 50km και κέντρο το χωριό Ακούµια. Σύµφωνα µε τον Ελληνικό Αντισεισµικό Κανονισµό - Ε.Α.Κ., 2000, (Απόφαση Έγκρισης Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. µε αριθµό 17α/141/3/ΦΝ275, ΦΕΚ 2184Β/ ), όπως τροποποιήθηκε µε την Απόφαση Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. 17α/115/9/ΦΝ275, ΦΕΚ 1154Α/ , ολόκληρη η περιοχή του έργου εντάσσεται στη Ζώνη Σεισµικότητας ΙΙ, των µέτρια σεισµόπληκτων περιοχών (Εικ.6.6), στην οποία η σεισµική επιτάχυνση του εδάφους είναι 0,24 x g. 52

53 Εικ.6.6. Ζώνες σεισµικές επικινδυνότητας (I, II, III) του Ελληνικού χώρου σύµφωνα µε την τελευταία τροποποίηση του Ε.Α.Κ, 2003 Από την άποψη της σεισµικής επικινδυνότητας των εδαφών, οι γεωλογικοί σχηµατισµοί κατά µήκος της ζώνης της χάραξης κατατάσσονται στις ακόλουθες κατηγορίες του πίνακα Πίνακας ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝ ΥΝΟΤΗΤΑΣ Οι συµπαγείς ασβεστόλιθοι (Jk-d) και οι εµφανίσεις του Νεογενούς µε στρώσεις κροκαλοπαγών (sd-cg). Επίσης οι υγιείς βραχοµάζες οφιόλιθων (Ο) και Λατυποπαγών Ασβεστόλιθων (kcg) Όλες οι εµφανίσεις του Νεογενούς µε αδροµερείς ενδιαστρώσεις (Nm-c, Nm-c.sd, sd) Οι αργιλο-ιλυώδεις εµφανίσεις του Νεογενούς που είναι ευπαθείς και υπόκεινται σε αστάθειες (Nm) Τα κορήµατα (sc) και οι ασταθείς, αποκοµµένες ή/και ασυνεχείς βραχοµάζες οφιόλιθων (Ο) και Λατυποπαγών Ασβεστόλιθων (kcg) στα πρανή. Α B Γ - Χ 53

54 6.3. Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Α. Επιφανειακά νερά Η ευρύτερη περιοχή µελέτης διασχίζεται από πυκνό υδρογραφικό δίκτυο που περιλαµβάνει µεγάλα ρέµατα µε µόνιµη ροή, αλλά κυρίως µικρότερους κλάδους ρεµάτων µε εποχικό χαρακτήρα ροής, που ξεκινούν από τους ορεινούς όγκους του Ν. Ρεθύµνης. Στα λοφώδη και ορεινά τµήµατα, τα ρέµατα αυτά χαρακτηρίζονται από βαθιές κοίτες, λόγω των γεωλογικών σχηµατισµών που διαβρώνουν. Η γενική διεύθυνση ανάπτυξης του υδρογραφικού δικτύου ακολουθεί τον άξονα Β-Ν της ρηγµατογόνου τεκτονικής των αλπικών σχηµατισµών. Τα σηµαντικότερα ρέµατα που συναντώνται κατά µήκος της υπό µελέτη χάραξης είναι το Κισσανό φαράγγι στην Χ.Θ , το ρέµα Ακουµιανό στην Χ.Θ Μετρήσεις στερεοπαροχής για τα ρέµατα της περιοχής µελέτης δεν έχουν γίνει, αλλά από το είδος των εδαφών, το ποσοστό φυτοκάλυψης και τις τοπογραφικές συνθήκες, η επικρατούσα συνιστώσα της στερεοπαροχής είναι αυτή των αιωρούµενων στερεών. Β. Υπόγεια νερά Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί της ευρύτερης περιοχής µελέτης, λόγω της διαφορετικής λιθολογίας, της τεκτονικής καταπόνησης και του βαθµού καρστικοποίησης τους, παρουσιάζουν διαφορετικά υδρογεωλογικά χαρακτηριστικά, τα οποία καθορίζουν και την δυναµικότητα της υδροφορίας. Έτσι, στην περιοχή µελέτης απαντώνται οι ακόλουθες τρεις κατηγορίες υδροφορέων: Σχηµατισµοί χαµηλής διαπερατότητας, στους οποίους υδροφορία απαντάται αφενός στους ψαµµιτικούς σχηµατισµούς του φλύσχη µε την εκδήλωση τοπικών πηγών µικρής ικανότητας και αφετέρου στους ορίζοντες του Νεογενούς µαργαϊκού υποβάθρου που περικλείουν υψηλό ποσοστό άµµου και των κροκαλών. Σχηµατισµοί µέτριας διαπερατότητας, που περιλαµβάνουν κυρίως αλλουβιακές αποθέσεις µε υψηλό φρεάτιο ορίζοντα, ο οποίος είναι δυνατό να φθάσει µέχρι την επιφάνεια. Μικρής δυναµικότητας υδροφόροι θύλακες αναπτύσσονται επίσης στους αδροµερείς χαλικοπαγείς ορίζοντες των χερσαίων αναβαθµίδων, ενώ στους αποσαθρωµένους µανδύες και τα πλευρικά κορήµατα εµφανίζονται, κυρίως κατά την διάρκεια του χειµώνα, ασθενείς επικρεµάµενοι υδροφόροι ορίζοντες. 54

55 Σχηµατισµοί υψηλής υδροπερατότητας, στους οποίους αναπτύσσεται σηµαντική καρστική υδροφορία, η οποία όµως εκφορτίζεται άµεσα µέσω αναβλύσεων, µικρής γενικά παροχής. Σχετικά µε το υπόγειο υδατικό δυναµικό της υπό µελέτης περιοχής πρέπει να σηµειωθούν τα ακόλουθα: Από τις υπάρχουσες µετρήσεις για τις στάθµες των γεωτρήσεων προκύπτει ότι δεν γίνεται εκτεταµένη υπερεκµετάλλευση των υπόγειων υδροφορέων µε εξαίρεση κάποιες περιοχές. Εντονότερα προβλήµατα πτώσης στάθµης που συνδέονται µε υπεραντλήσεις απαντώνται σε πορώδεις (προσχωµατικούς και Νεογενείς) σχηµατισµούς σε αντίθεση µε τις καρστικές λεκάνες στις οποίες δεν παρατηρούνται ιδιαίτερα προβλήµατα. Υπάρχουν πολλές λεκάνες όπου παρατηρείται φυσιολογική διακύµανση, ανάλογα µε τις συνθήκες τροφοδοσίας, χωρίς διαχρονική πτώση στάθµης. Οι λεκάνες αυτές αναφέρονται τόσο σε καρστικούς όσο και σε πορώδεις σχηµατισµούς. Στον Νοµό Ρεθύµνης, οι λεκάνες που δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερα προβλήµατα υπεραντλήσεων και κατά συνέπεια πτώσης στάθµης του υδροφόρου ορίζοντα είναι: Εξάντη Ρουµέλη, Πρίνου Πηγής, Μπαλί, Επισκοπής Γάλλου, Αγ. Γαλήνης, Κουρταλιώτη, Μαλάκι, Ακούµια, Θρόνος, Σκουλούφια, Πλατύ, Σίσσι και Ατσιπόπουλο. Στον Νοµό Ρεθύµνης, οι λεκάνες που δεν παρουσιάζουν διαχρονικά προβλήµατα πτώσης στάθµης, αλλά χαρακτηρίζονται από έντονη διακύµανση της στάθµης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα κατά την διάρκεια του έτους µεταξύ υγρής και ξηρής περιόδου είναι: Έρφων, Αγγελιανά, Πλατανιά, Γεράνι, Αγκουσελιανά, Μούντρου, Μελιδονίου, Μέση, οξαρό Γαράζο. Η έντονη αυτή διακύµανση, που είναι κυρίως χαρακτηριστική των υδροφοριών που αναπτύσσονται σε Νεογενείς ή Τεταρτογενείς αποθέσεις, συνδέεται µε την µικρή γενικά διαπερατότητα του υδροφορέα και µε την παρουσία εναλλαγών διαπερατών και αδιαπέρατων οριζόντων, ενώ στην περίπτωση καρστικών υδροφοριών αποτελεί ένδειξη µικρής γενικά λεκάνης ή µικρότερης διαπερατότητας των ανθρακικών πετρωµάτων. Στον Νοµό Ρεθύµνης, οι λεκάνες που παρουσιάζουν διαχρονική πτώση στάθµης της υπόγειας υδροφορίας ως αποτέλεσµα των υπεραντλήσεων είναι: Παγκαλοχωρίου (πτώση στάθµης 45 µ. χωρίς ανάκαµψη, περίοδος µέτρησης ), Αγιάς οξαρού (από πτώση στάθµης και στη συνέχεια ανάκαµψη, περίοδος µέτρησης ), Γερανίου (πτώση στάθµης 7 µ. χωρίς ανάκαµψη, περίοδος µέτρησης ), Αρµένων (πτώση στάθµης 20 µ. και έντονες διακυµάνσεις, περίοδος µέτρησης ). Στο σηµείο αυτό πρέπει να επισηµανθεί ότι σε αρκετές λεκάνες µετά την περίοδο η πτωτική τάση της πιεζοµετρικής 55

56 επιφάνειας έχει ανακοπεί, λόγω λήψης περιοριστικών µέτρων για τις γεωτρήσεις από την Περιφέρεια και λόγω µείωσης των αντλούµενων ποσοτήτων. Βέβαια, σε κάποιες περιοχές η πτώση στάθµης είναι συνεχής χωρίς σηµάδια ανάκαµψης. Όσον αφορά στις πηγές που εµφανίζονται στον Νοµό Ρεθύµνης και για τις οποίες υπάρχουν χρονοσειρές µετρήσεων παρατίθεται ακολούθως ο Πίνακας 6.3.1, στον οποίο παρουσιάζονται η ονοµασία και ο κωδικός τους, η µέση ετήσια εκφόρτιση σε εκατοµµύρια κυβικά µέτρα, καθώς και ο λόγος µεταξύ µέγιστης και ελάχιστης παροχής που προκύπτει από την µέση µηνιαία παροχή της. Στην ευρύτερη περιοχή µελέτης, πηγές εµφανίζονται στους κροκαλοπαγείς σχηµατισµούς, στα κορηµατικά υλικά, στις σάρρες, στους ασβεστολιθικούς δολοµιτικούς σχηµατισµούς της Τρίπολης, στους ασβεστολίθους της Πίνδου, στον πρώτο φλύσχη και στον φλύσχη της Πίνδου, καθώς και στους µαργαϊκούς σχηµατισµούς. Πρόκειται είτε για πηγές επαφής είτε για παροδικές πηγές, ορισµένες από τις οποίες συναντώνται από την χάραξη του Ν.Ο.Α.Κ., γεγονός ιδιαίτερα σηµαντικό για την κατασκευή ορυγµάτων ή επιχωµάτων. Στο υπό µελέτη οδικό έργο και περί την Χ.Θ , σε απόσταση 25 m περίπου ανάντη της προτεινόµενης χάραξης, συναντάται πηγή επαφής που εκφορτίζει τους υδροφόρους ασβεστολίθους της Τρίπολης, σε θέση κατασκευής επιχώµατος. 56

57 ΠΙΝΑΚΑΣ 6.3.1: ΠΗΓΕΣ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ Περίοδος µετρήσεων παροχής (Στοιχεία Περιφέρειας Κρήτης - Τµήµα Εγγείων Βελτιώσεων & ΙΓΜΕ) Περιοχή Ονοµασία πηγής Qmax/Qmin* Κωδικός πηγής ιάστηµα µετρήσεων παροχής Μέση ετήσια εκφόρτιση (10 6 m 3 ) Σείσες Σείσες 5.8 SP26 Ιουν-69 Αυγ Πάνορµο Αλµυρό νερό (Κατσιρίδη) 3.0 SP27 Ιουν-69 Αυγ Πάνορµο Αλµυρό νερό (Κατσιρίδη) (ΙΓΜΕ) - Ιαν-84 Μαρ Γεροπόταµος Κτήµα Κεγιά 14.5 SP28 Σεπ-80 Αυγ Κουρταλιώτη Κουρταλιώτη 1.4 SP32 Νοε-72 Αυγ Κουρταλιώτη Κουρταλιώτη (ΙΓΜΕ) - Ιαν-84 εκ Κουρταλιώτη Κουρταλιώτη (+χείµαρρος) SP33 Σεπ-73 Αυγ Κουρταλιώτη Σπηλιανός SP34 Σεπ-75 Αυγ Επισκοπή Μουσελά+Χαλικούτη 3.4 SP36 Σεπ-71 Αυγ Αργυρούπολη Αγ. Ιωάννης 2.0 SP52 Απρ-83 Αυγ Αργυρούπολη Αγ. Ιωάννης (ΙΓΜΕ) - Ιαν-84 εκ Σκουλούφια Πικρή 8.6 SP29 Σεπ-80 Αυγ Καρωτη Πετρές SP37 Σεπ-71 Αυγ Σπήλι Σπήλι 1.5 SP30 Απρ-70 Αυγ Σπήλι Σπήλι (ΙΓΜΕ) - Ιαν-84 Απρ Σπήλι Αγ. Φωτιά 16.0 SP31 Σεπ-80 Αυγ Σπήλι Αγ. Φωτιά (ΙΓΜΕ) - Μαϊ-85 Μαϊ Κεραµέ Λίγκρες 3.4 SP35 Σεπ-70 Αυγ Κεραµέ Λίγκρες (ΙΓΜΕ) - Ιαν-84 Ιουλ Μουσέλα Αναβρετή (ΙΓΜΕ) Φεβ-86 εκ Μουσέλα Φοντάνα (ΙΓΜΕ) Φεβ-84 Μαϊ Αξός Αξός (ΙΓΜΕ) Ιαν-84 Οκτ Αξός - Βένι ισκούρι (ΙΓΜΕ) Απρ-84 Ιουλ Κατεριανά Φλέγα (ΙΓΜΕ) Μαρ-84 εκ Κατεριανά Κατεριανά (ΙΓΜΕ) Μαρ-84 Οκτ Φουρφουράς Φουρφουρά (ΙΓΜΕ) Μαρ-84 Ιουλ *Qmax, Qmin: Η µέγιστη µέση και ελάχιστη µέση τιµή της µηνιαίας παροχής σε m 3 /h Πηγή: ΜΕΛΕΤΗ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Υ ΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΡΗΤΗΣ (ENVECO, 2001) από έως 57

58 6.4. ΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΕΩΛΟΓΙΚΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Η υπό µελέτη περιοχή τοποθετείται γεωγραφικά στο νότιο τµήµα της υτικής Κρήτης και συγκεκριµένα στον Νοµό Ρεθύµνης. Το ανάγλυφο της ευρύτερης περιοχής µελέτης χαρακτηρίζεται από την παρουσία µεγάλων ορεινών όγκων, οι οποίοι εντάσσονται στην ευρύτερη οροσειρά που αναπτύσσεται µε διεύθυνση Α - κατά µήκος του διαµήκους άξονα του νησιού και περιλαµβάνει τα Λευκά Όρη, το όρος Ίδη και το όρος ίκτη. Ηµιορεινή - πεδινή ζώνη συναντάται κατά µήκος της κοιλάδας που σχηµατίζεται στην περιοχή Σπηλίου Κισσού Ακουµιών, όπου αναπτύσσεται και το υπό µελέτη οδικό τµήµα. Στην παραλιακή ζώνη οι πεδινές εκτάσεις περιορίζονται µετά τον Πλακιά και βαθµιαία το ανάγλυφο γίνεται λοφώδες έως και ορεινό µέχρι την Αγ. Γαλήνη. Στις πεδινές εκτάσεις της ευρύτερης ζώνης του έργου περιλαµβάνεται και το εκτεταµένο υψίπεδο που αναπτύσσεται στην περιοχή των Αγκουσελιανών, βόρεια του υψώµατος Κουρούπα. Πιό συγκεκριµένα, η ζώνη διέλευσης της χάραξης ελίσσεται σε στενό διάδροµο που σχηµατίζεται στη βάση των πρανών των εκατέρωθεν ορεινών όγκων Κέδρου και Σιδέρωτα, από την κατάληξη της παράκαµψης Σπηλίου (αρχή τµήµατος), µέχρι την περιοχή µεταξύ Ακούµια και Πλατανές (τέλος τµήµατος). Κατά µήκος της διαδροµής η µορφολογία ποικίλει, άλλοτε κατηφορική και άλλοτε ανηφορική µε µικρές γενικά κλίσεις. Προς την υπάρχουσα µορφολογία προσαρµόζεται και ο σχεδιασµός της χάραξης από την ανάγκη µείωσης κατά το δυνατόν των επεµβάσεων στα ιδιαίτερης ευπάθειας γεωλογικά υλικά. Η όδευση κινείται µεταξύ ελάχιστου υψοµέτρου +415 m και µέγιστου +506 m µε επιµέρους διαφοροποιήσεις ως εξής: Από +437 m (Χ.Θ ) ανηφορικά στα +506 m (Χ.Θ ) και στη συνέχεια κατηφορικά στα +438 m (Χ.Θ ), σχεδόν στην ευθεία στα +436 m (Χ.Θ ), ενώ ακολουθεί κατωφέρεια στα +415 m (Χ.Θ ), µικρή ανηφορική διαδροµή στα +420 m (Χ.Θ ), και ελαφρά κατωφέρεια µέχρι το τέλος (Χ.Θ ). Οι εγκάρσιες προς το διάδροµο της χάραξης κλίσεις του αναγλύφου, είναι στην πλειονότητα ήπιες και µόνο κατά θέσεις είναι περισσότερο έντονες, σε θέσεις εµφάνισης του γεωλογικού υποβάθρου. Όσον αφορά στις συνθήκες ευστάθειας των υφιστάµενων κλιτύων στην ευρύτερη περιοχή µελέτης, αυτές εξαρτώνται άµεσα από την φύση των γεωλογικών σχηµατισµών, αλλά και την κατά τόπους κατάσταση τους. Στην εκδήλωση των ασταθειών συµβάλλει καθοριστικά η διακίνηση του νερού τόσο επιφανειακά (υποσκαφή ευπαθών πρανών) όσο και υπόγεια στην διεπιφάνεια σχηµατισµών διαφορετικής υδροπερατότητας, γεγονός που συµβάλλει 58

59 στην µείωση της συνοχής των υπερκείµενων υλικών, όταν αυτά είναι κορηµατικής υφής και γενικά χαλαρής δοµής. Κατά µήκος της διαδροµής διατέµνονται αρκετές µισγάγγειες οι περισσότερες από τις οποίες είναι ήσσονος σηµασίας, ενώ σε µία θέση γεφυρώνεται και ο κύριος άξονας αποστράγγισης της περιοχής, παράλληλα προς τον οποίο οδεύει η χάραξη. Η περιοχή διέλευσης της µελετούµενης χάραξης είναι ιδιαίτερα δυσµενής από την άποψη των τεχνικογεωλογικών συνθηκών. Οι γεωλογικοί σχηµατισµοί είναι στην πλειονότητα τους εδαφικοί, αργιλοιλυώδους σύστασης και έντονα ευπαθείς σε αποδόµηση του ιστού τους και εκδήλωση κατολισθητικών και εν γένει ασταθών φαινοµένων, κατάσταση στην οποία συµβάλλουν, η δράση του νερού και οι εξωγενείς επεµβάσεις. Αλλά και οι βραχώδεις σχηµατισµοί της ζώνης του έργου, που έχουν συγκριτικά πολύ µικρότερες εµφανίσεις, δεν χαρακτηρίζονται από ικανοποιητικά τεχνικογεωλογικά χαρακτηριστικά λόγω τεκτονισµού και κερµατισµού, µέχρι κατά θέσεις πλήρους θρυµµατισµού της βραχοµάζας. Οι συνθήκες αυτές έχουν οδηγήσει στην εκδήλωση µεγάλου αριθµού και µεγάλου µεγέθους κατολισθήσεων και ασταθών καταστάσεων που έχουν δηµιουργήσει σηµαντικά προβλήµατα στον υπάρχοντα δρόµο, αλλά εισάγουν παράλληλα και µια δυσµενή παράµετρο στο σχεδιασµό της χάραξης. Στα πλαίσια των εργασιών εκπόνησης της µελέτης υπήρξε συνεχής συνεργασία των γεωλόγων µε τους οδοποιούς µελετητές προκειµένου να επισηµανθούν τα προβλήµατα κατά θέσεις και συνολικά της χάραξης, για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού αποτελέσµατος του τελικού σχεδιασµού. Στη συνέχεια αναφέρονται συµπερασµατικά τα σηµαντικότερα προβλήµατα και και η αντιµετώπιση τους. Από Χ.Θ έως Χ.Θ , συναντώνται κυρίως εδαφικά αργιλοϊλυώδη υλικά των νεογενών αποθέσεων, ενώ στο αρχικό τµήµα, περίπου στη Χ.Θ , περιέχουν σε κυµαινόµενο ποσοστό ευµεγέθεις κροκάλες. Στη περιοχή παρατηρούνται εκτεταµένα κατολισθητικά φαινόµενα, ενώ το τµήµα αυτό της χάραξης συνέπιπτε, σύµφωνα µε τον αρχικό σχεδιασµό, µε την κατασκευασθείσα οδό παράκαµψης του οικισµού Σπηλίου. Η συγκεκριµένη οδός όµως έχει υποστεί µεγάλης κλίµακας βλάβες µε ρωγµές µεγάλου ανοίγµατος, αναθολώσεις, βυθίσµατα καθώς και µείωση της διατοµής της. Ανάντη της οδού έχουν κατασκευαστεί σε µεγάλο µήκος βραχώδη αντίβαρα σταθεροποίησης, τα οποία έχουν υποστεί παραµόρφωση. Οι εκτεταµένες αστοχίες οφείλονται στη γενικότερη αστάθεια της κλιτύος, η σταθεροποίηση της οποίας χρίζει εφαρµογής σηµαντικής κλίµακας έργων σταθεροποίησης. Κατόπιν τούτου επιλέχθηκε ο ανασχεδιασµός της χάραξης στο αρχικό αυτό τµήµα της οδού προκειµένου αυτή να προσαρµόζει στην υφιστάµενη Επαρχιακή Οδό Ρέθυµνο Αγία Γαλήνη, 200 µέτρα περίπου πέραν των ορίων του Σχεδίου Πόλης του Σπηλίου, καθώς σε αυτήν έχουν έχουν εκτελεστεί έργα σταθεροποίησης και αντιστήριξης (πασσαλότοιχος κλπ). 59

60 Από Χ.Θ έως Χ.Θ , όπου συναντώνται κυρίως εδαφικά αργιλοϊλυώδη υλικά, παρατηρούνται εκτεταµένες θραύσεις, ολισθήσεις της κλιτύος και παραµορφώσεις σηµαντικής κλίµακας ανάντη και κατάντη του υφιστάµενου οδοστρώµατος. Επίσης από Χ.Θ έως Χ.Θ , όπου συναντώνται πάλι κυρίως εδαφικά αργιλοϊλυώδη υλικά, παρατηρούνται µεγάλης κλίµακας κατολισθήσεις µε έµφαση κυρίως στα τµήµατα από Χ.Θ έως Χ.Θ Ανάντη και κατάντη της υφιστάµενης οδού παρατηρούνται θραύσεις και παραµορφώσεις και η συνολική αστοχία της κλιτύος. Επί της υφιστάµενης οδού παρατηρούνται θραύσεις και παραµορφώσεις µε αποτέλεσµα τη συνεχή επισκευή της. Περί τη Χ.Θ παρατηρούνται θραύσεις και παραµορφώσεις της κλιτύος κυρίως κατάντη της υφιστάµενης οδού. Η υφιστάµενη οδός παρουσιάζει εκτεταµένες ρωγµές και παραµορφώσεις. Προτάθηκε η εκτέλεση τριών (3) ερευνητικών δειγµατοληπτικών γεωτρήσεων βάθους 20m. Οι γεωτρήσεις αυτές πραγµατοποιήθησαν στα πλαίσια της Γεωτεχνικής Έρευνας και Μελέτης. Έτσι στις περιοχές των ορυγµάτων και επιχωµάτων που παρουσιάζονται µεταξύ της Χ.Θ και της Χ.Θ προβλέπεται βαθειά εξυγίανση αντικατάσταση των ασταθών επιφανειακών µαλακών αργιλικών εδαφικών στρώσεων, σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα και τις προτάσεις της Γεωτεχνικής Μελέτης και Έρευνας, µε σκοπό την αντιµετώπιση των πιθανών προβληµάτων που αναµένεται να προκληθούν από τα κατολισθητικά φαινόµενα (που ήδη παρατηρούνται) στην κατασκευή της νέας οδού. Επιπρόσθετα, στην περιοχή του ορύγµατος µεταξύ των Χ.Θ και Χ.Θ προκύπτει η ανάγκη κατασκευής έργου αντιστήριξης ( µε τη µορφή πασσαλότοιχου µήκους 350 m περίπου) της υφιστάµενης επαρχιακής οδού Ρεθύµνου Αγ. Γαλήνης, η οποία βρίσκεται στα ανάντη της νέας οδού και σε µικρή απόσταση από αυτή. Σύµφωνα µε τα συµπεράσµατα της Γεωτεχνικής Μελέτης και Έρευνας, η υφιστάµενη επ. οδός έχει κατασκευαστεί επί των εδαφικών στρώσεων που ολισθαίνουν (καταγράφονται φαινόµενα ολισθήσεων) και εποµένως µη αντιστηριζόµενη µόνιµη εκσκαφή στα κατάντη της, δεν θα είναι ευσταθής. Από Χ.Θ έως Χ.Θ , όπου συναντώνται εδαφικά αργιλοϊλυώδη υλικά, η χάραξη περνάει από τον πόδα µιας εξαιρετικά εκτεταµένης κατολίσθησης. Η κάθετη οδός ΚΟ2Β αρχικά προβλεπόταν να διέρχεται στο τµήµα της από Χ.Θ έως Χ.Θ από την περιοχή µιας πολύ µεγάλης κλίµακας κατολίσθηση. Αφού εκτιµήθηκε, από γεωλογικής άποψης, ως αδύνατη η διέλευση της από την περιοχή αυτή µετακινήθηκε η χάραξή της της προς την ανάντη σταθερή µάζα της κλιτύος, περί την Χ.Θ της Κύριας Οδού. Από Χ.Θ έως Χ.Θ , στο τµήµα αυτό η χάραξη διέρχεται από λατυποπαγείς ασβεστολίθους έντονα κερµατισµένους έως θρυµµατισµένους. Αποτέλεσµα της έντονης τεκτονικής καταπόνησης του πετρώµατος είναι η συσσώρευση µεγάλων ογκολίθων και λατυπών σε όλο το µήκος της κατάντη κλιτύος. Στην περιοχή διέλευσης της χάραξης το ανάγλυφο είναι εξαιρετικά 60

61 απότοµο που σε συνδυασµό µε την ποιότητα της βραχοµάζας εγκυµονεί κινδύνους ασφαλής διέλευσης. Στην συγκεκριµένη θέση προτάθηκε και εφαρµόστηκε κλίση πρανών 3:1 (υ:β) σε συνδυασµό µε τοίχο αντιστήριξης και φράχτη ανασχέσης βραχοπτώσεων (rockfall barrier). Τέλος, προτάθηκε η εκτέλεση δύο ερευνητικών δειγµατοληπτικών γεωτρήσεων στην περιοχή της γέφυρας που προβλέπεται στην οδό ΚΟ6Β περί την Χ.Θ Οι γεωτρήσεις πραγµατοποιήθηκαν και τα συµπεράσµατα που προέκυψαν ελήφθησαν υπόψην κατά τον σχεδιασµό της συγκεκριµένης γέφυρας. 61

62 6.5. ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Οικοσυστήµατα Τα διάφορα οικοσυστήµατα που συνθέτονται βάσει των υφιστάµενων φυτοκοινωνικών διαπλάσεων, του υδρογραφικού δικτύου υδρολογικού καθεστώτος, των ανθρωπογενών τροποποιήσεων και αλλαγών του περιβάλλοντος, των οικολογικών θώκων των ειδών της πανίδας και παρατηρούνται στην ευρύτερη περιοχή του µελετώµενου οδικού έργου, είναι τα εξής: ασικά οικοσυστήµατα Θαµνώδη οικοσυστήµατα Υγροτοπικά οικοσυστήµατα Τεχνητά οικοσυστήµατα καλλιεργούµενων εκτάσεων (αγροοικοσυστήµατα). ασικά οικοσυστήµατα: Στην ευρύτερη περιοχή του έργου τα δασικά οικοσυστήµατα είναι εξαιρετικά περιορισµένα. Αυτό οφείλεται και στις ανθρωπογενείς δραστηριότητες που συντελούνται από τα πολύ παλιά χρόνια και συνετέλεσαν στη συρρίκνωση και υποβάθµιση των δασικών οικοσυστηµάτων. Όπως σε κάθε νησί, οι χερσαίοι φυσικοί πόροι είναι περιορισµένοι και ο βαθµός εκµετάλλευσης-υποβάθµισης των δασικών οικοσυστηµάτων ήταν συνεχώς µεγαλύτερος από αυτόν της φυσικής ανόρθωσής τους. Στο γεγονός αυτό συνέβαλαν και οι δυσµενείς επικρατούσες εδαφοκλιµατικές συνθήκες. Οι κύριες πιέσεις που δέχτηκαν τα δασικά οικοσυστήµατα ήταν κυρίως οι πυρκαγιές, η υλοτοµία και η υπερβόσκηση. Γενικά, τα δασικά οικοσυστήµατα χαρακτηρίζονται από την µεγάλη πρωτογενή παραγωγικότητα, την παραγωγή ξυλείας, την αυξηµένη εδαφογένεση, την ελαχιστοποίηση της διαβρωσιµότητας του εδάφους, τη µείωση του συντελεστή κατείσδυσης και την αυξηµένη κατανάλωση διοξειδίου του άνθρακα και παραγωγή οξυγόνου. Επίσης συµβάλουν στον επηρεασµό του µικροκλίµατος µειώνοντας το εύρος διακύµανσης των ακραίων θερµοκρασιών, αυξάνοντας τη σχετική υγρασία την ξηροθερµική περίοδο και επιδρώντας στις συνθήκες κίνησης του ατµοσφαιρικού αέρα. Προσφέρουν επίσης άριστο καταφύγιο για ορισµένα είδη της άγριας πανίδας κυρίως για τα θηλαστικά και τα δασόβια πτηνά. Ιδιαίτερα για την περιοχή της Κρήτης τα εναποµείναντα δασικά οικοσυστήµατα έχουν υψηλή οικολογική και αισθητική αξία και θα πρέπει να προστατευτούν µε άµεση προτεραιότητα. Τα δασικά οικοσυστήµατα αποτελούνται κυρίως από διαπλάσεις κυπαρισσιού, τραχείας πεύκης και σε πολύ περιορισµένο βαθµό χνοώδους δρυός (Quercus pubescens). Στην άµεση περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού έργου, δεν εµφανίζονται εκτεταµένες εκτάσεις µε ανεπτυγµένα και συµπαγή δασικά οικοσυστήµατα. 62

63 Θαµνώδη οικοσυστήµατα: Τα θαµνώδη οικοσυστήµατα αποτελούν τα κυρίαρχα οικοσυστήµατα της νήσου Κρήτης, τα οποία εκτείνονται από τις παραλιακές περιοχές µέχρι την υποαλπική ζώνη των ορεινών όγκων. ύναται δε να διαχωριστούν σε δύο υποκατηγορίες στα φυσικά θαµνώδη οικοσυστήµατα και στα υποβαθµισµένα - πρώην δασικά - οικοσυστήµατα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν εκείνα τα οποία οφείλουν την ύπαρξη τους στις επικρατούσες βιοκλιµατικές συνθήκες, ενώ στην δεύτερη ανήκουν εκείνα τα οποία έχουν προέλθει, λόγω της ισχυρής υποβάθµισης, από ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Τα θαµνώδη οικοσυστήµατα είναι σηµαντικά διότι κατακρατούν το επιφανειακό έδαφος και µειώνουν τον συντελεστή απορροής, αποτελούν χώρους διατροφής και απόκρυψης για πολλά είδη της χερσαίας πανίδας, χαρακτηρίζονται από µεγάλη ποικιλία φυτών, και αποτελούν τον βέλτιστο βιότοπο για τα ερπετά. Στις ηµιορεινές και ορεινές περιοχές, όπου άλλοτε προϋπήρχαν δασικά οικοσυστήµατα, η συνεχής βόσκηση και πρόκληση πυρκαγιών έχουν οδηγήσει σε µη αντιστρεπτή υποβάθµιση. Κύρια χαρακτηριστικά αυτής είναι το µικρό ποσοστό φυτοκάλυψης, η κυριαρχία ανθεκτικών στη βόσκηση φρυγανικών ειδών, οι αυξηµένοι ρυθµοί διάβρωσης του εδάφους και η απουσία πεδογένεσης, η αποκάλυψη του µητρικού πετρώµατος, η συµπίεση του επιφανειακού εδάφους και η διατάραξη της υδατοϊκανότητας του. Οι επιπτώσεις αυτές είναι µεγαλύτερες σε επικλινή κυρίως εδάφη. Στα θαµνώδη οικοσυστήµατα περιλαµβάνονται τόσο η ζώνη των αειφύλλων σκληροφύλλων όσο και οι φρυγανικές διαπλάσεις. Ο συνδυασµός φωτιάς και υπερβόσκησης σε πολλές περιοχές δηµιούργησε ένα πραγµατικά οικολογικό φαύλο κύκλο υποβάθµισης. Κάτω από "φυσικές" συνθήκες τα οικοσυστήµατα στα οποία κυριαρχούν αείφυλλα σκληρόφυλλα φυτά µπορούν να επανακάµψουν µετά τη φωτιά, εφόσον το µεσοδιάστηµα µεταξύ δύο πυρκαγιών ξεπερνά τα δεκαπέντε χρόνια. Οι ξυλώδεις αυτοί θάµνοι έχουν την δυνατότητα, µε παραβλαστήµατα από τη "µητρική" ρίζα, να επανακάµψουν. Όµως, µετά από φωτιά, το 95% περίπου του αζώτου που είναι δεσµευµένο στην υπέργεια βιοµάζα των φυτών ελευθερώνεται στην ατµόσφαιρα. Ο µηχανισµός ανάδρασης δρα µε επαναφορά του αζώτου από την ατµόσφαιρα µέσω της βροχόπτωσης, αλλά περισσότερο µέσω της αζωτοδέσµευσης. Αυτή η αζωτοδέσµευση επιτυγχάνεται µε την ενεργοποίηση της φύτρωσης σπερµάτων ψυχανθών φυτών, τα οποία κατακυριεύουν την περιοχή τις πρώτες χρονιές µετά τη φωτιά. Με το µηχανισµό αυτό επανέρχεται το άζωτο στο έδαφος και έτσι τα πολυετή ξυλώδη φυτά µπορούν και επανακάµπτουν κανονικά. Έτσι οι κραδασµοί που προκαλεί η φωτιά απορροφώνται. υστυχώς, οι κτηνοτρόφοι γνωρίζουν το γεγονός ότι την πρώτη χρονιά µετά τη φωτιά υπάρχει φύτρωση των ψυχανθών, τα οποία είναι άριστη κτηνοτροφή. Για το λόγο αυτό η χρησιµοποίηση της φωτιάς έγινε τις τελευταίες δεκαετίες κοινή πρακτική. Όµως, ο συνδυασµός της µε την υπερβόσκηση που ακολουθεί, δηµιουργεί "µπλοκάρισµα" στην επαναφορά του αζώτου κι έτσι προκαλείται υποβάθµιση στο φυσικό οικοσύστηµα των αείφυλλων σκληρόφυλλων, το οποίο, µετά από µερικούς τέτοιους κύκλους, χάνει κάθε 63

64 δυνατότητα επαναφοράς. Παράλληλα, µε τη βοσκή µετά τη φωτιά τα τρυφερά βλαστάρια των ξυλωδών φυτών που παραβλαστάνουν, όπως το πουρνάρι ή ο σχίνος, καταναλώνονται από τα ζώα. Το αποτέλεσµα είναι η σοβαρότατη µείωση στην πρωτογενή παραγωγή, υποβάθµιση του οικοσυστήµατος, µείωση στη φυτοκάλυψη και αυξηµένη διάβρωση. Με τον τρόπο αυτό επιβιώνουν µόνο τα µη βρώσιµα από τα ζώα φυτά, τα οποία είναι ανθεκτικά στη συχνή εµφάνιση της πυρκαγιάς, καθώς και στην έλλειψη νερού κατά το µακρύ, θερµό και άνυδρο καλοκαίρι. Στην ευρύτερη περιοχή µελέτης κυριαρχούν τα θαµνώδη οικοσυστήµατα και ειδικότερα οι φρυγανικές διαπλάσεις. Τεχνητά οικοσυστήµατα καλλιεργούµενων εκτάσεων (αγροοικοσυστήµατα): Η απελευθέρωση εδαφών κατά το παρελθόν, για τη δηµιουργία καλλιεργητικών εκτάσεων άλλαξε ριζικά τις οικολογικές συνθήκες των περιοχών αυτών. Το είδος των καλλιεργειών (αροτραίες - δενδρώδεις, αειθαλή - φυλλοβόλα είδη), η µέθοδος καλλιέργειας (αρδευόµενες - µη αρδευόµενες), η πιθανή ύπαρξη ελεύθερων από καλλιέργεια ζωνών καθορίζουν τον αριθµό των συναντώµενων ειδών πανίδας. Τοπικά ή µεταναστευτικά είδη, όπως τα ψαρόνια, στηρίζονται για τη χειµερινή τους επιβίωση στους ελαιώνες, που καταλαµβάνουν µεγάλο ποσοστό των γεωργικών εκτάσεων της περιοχής διέλευσης του έργου. Τα αγροοικοσυστήµατα περιλαµβάνουν το σύνολο των γεωργικών καλλιεργειών, οι οποίες βρίσκονται στις πεδινές περιοχές της ευρύτερης περιοχής µελέτης. Οι καλλιέργειες αφορούν κυρίως ελαιοκαλλιέργειες και κάποια οπωροκηπευτικά. Τα αγροοικοσυστήµατα αποτελούν χώρους διατροφής σηµαντικού αριθµού ειδών της χερσαίας πανίδας. Η χρήση όµως φυτοφαρµάκων και λιπασµάτων δυνητικά αποτελεί αρνητικό παράγοντα για την απρόσκοπτη διαβίωση τους και για τη διατήρηση της ποιότητας των υπόγειων υδατικών πόρων. Μέχρι σήµερα ελάχιστες είναι οι µελέτες, που αφορούν στη βιολογική ποικιλότητα, την οποία περικλείει και/ή στηρίζει η γεωργία. Μεγαλύτερη βιοποικιλότητα εµφανίζεται σε αγροοικοσυστήµατα, στα οποία εµφανίζονται αναπτυγµένοι φυτοφράχτες γύρω από γεωργικές εκµεταλλεύσεις. Πάρα ταύτα, όπου οι σηµερινές µέθοδοι γεωργικής καλλιέργειας απαιτούν ευρεία χρήση οχηµάτων και γεωργικών µηχανηµάτων, αυξηµένες ποσότητες φυτοφαρµάκων και χηµικών λιπασµάτων δυσχεραίνουν περισσότερο τις συνθήκες διαβίωσης των ειδών της πανίδας. Η βιοποικιλότητα, σε είδη χλωρίδας και πανίδας αυξάνεται ακόµη περισσότερο σε περιοχές όπου, λόγω του έντονου ανάγλυφου, παρουσιάζεται ένα µωσαϊκό γεωργικών καλλιεργειών και φυσικής (θαµνώδους ή δενδρώδους βλάστησης). Υγροτοπικά οικοσυστήµατα: Τα υγροτοπικά οικοσυστήµατα είναι εµφανώς περιορισµένα στην Κρήτη τόσο σε πλήθος όσο και σε έκταση. Η σπανιότητα αυτών, καθώς και το γεγονός ότι λόγω της γεωγραφικής θέσης του νησιού αποτελούν κύριους 64

65 µεταναστευτικούς σταθµούς των µεταναστευτικών ειδών της ορνιθοπανίδας, τα καθιστά πολύ σηµαντικά. υστυχώς όµως δεν έχουν τύχει ανάλογης προστασίας και διαχείρισης µε αποτέλεσµα τη συνεχή συρρίκνωσή τους και την αλλοίωση των υγροτοπικών τύπων οικοτόπων. Σε πείσµα όµως των ισχυρών πιέσεων, είδη της µεταναστευτικής ορνιθοπανίδας εξακολουθούν να χρησιµοποιούν τους εν λόγω υγροτόπους δεδοµένου ότι δεν έχουν σηµαντικές εναλλακτικές λύσεις εύρεσης άλλων σταθµών ξεκούρασης από το µακρύ µεταναστευτικό ταξίδι. Από τα υγροτοπικά οικοσυστήµατα της ευρύτερης περιοχής του έργου αναφέρονται τα παραποτάµια και τα οικοσυστήµατα εκβολών. Φυσικά παραποτάµια οικοσυστήµατα: Πρόκειται για τα οικοσυστήµατα που αναπτύσσονται κατά µήκος των ποταµών και χειµάρρων στην ευρύτερη περιοχή του έργου και οφείλουν τη δηµιουργία τους στην ύπαρξη των επιφανειακών νερών. Η ετήσια διακύµανση της απορροής, οι ανθρωπογενείς επεµβάσεις, καθώς και η ποιότητα των νερών αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες του είδους και της δοµής των βιοτόπων που υποστηρίζουν. Ο πιο σηµαντικός ποταµός στην ευρύτερη περιοχή του έργου είναι ο Κουρταλιώτης. Είναι από τους λίγους ποταµούς µόνιµης ροής στην Κρήτη και αποτελεί τη βάση ενός σπάνιου οικοσυστήµατος. Οικοσυστήµατα εκβολών: Σηµαντικότερα από αυτά, στην ευρύτερη περιοχή του έργου, θεωρούνται η εκβολή του Κουρταλιώτη ποταµού και του Πλατύ ποταµού που εκβάλλει στην περιοχή της Αγίας Γαλήνης Φυτοκοινωνικές διαπλάσεις - Βλάστηση - Χλωρίδα Η γεωγραφική θέση, το υψόµετρο, το έδαφος και τα βιοκλιµατικά χαρακτηριστικά αποτελούν τους καθοριστικούς παράγοντες διαµόρφωσης των φυτοκοινωνικών διαπλάσεων. Οι σηµαντικές κλιµατικές παράµετροι που επηρεάζουν τη χλωριδική σύνθεση, µορφή και εξέλιξη των φυτοκοινωνικών διαπλάσεων, ιδιαίτερα των µεσογειακών οικοσυστηµάτων, είναι η θερµοκρασία και η βροχόπτωση. Σύµφωνα µε τα επιµέρους βιοκλιµατικά χαρακτηριστικά (βιοκλιµατικοί όροφοι, διάρκεια ξηροθερµικής περιόδου), καθώς και σύµφωνα µε την κατανοµή της υπάρχουσας βλάστησης στην ευρύτερη περιοχή του υπό µελέτη οδικού έργου, και για όλες τις προτεινόµενες λύσεις, εµφανίζονται οι παρακάτω κύριες κατηγορίες φοιτοκοινωνικών διαπλάσεων: Θερµοµεσογειακές διαπλάσεις (Oleo Ceratonion) Ανατολικής Μεσογείου Μεσοµεσογειακή διάπλαση Άριας (Quercion ilitis), τύπος βαλκανικός και Ανατολικής Μεσογείου Οροµεσογειακή διάπλαση Κυπαρισσίου. 65

66 Στο Νοµό Ρεθύµνης η έκταση κατηγοριών βλάστησης σύµφωνα µε την απογραφή δασών του 1991 παρουσιάζεται στον Πίνακα Νοµός Τραχεία πεύκη % Συνόλου Καστανιά % Συνόλου ρύς % Συνόλου Αείφυλλαπλατύφυλλα και φρύγανα % Συνόλου Πλάτανος % Συνόλου Ρεθύµνης ,96 0 0, , , , Σύνολο Πίνακας Έκταση κατηγοριών βλάστησης Ν. Ρεθύµνης σε ha κατά δασοπονικό τύπο Από τον παραπάνω πίνακα φαίνεται ότι η κατηγορία αείφυλλα - πλατύφυλλα και φρύγανα, αποτελεί την κυρίαρχη κατηγορία στην ευρύτερη περιοχή. Ειδικότερα, κυρίαρχη βλάστηση είναι η φρυγανική σε όλη την περιοχή του σχεδιαζόµενου έργου. Πυκνά δάση όπως στην Ηπειρωτική Ελλάδα και στην Ευρώπη δεν υπάρχουν στη ζώνη διέλευσης της χάραξης, όπως άλλωστε σπανίζουν σε ολόκληρο το νησί της Κρήτης. Οι κατηγορίες βλάστησης κατά µήκος της ζώνης διέλευσης της χάραξης και στην ευρύτερη περιοχή του έργου, φαίνονται αναλυτικά και στο Χάρτη Βλάστησης (Π.4) της παρούσας µελέτης, όπως αυτός προκύπτει από τους χάρτες γαιών του Υπουργείου Γεωργίας. Αξίζει να σηµειωθεί πως η χλωρίδα της Κρήτης είναι µια από τις σηµαντικότερες της Ευρώπης τόσο σε αριθµό ειδών όσο και σε ενδηµισµό. Έχει περίπου είδη και υποείδη µε ποσοστό ενδηµισµού περίπου 10%. Τα περισσότερα ενδηµικά είδη είναι χασµόφυτα ή είδη των ψηλών βουνών. Η χλωρίδα των εσωτερικών περιοχών της Κρήτης δεν έχει µελετηθεί τόσο όσο των ακτών της, γεγονός το οποίο οφείλεται κυρίως στο ότι τα ενδιαφέροντα χασµόφυτα βρίσκονται σε πολύ απόκρηµνους και απροσπέλαστους βράχους, ενώ οι χαµηλές περιοχές έχουν υποβιβαστεί έντονα από την ανθρώπινη παρουσία και δεν υπάρχουν ιδιαιτερότητες στη χλωρίδα τους. Οι παράκτιες περιοχές µε την πλουσιότερη βλάστηση σε χασµόφυτα είναι η νοτιοδυτική Κρήτη, η νοτιοανατολική Κρήτη και η περιοχή γύρω από το Ηράκλειο. Αρκετά σπάνια και απειλούµενα είδη (π.χ. Anthemis glaberrima) βρίσκονται στις απότοµες βραχώδεις ακτές της Κρήτης. Η χλωρίδα των αµµωδών ακτών της Κρήτης αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από φυτά που είναι διαδεδοµένα στην Μεσόγειο, και µερικές φορές και στη δυτική Ευρώπη. Υπάρχουν και πολλά νότιο-μεσογειακά είδη, των οποίων η παρουσία λείπει από το Αιγαίο. Σύµφωνα µε ερευνητικές µελέτες στην Κρήτη εµφανίζονται 295 ελληνικά ενδηµικά taxa. Από αυτά αποκλειστικά ενδηµικά είναι 179, αλλά 28 ενδηµούν αποκλειστικά στην Κρήτη και την Κάρπαθο, ενώ 4 ενδηµούν αποκλειστικά στα Κύθηρα, την Κρήτη και την Κάρπαθο. Η βλάστηση στην ευρύτερη περιοχή του έργου όπως προαναφέρθηκε είναι κυρίως φρυγανική. Κυρίαρχα είδη είναι: ασφάκες (Phomis fruticosa), λιγαριές (Agnus castus vitex), χαµορίκι (Erica manipuliflora), θυµάρι (Corydothymus capitatus), αφάνα (Genista acanthoclados), θρούµπι (Satureja thymbra), ασπάλαθο (Calιcotome villosa), Phagnalon 66

67 rupestre, και Euphorbia acanthothamnοs. Σηµειώνεται ακόµη πως κατά τις εργασίες πεδίου (Ιανουάριος 2014) στα πλαίσια εκπόνησης της παρούσας ΜΠΕ και της ΜΕΟΑ που τη συνοδεύει, παρατηρήθηκαν µεταξύ των οικισµών Κεντροχώρι και Πλατανές συστάδες βελανιδιάς, οι οποίες αποτελούν σπάνιο είδος βλάστησης για την περιοχή αλλά και για την Κρήτη γενικότερα. Τα ψηλά βουνά περιέχουν στη χλωρίδα τους ένα µεγάλο ποσοστό Κρητικών ενδηµικών, πολλά από τα οποία ενδηµούν αποκλειστικά και µόνο σε ένα βουνό. Ωστόσο, η φυσιογνωµία των ορεινών αυτών όγκων, όπως και η χλωρίδα τους, έχουν διαταραχτεί έντονα από την ανθρώπινη επίδραση (υπερβόσκηση, αποψίλωση). Άλλοι βιότοποι όπου βρίσκει κανείς πολλά ενδηµικά είδη είναι αυτοί που κυριαρχούνται από απόκρηµνα ασβεστολιθικά βράχια και βεβαίως τα πολυάριθµα φαράγγια του νησιού που δίνουν καταφύγιο σε ένα µεγάλο αριθµό ενδηµικών, αφού έτσι αποφεύγουν τον ανταγωνισµό άλλων φυτών. Σύµφωνα µε την ερευνητική οµάδα του Προγράµµατος LIFE σχετικά µε τα ενδηµικά φυτά της Κρήτης, σηµειώνεται ότι βρέθηκε το Tulipa doifleri σε ελαιοκαλλιέργειες µεταξύ των οικισµών Κοξαρέ και Αγίου Βασιλείου πλησίον της αφετηρίας του υπό µελέτη οδικού τµήµατος. Υπάρχει όµως και ένας µεγάλος αριθµός ενδηµικών που εξαπλώνονται σε όλη την Κρήτη ανεξαρτήτως βιότοπου. Αυτά έχουν µεγάλη φυτογεωγραφική σηµασία, αφού δείχνουν τις φυτογεωγραφικές σχέσεις της Κρητικής χλωρίδας µε την χλωρίδα άλλων περιοχών, όπως µε την νότια Πελοπόννησο µέσω Κυθήρων προς τα δυτικά και µε την Κάρπαθο, Κω και Ρόδο προς τα ανατολικά. Ειδικότερα παρουσιάζονται στοιχεία για τις οικολογικά σηµαντικότερες περιοχές πλησίον του έργου, όπως οι περιοχές NATURA 2000: Κουρταλιώτικο φαράγγι - Περιοχή Πρέβελη - Ευρύτερη περιοχή (GR ): Βρίσκεται στον Νοµό Ρεθύµνης και σε απόσταση 25 περίπου χιλιοµέτρων από την πόλη της Ρεθύµνης. Καλύπτει µια έκταση 3425 εκταρίων. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από πλούσια βραχοχλωρίδα και από την παρουσία αρπακτικών πουλιών που φωλιάζουν στα βράχια. Ο Κουρταλιώτης, από τους ελάχιστους (<10) ποταµούς µόνιµης ροής στην Κρήτη, αποτελεί την βάση ενός σπάνιου οικοσυστήµατος. Πέρα από την αυξηµένη βιοποικιλότητα που παρατηρείται, ο συνδυασµός της υδρόβιας, υδρόφιλης, υπολειµµατικής και ενδηµικής πανίδας και χλωρίδας, µε το φοινικόδασος είναι µοναδικός σε πανευρωπαϊκό επίπεδο (Πηγή: ιαχειριστικό Σχέδιο για την περιοχή Πρέβελη). Τα πιο χαρακτηριστικά φυτικά είδη της περιοχής, πολλά από τα οποία είναι ενδηµικά δίνονται παρακάτω: Petromarula pinnata, Tulipa cretica, Campanula sαxatilis, Brassica cretica, Erisymum canoioum, Ricotia cretica, Silene greuter, Αmaracus dictamus, Staenelina petiolata, Staenelina fruticosa, Crepis auricullora, Ptilostemon chamaepeuce, Sccrionera cretica, Cyclamen creticum, Ranunculus creticus, Tulipa cretica, Allium oilatatum, Allium targans, Allium rubrovitatum, Odontites linkii, Verbascum arcturus, 67

68 Melica rectitiora, Centranthus calcitrapae ssp. Calcitrapae, Linum arooreum, Malcolmia chia, Arenaria saponarioides ssp. Bioissier. Η ευρύτερη περιοχή των πηγών του Αγ. Νικολάου περιέχει φρυγανική βλάστηση. Χαρακτηριστικά είδη είναι τα Eupnorbia acanthothamnos, Coridothymus capitatus, Salvia triloba και άλλα. Κοντά στο ποτάµι υπάρχουν υδρόφιλα είδη, όπως Nerium cleander, Platanus orientalis, Salix alba και πολλά δενδρώδη και θαµνώδη Styrax oticinalis. Τοπικά αναπτύσσονται Myrtus communis, Crataegus monogynα, Ceratonia siliqua, Spartium junceum και Vitex agnus castus, ενώ η ποώδης βλάστηση περιλαµβάνει τα παρακάτω είδη, όπως Εquisetum ramosissimum, Phagmites australis, Dorycnium rectum και άλλα. Στο σηµείο που εκβάλλει ο Κουρταλιώτης ποταµός υπάρχει µεγάλος αριθµός φοινικόδεντρων, τα οποία είναι αυτοφυή κατά µήκους του φαραγγιού και στις δύο όχθες του ποταµού. Η χλωρίδα του φοινικοδάσους διαφέρει ανάλογα µε την εγγύτητα του σηµείου στις όχθες του ποταµού. Απόληξη του ποταµού Κουρταλιώτη αποτελεί µια µικρή λίµνη στην περιοχή της Πρέβελης. Το σύνολο του βιότοπου της λίµνης αυτής έχει χαρακτηριστεί ως δάσος και δασική έκταση. Στην ευρύτερη περιοχή συναντώνται αυτοφυή κυπαρίσσια, δρυς και θαµνώδη είδη, ενώ δεν υπάρχει καµία απολύτως δασική εκµετάλλευση. Οι δασικές εκτάσεις της περιοχής δέχονται έντονες ανθρωπογενείς επιδράσεις (κτηνοτροφική εκµετάλλευση, εκχέρσωση, υλοτοµία), µε όλες τις προφανείς καταστροφικές συνέπειες. Στην περιοχή Πρέβελη υπάρχουν δύο οικότοποι προτεραιότητας σύµφωνα µε την οδηγία 92/43: το φοινικόδασος και τα λιβάδια Ποσειδώνιας, µε κωδικούς 9370*/20 και 1120*/2 αντίστοιχα. Οι προαναφερθέντες σπάνιοι οικότοποι συνδυάζονται µε ένα µικρό φαράγγι που περιλαµβάνει σηµαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας. ύο φυτά συµπεριλαµβάνονται στο παράρτηµα ΙΙ της οδηγίας 92/43: το Phoenix theophrastii και το Origannum dictamnus L. Μαζί µε την ευρύτερη περιοχή συγκεντρώνει το 1/3 της βιοποικιλότητας της χλωρίδας της Κρήτης, δηλαδή περίπου 700 είδη. Υπάρχουν 23 ενδηµικά Κρήτης από τα οποία 4 αναφέρονται στο Κόκκινο Βιβλίο για τα Απειλούµενα Φυτά της Ελλάδας. (Πηγή: ιαχειριστικό Σχέδιο για την περιοχή Πρέβελη). Όρος Κέδρος (GR ): Καλύπτει µια επιφάνεια 4500 εκταρίων. Στην περιοχή κατοικεί το Zelklova abelicea που αναφέρεται στο παράρτηµα ΙΙ της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Άλλα σηµαντικά είδη χλωρίδας στην περιοχή είναι: Arum idaeum, Centauria idaea, Crepis auriculifolia, Crocus sieberi ssp. sieberi, Dianthus pulvinifirmis, Draba cretica, Hypericum kellei, Hypericum trichocaulon, Prunella cretensis, Scabiosa albocincta, Scorzoner idaea, Scutellaria sieberi, Teucrium alpestre, Veronica kavusica, Arum creticum, Cotoneaster nummularia, Viola rauliniana. Πρασιανό Φαράγγι Πατσός Σφακορύακο ρέµα, Παραλία Ρεθύµνου και εκβολή Γεροπόταµου (GR ): Καλύπτει µια επιφάνεια εκταρίων. Από είδη φυτών που αναφέρονται στο παράρτηµα ΙΙ της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ είναι το Origanum dictamnus. 68

69 Άλλα σηµαντικά είδη φυτών στην περιοχή είναι: Allium ribrovittatum, Centauria argentia, Centauria idaea, Erysimum candicum ssp. candicum, Petromarula pinnata, Phlomis lanata, Scabiosa albocineta, Scutellaria sieberi, Sedum creticum, Versbascum arcturus, Viola cretica, Medicado strasseri, Lactura acanthifolia Πανίδα Ο νοµός Ρεθύµνης επειδή φιλοξενεί στις εκτάσεις του ποικίλους βιότοπους παρουσιάζει πλούσια και ποικιλόµορφη πανίδα. Οι επιµέρους µονάδες βλάστησης των οικοσυστηµάτων και ιδιαίτερα των φαραγγιών και των υδατορευµάτων είναι εκείνες που συντηρούν την πλουσιότερη ποιοτικά και ποσοτικά πανίδα. Η πανίδα της περιοχής χαρακτηρίζεται επίσης από την παρουσία ειδών πουλιών, θηλαστικών, αµφίβιων και ερπετών, τα οποία έχουν συµπεριληφθεί στα Παραρτήµατα της Οδηγίας 79/409/ΕΕ της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την διατήρηση των άγριων πτηνών και της Οδηγίας 92/43/ΕΕ της Ευρωπαϊκής Ένωσης Περί διατήρησης των Φυσικών Οικοτόπων και της Άγριας Πανίδας και Αυτοφυούς Χλωρίδας. Από τα θηλαστικά είδη στην ευρύτερη περιοχή του έργου απαντώνται κυρίως τα εξής: σκατζόχοιρος (Erinaceus concolor), κηποµυγαλίδα (Crocidura suaveolus και Crocidura zimmermanni), ετρουσκοµυγαλίδα (Suncus etruscus), µεσογειακή φώκια (Monachus monachus), λαγός (Lepus europaeus), αγρίµι (Capra aegagrus), δασοποντικός (Apodemus sylvaticus), αρουραίος (Rattus rattus), ποντίκι (Mus domesticus), ακανθοποντικός (Acomys ninous), δασοµυωξός (Glis glis), νυφίτσα (Mustela nivalis), κουνάβι (Martes foina), άρκαλος (Meles meles arcalus), αγριόγατα (Felis sylvestris). Από τα προαναφερθέντα είδη, εκείνα που είναι γραµµένα µε έντονα γράµµατα περιλαµβάνονται στο Παράρτηµα ΙΙ της Οδηγίας 92/43 της ΕΟΚ. Πρέπει επίσης να σηµειωθεί η παρουσία της µεσογειακής φώκιας στις βραχώδεις ακτές, είδος το οποίο έχει χαρακτηριστεί ως είδος προτεραιότητας σύµφωνα µε την Οδηγία 92/43 της ΕΟΚ. Από τα θηλαστικά, αξιόλογη βιοποικιλότητα παρουσιάζεται επίσης ως προς τις νυχτερίδες, δεδοµένου ότι τα φαράγγια και οι βραχώδεις περιοχές αποτελούν κατάλληλο βιότοπο. Πολλά από αυτά τα είδη περιλαµβάνονται στο Παράρτηµα ΙΙ της 92/43 ΕΟΚ. Από τα αµφίβια είδη, για την ευρύτερη περιοχή αναφέρονται τα εξής: πρασυνόφρυνος (Bufo viridis), δενδροβάτραχος (Hyla arborea), λιµνοβάτραχος (Rana r. ridibunda). Σηµειώνεται ότι από τα τρία αµφίβια είδη, κανένα δεν αναφέρεται στο Παράρτηµα ΙΙ της 92/43 ΕΟΚ. Μεγάλη ποικιλία ερπετών παρατηρείται επίσης στην ευρύτερη περιοχή του έργου. Αναφέρονται κυρίως τα εξής: µεσογειακή χελώνα (Caretta caretta), ποταµοχελώνα (Mauremys caspica), κυρτοδάκτυλος (Cyrtodactylus kotschyi), σαµιαµίδι (Hemidactylus turcicus), ταρεντόλα (Tarentola mauritanica), τρανόσαυρα (Lacerta trilineata), σιλβούτι 69

70 (Podarcis erhardii), λιακόνι (Chalcides ocellatus), σπιτόφιδο (Elaphe situla), αγιόφιδο (Telescopus fallax), νερόφιδο (Natrix tesselata), δεντρογαλιά (Coluber gemonensis). Ιδιαίτερης σηµασίας είναι η θαλάσσια µεσογειακή χελώνα Caretta caretta, η οποία έχει χαρακτηριστεί ως είδος προτεραιότητας σύµφωνα µε την Οδηγία 92/43 ΕΟΚ. Η ευρύτερη περιοχή του έργου χαρακτηρίζεται επίσης από τη µεγάλη βιοποικιλότητα ως προς τα είδη ορνιθοπανίδας. Η σηµασία αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η Κρήτη και συνεπώς και η ευρύτερη περιοχή µελέτης, βρίσκεται επί του µεταναστευτικού διαδρόµου µεγάλου αριθµού αποδηµητικών πτηνών. Επίσης, οφείλεται στο γεγονός ότι οι πλείστες βραχώδεις εξάρσεις, καθώς και τα φαράγγια αποτελούν άριστο βιότοπο αρπακτικών πουλιών, πολλά από τα οποία περιλαµβάνονται στο Παράρτηµα Ι της Οδηγίας 92/43 ΕΟΚ. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην ευρύτερη περιοχή του έργου απαντώνται αποικίες όρνιων (Gyps fulvus), είδος το οποίο έχει δεχτεί σηµαντικές πιέσεις τις τελευταίες δεκαετίες στην Ελλάδα. Η Κρήτη διατηρεί ακόµη συγκριτικά σηµαντικούς πληθυσµούς του είδους. Σύµφωνα µε τις παρατηρήσεις πεδίου στα πλαίσια της Προµελέτης παρατηρήθηκαν στο νοµό όρνια (Οκτώβριος 2005) καθώς επίσης τα: ποντικοβαρβακίνα (Buteo buteo) και βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus). Στα πλαίσια εκπόνησης της παρούσας ΜΠΕ και της ΜΕΟΑ που τη συνοδεύει, παρατηρήθηκαν κατά τις εργασίες πεδίου (Ιανουάριος 2014) όρνια 12 φορές, 9 εκ των οποίων εντός ή πλησίον της άµεσης περιοχής του υπό µελέτη οδικού άξονα, και συγκεκριµένα 300 περίπου µέτρα βόρεια του οδικού άξονα κοντά στο χωριό Σπήλι, σε µικρό φαράγγι στις νοτιοδυτικές υπώρειες του όρους Κέδρος, όπου πιθανότατα το είδος φωλιάζει. Σηµαντικός αριθµός ατόµων (τουλάχιστον 35 άτοµα) παρατηρήθηκαν επίσης να γυροπετούν πάνω από βραχώδεις εξάρσεις νοτιοανατολικά του χωριού Ακούµια, καθώς επίσης 8-10 άτοµα τουλάχιστον παρατηρήθηκαν εντός της ΖΕΠ (GR ) στην οποία εντάσσεται και τµήµα του υπό µελέτη οδικού άξονα και ειδικότερα στην περιοχή του Κουρταλιώτικου Φαραγγιού, 5 περίπου χλµ. νοτιοδυτικά του υπό µελέτη έργου. Θα πρέπει να σηµειωθεί ότι τόσο στην ευρύτερη περιοχή του όρους Κέδρος, όσο και στο Κουρταλιώτικο Φαράγγι το είδος παρουσιάζει πυρήνες αναπαραγωγικής επικράτειας. Για τα σηµαντικά είδη ορνιθοπανίδας αναφέρονται περισσότερες λεπτοµέρειες στις υποπαραγράφους που ακολουθούν. Σηµειώνεται επίσης ότι η ευρύτερη περιοχή µελέτης παρουσιάζει µεγάλη ποικιλία, ως προς τα ασπόνδυλα είδη, όπως π.χ. τα χερσαία µαλάκια. Παρακάτω δίνονται ορισµένες πρόσθετες πληροφορίες για είδη πανίδας σε επιµέρους περιοχές της ευρύτερης περιοχής του έργου. Κουρταλιώτικο φαράγγι Μονή Πρέβελη Ευρύτερη περιοχή (GR ): Στην περιοχή περιλαµβάνονται τα ερπετά ποταµοχελώνα Mauremys caspica, σπιτόφιδο Elaphe situla, τρανόσαυρα Lacerta trilineata polylepidota, αγιόφιδο Telescopus fallax pallidus, το θηλαστικό Erinaceus concolor nesiotes (σκατζόχοιρος), τα αµφίβια 70

71 πρασυνοφρύνος Bufo viridis viridis, δενδροβάτραχος Hyla arborea cretensis, λιµνοβάτραχος Rana ridibunda ridibunda, καθώς και πλήθος ασπόνδυλων ειδών. Σύµφωνα µε τη µελέτη «Εντοπισµός και µελέτη των υγροβιοτόπων και άλλων σηµαντικών για την ορνιθοπανίδα βιοτόπων της Κρήτης» (Πανεπιστήµιο Πατρών, ρ. Ε.Λ. Οικονοµίδου, Πάτρα, 1988), ερπετολογικά σηµαντικότερη αποδείχθηκε η ζώνη κατά µήκος των όχθεων του ποταµού τόσο εκείνη του φοινικόδασους όσο και εκείνη µε πικροδάφνη, πλατάνια, ιτιές κ.λ.π. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και η περιοχή µε φρυγανιική βλάστηση. Πολύ πυκνοί ήταν οι πληθυσµοί του βατράχου Rana r. ridibunda και της ποταµοχελώνας Mauremyus caspica rivulata. Το γεγονός αυτό είναι εµφανέστερο µετά την έξοδο του φαραγγιού (προς την θάλασσα) και στην περιοχή της λίµνης, όπου η ροή του νερού επιβραδύνεται και η υδρόβια και παρόχθια βλάστηση είναι πυκνότερη. Ο βάτραχος Rana r. ridibunda βρέθηκε επίσης στην περιοχή της νέας Μονής Πεντέλης σε εγκαταλελειµένες δεξαµενές και µικρά ρυάκια. Η σαύρα Lacerta trilineata polylepidota είναι και στην περιοχή αυτή το συχνότερο είδος χερσοβίου ερπετού και παρατηρήθηκε σε όλους τους τύπους βιοτόπων µε εξαίρεση τα απόκρηµνα βραχώδη τοιχώµατα του φαραγγιού. Στα ανοιχτά σηµεία του φοινικόδασους και κατά τόπους στην περιοχή των φρυγάνων. Βρέθηκαν αρκετά άτοµα του δενδροβατράχου Hyla arborea pretensis, ενώ ο φρύνος Bufo v. viridis υπήρχε σε µικρούς αριθµούς σε όλη την παρόχθια ζώνη. Τα φίδια Elaphe situla και Τelescopus fallax pallidus ήταν συχνότερα στους βιοτόπους των φρυγάνων, το πρώτο όµως βρέθηκε και στα κράσπεδα του φοινικόδασους. Αντίθετα, το είδος δενδρογαλιά (Coluber g. gemonensis) προτιµούσε κατά κύριο λόγο βραχώδεις θέσεις µε αραιότερη βλάστηση. Σύµφωνα µε τις παρατηρήσεις της οµάδας της ανωτέρω µελέτης, το φαράγγι Κουρταλιώτη και η Μονή Πρέβελης αποτελούν µια από τις σηµαντικότερες περιοχές για την ορνιθοπανίδα σε διεθνές ευρωπαϊκό, ελληνικό και τοπικό επίπεδο. Ιδιαίτερης σηµασίας είναι οι µικρές ορθοπλαγιές σε χαµηλό υψόµετρο, οι οποίες προσφέρουν καταφύγιο σε αρπακτικά την χειµερινή περίοδο. Στο φαράγγι του Κουρταλιώτη παρατηρήθηκε µια από τις µεγαλύτερες συγκεντρώσεις αρπακτικών στην Κρήτη κατά τον χειµώνα. Ακόµα ο µικρός υγρότοπος της Μονής Πρέβελης συγκεντρώνει κατά την µετανάστευση σπάνια είδη πουλιών, τα οποία ανήκουν στο Παράρτηµα I της Οδηγίας 79/409 της ΕΕ. Σύµφωνα µε τους πληθυσµούς των ειδών που παρατηρήθηκαν το φαράγγι του Κουρταλιώτη και η περιοχή Μονή Πρέβελης χαρακτηρίζονται ως διεθνούς σηµασίας για την προστασία των πουλιών. Στο Κουρταλιώτικο φαράγγι εντοπίζονται σηµαντικά είδη ορνιθοπανίδας, όπως όρνιο Gyps fulvus, βραχοκιρίνεζο Falco tinnunculus, µαυροκιρκίνεζο Falco vespertinus, πετροχελίδονο Ptyonoprogne rupestris. Παράλληλα η περιοχή έχει χαρακτηριστεί ως Σηµαντική Περιοχή για τα Πουλιά (Important Bird Area, IBA) στην Ευρώπη. Στην περιοχή σταθµεύουν µεταναστευτικά πτηνά σταχτοτσικνιάς Ardea cinerea,µαυροκιρκίνεζο Falco 71

72 vespertinus, Acititis hypoleucos και ασπροκωλίνα Oenanthe hispanica, ενώ διαχειµάζουν τα κοκκινολαίµης Erithacus rubecula και κελαηδότσιχλα Turdus philomelos. Για την περιοχή Πρέβελη, έγινε το Σεπτέµβριο του 1998, το πρόγραµµα Life υτικής Κρήτης 95/GR Α22/GR/01143/KRI «ιαχείριση και προστασία απειλούµενων βιότοπων της δυτικής Κρήτης µε οικοτόπους και είδη προτεραιότητας». Με το πρόγραµµα προσεγγίστηκε το σύνολο της πανίδας της περιοχής µε κεντρικό στόχο την ποιοτική της καταγραφή. Σε πολλές περιπτώσεις συλλέχθηκαν και ποσοτικά δεδοµένα που αφορούν σε ζώα µε ειδικό ενδιαφέρον (ενδηµικά, σπάνια, πιθανοί βιολογικοί δείκτες κ.ά.). Ζόρος Αγάθη Κέδρος (GR ): Σύµφωνα µε τη βάση δεδοµένων ΦΙΛΟΤΗΣ του Ε.Μ.Π., αξιόλογα είδη που περιλαµβάνονται στην περιοχή είναι τα Mauremys caspica (όχεντρα) και Elaphe situla (νερόφιδο). Μεγάλα αρπακτικά, όπως το όρνιο Gyps fulvus και ο σπιζαετός Hieraaetus fasciatus, φωλιάζουν στο βουνό Κέδρος, ενώ αρκετές ενδείξεις υπάρχουν και για την παρουσία του σπάνιου γυπαετού Gypaaetus barbatus. Επίσης, σύµφωνα µε το Ειδικό Σχέδιο ιαχείρισης Ορεινού Όγκου Κέδρου (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, Ενδιαίτηµα Σύµβουλοι ιαχείρισης Αποκατάστασης Οικοσυστηµάτων, Σεπτέµβριος 2001), στην περιοχή συναντώνται επιπλέον τα αµφίβια Bufo viridis (πρασινόφρυνος), Hyla arborea (δενδροβάτραχος), Rana cretensis (βάτραχος), τα ερπετά Hemidactylus turcicus (σαµιαµίδι), Lacerta trilineata (πράσινη σαύρα), Chalcides occelatus (λιακόνι), Coluber gemonensis (δενδρογαλιά), Telescopus fallax (γατόφιδο), Natrix tesselata (νερόφιδο) και τα θηλαστικά Acomys minous (ακανθοποντικός), Apodemus sylvaticus (δασοποντικός), Apodemus mystacinus (βραχοποντικός), Rattus rattus (µαυροποντικός), Mus domesticus (σταχτοποντικός), Crocidura suaveolens (κηποµυγαλίδα), Crocidura zimmermanni (µυγαλή), Suncus etruscus, Erinaceus concolor (σκαντζόχοιρος), Felis silvestris cretensis (αγριόγατα), Lepus europaeus (λαγός), Martes foina (κουνάβι), Meles meles (ασβός), Mustela nivalis (νυφίτσα). Στην περιοχή έχουν καταγραφεί έως σήµερα 136 είδη πτηνών. Από αυτά 36 είναι µόνιµοι κάτοικοι της περιοχής (Gypaetus barbatus, Gyps fulvus), 16 είναι καλοκαιρινοί επισκέπτες που θεωρείται ότι αναπαράγονται σε αυτήν (Coturnix coturnix, Caprimulgus europaeus), 10 διαχειµάζουν τακτικά (Anthus pratensis, Motacilla cinerea), 63 απαντώνται κυρίως κατά τις περιόδους µετανάστευσης, εαρινή και φθινοπωρινή (Neophron percnopterus, Circus aeruginosus), 2 είναι καλοκαιρινοί επισκέπτες που φωλιάζουν εκτός της περιοχής (Falco eleonorae, Calonectris domedea), 1 θεωρείται τυχαίος επισκέπτης (Oenanthe leucopyga) και 7 έχουν άγνωστο καθεστώς προστασίας (Prunella collaris, Parus ater). Όπως προκύπτει 52 είδη αναπαράγονται τακτικά, ωστόσο άλλα 8 είδη είναι πιθανοί ή περιστασιακοί αναπαραγωγικοί επισκέπτες. Προστατευόµενα είδη πτηνών που ανήκουν στο Παράρτηµα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΚ και που έχουν σηµαντική παρουσία στην περιοχή είναι τα: Ciconia nigra (Μαυροπελαργός), 72

73 Milvus migrans (Τσίφτης), Gypaeuts barbatus (Γυπαετός), Neophron percnopterus (Ασπροπάρης), Circus macrourous (Στεπόκιρκοός), Circus pygargus (Λιβαδόκιρκος), Buteo rufinus (Αετογερακίνα), Aquila heliaca (Βασιλαετός), Aquila chrysaetos (Χρυσαετός), Hieraaetus fasciatus (Φιλαδελφος), Falco biarmicus (Χρυσογέρακο), Corracias garrulus (Κίσσα), Melanocorypha calandra (Γαλιάντρα), Lanius minor (Γαϊδουροκεφαλάς), Pyrrhocorax pyrrhocorax (Κοκκινοκαλιακούδα). Ο αριθµός των ειδών της περιοχής είναι πολύ υψηλός σε σχέση µε την έκταση της κάτι που θα µπορούσαµε να πούµε ότι οφείλεται κατά ένα µεγάλο µέρος στην ετερογένεια των οικοσυστηµάτων, καθώς και στην γεωγραφική της θέση. Στην περιοχή εντοπίζεται µια επικράτεια γυπαετού (Gypaetus barbatus) και χρησιµοποιείται για αναζήτηση τροφής, ειδικά τους καλοκαιρινούς µήνες. Σύµφωνα µε το Ειδικό Σχέδιο ιαχείρισης Ορεινού Όγκου Κέδρου, ο ορεινός όγκος Κέδρου φιλοξενεί σήµερα ένα ζευγάρι Γυπαετών, το οποίο φωλιάζει σε γειτονικό όµως φαράγγι και χρησιµοποιεί το βουνό για αναζήτηση τροφής, ειδικά κατά τους καλοκαιρινούς µήνες. Το ζευγάρι της περιοχής είναι ένα από τα τέσσερα εναποµείναντα της Κρήτης και είναι σχετικά πρόσφατο. Η φωλιά χτίστηκε σε βράχο ύψους 750 µ. µε νοτιοδυτικό προσανατολισµό και απέχει 750 µ. από ταΐστρα που είναι διαθέσιµη στην περιοχή. Το υπό µελέτη οδικό έργο διέρχεται σε απόσταση µεγαλύτερη των 10 χλµ. από τις καταγεγραµµένες θέσεις φωλιάσµατος στο όρος Ίδη (Ψηλορείτης). Πρασιανό φαράγγι Πατσός Σφακορύακο ρέµα Παραλία Ρεθύµνου και εκβολή Γεροποτάµου (GR ): Τα χερσαία µαλάκια της περιοχής έχουν ενδιαφέρον, καθώς στην περιοχή αναφέρονται 11 είδη ενδηµικών χερσαίων σαλιγκαριών της Κρήτης. Η φώκια Monachus monachus παρουσιάζεται στη θαλάσσια περιοχή στο ανατολικό τµήµα. Υπάρχουν µερικά υποθαλάσσια σπήλαια στην ακτή µεταξύ της παραλίας της Σκαλέτας και της εκβολής του ποταµού Γεροπόταµου, που αποτελούν οικεία ενδιαιτήµατα για αυτό το απειλούµενο είδος. Η µεσογειακή χελώνα Caretta caretta, απειλούµενο είδος θαλάσσιας χελώνας, χρησιµοποιεί την παραλία του Ρεθύµνου για να γεννήσει. Η παραλία από τα Περιβόλια έως την Σκαλέτα είναι µια από τις τρεις πιο σηµαντικές περιοχές ωοτοκίας του είδους στην Ελλάδα και µια από τις σηµαντικότερες στη Μεσόγειο. Ένας µέσος όρος 410 φωλιών ανά περίοδο διαπιστώθηκε µετά από ένα πρόγραµµα καταγραφής 5 χρόνων από το Σύλλογο Προστασίας Θαλάσσιας Χελώνας. Περισσότερο από το 15,5% από τις φωλιές στις γνωστές παραλίες ωοτοκίας του είδους βρίσκονται εδώ. Η πυκνότητα της ωοτοκίας είναι επίσης πολύ υψηλή (περισσότερο από 35 φωλιές ανά χιλιόµετρο παραλίας κατά µέσο όρο). Φωλιές του είδους αναφέρονται και στην παραλία στην εκβολή του ποταµού Γεροπόταµου. 73

74 Το φαράγγι των Πρασών και η γύρω περιοχή έχει αναγνωριστεί ως ένας πολύ καλός βιότοπος για ερπετά. Και τα τρία αµφίβια της Κρήτης (Bufo viridis, Hyla arborea cretensis, Rana balcanica), που είναι απειλούµενα και προστατευόµενα είδη, υπάρχουν στην περιοχή. Ο φρύνος Bufo viridis είναι αρκετά κοινός στην περιοχή. Ο κρητικός δενδροβάτραχος (Hyla arborea cretensis) είναι στενοενδηµικός του νησιού. Σηµαντικά θηλαστικά αναφέρονται: ο άρκαλος (Meles meles arcalus) είναι ενδηµικός της Κρήτης και περιλαµβάνεται στο Κόκκινο βιβλίο των απειλουµένων σπονδυλόζωων της Ελλάδας και ο τρανορινόλοφος Rhinolophus ferrumequinum creticum, υποείδος στενοενδηµικό στην Κρήτη. Η ορνιθοπανίδα είναι επίσης σηµαντική. Τα περισσότερα από αυτά είναι επισκέπτες κατά τις µεταναστεύσεις τους. Ο υγρότοπος του Γεροπόταµου είναι πολύ σηµαντικός για τέτοια είδη και ιδιαίτερα για Charadriformes, Herons και µερικά Passeriformes. Η Αλκυόνα (Alcedo atthis), είδος που περιλαµβάνεται στο παράρτηµα Ι της 79/409/ΕΟΚ, περνά από τις ακτές ανατολικά του Ρεθύµνου σε µεγάλους αριθµούς. Μια αποικία Όρνιων (Gyps fulvus) στο φαράγγι των Πρασών και η παρουσία του σπιζαετού (Hieraaetus fasciatus) έχουν επίσης διαπιστωθεί στην περιοχή. 74

75 6.6. ΕΥΑΙΣΘΗΤΕΣ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ Θεσµικό πλαίσιο Το θεσµικό καθεστώς από το οποίο υπαγορεύονται οι αρχές προστασίας των βιοτόπων καθώς και των ειδών πανίδας, περιλαµβάνει την Σύµβαση Ramsar για τους υγρότοπους διεθνούς σηµασίας, τις Συµβάσεις Βόννης και Βέρνης για την ιατήρηση των Αποδηµητικών Πτηνών και την ιατήρηση της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος της Ευρώπης αντίστοιχα, την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση όλων των ειδών πτηνών που ζουν εκ φύσεως σε άγρια κατάσταση, την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για την προστασία της βιολογικής ποικιλοµορφίας µέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας και τον Ν. 1650/86 (ΦΕΚ 160Α, 18/10/86) για την προστασία του περιβάλλοντος. Σύµβαση Ramsar Πρόκειται για τη Συµφωνία επί των ιεθνούς Ενδιαφέροντος Υγροτόπων που υπογράφτηκε το 1971, στο Ramsar του Ιράν και κυρώθηκε στην Ελλάδα το 1974 (µε το Ν.. 191/1974 ΦΕΚ 350/ΤΑ / ), σύµφωνα µε την οποία εκτός των άλλων υποχρεώσεων θα πρέπει το ελληνικό κράτος να ευνοήσει τη διατήρηση των υγροτόπων και των υδρόβιων πτηνών µε την αρµονία ζωνών ειδικής προστασίας εντός των υγροτόπων. Σηµειώνεται ότι στην ευρύτερη περιοχή του έργου δεν υπάρχει κάποιος υγρότοπος που να προστατεύεται µε τη συνθήκη Ramsar. Συµβάσεις Βόννης και Βέρνης Η σύµβαση Βόννης αναφέρεται στη ιατήρηση των Αποδηµητικών Πτηνών και δεν έχει υλοποιηθεί ακόµα σε σηµαντικό βαθµό (ούτε έχει κυρωθεί από την Ελλάδα). Η σύµβαση της Βέρνης, που έχει προχωρήσει περισσότερο, αναφέρεται στη ιατήρηση της Άγριας Ζωής και του Φυσικού Περιβάλλοντος της Ευρώπης και κυρώθηκε στην Ελλάδα το 1983 (Ν.1335 ΦΕΚ 32/ΤΑ/ ). Οδηγία 79/409/ΕΟΚ Η Οδηγία αυτή αφορά στην διατήρηση όλων των ειδών πτηνών που ζουν εκ φύσεως σε άγρια κατάσταση στο Ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών µελών και εναρµονίστηκε στη χώρα µας µε την έκδοση της υπ αριθ /1985 (ΦΕΚ 757/ΤΒ/ ) Κοινής Υπουργικής Απόφασης. Η Οδηγία 79/409 προβλέπει τη λήψη διαφόρων µέτρων για την προστασία διατήρηση και την ορθολογική διαχείριση των άγριων πτηνών που απαντούν στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, µε την κατάταξη τους σε τρεις βασικές κατηγορίες: είδη σπάνια, απειλούµενα µε εξαφάνιση ή ιδιαίτερα ευαίσθητα στις ανθρώπινες επεµβάσεις, είδη που µπορούν να ανεχθούν κάποιο βαθµό ελεγχόµενης εκµετάλλευσης, συµπεριλαµβανοµένου και του κυνηγιού και είδη που έχουν διαφορετικές δυνατότητες και ικανότητες επιβίωσης στα 75

76 διάφορα κράτη της Κοινότητας και χρειάζεται περαιτέρω έρευνα για το είδος της οποιασδήποτε εκµετάλλευσης ή διαχείρισης τους. Οδηγία 92/43/ΕΟΚ Βασικός στόχος της Οδηγίας 92/43 (άρθρο 2) είναι..η προστασία της βιολογικής ποικιλοµορφίας µέσω της διατήρησης των φυσικών οικοτόπων, καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας στο ευρωπαϊκό έδαφος των κρατών µελών.... Βασικό όργανο για την επίτευξη του παραπάνω σκοπού αποτελεί η δηµιουργία ενός διεθνούς δικτύου προστατευοµένων περιοχών γνωστού ως Φύση 2000 (Natura 2000). Σε αυτές συµπεριλαµβάνονται και σηµαντικές περιοχές για την ορνιθοπανίδα (SPA) µε βάση την Οδηγία 79/409/ΕΟΚ Ευαίσθητες Προστατευόµενες περιοχές στην ευρύτερη περιοχή του έργου Eυρύτερη περιοχή του έργου αποτελεί ουσιαστικά ο Νοµός Ρεθύµνης. Στην υπό διερεύνηση ζώνη απαντώνται περιοχές που έχουν προταθεί να ενταχθούν στο υπό ίδρυση Ευρωπαϊκό Οικολογικό ίκτυο Natura 2000 (Οδηγία 92/43 ΕΟΚ), περιοχές που έχουν ενταχθεί στο πρόγραµµα Corine-Biotopes και περιοχές όπου έχουν χαρακτηρισθεί ως Τοπία Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (Βάση δεδοµένων ΦΙΛΟΤΗΣ, Ε.Μ.Π.). Αναλυτικά, κινούµενοι από δυτικά προς ανατολικά απαντώνται τµήµατα των οριοθετηµένων περιοχών που φαίνονται στον Πίνακα , ανά κατηγορία περιοχής. Πίνακας Προστατευόµενες Οικολογικά ευαίσθητες οριοθετηµένες περιοχές στην ευρύτερη περιοχή του έργου Όνοµα τόπου ΑΣΦΕΝ ΟΥ - ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ ΦΑΡΑΓΓΙ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ - ΑΡΓΟΥΛΙΑΝΟ ΦΑΡΑΓΓΙ - ΟΡΟΠΕ ΙΟ ΜΑΝΙΚΑ ΚΟΥΡΤΑΛΙΩΤΙΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ - ΜΟΝΗ ΠΡΕΒΕΛΗ - ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΖΟΡΟΣ ΑΓΑΘΗ - ΚΕ ΡΟΣ ΚΟΥΡΤΑΛΙΩΤΙΚΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΜΟΝΗ ΠΡΕΒΕΛΗ ΟΡΟΣ ΚΕ ΡΟΣ ΠΡΑΣΙΑΝΟ ΦΑΡΑΓΓΙ - ΠΑΤΣΟΣ - ΣΦΑΚΟΡΥΑΚΟ ΡΕΜΑ - ΠΑΡΑΛΙΑ ΡΕΘΥΜΝΟΥ ΚΑΙ ΕΚΒΟΛΗ ΓΕΡΟΠΟΤΑΜΟΥ Βουνά Ασφέντης, Περισινάκι και Κρυονερίτης Πρέβελη Ρεθύµνης Κωδικός GR * GR ** GR * GR * GR ** GR * GR * AG AG

77 Όνοµα τόπου Όρος Κέδρος Μονή Πρέβελης και Κουρταλιώτικο Φαράγγι Φαράγγι Κοτσυφού Κωδικός AG AT AT ΠΗΓΗ: Βάση εδοµένων Ε.Μ.Π., ΦΙΛΟΤΗΣ Επεξήγηση Κωδικών ΑΤΧΧΧΧΧΧΧ Τοπίο Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους (Βάση δεδοµένων ΕΜΠ). GRXXXXΧΧΧ* Ειδική Ζώνη ιατήρησης ΕΖ (SCA Special Conzervation Area ). GRXXXXΧΧΧ** Ζώνες Ειδικής Προστασίας ΖΕΠ (SPA Special Protection Area) που προστατεύονται επίσης µε την οδηγία 79/409. GRXXXΧΧΧΧ*** Ειδική Ζώνη ιατήρησης (ΕΖ ) που έχει επίσης χαρακτηριστεί και ως ΖΕΠ. ΑGXXXXXXΧ Περιοχές που έχουν ενταχθεί στο πρόγραµµα Corine Biotopes. Πρέπει να σηµειωθεί ότι οι περιοχές αυτές, έχουν συχνά σηµαντικές επικαλύψεις µεταξύ τους, δεδοµένου π.χ. ότι ένα αξιόλογο τοπίο µπορεί ταυτόχρονα να είναι και σηµαντικός βιότοπος. Πλησίον ή εκατέρωθεν του άξονα του έργου καταγράφεται, στα πλαίσια της παρούσας µελέτης, ένας αριθµός προστατευόµενων ή ευαίσθητων περιοχών. Ο όρος ευαίσθητες περιοχές χρησιµοποιείται για µη θεσµοθετηµένα προστατευόµενες περιοχές που περιλαµβάνονται σε κατάλογους βιοτόπων ή οικολογικά σηµαντικών περιοχών ή αξιόλογων τοπίων. Οι οριοθετηµένες περιοχές που βρίσκονται σε σχετική εγγύτητα µε την άµεση περιοχή επιρροής του έργου και οι περιοχές εντός των ορίων των οποίων διέρχεται το έργο, αναλύονται στη συνέχεια. Κουρταλιώτικο φαράγγι Μονή Πρέβελη Ευρύτερη περιοχή (GR * - GR *): Η τοποθεσία, στα νότια της κεντρικής Κρήτης, περιλαµβάνει το φαράγγι και την ευρύτερη περιοχή του Κουρταλιώτη, ενός στενού ποταµού µόνιµης ροής µε χαλικώδη και πετρώδη κοίτη. Ο ποταµός αυτός, αφού διασχίσει το φαράγγι, καταλήγει σε µια µικρή λίµνη υφάλµυρου νερού 10 µέτρα πριν από την θάλασσα, στη µέση µιας αµµώδους παραλίας, βάθους m και µήκους 250 m περίπου. Στο κέντρο του φαραγγιού, σε ένα µικρό φράγµα συγκεντρώνεται το νερό των πηγών του Αγίου Νικολάου. Από το φράγµα αυτό υδρεύονται τα γύρω χωριά. Το φαράγγι του Κουρταλιώτη, συµπεριλαµβανόµενης και της ευρύτερης περιοχής και της εκβολής, είναι µια τοποθεσία σπάνιας και µοναδικής οµορφιάς, µε µια µεγάλη βιοποικιλότητα που της προσδίδουν µια µεγάλη οικολογική και αισθητική αξία στα επίπεδα της Κρήτης και της Μεσογείου. Πιο συγκεκριµένα τα βασικά στοιχεία της ποιότητας και της σπουδαιότητας της περιοχής βασίζονται στα παρακάτω: 77

78 Στο δάσος του φοίνικα που είναι το δεύτερο σε µέγεθος δάσος φοίνικα στην Κρήτη. Επιπλέον ο Phoenix theophrastii είναι το ένα από τα δύο ιθαγενή είδη φοίνικα της Ευρώπης. Στην ποικιλία των βιοτόπων, στους οποίους η βλάστηση έχει καλή δοµή, καλό γενικά επίπεδο διατήρησης, ενώ σε ορισµένα σηµεία πλησιάζει αυτή την κατάσταση της κλίµακας. Ο Κουρταλιώτης ποταµός είναι ένα από τα λίγα υδάτινα συστήµατα στην Κρήτη µε µόνιµη παροχή νερού. Στην παρουσία σηµαντικών ειδών της ορνιθοπανίδας. Ολόκληρη η περιοχή, µαζί µε το παλιό µοναστήρι της Πρέβελης, έχει χαρακτηριστεί ως ιστορική και αρχαιολογική. Το φαράγγι του Κουρταλιώτη είναι µια ελαφρά υποβαθµισµένη περιοχή, µε περιθώρια ανάκαµψης. Η περιοχή πρέπει να κρατηθεί µακριά από δρόµους και µεγάλο αριθµό τουριστών. Η κατασκήνωση πρέπει να απαγορευθεί, ενώ επιβάλλεται η παρουσία φύλακα κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς µήνες. Σοβαροί κίνδυνοι για την περιοχή αποτελούν τα στερεά απόβλητα, η φωτιά, η βόσκηση, καθώς και τα υγρά απόβλητα ελαιοτριβείου που εµφανίστηκαν στα νερά του ποταµού. Πιθανές αναδασώσεις µε δέντρα Ευκαλύπτου και Αλµυρικιών είναι ανεπιθύµητες. Τέλος, το κυνήγι, η άρδευση και η επέκταση των καλλιεργειών πρέπει να είναι υπό συνεχή έλεγχο. Σηµειώνεται πως το υπό µελέτη έργο διέρχεται στα ΒΑ όρια της εν λόγω περιοχής. Ζόρος Αγάθη Κέδρος (GR * - GR *): Η περιοχή βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του Ψηλορείτη (Ίδη) και περιλαµβάνει σχεδόν αποκλειστικά το όρος Κέδρος. Αποτελεί στην πραγµατικότητα ένα κώνο µε την ψηλότερη κορυφή στα m. Περιστοιχίζεται από 15 µικρά χωριά σε υψόµετρο 400 µέχρι 600 m, ενώ δεν υπάρχουν άλλοι µικρότεροι ή µεγαλύτεροι οικισµοί πάνω από την ζώνη αυτή. Το γεωλογικό υπόστρωµα είναι ασβεστολιθικό. Η γενικότερη χλωριδική εικόνα του βουνού έχει ως εξής: κοντοί θάµνοι, φρύγανα και απουσία δενδρωδών µορφών. Φαράγγια και γυµνές βραχώδεις πλαγιές χαρακτηρίζουν το συνολικό τοπίο, ενώ ένα ορεινό µονοπάτι χαρακτηριζόµενο ως Ε4 διασχίζει την περιοχή φθάνοντας σε πολλά από τα υψηλότερα σηµεία της. Η οικολογική σηµασία του όρους είναι στενά συνδεδεµένη µε τη γεωµορφολογία που απορρέει κυρίως από τα ενδηµικά ή σπάνια χλωριδικά στοιχεία του (χασµόφυτα τα περισσότερα) και τις ιδανικές συνθήκες που περιέχει το απότοµο γεωλογικό προφίλ του βουνού στο φώλιασµα πολλών αρπακτικών πουλιών. Σύµφωνα µε το Ειδικό Σχέδιο ιαχείρισης Ορεινού Όγκου Κέδρου (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης, Ενδιαίτηµα Σύµβουλοι ιαχείρισης Αποκατάστασης Οικοσυστηµάτων, Σεπτέµβριος 2001), για τον ορεινό όγκο Κέδρου έχει συνταχθεί Σχέδιο Προεδρικού ιατάγµατος Προστασίας και ιαχείρισης της περιοχής. Ειδικότερα, προτείνονται δύο 78

79 κατηγορίες Ζωνών Προστασίας, Α και Β, καθώς και σχετικές διατάξεις ως προς τις επιτρεπόµενες χρήσεις και δραστηριότητες. Οι ζώνες αυτές παρουσιάζονται στο Σχέδιο Π.5 (Σχέδιο Οικολογικά Ευαίσθητων Προστατευόµενων Περιοχών). Στην Ζώνη Α, Προστασίας της Άγριας Ζωής, περιλαµβάνονται οι σηµαντικότερες περιοχές για τον γυπαετό και τα άλλα αρπακτικά προτεραιότητας (κούρνιες, σπάστρες, φωλιές χρυσαετού, σπιζαετού σε λιθώνες, φαράγγια κ.λ.π.), καθώς και ο οικότοπος προτεραιότητας 4090* (Ορεινά και Μεσογειακά χέρσα εδάφη µε ακανθώδεις θάµνους). Στην Ζώνη Α επιτρέπεται η συντήρηση και βελτίωση νοµίµως υφιστάµενων έργων υποδοµής (εφόσον δεν αποψιλωθούν ή εκχερσωθούν νέες εκτάσεις, δεν αποτίθενται προϊόντα εκσκαφών ή οικοδοµικά υλικά και δεν υποβαθµίζεται το οικοσύστηµα ή στοιχεία αυτού) κατόπιν σύµφωνης γνώµης του Φορέα ιαχείρισης. Η υπόλοιπη έκταση της περιοχής µελέτης αποτελεί την Περιφερειακή Ζώνη Β, η οποία περιλαµβάνει δάση, δασικές εκτάσεις και άλλα φυσικά οικοσυστήµατα. Στην Ζώνη Β επιτρέπονται τα νέα έργα τεχνικής υποδοµής (οδικό δίκτυο κάθε κατηγορίας) µετά την έγκριση Μ.Π.Ε. και µε την σύµφωνη γνώµη του Φορέα ιαχείρισης. Σηµειώνεται ότι το υπό µελέτη έργο δεν διέρχεται εντός των προαναφερόµενων ζωνών. Η περιοχή περιλαµβάνει σηµαντικό αριθµό ειδών και ενδιαιτηµάτων. Συγκεκριµένα στην περιοχή έχουν προσδιορισθεί 9 τύποι οικοτόπων της Οδηγίας 92/43. Η περιοχή θα µπορούσε συνολικά να χαρακτηρισθεί ως χαµηλού βαθµού διατάραξης µε σχετικά πρόσφατες επεµβάσεις, πέραν της υπερβόσκησης, χωρικά εντοπισµένες και θεωρητικά αντιµετωπίσιµες. Η περιοχή µπορεί να φιλοξενήσει τουλάχιστον ένα ζευγάρι Γυπαετού. Ιδιαίτερη σηµαντική κρίνεται η διατήρηση του Γυπαετού που χαρακτηρίζεται (µαζί µε το όρνιο και τον χρυσαετό) ως είδος «οµπρέλας», η διατήρηση του οποίου θα επιφέρει γενικότερη βελτίωση των συνθηκών διατήρησης της βιοποικιλότητας. Πρασιανό φαράγγι Πατσός Σφακορύακο ρέµα Παραλία Ρεθύµνου και εκβολή Γεροποτάµου (GR *): Η περιοχή βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Κρήτης στα νότια και ανατολικά της πόλης του Ρεθύµνου. Περιλαµβάνει τον χείµαρρο "Σφακορύακο ρέµα", τους παραποτάµους του µε τις κοιλάδες που σχηµατίζουν και τα φαράγγια των Πρασών (Πρασιανό) και του Αγίου Αντωνίου Πατσού. Περιβάλλεται από πολλούς λόφους και χαµηλά βουνά, όπως τα Ανγκόλη, Βενή κορυφή, Μαύρου κορυφή και Γάσπαρης. Το παράκτιο τµήµα της περιοχής αρχίζει τρία χιλιόµετρα ανατολικά του Ρεθύµνου και εκτείνεται µέχρι το ακρωτήριο Λιανός Κάβος, περιλαµβάνοντας και µια θαλάσσια έκταση οριζόµενη από την ισοβαθή των 50 µέτρων (ζώνη Ποσειδώνιας). Τελικά, περιλαµβάνει και τον µικρό υγρότοπο του συστήµατος του ποταµού Γεροπόταµου, µια λεπτή λωρίδα γης από το ακρωτήρι Λιανός Κάβος προς το εσωτερικό της νήσου. Η σηµαντικότητα της περιοχής φαίνεται κύρια από την ποικιλία χερσαίων και θαλασσίων βιοτόπων που αυξάνουν αξιοσηµείωτα τη βιοποικιλότητα. 79

80 Η τουριστική ανάπτυξη έχει ήδη επηρεάσει σηµαντικά τις παράλιες περιοχές, όπου ωοτοκεί η Caretta caretta. Επίσης, η υπερβόσκηση, που σε µερικές περιπτώσεις συνοδεύεται από φωτιά, αποτελεί µια αιτία διάβρωσης, υποβάθµισης της µακκίας και των ενδιαιτηµάτων γενικότερα. Η επεκτεινόµενη χρήση του νερού για άρδευση και χρήση στην τουριστική περιοχή µπορεί να περιορίσει την παροχή νερού στο Σφακορύακο και τον Γεροπόταµο, επηρεάζοντας τα συστήµατα των υγροτόπων. Τέλος, το ψάρεµα µε δυναµίτη προκαλεί σοβαρή ζηµιά στους ζωντανούς οργανισµούς του θαλάσσιου τµήµατος της περιοχής. 80

81 6.7. ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ιοικητική διάρθρωση της περιοχής µελέτης Το υπό µελέτη οδικό έργο αναπτύσσεται εξολοκλήρου στο νότιο τµήµα του Νοµού Ρεθύµνης και πιο συγκεκριµένα στη ηµοτική Ενότητα Λάµπης του ήµου Αγίου Βασιλείου, σύµφωνα µε το Πρόγραµµα Καλλικράτης («Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωµένης ιοίκησης», Νόµος υπ αρίθµ. 3852/2010). Στον ακόλουθο πίνακα παρατίθεται η διοικητική διάρθρωση του ήµου Αγίου Βασιλείου, οι ηµοτικές Ενότητες και Τοπικές Κοινότητες του ήµου, καθώς και οι µόνιµοι πληθυσµοί τους σύµφωνα µε την τελευταία απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (2011). Πίνακας ΗΜΟΣ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (Έδρα: Σπήλιον,το) ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΜΠΗΣ Τοπική Κοινότητα Αγίας Γαλήνης 632 Αγία Γαλήνη,η 604 Ξηρόκαµπος,ο 28 Τοπική Κοινότητα Ακουµίων 509 Ακούµια,τα 344 Βρύσαι,αι 84 Τριόπετρα,η 81 Τοπική Κοινότητα Αρδάκτου 153 Αγία Παρασκευή,η 13 Ακτούντα,τα 74 Άρδακτος,ο 32 Βάτος,ο 34 Τοπική Κοινότητα ριµίσκου 32 ρίµισκος,η 32 Τοπική Κοινότητα Καρινών 191 Καρίναι,αι 191 Τοπική Κοινότητα Κεντροχωρίου 79 Κεντροχώριον,το 39 Πλατανές,ο 40 Τοπική Κοινότητα Κεραµέ 153 Αγαλιανός,ο 19 Αγία Φωτεινή,η 5 Κεραµές,ο 129 Τοπική Κοινότητα Κισσού 148 Κισσός,ο 48 Κισσού Κάµπος,ο 100 Τοπική Κοινότητα Κρύας Βρύσης 134 Κρύα Βρύση,η 84 Νέα Κρύα Βρύση,η 50 Τοπική Κοινότητα Λαµπινής 116 Λαµπινή,η 116 Τοπική Κοινότητα Μελάµπων 605 Άγιος Γεώργιος,ο 14 81

82 Μέλαµπες,αι 591 Τοπική Κοινότητα Μουρνές 176 Μουρνέ,η 176 Τοπική Κοινότητα Μυξόρρουµα 371 Αγία Πελαγία,η 90 Άνω Μυξόρρουµα,το 210 Μυξόρρουµα,το 14 Φρατίον,το 57 Τοπική Κοινότητα Ορνές 20 Ορνέ,η 20 Τοπική Κοινότητα Σακτουρίων 218 Άγιος Παύλος,ο 27 Κάτω Σακτούρια,τα 42 Παξιµάδια δύο,τα (νησίς) 0 Παξιµάδια ένα,τα (νησίς) 0 Σακτούρια,τα 149 Τοπική Κοινότητα Σπηλίου 624 αριβιανά,τα 60 Σπήλιον,το 564 ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΟΙΝΙΚΑ Τοπική Κοινότητα Αγίου Βασιλείου 130 Άγιος Βασίλειος,ο 130 Τοπική Κοινότητα Αγίου Ιωάννου Αγίου Βασιλείου 234 Άγιος Ιωάννης,ο 74 Καλή Συκέα,η 113 Κάνεβος,η 47 Τοπική Κοινότητα Αγκουσελιανών 272 Αγκουσελιανά,τα 213 Παλαιόλουτρα,τα 59 Τοπική Κοινότητα Ασωµάτου 232 Ασώµατος,ο 230 Κάτω Μονή Πρέβελη,η 0 Πίσω Μονή Πρέβελη,η 2 Τοπική Κοινότητα Κοξαρές 404 Ατσιπάδες,αι 31 Κατσογρίδα,η 16 Κοξαρέ,η 225 Παλέ,η 132 Τοπική Κοινότητα Λευκογείων 363 Αµµούδι,το 2 Γιαννιού,το 60 Λευκόγεια,τα 283 Σχοινάρια,τα 18 Τοπική Κοινότητα Μαριού 339 αµνόνι,το 11 Μαριού,το 303 Παλαιά Ταβέρνα,η 25 Τοπική Κοινότητα Μύρθιου 488 Καλυψώ,η 0 Κάµπος,ο 70 Κόκκινα Χωράφια,τα 5 Μυρθιανός Πλακιάς,ο 182 Μύρθιος,η 203 Φοίνιξ,ο 28 82

83 Τοπική Κοινότητα Ροδακίνου 264 Άνω Ροδάκινον,το 106 Κάτω Ροδάκινον,το 117 Κόρακας,ο 11 Πολύριζος,η 30 Τοπική Κοινότητα Σελλίων 540 Πλακιάς,ο 143 Σελλία,τα 316 Σούδα,η 81 Οι ανωτέρω ηµοτικές Ενότητες και Κοινότητες του ήµου Αγίου Βασιλείου συνιστούν την άµεση περιοχή µελέτης, υπό την έννοια ότι το ανθρωπογενές περιβάλλον των οικισµών που την αποτελούν, επηρεάζεται άµεσα από την κατασκευή και λειτουργία του υπό µελέτη έργου. Βεβαίως το έργο του Ν.Ο.Α.Κ. στην πλήρη του ανάπτυξη έχει σπουδαίο υπερτοπικό χαρακτήρα, αφού αφορά έναν από τους βασικούς οδικούς άξονες της Κρήτης, η υλοποίηση του οποίου είναι ύψιστης σηµασίας για τη µεταφορική λειτουργία του νησιού. Ως εκ τούτου το σύνολο του νοµού Ρεθύµνης µπορεί να θεωρηθεί ως η ευρύτερη περιοχή επιρροής του έργου ηµογραφικά χαρακτηριστικά και πληθυσµιακή εξέλιξη της περιοχής µελέτης Ο νοµός Ρεθύµνης είναι ο λιγότερο ανεπτυγµένος από τους τέσσερις νοµούς της Κρήτης. Οι βασικοί παράγοντες της καθυστέρησης στην ανάπτυξη του νοµού ήταν: α) η απουσία ενός µεγάλου αστικού κέντρου σε σύγκριση µε τους όµορους Νοµούς Ηρακλείου και Χανίων, µε αποτέλεσµα η µεταναστευτική τάση που παρατηρήθηκε µετά την δεκαετία του 50 να τροφοδοτήσει κατά κύριο λόγο το Ηράκλειο και τα Χανιά, β) η έλλειψη µεταφορικής υποδοµής σύνδεσης µε την ηπειρωτική χώρα (απουσία αεροδροµίου, αλλά και λιµανιού σε ότι αφορά στη σύνδεση µε τον Πειραιά), γεγονός που µείωσε στο νοµό τον δυναµισµό των κλάδων, στους οποίους βασίστηκε η ανάπτυξη της υπόλοιπης Κρήτης κατά τα τελευταία 30 χρόνια: του τουρισµού και της εντατικής γεωργίας (θερµοκήπια, οπωροκηπευτικά) και γ) το µειωµένο ποσοστό πεδινών εκτάσεων και άµεσα αξιοποιήσιµου υδατικού δυναµικού επέδρασαν επίσης αρνητικά στην ανάπτυξη της γεωργίας. Ωστόσο, από τα τέλη της δεκαετίας του 70 ο νοµός εµφανίζει σαφείς τάσεις ανάκαµψης, µε κινητήρια δύναµη τον τουρισµό. Χαρακτηριστικά αναφέρουµε πως, ενώ η πορεία του πληθυσµού ήταν φθίνουσα µέχρι το 1971, παρουσιάζει εν συνεχεία σταθερά αυξητικές τάσεις όπως φαίνεται και στον Πίνακα που ακολουθεί: 83

84 Πίνακας : Συγκριτικά πληθυσµιακά στοιχεία Νοµού Ρεθύµνης Πληθυσµός Νοµός Ρεθύµνου Περιφέρεια Κρήτης Πηγή : Ε.Σ.Υ.Ε. Ο πληθυσµός των κατοίκων του νοµού (απογραφή 2001) κατανέµεται ως εξής: - αγροτικός πληθυσµός κάτοικοι και - αστικός πληθυσµός κάτοικοι. Ειδικότερα, το νότιο τµήµα του νοµού (στο οποίο αναπτύσσεται κυρίως το υπό µελέτη έργο) χαρακτηρίζεται από έντονη και συνεχιζόµενη, µέχρι τουλάχιστον το 1981, αποδυνάµωση. Βέβαια την ίδια περίοδο όλες οι επαρχίες του νοµού χάνουν πληθυσµό και η µόνη περιοχή που παρουσιάζει πληθυσµιακή αύξηση είναι η πόλη του Ρεθύµνου. Ωστόσο στο πλαίσιο αυτό, που ουσιαστικά ισοδυναµεί µε µια ενδονοµαρχιακή µετακίνηση από τον αγροτικό προς τον αστικό χώρο, η περιοχή µελέτης χαρακτηρίζεται από µείωση µεγαλύτερη από το µέσο όρο. Στη συνέχεια και µετά το 1981 οι προηγούµενες τάσεις διαφοροποιούνται, µε αποτέλεσµα τη σταδιακή αύξηση του πληθυσµού των οικισµών της περιοχής µελέτης, µε µεγαλύτερη αυτή των νότιων παραλιακών οικισµών, όπως η Αγία Γαλήνη και ο Μύρθιος. Οι τάσεις αυτές πάντως δείχνουν κατά την τελευταία απογραφή του 2011 να αντιστρέφονται εκ νέου. Η σηµερινή κατάσταση του οικιστικού δικτύου της περιοχής µελέτης χαρακτηρίζεται από τα εξής: α) οι οικισµοί είναι µικροί και στο σύνολο τους κάτω των κατοίκων, β) τα αγροτικά κέντρα δεν είναι δυναµικά και δεν λειτουργούν στη συντριπτική πλειοψηφία τους ούτε ως πόλοι ανάπτυξης, ούτε ως κέντρα υπηρεσιών, και γ) οι περισσότεροι οικισµοί βρίσκονται σε σχετικά µεγάλη απόσταση από τις ακτές. Εξαίρεση αποτελούν ο Πλακιάς και η Αγία Γαλήνη, οι οποίοι είναι οι µόνοι παραθαλάσσιοι οικισµοί στην περιοχή µελέτης και δεν είναι τυχαίο ότι αποτελούν τους δύο πυρήνες τουριστικής ανάπτυξης στα νότια του νοµού. Για τους οικισµούς στην ευρυτερή περιοχή του έργου έχει συνταχθεί ο Πίνακας , όπου φαίνεται η πληθυσµιακή εξέλιξη µεταξύ των τριών τελευταίων απογραφών της Ε.Σ.Υ.Ε. από το 1991 έως το Συγκεκριµένα παρουσιάζεται ο µόνιµος πληθυσµός των ηµοτικών Ενοτήτων και Κοινοτήτων του ήµου Αγίου Βασιλείου για τις προαναφερθείσες απογραφές και υπολογίζεται ο Μέσος Ετήσιος Ρυθµός Μεταβολής (Μ.Ε.Ρ.Μ.) του πληθυσµού τους σε ποσοστό επί τοις εκατό (%) για την τελευταία δεκαετία

85 Πίνακας : Πληθυσµιακή εξέλιξη ήµοτικών Ενοτήτων & Κοινοτήτων ήµου Αγίου Βασιλείου Απογραφή 1991 Απογραφή 2001 Απογραφή 2011 Μόνιµος Πληθυσµός ηµοτικών ιαµερισµάτων περιοχής µελέτης Συνολικός πληθυσµός αντίστοιχου δήµου Μόνιµος Πληθυσµός ηµοτικών ιαµερισµάτων περιοχής µελέτης Συνολικός πληθυσµός αντίστοιχου δήµου Μόνιµος Πληθυσµός ηµοτικών ιαµερισµάτων περιοχής µελέτης Συνολικός πληθυσµός αντίστοιχου δήµου Μ.Ε.Ρ.Μ πληθυσµού ηµοτικών ιαµερισµάτων περιοχής µελέτης Μ.Ε.Ρ.Μ πληθυσµού αντίστοιχου δήµου / δηµ. ενότητας ΗΜ. ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΜΠΗΣ Σπηλίου Ακουµίων Αρδάκτου Κεντροχωρίου Κεραµέ Κισσού Κρύας Βρύσης Λαµπινής Μελάµπων Αγίας Γαλήνης Μουρνές Μυξόρρουµα Ορνές Σακτουρίων ριµίσκου Καρινών ΗΜ. ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΟΙΝΙΚΑ

86 ..Σελλίων Αγίου Βασιλείου Αγίου Ιωάννου Αγκουσελιανών Ασωµάτου Κοξαρές Λευκογείων Μαριού Μύρθιου Ροδακίνου ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

87 Από τα στοιχεία του Πίνακα διαπιστώνεται ότι στους οικισµούς του ήµου Αγίου Βασιλείου όπου αναπτύσσεται το έργο, η πληθυσµιακή εξέλιξη ως Μ.Ε.Ρ.Μ. µεταξύ των δύο απογραφών κινείται σε ποσοστά σχεδόν µηδενικά ή συνήθως αρνητικά σε αρκετούς φθίνοντες αγροτικούς οικισµούς. Ο γενικός Μ.Ε.Ρ.Μ. είναι αρνητικός (-1,5 % περίπου) όταν, όπως έχει προαναφερθεί, τόσο ο πληθυσµός του Νοµού Ρεθύµνης όσο και της Κρήτης γενικότερα παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, γεγονός που προφανώς οφείλεται σε ενδονοµαρχιακές µετακινήσεις προς τα µεγαλύτερα αστικά κέντρα και κυρίως προς την πόλη του Ρεθύµνου. Στον επόµενο πίνακα παρατίθεται η κατανοµή του πληθυσµού ανά οµάδες ηλικιών και φύλο στον ήµο Αγίου Βασιλείου, όπου αναπτύσσεται το έργο και ακολουθεί γράφηµα πυραµίδας ηλικιών για την ίδια περιοχή. Από τα δύο αυτά στοιχεία προκύπτει ότι το παραγωγικό τµήµα του πληθυσµού (ηλικίες ετών) απότελεί το 57 % περίπου του πληθυσµού της περιοχής µελέτης, ποσοστό ανάλογο µε αυτό του συνόλου του Νοµού (58,5 %). ΗΜΟΣ ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ (ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΜΕΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΝΟΜΟΥ ΡΕΘΥΜΝΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ) Άρρενες Θήλεις Σύνολο Άρρενες Θήλεις Σύνολο 0-9 ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών και άνω Πίνακας : Κατανοµή του πληθυσµού ανά οµάδες ηλικιών 87

88 Άρρενες Θήλεις ετών ετών ετών ετών ετών ετών ετών 80 & άνω Εικόνα 6.7. Κατανοµή πληθυσµού κατά οµάδες ηλικιών και φύλο Βασικές οικονοµικές δραστηριότητες στην περιοχή µελέτης Ο Νοµός Ρεθύµνης στον οποίο αναπτύσσεται το µελετώµενο έργο, έχει κατά κεφαλήν προϊόν 4 εκατ. δραχµές και κατατάσσεται 18ος µε βάση το κριτήριο αυτό µε 97% του µέσου όρου της Ελλάδας το 2001 (75% του µέσου όρου της Ε.Ε. των 25 µελών). Παράγει το 0,7% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της χώρας, από το οποίο το 74% προέρχεται από την παροχή υπηρεσιών. Ανά 100 κατοίκους αναλογούν 22 αυτοκίνητα (µέσος όρος χώρας 31 το 2001) και 1 νέα κατοικία. Οι πωλήσεις νέων αυτοκινήτων το 2003 αυξήθηκαν κατά 5% (έναντι του 0,8% του συνόλου της χώρας). Με 2,1 εκατ. διανυκτερεύσεις αλλοδαπών το 2000 κατατάσσεται 6ος νοµός της Ελλάδος µε 28 διανυκτερεύσεις να αναλογούν σε κάθε κάτοικο. Είναι η 2η ελαιοπαραγωγός περιοχή ελαιολάδου µε 11% της συνολικής παραγωγής της χώρας το Ακολουθούν τα οικονοµικά χαρακτηριστικά του συνόλου των οικισµών που απαρτίζουν την περιοχή µελέτης. Αρχικά, για τον προσδιορισµό των οικονοµικών δραστηριοτήτων της περιοχής του έργου, συντάχθηκε ο Πίνακας όπου φαίνεται η απασχόληση του πληθυσµού ανά τοµέα. Ο κατωτέρω πίνακας συντάχθηκε µε βάση τις ακόλουθες κατηγορίες απασχόλησης: - Κατηγορία Α (πρωτογενής τοµέας): Γεωργία, Κτηνοτροφία, Αλιεία, άση, Θήρα, - Κατηγορία Β (δευτερογενής τοµέας): Βιοµηχανία - Βιοτεχνία, Ηλεκτρισµός, Φωταέριο, Ατµός, Ύδρευση, Οικοδοµήσεις και ηµόσια Έργα 88

89 - Κατηγορία Γ (τριτογενής τοµέας): Εµπόριο, Εστιατόρια, Ξενοδοχεία, Μεταφορές, Αποθηκεύσεις, Επικοινωνίες, Τράπεζες, Ασφάλειες, ιεκπεραιώσεις υποθέσεων και Λοιπές Υπηρεσίες Χωρικές ενότητες ΗΜΟΣ ΛΑΜΠΗΣ ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ Ο ι κ ο ν ο µ ι κ ώ ς ε ν ε ρ γ ο ί Οικονο- µικώς µη ενεργοί Σύνολο Απασχολούµενοι Α ν ε ρ γ ο ι Σύνολο Πρωτογενής Τοµέας ευτερογενής Τοµέας Τριτογενής Τοµέας εν δήλωσαν Σύνολο..Σπηλίου Ακουµίων Αρδάκτου Κεντροχωρίου Κεραµέ Κισσού Κρύας Βρύσης Λαµπινής Μελάµπων Αγίας Γαλήνης Μουρνές Μυξόρρουµα Ορνές Σακτουρίων ΗΜΟΣ ΦΟΙΝΙΚΑ..Σελλίων Αγίου Βασιλείου Αγίου Ιωάννου Αγίου Βασιλείου..Αγκουσελιανών Ασωµάτου Κοξαρές Λευκογείων Μαριού Μύρθιου Ροδακίνου ΣΥΝΟΛΟ ΠΕΡΙΟΧΗΣ Πίνακας : Απασχόληση του πληθυσµού της περιοχής µελέτης Από τον ανωτέρω Πίνακα προκύπτουν και τα ποσοστά των απασχολουµένων στους αντίστοιχους τοµείς, καθώς και τα ποσοστά των ανέργων. Προκύπτει ότι στην περιοχή της µελέτης είναι υψηλότερο το ποσοστό των απασχολουµένων στον τριτογενή τοµέα έναντι αυτών στον πρωτογενή και δευτερογενή, καθώς επίσης εµφανίζεται κι ένα ποσοστό ανέργων περί του 10%. Αναλυτικά ακολουθεί ο Πίνακας και η Εικόνα 6.8 όπου εµφανίζονται τα ποσοστά του πληθυσµού ανά τοµέα απασχόλησης: 89

90 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟ ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ % ποσοστό απασχολουµένων στον πρωτογενή τοµέα έναντι των οικονοµικά ενεργών % ποσοστό απασχολουµένων στον ευτερογενή τοµέα έναντι των οικονοµικά ενεργών % ποσοστό απασχολουµένων στον τριτογενή τοµέα έναντι των οικονοµικά ενεργών % ποσοστό ανέργων έναντι των οικονοµικά ενεργών 33,9 10,3 40,4 10,3 Πίνακας : Ποσοστά (%) των απασχολούµενων έναντι του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού 5% 10% 34% Πρωτογενής Τοµέας ευτερογενής Τοµέας Τριτογενής Τοµέας εν δήλωσαν 41% 10% Άνεργοι Εικόνα 6.8. Ποσοστά (%) του οικονοµικά ενεργού πληθυσµού ανά τοµέα απασχόλησης Πρωτογενής τοµέας. Η κατανοµή των γεωργικών εκτάσεων ανά ηµοτικό ιαµέρισµα της περιοχής µελέτης παρατίθεται στο παράρτηµα της παρούσας µελέτης. Από αυτήν προκύπτει ο κατωτέρω Πίνακας και το διάγραµµα της Εικόνας 6.9, όπου παρουσιάζονται οι συνολικές εκτάσεις ανά κατηγορία (σε στρέµµατα), καθώς και το αντίστοιχο διάγραµµα µε την κατανοµή αυτών στην περιοχή του έργου. ΕΤΗΣΙΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ,80 ΕΝ ΡΩ ΕΙΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ,80 ΑΜΠΕΛΟΙ ΚΑΙ ΣΤΑΦΙ ΑΜΠΕΛΟΙ 3.258,40 ΜΟΝΙΜΑ ΛΙΒΑ ΙΑ ΚΑΙ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ,80 ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣ 3.286,00 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟΙ ΛΑΧΑΝΟΚΗΠΟΙ 894,20 ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΤΑΣΕΩΝ ,00 Πίνακας : ιάρθρωση γεωργικής γης (εκτάσεις σε στρέµµατα) 90

91 49,4 2,1 0,6 2,1 11,0 34,9 Ετήσιες καλλιέργειες ενδρώδεις καλλιέργειες Αµπέλια & Σταφιδάµπελα Μόνιµα λιβάδια & βοσκότοποι Αγραναπαύσεις Οικογενειακοί λαχανόκηποι Εικόνα 6.9. Ποσοστιαία (%) διάρθρωση της γεωργικής γης στη περιοχή µελέτης Χαρακτηριστικό της περιοχής του έργου είναι ότι υπερτερούν σηµαντικά οι βοσκότοποι και οι λιβαδικές εκτάσεις. Οι δενδρώδεις καλλιέργειες αποτελούν τις κυριότερες καλλιέργειες στην περιοχή µελέτης (όπως και στο σύνολο της Κρήτης). Αντίστοιχα στοιχεία που αφορούν στο ζωικό κεφάλαιο της ευρύτερης περιοχής του έργου, παρατίθενται επίσης στο σχετικό παράρτηµα της παρούσας µελέτης. Από αυτά προκύπτει ο κατωτέρω Πίνακας , όπου φαίνεται το ζωϊκό κεφάλαιο στο ήµο Αγίου Βάσιλείου όπου αναπτύσσεται το εξεταζόµενο έργο. ΒΟΟΕΙ Η 31 ΠΡΟΒΑΤΟΕΙ Η ΑΙΓΕΣ ΧΟΙΡΟΙ 553 ΙΠΠΟΕΙ Η ΚΑΙ ΟΝΟΙ 223 ΚΟΥΝΕΛΙΑ ΠΟΥΛΕΡΙΚΑ ΚΥΨΕΛΕΣ ΜΕΛΙΣΣΩΝ Πίνακας : Ζωικό κεφάλαιο Ακολούθως παρατίθεται στον Πίνακα η αγροτική παραγωγή (σε τόνους) για το σύνολο του Νοµού Ρεθύµνης, όπως προκύπτει από την απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε. του έτους

92 Νοµός Ρεθύµνης % Συνόλου Ελλάδος Αροτραίες καλλιέργειες Βρώσιµα όσπρια Βιοµηχανικά φυτά Κτηνοτροφικά φυτά Λαχανικά Μούστος Επιτραπέζια σταφύλια Σταφίδα κορινθιακή Σουλτανίνα Αµπελουργικά προϊόντα Λεµόνια Πορτοκάλια Μανταρίνια Αχλάδια Μήλα Ροδάκινα Βερύκοκα Κεράσια Αµύγδαλα Καρύδια Βρώσιµες ελιές Ελιές ελαιοποιήσεως Ελαιόλαδο ενδροκοµικά προϊόντα Πίνακας : Παραγωγή αγροτικών προϊόντων (σε τόνους) Οµοίως στον κατωτέρω Πίνακα παρουσιάζονται τα κτηνοτροφικά προϊόντα (σε τόνους) για το σύνολο του Νοµού Ρεθύµνης, σύµφωνα µε την απογραφή της Ε.Σ.Υ.Ε. του έτους Νοµός Ρεθύµνης % Συνόλου Ελλάδος Γάλα Κρέας (ζώων και πουλερικών) Τυρί Βούτυρο Λίπος Μαλλί προβάτων Μέλι Αυγά (χιλιάδες τεµάχια) Ψάρια (εσωτ. Υδάτων) Πίνακας : Παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων (σε τόνους) 92

93 ευτερογενής τοµέας & Τριτογενής τοµέας. Από στοιχεία που προέρχονται από το µητρώο επιχειρήσεων της Ε.Σ.Υ.Ε., για το έτος 2002 (σε πρωτοβάθµια ανάλυση µε παράθεση του αντίστοιχου κωδικού) έχουν καταγραφεί οι δραστηριότητες του δευτερογενούς και τριτογενούς τοµέα και συγκεκριµένα ο αριθµός καταστηµάτων και η Μέση Ετήσια Απασχόληση (ΜΕΑ) των καταστηµάτων αυτών για τις δύο ηµοτικές Ενότητες (Λάµπης και Φοίνικα) του ήµου Αγίου Βάσιλείου, όπου αναπτύσσεται το οδικό έργο. ιευκρινίζεται ότι η µέση ετήσια απασχόληση είναι ο αριθµός των απασχολουµένων υπαλλήλων στις επιχειρήσεις εκάστου τύπου ανά έτος, διαιρούµενος µε τον αριθµό των µηνών. Συνεπώς, σε επιχειρήσεις που οι δραστηριότητες τους έχουν έντονο εποχικό χαρακτήρα, δραστηριότητα ή / και αυτοαπασχόληση, λειτουργούν δηλαδή µόνο από τους ιδιοκτήτες, ο αριθµός ΜΕΑ παρουσιάζεται σχετικά µικρός. Όταν ο αριθµός των επιχειρήσεων είναι µικρότερος ή ίσος των τριών, το στοιχείο αυτό δεν δίδεται για λόγους εµπιστευτικότητας και αναγράφεται ως 0. ΚΩ. ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΛΑΜΠΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΡ. ΕΠΙΧ. ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΣΤ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ζ ΧΟΝ ΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Η ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ Θ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 17 5 Ι ΕΝ ΙΑΜΕΣΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1 0 Κ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ, ΕΚΜΙΣΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ MEA 15 2 Μ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 1 0 Ν ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ 1 0 Ξ ΑΛΛΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ Ή ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΚΩ. ΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΦΟΙΝΙΚΑ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΡ. ΕΠΙΧ. ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΕΣ ΣΤ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ Ζ ΧΟΝ ΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΕΠΙΣΚΕΥΗ ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΩΝ Η ΞΕΝΟ ΟΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ Θ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ, ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ 5 3 Κ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ, ΕΚΜΙΣΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ MEA

94 Λ ΗΜΟΣΙΑ ΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ ΚΟΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 1 0 Μ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗ 2 0 Ν ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ 1 0 Ξ ΑΛΛΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ Ή ΑΤΟΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ 22 6 Πίνακας : Κλαδική διάρθρωση των δραστηριοτήτων του ευτερογενούς και του Τριτογενούς Τοµέα Από τον Πίνακα είναι εµφανής η έντονη τουριστική δραστηριότητα του ήµου, µε τη ηµοτική Ενότητα Λάµπης (Αγ. Γαλήνη) να παρουσιάζει 199 επιχειρήσεις της κατηγορίας «Ξενοδοχεία και Εστιατόρια» (σε αντίστοιχο µόνιµο πληθυσµό κατοίκων περίπου) και την ηµοτική Ενότητα Φοίνικα (.. Σελλιών Πλακιάς) µε 186 επιχειρήσεις, (σε αντίστοιχο µόνιµο πληθυσµό κατοίκων περίπου). Σηµαντική εµφανίζεται επίσης η παρουσία επιχειρήσεων λιανικού και χονδρικού εµπορίου (104 και 53 αντίστοιχα), οι «κατασκευές», καθώς και οι επιχειρήσεις της κατηγορίας «Μεταποιητικές Βιοµηχανίες», µε κυριότερο είδος τις βιοµηχανίες τροφίµων και ποτών (29 και 20 αντίστοιχα). 94

95 6.8. ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Χρήσεις γης ευρύτερης περιοχής µελέτης O χαρακτηρισµός και το αντίστοιχο εµβαδόν των εκτάσεων στην περιοχή µελέτης εµφανίζεται στον ακόλουθο πίνακα που έχει συνταχθεί µε βάση τα αντίστοιχα στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. κατά την απογραφή του 1991 (ακολουθώντας την παλαιά υποδιαίρεση σε δήµους και κοινότητες). Συγκεκριµένα καταγράφονται οι χρήσεις γης ανά Κοινότητα και για το σύνολο της περιοχής µελέτης, ενώ παρατίθενται και τα αντίστοιχα µεγέθη για ολόκληρο το Νοµό Ρεθύµνης. ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΜΟΡΦΗ ΑΝΑΓΛΥ ΦΟΥ ΤΟΥ Ε ΑΦΟΥΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΤΑ ΣΕΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡ ΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΝ/ΣΕΙΣ ΒΟΣΚΟΤΟ ΠΟΙ ΚΟΙΝΟ ΤΙΚΟΙ Ή ΗΜΟΤΙ ΚΟΙ ΒΟΣΚΟΤΟ ΠΟΙ Ι ΙΩΤΙ ΚΟΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΑΣΗ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟ ΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑ ΝΟΥΝ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ( ΡΟΜΟΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΚΛΠ.) ΑΛΛΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Κ.ΑΓΙΑΣ ΓΑΛΗΝΗΣ Π 11,8 4,5 0,0 4,1 2,5 0,2 0,5 0.0 Κ.ΑΓΙΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Η 5,9 1,6 0,0 4,0 0,0 0 0,2 0,0 Κ.ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ Ο 18,8 3,2 1,8 13,6 0,0 0,1 0,2 0,0 Κ.ΑΓΚΟΥΣΕΛΙΑΝΩΝ Ο 10,3 6,8 0,5 2,7 0,0 0,1 0,3 0,0 Κ.ΑΚΟΥΜΙΩΝ Ο 28,2 9,1 10,1 8,3 0,0 0,2 0,6 0,0 Κ.ΑΡ ΑΚΤΟΥ Ο 15,4 3,8 6,0 5,0 0,0 0,0 0,7 0,0 Κ.ΑΣΩΜΑΤΟΥ Ο 18,6 2,3 7,9 8,1 0,0 0,2 0,2 0,0 Κ.ΚΕΝΤΡΟΧΩΡΙΟΥ Ο 13,8 2,5 6,7 4,5 0,0 0,0 0,1 0,0 Κ.ΚΕΡΑΜΕ Ο 13,8 5,1 1,3 6,7 0,0 0,3 0,4 0,0 Κ.ΚΙΣΣΟΥ Ο 5,2 2,8 0,4 1,2 0,6 0,0 0,2 0,0 Κ.ΚΟΞΑΡΕΣ Ο 15,3 5,6 2,2 7,2 0,0 0,1 0,3 0,0 Κ.ΚΡΥΑΣ ΒΡΥΣΗΣ Ο 17,3 5,7 6,5 4,4 0,0 0,0 0,7 0,0 Κ.ΛΑΜΠΙΝΗΣ Η 5,3 2,3 1,8 1,1 0,0 0,0 0,1 0,0 Κ.ΛΕΥΚΟΓΕΙΩΝ Η 10,3 3,8 2,5 3,3 0,0 0,1 0,2 0,4 Κ.ΜΑΡΙΟΥ Η 7,4 2,6 2,4 2,3 0,0 0,1 0,1 0,0 Κ.ΜΕΛΑΜΠΩΝ Ο 29,6 17,4 0,0 10,8 0,0 0,0 1,4 0,0 Κ.ΜΟΥΡΝΕΣ Η 11,2 4,0 2,2 4,7 0,0 0,1 0,2 0,0 Κ.ΜΥΞΟΡΡΟΥΜΑ Η 7,1 5,9 0,0 0,8 0,0 0,1 0,3 0,0 Κ.ΜΥΡΘΙΟΥ Η 8,3 4,0 3,0 0,6 0,0 0,1 0,2 0,4 Κ.ΟΡΝΕΣ Ο 3,1 1,0 0,0 2,0 0,0 0,0 0,1 0,0 Κ.ΡΟ ΑΚΙΝΟΥ Ο 29,6 2,4 22,0 4,9 0,0 0,1 0,3 0,0 Κ.ΣΑΚΤΟΥΡΙΩΝ Ο 19,0 8,1 0,0 10,2 0,0 0,5 0,2 0,0 95

96 ΧΩΡΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΜΟΡΦΗ ΑΝΑΓΛΥ ΦΟΥ ΤΟΥ Ε ΑΦΟΥΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΚΤΑ ΣΕΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡ ΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΝ/ΣΕΙΣ ΒΟΣΚΟΤΟ ΠΟΙ ΚΟΙΝΟ ΤΙΚΟΙ Ή ΗΜΟΤΙ ΚΟΙ ΒΟΣΚΟΤΟ ΠΟΙ Ι ΙΩΤΙ ΚΟΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΑΣΗ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟ ΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑ ΝΟΥΝ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ( ΡΟΜΟΙ ΠΛΑΤΕΙΕΣ ΚΛΠ.) ΑΛΛΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Κ.ΣΕΛΛΙΩΝ Ο 13,8 6,0 0,2 7,2 0,0 0,1 0,3 0,1 Κ.ΣΠΗΛΙΟΥ Ο 15,7 5,1 4,2 5,5 0,0 0,2 0,6 0,2 ΣΥΝ. ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΝΟΜΟΥ Ν. ΡΕΘΥΜΝΗΣ 334,8 115,6 81,7 123,2 3,1 2,6 8,4 1, ,7 336,2 594,8 17,2 10,5 39,1 3,6 Πίνακας : Χρήσεις γης (σε χιλιάδες στρέµµατα) της περιοχής του έργου Παρατηρείται ότι υπερτερούν οι βοσκότοποι (κοινοτικοί, δηµοτικοί ή ιδιωτικοί) καταλαµβάνοντας το 61 % περίπου του συνόλου των εκτάσεων της περιοχής µελέτης (των 335 χιλιάδων στρεµµάτων), ενώ οι καλλιεργούµενες εκτάσεις καταλαµβάνουν αντίστοιχα το ποσοστό του 35 % περίπου. Συγκρίνοντας στον ανωτέρω Πίνακα τα ποσοστά των διαφόρων χρήσεων γης της περιοχής µελέτης µε τα αντίστοιχα του συνόλου των εκτάσεων του Νοµού Ρεθύµνης (1496 χιλιάδων στρεµµάτων) παρατηρούµε ότι σχεδόν ταυτίζονται, η κατανοµή δηλαδή του είδους των εκτάσεων στην περιοχή µελέτης είναι απόλυτα αντιπροσωπευτική αυτής που ισχύει στο σύνολο του νοµού. Τα ποσοστά για όλες τις κατηγορίες χρήσεων γης στην περιοχή φαίνονται στον Πίνακα και στην Εικόνα 6.10 που παρατίθενται ακολούθως: Εκτάσεις (χιλ. στρέµµατα) Ποσοστό (%) ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣ 115,6 34,4 ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ Ή ΗΜΟΤΙΚΟΙ 81,7 24,3 ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ Ι ΙΩΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ 123,2 36,7 ΑΣΗ 3,1 0,9 ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ 2,6 0,8 ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ 8,4 2,5 ΑΛΛΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ 1,1 0,3 Πίνακας : Ποσοστά (%) των χρήσεων γης στην περιοχή του έργου 96

97 ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΓΡΑΝΑΠΑΥΣΕΙΣ 37% 1% 1% 3% 0% 34% ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΙ Ή ΗΜΟΤΙΚΟΙ ΒΟΣΚΟΤΟΠΟΙ Ι ΙΩΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΑΣΗ 24% ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΠΟ ΝΕΡΑ ΕΚΤΑΣΕΙΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΑΛΛΕΣ ΕΚΤΑΣΕΙΣ Εικόνα Ποσοστιαία (%) κατανοµή των χρήσεων γης στη περιοχή µελέτης Νοµικό καθεστώς χρήσεων γης περιοχής µελέτης Όπως έχει προαναφερθεί, η περιοχή του έργου ανήκει διοικητικά στην.ε. Λάµπης του ήµου Αγ. Βασιλείου, Π.Ε. Ρεθύµνης Η περιοχής µελέτης και η ευρύτερη περιοχή του έργου (όπως και όλη η Περιφέρεια Κρήτης) υπόκειται στο εγκεκριµένο «Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφερείας Κρήτης» µε την Απόφαση αρ του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. (ΦΕΚ 1486/Β / ). Υπόκειται επίσης στην Απόφαση του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. αρ /9918 έγκρισης γενικών κατευθύνσεων ειδικά ρυθµιζόµενης πολεοδοµικής δραστηριότητας (ΠΕΡΠΟ) (ΦΕΚ 1003/Β / ). Υπόκειται τέλος στο Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π.) ήµου ήµου Λάµπης Νοµού Ρεθύµνης, Σηµερα ηµοτικής Ενότητας ήµου Αγ. Βασιλείου (ΦΕΚ 161/Α.Α.Π./ ) Στο ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π., ορίζονται Πολεοδοµικές Ενότητες. Η άµεση περιοχή του έργου υπάγεται κυρίως στην Π.Ε.1 της οποίας κέντρο είναι ο οικισµός Σπήλι, οικιστικό κέντρο 3ου επιπέδου που αποτελεί το κέντρο εξυπηρετήσεων διοικητικού χαρακτήρα, του εµπορίου και των υπηρεσιών. Περιλαµβάνει τις Τ.Κ. Σπηλίου, Καρινών, Λαµπινής, Μυξόρρουµα, Μουρνέ και Κισσού. Στην άµεση περιοχή της νέας οδού βρίσκονται µία θεσµοθετηµένη δασική έκταση (ΠΕΠ - Α) βόρεια του οίκισµού Κισσού και τρείς θεσµοθετηµένες ζώνες υπερτοπικών επαγγελµατικών χρήσεων (ΠΕΠ ΒΤ3α, ΒΤ3β και 97

98 ΒΤ3γ) στη περιοχή νότια του οικισµού Κισσού Κάµπος, στη περιοχή που περιβάλλει ανατολικά έως το Σπήλι και δυτικά τον οικισµό των αριβιανών και και στη περιοχή που εκτείνεται βόρεια του οικισµού Μυξορρούµατος αντίστοιχα. Επίσης στην άµεση περιοχή της νέας οδού βρίσκεται η θεσµοθετηµένη Περιοχή Απόλυτης Προστασίας Υδατορέµατος ΠΕΠ-Υ 2 που αφορά το τµήµα του Ακουµιανού ποταµού από τα Ακούµια µέχρι την κβολή του στην Τριόπετρα. Στην ΠΕΠ-Υ 2 απαγορεύεται η δόµηση σε απόσταση 50 µέτρων εκατέρωθεν της βαθειάς γραµµής του ρέµατος. Επίσης η άµεση περιοχη του έργου υπάγεται στην Π.Ε.3 της οποίας κέντρο είναι ο χαρακτηρισµένος ως ενδιαφέρων οικισµός Σακτούρια, ο οποίος προγραµµατίζεται να παραλάβει λειτουργίες για την υποστήριξη της παράκτιας τουριστικής ανάπτυξης µαζί µε τον οικισµό Ακούµια. Και οι δύο οικισµοί χαρακτηρίζονται ως οικιστικά κέντρα 5ου επιπέδου. Περιλαµβάνει τις Τ.Κ. Σακτουρίων, Κεντροχωρίου και Ακουµίων. Σε ικανή απόσταση (2.2χλµ.) νοτιοανατολικά του πέρατος της νέας οδού βρίσκεται αναδασωτέα έκταση (ΠΕΠ- ΑΝ), ενώ ανατολικά του οικισµού της Νέας Κρύας Βρύσης θεσµοθετείται από τον ΣΧ.Ο.Ο.Α.Π. η ΠΕΠ ΒΤ1 Ζώνη χαµηλής & µέσης όχλησης βιοτεχνικών εγκαταστάσεων και εγκαταστάσεων καθετοποίησης της φυτικής παραγωγής. Πρέπει να σηµειωθεί πως η νέα χάραξη όχι µόνο δεν επηρρεάζει το θεσµοθετηµένο χωρικό και περιβαλλοντικό σχεδιασµό της περιοχής µελέτης, πέραν της απαιτούµενης απαλλοτρίωσης κυρίως αγροτικής γης, αλλά και προβλέπεται από αυτόν. Στην περιοχή µελέτης υπάρχουν οικισµοί οριοθετηµένοι από τις αντίστοιχες Νοµαρχιακές Αποφάσεις, όπως εµφανίζονται στα συνηµµένα σχέδια. Οι µη οριοθετηµένοι οικισµοί υπόκεινται: Στο Π / (ΦΕΚ 138/ /81) «Περί των ληπτέων υπ όψιν στοιχείων και του τρόπου καθορισµού των προ της υφισταµένων οικισµών των στερουµένων εγκεκριµένου ρυµοτοµικού σχεδίου ως και καθορισµού των όρων και περιορισµών δοµήσεως των οικοπέδων αυτών». Στο Π (ΦΕΚ 181/ /85) «Τρόπος καθορισµού ορίων οικισµών της χώρας µέχρι 2000 κατοίκους, κατηγορίες αυτών και καθορισµός όρων και περιορισµών δόµησής τους». Επίσης ισχύουν εγκεκριµένα Πολεοδοµικά Σχέδια (αντίστοιχα έχουν ενηµερωθεί τα σχέδια της παρούσας µελέτης) και συγκεκριµένα: Το εγκεκριµένο Πολεοδοµκό Σχέδιο του οικισµού Αγίας Γαλήνης µε την Απόφαση της Πολεοδοµίας αρ. Τ.Π ΦΕΚ 797/Β /1994. Το εγκεκριµένο Πολεοδοµκό Σχέδιο του οικισµού Πλακιά µε την Απόφαση της Πολεοδοµίας αρ ΦΕΚ 1041/Β /1993. Το εγκεκριµένο Πολεοδοµκό Σχέδιο του οικισµού Σπηλίου µε την Απόφαση της Πολεοδοµίας αρ. Τ.Π ΦΕΚ 1031/Β /

99 Τέλος ισχύει το νοµικό καθεστώς προστασίας των Αρχαιολογικών Χώρων, όπως αυτό αναφέρεται αναλυτικότερα στην οικεία ενότητα (Κεφάλαιο 6.10) της παρούσας µελέτης. Σηµειώνεται ότι οι κηρύξεις αρχαιολογικών χώρων αφορούν συνήθως στο ενιαίο σύνολο ιστορικών µνηµείων και φυσικού περιβάλλοντος (τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους) της εκάστοτε περιοχής. Το φυσικό περιβάλλον υπόκειται επίσης στο καθεστώς προστασίας που ορίζεται µέσω του δικτύου NATURA 2000 (Οδηγία 92/43 Ε.Ο.Κ.) µε τον ορισµό ζωνών SPA (Special Protection Area) και SCI (Site of Community Importance). 99

100 6.9. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΥΠΟ ΟΜΕΣ Υφιστάµενη τεχνική υποδοµή στην ευρύτερη περιοχή µελέτης Στην κατωτέρω ενότητα εξετάζονται τα υφιστάµενα και προγραµµατιζόµενα έργα υποδοµής της περιοχής µελέτης. Υπογραµµίζεται και πάλι ότι η περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού τµήµατος βρίσκεται στο νότιο τµήµα του Νοµού Ρεθύµνης. Περαιτέρω, εξαιτίας του γεγονότος ότι αποτελεί τµήµα του γενικότερου σχεδιασµού του Ν.Ο.Α.Κ. µε εξέχουσα και υπερτοπική σηµασία, το υπό µελέτη έργο εντάσσεται στα µείζονα έργα υποδοµής, καθώς και στον σχετικό σχεδιασµό σε επίπεδο Περιφέρειας. Για τον λόγο αυτό περιλαµβάνονται στην παρούσα ενότητα οι σχετικές κατευθύνσεις που δίδονται από το Χωροταξικό Σχέδιο Κρήτης. Α. Υφιστάµενα έργα ίκτυο µεταφορών και συναφή έργα. Οι υπερτοπικές συγκοινωνιακές συνδέσεις της περιοχής µελέτης γίνονται οδικώς σε επίπεδο περιφέρειας, καθώς και δια θαλάσσης και αεροπορικώς µε την υπόλοιπη χώρα και τον διεθνή χώρο. Αεροπορική σύνδεση. Η αεροπορική σύνδεση γίνεται µέσω Χανίων και Ηρακλείου. Το µεν πρώτο αεροδρόµιο χρησιµοποιείται κυρίως από τους κατοίκους του νοµού, ενώ το δεύτερο αποτελεί το κύριο σηµείο άφιξης αλλοδαπών τουριστών µε κατευθείαν πτήσεις. Θαλάσσια σύνδεση. Η θαλάσσια σύνδεση όσον αφορά στις µεταφορές επιβατών γίνονταν µέχρι παλαιότερα µόνο από την Σούδα (Χανιά) και το Ηράκλειο. Το λιµάνι του Ρεθύµνου εξυπηρετούσε αποκλειστικά εµπορευµατικές µεταφορές σε µικρή κλίµακα. Από τα τέλη του 1989 ιδρύθηκε η επιβατική γραµµή Ρεθύµνου Πειραιά. Η απόσταση προσδιορίζεται στα 160 ν.µ. και η διάρκεια του ταξιδιού διαρκεί σήµερα 10 ώρες περίπου. Οδικό δίκτυο. Οι καθαρές γεωγραφικές αποστάσεις της περιοχής µελέτης από τα αεροδρόµια και τα κύρια επιβατικά λιµάνια είναι σχετικά περιορισµένες ώστε να µην συνεπάγονται προβλήµατα υπερτοπικών διασυνδέσεων. Ωστόσο, η κακή κατάσταση του οδικού δικτύου σε συνδυασµό µε το έντονο ανάγλυφο έχουν ως συνέπεια την σηµαντική χρονική επιµήκυνση των µετακινήσεων. Συνολικά, στον Νοµό Ρεθύµνης το οδικό δίκτυο ανέρχεται σε 2240 χλµ., από τα οποία τα 143 χλµ. είναι εθνικές οδοί, 527 χλµ. επαρχιακές, 550 χλµ. κοινοτικές και 1050 χλµ. αγροτικό οδικό δίκτυο. Από άποψη δοµής, το δίκτυο έχει έντονο ακτινικό χαρακτήρα, µε επίκεντρο το Ρέθυµνο. Οι αποκλίσεις από αυτό το µοντέλο οφείλονται περισσότερο στις δεσµεύσεις του αναγλύφου παρά σε κάποια συνειδητή προσπάθεια διαφοροποίησης. 100

101 Κατωτέρω παρουσιάζεται το Εθνικό δίκτυο που διέρχεται από τον Νοµό Ρεθύµνης και τον συνδέει µε τους γειτονικούς νοµού Ηρακλείου και Χανίων, σύµφωνα µε την κατηγοριοποίηση της ΜΕΟ του Υ.ΠΕ.ΧΩ..Ε. Το υφιστάµενο πρωτεύον Εθνικό οδικό δίκτυο αποτελείται από τους εξής οδικούς άξονες: Ν.Ε.Ο. µε αριθµό 90 (Βόρειος Άξονας) στο τµήµα της: Α.Κ. Μουρνιών - Ρέθυµνο (µέσω παράκαµψης Ρεθύµνου) - Ηράκλειο (µέσω παράκαµψης). Το δευτερεύον Εθνικό οδικό δίκτυο αποτελείται από τους εξής οδικούς άξονες: Π.Ε.Ο. 90 στο τµήµα Καστέλι Κολυµπάρι - Χανιά - Σούδα - Ρέθυµνο - Ηράκλειο - Αγ. Νικόλαος - Παχειά Άµµος - Σητεία µε εξαίρεση τα τµήµατα που βρίσκονται εντός των ορίων οικισµών των προϋφιστάµενων του 1923 και οριοθετηµένων µε το Π από (ΦΕΚ 181 /85) Το τριτεύον Εθνικό οδικό δίκτυο αποτελείται από τους εξής οδικούς άξονες: Τα εντός ορίων οικισµών τµήµατα της Π.Ε.Ο. 90 στο τµήµα Καστέλι Κολυµπάρι - Χανιά - Σούδα - Ρέθυµνο - Ηράκλειο - Αγ. Νικόλαος - Παχειά Άµµος - Σητεία Η Ε.Ο. 97 στο τµήµα της Τυµπάκι - Αγ. Γαλήνη. Ο σηµαντικότερος οδικός άξονας του νοµού είναι αναµφισβήτητα ο Βόρειος Οδικός Άξονας της Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ. ή Νέα Ε.Ο. 90), ο οποίος κινείται παράλληλα µε τις βόρειες ακτές του νησιού και ενώνει το Ρέθυµνο µε το Ηράκλειο και τα Χανιά. Το υπόλοιπο οδικό δίκτυο του νοµού επαρχιακό, κοινοτικό και αγροτικό από άποψη γεωµετρικών χαρακτηριστικών και βατότητας, δεν βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο, για λόγους που ανάγονται στην έντονα ορεινή µορφολογία του εδάφους, τις µειωµένες επενδύσεις, την κακή συντήρηση και την κακή και πρόχειρη χάραξη και κατασκευή. Ειδικότερα, στην περιοχή µελέτης τα παραπάνω αρνητικά στοιχεία είναι ακόµα πιο έντονα. Η ανυπαρξία εθνικής οδού κατά µήκος της νότιας παραλίας του νοµού, έχει ως αποτέλεσµα οι υπερτοπικές οδικές συνδέσεις της περιοχής µελέτης να γίνονται, σε σηµαντικό ποσοστό, µέσω επαρχιακών οδών. Υπάρχουν τέσσερις υφιστάµενοι οδικοί άξονες, οι οποίοι εξυπηρετούν την περιοχή: η Επ. Οδός 3 (Αγ. Γαλήνη Σπήλι Ρέθυµνο) αποτελεί τον κύριο οδικό άξονα του Επαρχιακού δικτύου του νοµού. Ο συγκεκριµένος δρόµος διασχίζει διαγώνια τον νοµό από ΝΑ προς Β και οδηγεί στον Βόρειο Οδικό Άξονα, στον οποίο αρθρώνεται ακτινοειδώς το δευτερεύον οδικό δίκτυο όλων σχεδόν των νότιων περιοχών της 101

102 περιφέρειας. Η αρτηρία αυτή βρίσκεται σε µέτρια κατάσταση µε προβλήµατα (έλλειψη ασφαλτόστρωσης, λάκκοι, κατολισθήσεις κ.λπ.) σε ορισµένα τµήµατα της. Σε καλύτερη κατάσταση βρίσκεται το τµήµα Ρέθυµνο Σπήλι. Επισηµαίνουµε εδώ τον κοµβικό ρόλο του Σπηλίου και της Αγίας Γαλήνης, όσον αφορά στις υπερτοπικές συνδέσεις της περιοχής. Από την Αγία Γαλήνη είναι δυνατή η σύνδεση µε το νότιο τµήµα του Νοµού Ηρακλείου (και από εκεί µε το ίδιο το Ηράκλειο) µέσω της Εθνικής Οδού Αγίας Γαλήνης - Τυµπακίου. Η Επ. Οδός 13 (Αµάριον Ρέθυµνο) που επίσης κινείται µε κατεύθυνση από ΝΑ προς Β και οδηγεί στον Β.Ο.Α.Κ. Βρίσκεται από άποψη βατότητας σε µέτρια κατάσταση µε πολλά τµήµατα του να θέλουν βελτίωση. Η Επ. Οδός 4 (Άγιος Βασίλειος Σελλιά Ροδάκινο) συνδέει το νότιο τµήµα του Νοµού Ρεθύµνης µε τον Νοµό Χανίων. Η συγκεκριµένη οδός στην αρχή της διασταυρώνεται µε την προαναφερθείσα Επ. Οδό 3 και φθάνει έως την Χώρα Σφακίων και τις Βρύσες. Η βατότητα του δρόµου είναι προβληµατική, µε βελτιώσεις σε τµήµατα δυτικά του οικισµού των Σελλιών. Η Επ. Οδός 4 συνδέεται επίσης µε την Επ. Οδό 10 (Μύρθιος Μαριού Λευκόγεια) και δια αυτής µε την Επ. Οδό 9 (Λευκόγεια Ασώµατος Κοξαρέ) για την εξυπηρέτηση µιας σειράς ορεινών οικισµών της περιοχής. Τέλος, σηµειώνεται ότι το οδικό δίκτυο στην παραλιακή περιοχή είναι εν γένει πυκνότερο, όπως είναι αναµενόµενο, αφού στα ενδότερα το ανάγλυφο του εδάφους είναι έντονο. Στην παραλιακή ζώνη εντοπίζονται ορισµένα οδικά τµήµατα που δεν καταγράφονται στο επαρχιακό δίκτυο, αλλά είναι σηµαντικά, όπως: Η νέα εναλλακτική χάραξη της Επ. Οδού 3, στο τµήµα Νέα Κρύα Βρύση Αγ. Γαλήνη (η διέλευση της Επ. Οδού 3 στην ίδια περιοχή γίνεται µέσω Μελάµπων) Η οδός Πλακιάς Λευκόγεια (σύνδεση παραλιακής ζώνης Πλακιά µε την Επ. Οδό 9) Η οδός Μύρθιος αµνόνι (σύνδεση παραλιακής ζώνης Πλακιά, αµνονίου µε την Επ. Οδό 10) Η οδός Μαριού Ασώµατος (εναλλακτική σύνδεση της Επ. Οδού 9) Το αγροτικό οδικό δίκτυο βρίσκεται και αυτό σε κακή κατάσταση από άποψη βατότητας, και συχνά περιορίζεται µόνο στο στάδιο της διάνοιξης χωρίς την απαραίτητη συµπλήρωση (οδοστρωσία, µικρά τεχνικά έργα, τάφροι κλπ.). Έτσι, τον χειµώνα υπάρχουν µεγάλα προβλήµατα στην διακίνηση µέσω του δικτύου. Γενικά, το αγροτικό δίκτυο δεν καλύπτει τις ανάγκες του πρωτογενούς τοµέα και, κατά µείζονα λόγο, δεν µπορεί να υποκαταστήσει τους δρόµους ανωτέρου επιπέδου στις περιοχές στις οποίες αυτοί λείπουν, όπως στο κεντρικό παραλιακό τµήµα της περιοχής µελέτης. 102

103 Επιπλέον πρέπει να επισηµανθούν δύο άλλα προβλήµατα σχετικά µε το αγροτικό δίκτυο. Αφενός οι διανοίξεις γίνονται χωρίς επαρκή µελέτη, µε συνέπεια τόσο την αστάθεια του οδοστρώµατος όπου αυτό υπάρχει όσο και την βίαιη παρέµβαση στο τοπίο. Αφετέρου, παρατηρείται µερικές φορές µια καταστρατήγηση των στόχων της αγροτικής οδοποιίας, οι αγροτικές ανάγκες χρησιµοποιούνται ως πρόσχηµα για τη διάνοιξη προσβάσεων προς τις παραλίες ή δρόµων κατά µήκος των ακτών συχνά επάνω στο χειµέριο κύµα µε αποτέλεσµα καταστροφή του τοπίου και του φυσικού πόρου κ.λ.π. ίκτυα Ηλεκτρικής Ενέργειας. Θερµοηλεκτρικός σταθµός παραγωγής ενέργειας υπάρχει σήµερα στα Λινοπεράµατα του Ν. Ηρακλείου και στα Χανιά, ενώ λειτουργεί ήδη ο πρόσφατα κατασκευασµένος σταθµός στον Αθερινόλακο του Νοµού Λασιθίου και προγραµµατίζεται η δηµιουργία θερµοηλεκτρικού σταθµού στο Ρέθυµνο. Από το βόρειο τµήµα του Νοµού Ρεθύµνης διέρχονται δύο παράλληλες γραµµές του δικτύου υψηλής τάσεως (150 KVA) της ΕΗ. Πρόκειται για τις γραµµές Χανιά Λινοπεράµατα και Χανιά Λινοπεράµατα ΙΙ. Στην περιοχή του υπό µελέτη οδικού έργου έχει ολοκληρωθεί η µελέτη και επίκειται η κατασκευή των ακόλουθων νέων γραµµών υψηλής τάσεως: Η γραµµή (150 KVA) που συνδέει τον υποσταθµό Ρεθύµνου µε τον υποσταθµό Σπηλίου Η γραµµή (150 KVA) που συνδέει τον υποσταθµό Σπηλίου µε τον υποσταθµό Μοιρών. Έργα διαχείρισης υδάτινων πόρων. Τα πλέον αξιόλογα έργα διαχείρισης υδάτινων πόρων στην περιοχή µελέτης είναι τα αρδευτικά έργα των αντίστοιχων ΤΟΕΒ του Νοµού Ρεθύµνης που είναι οι ακόλουθοι: ΤΟΕΒ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ. Έχει συσταθεί για να αρδεύει στρέµµατα, τα οποία χωρίζονται στην υψηλή και στην χαµηλή ζώνη (2.500 έως στρέµµατα η κάθε µια). Η έκταση αρδεύεται πληµµελώς. Συγκεκριµένα το νερό οδηγείται στην χαµηλή ζώνη κατά τη διάρκεια της ηµέρας και στην υψηλή κατά την διάρκεια της νύχτας. ΤΟΕΒ ΒΙΖΑΡΙΟΥ. Η συνολική αρδευόµενη έκταση ανέρχεται σε στρέµµατα. Η ετήσια κατανάλωση νερού (για το έτος 2000, 1ο έτος λειτουργίας του ΤΟΕΒ) ανήλθε σε κυβικά µέτρα. ΤΟΕΒ ΑΓΙΑΣ ΓΑΛΗΝΗΣ ΜΕΛΑΜΠΩΝ. Η συνολική αρδευόµενη έκταση ανέρχεται σε στρέµµατα. Η ετήσια κατανάλωση νερού ανέρχεται σε κυβικά µέτρα. ΤΟΕΒ ΚΟΥΡΤΑΛΙΩΤΗ. Η συνολική αρδευόµενη έκταση θα ανέρχεται µετά την ολοκλήρωση της Β Φάσης σε στρέµµατα. Η ετήσια κατανάλωση νερού ανέρχεται σε κυβικά µέτρα. Θεωρείται ότι γίνεται υπερκατανάλωση. Το µεγαλύτερο πρόβληµα της υπερκατανάλωσης είναι, εκτός από την σπατάλη, η ρύπανση του κλειστού κόλπου του Πλακιά, λόγω της µεταφοράς µεγάλων ποσοτήτων αρδευτικού νερού σε αυτόν. Στον ακόλουθο Πίνακα καταγράφονται τόσο οι ανωτέρω ΤΟΕΒ όσο και τα λοιπά σηµαντικά αρδευτικά δίκτυα της περιοχής. 103

104 Α/Α ΟΝΟΜΑ ΑΡ ΕΥΤΙΚΑ ΙΚΤΥΑ ΤΟΕΒ ΕΚΤΑΣΗ (στρεµ.) ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ 1 Επισκοπής Ρεθύµνης ΤΟΕΒ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Υδροληψία από τις πηγές Φουντάνα και Χαλικούτης. Πληµµελής άρδευση 2 Βιζαρίου ΤΟΕΒ Υδροληψία από Λ/. 3 Αγίας Γαλήνης ΤΟΕΒ 2 γεωτρήσεις 4 Κουρταλιώτη ΤΟΕΒ Υδροληψία στην κάτω ζώνη από πηγές Αγ. Νικολάου και στην πάνω ζώνη από πηγές αµάρι. Σπατάλη νερού. 5 Χαµαλεύρι-Γεράνι-Ασωµάτων Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 6 αµαβόλου-επισκοπής 800 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 7 Σκεπαστής 1000 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 8 Μελιδονίου 800 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 9 Κεραµέ 1000 Τροφοδοσία από πηγές Λιγκρών 10 Αρµένων 1000 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 11 Αγκουσελιανών 1000 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 12 Φραντζεσκιανών Μετοχίων 1000 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 13 Σπηλίου 1850 Τροφοδοσία από πηγές Σπηλίου 14 Γαράζο-Αγιά-Αγγελάκη 1500 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις 15 Μελιδονιών 1000 Τροφοδοσία από γεωτρήσεις Πίνακας : Υφιστάµενα αρδευτικά έργα Όσον αφορά στα προγραµµατιζόµενα έργα διαχείρισης υδάτινων πόρων σε επίπεδο Περιφέρειας, αναφέρονται σε παρακάτω ενότητα οι σχετικές επισηµάνσεις του Χωροταξικού Σχεδίου Κρήτης. Έργα διαχείρισης αποβλήτων. Στους περισσότερους µικρούς οικισµούς (κάτω των κατοίκων) της περιοχής µελέτης, δεν υπάρχουν δίκτυα αποχέτευσης ακαθάρτων και η αποχέτευση γίνεται µέσω βόθρων, ενώ απουσιάζουν οι εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων. Προγραµµατίζονται ή βρίσκονται υπό µελέτη έργα διαχείρισης λυµάτων (όπως στους δήµους Κουρητών και Κουλούκωνα). Εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων υπάρχουν σε µεγαλύτερους οικισµούς, οι οποίοι εξυπηρετούν ενίοτε και τους γειτονικούς µικρότερους, µε µεταφορά είτε των βοθρολυµάτων, µέσω οχηµάτων είτε απ ευθείας των αστικών λυµάτων µέσω αγωγών. Στην περιοχή µελέτης, οι υφιστάµενες εγκαταστάσεις επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Β ή Γ βαθµού, οι οποίες ολοκληρώθηκαν στα πλαίσια του Β ΚΠΣ, είναι: Πόµπια Τυµπάκι, Αγ. Γαλήνη, Ανώγεια, Πέραµα Πάνορµος, Μπαλί, Ρέθυµνο, Σελλιά Πλακιάς. Οµοίως η απόθεση των στερεών αποβλήτων γίνεται συνήθως ανεξέλεγκτα σε τοπικές χωµατερές. Στο Χωροταξικό Σχέδιο Κρήτης σε επίπεδο Περιφέρειας καταγράφονται δέκα 104

105 εγκεκριµένες θέσεις διάθεσης των στερεών αποβλήτων και πολυάριθµες θέσεις ανεξέλεγκτης απόρριψης των απορριµµάτων. Β. Προγραµµατιζόµενα έργα Στο εγκεκριµένο «Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης» (ΦΕΚ 1486/Β /2003), όπου περιλαµβάνονται κατευθύνσεις για την ανάπτυξη των υποδοµών σε επίπεδο Περιφέρειας, αναφέρεται: Η δηµιουργία δικτύου οδικών αξόνων, λιµανιών και αεροδροµίων, µε ιδιαίτερη έµφαση στις χωροταξικές παραµέτρους και ιδιαίτερα στην εξυπηρέτηση του ιεραρχηµένου οικιστικού δικτύου, τις πολιτικές χρήσεων γης, καθώς και στις προβλεπόµενες εγκαταστάσεις σηµαντικών δραστηριοτήτων. Η ολοκλήρωση του συστήµατος προβλέπεται έως το έτος Η οργάνωση της παραγωγής ενέργειας µε τον εκσυγχρονισµό και την βελτίωση των δύο υφισταµένων σταθµών, καθώς και µε τον (εν λειτουργία σήµερα) θερµοηλεκτρικό σταθµό στον Αθερινόλακο και τον προγραµµατιζόµενο θερµοηλεκτρικό σταθµό στο Ρέθυµνο. Η διαχείριση του υδατικού δυναµικού µε την παράλληλη προώθηση της δηµιουργίας φραγµάτων µεσαίου ή µικρού µεγέθους σε αντίστοιχες υδρολογικές λεκάνες, την επέκταση αρδευτικών δικτύων µε συγκεκριµένο πρόγραµµα και προοπτικές για το παραγόµενο προϊόν και την συνολική διαχείριση των υδάτινων πόρων σε επίπεδο Περιφέρειας και υδρογεωλογικής λεκάνης. Η οργάνωση της περιβαλλοντικής υποδοµής (στερεά και υγρά απόβλητα) µε την πραγµατοποίηση δικτύων για την εξυπηρέτηση των µικρών και µεσαίων αστικών κέντρων και των τουριστικών παραθεριστικών δραστηριοτήτων. Τέλος, η ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος µε την παραγωγική ανασυγκρότηση των ορεινών όγκων και των παραδοσιακών οικισµών, καθώς και την αναβάθµιση της φυσικής κληρονοµιάς δασών, χλωρίδας και πανίδας, καθώς και των φυσικών και πολιτιστικών τοπίων. Αναλυτικότερα, ακολουθούν οι σχετικές επισηµάνσεις που αφορούν την ανάπτυξη προγραµµατιζόµενων έργων. ίκτυα µεταφορών. Οι προβλέψεις και κατευθύνσεις που δίδονται από το Χωροταξικό Κρήτης για τα δίκτυα µεταφορών είναι οι ακόλουθες: Οδικό δίκτυο. Όσον αφορά στο πρωτεύον οδικό δίκτυο αναφέρονται: Η λειτουργική αναβάθµιση σε αυτοκινητόδροµο του Βόρειου Οδικού Άξονα (Β.Ο.Α.Κ.), από Καστέλι έως Σητεία και Ιεράπετρα, µε την πρόσθετη απαιτούµενη σύνδεση Σούδας Αεροδροµίου Χανίων. 105

106 Η άµεση ενεργοποίηση των διαδικασιών για την υλοποίηση του πρωτεύοντος διαπεριφερειακού Νότιου Οδικού Άξονα (Ν.Ο.Α.Κ.) Ρέθυµνο Μοίρες Ανω Βιάννος Ιεράπετρα, καθώς και των κάθετων διασυνδέσεων τους. Η ανάπτυξη του Ν.Ο.Α.Κ. είναι ένα κύριο προγραµµατιζόµενο έργο που τµήµα του αποτελεί και το αντικείµενο της παρούσας µελέτης. Ο Ν.Ο.Α.Κ. (στην πλήρη του ανάπτυξη) καλείται να εξυπηρετήσει τις υπερτοπικές µετακινήσεις και την σύνδεση οικισµών και παραγωγικών κέντρων των νοµών Ηρακλείου, Ρεθύµνης και Χανίων. Παράλληλα, διερχόµενος πλησίον ορεινών φθινόντων πληθυσµιακά οικισµών, µπορεί να αποτελέσει ευνοϊκότατη παράµετρο ώστε παράλληλα µε την ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας να συγκρατηθεί ο πληθυσµός. Η ανάπτυξή του γίνεται στην ενδότερη ζώνη από τις παράκτιες περιοχές ώστε: - Να διαφυλαχθούν τα φυσικά πλεονεκτήµατα των περιοχών αυτών και να µην εµποδιστεί η περαιτέρω ανάπτυξη τους. - Να διαφυλαχθεί ο χαρακτήρας του Ν.Ο.Α.Κ. ως οδού ταχείας κυκλοφορίας και να αποφευχθεί η «αστικοποίηση» του (όπως συνέβη µε ορισµένα τµήµατα του Β.Ο.Α.Κ.). Όσον αφορά στο δευτερεύον διανοµαρχιακό δίκτυο, στο Χωροταξικό Κρήτης αναφέρεται η σύνδεση εσωτερικών περιοχών εκτός των περιοχών διέλευσης των πρωτευόντων αξόνων και συγκεκριµένα η υλοποίηση των συνδέσεων: Κίσσαµος Τοπόλια Παλαιόχωρα µε τους κλάδους προς Κάνδανο και Έλος Κακόπετρο Σέµπρωνας Μελιδόνι Φρέ - Βρύσες Ρέθυµνο Αµάρι Αποδούλου (δύο κλάδοι) Αγία Βαρβάρα Ζαρός - Καµάρες Αγία Γαλήνη Πύργος Χάρακας Θραψανό Γωνιές Ζάκρος Ξερόκαµπος Γούδουρας ίκτυο αεροδροµίων και ελικοδροµίων. Το διεθνές αεροδρόµιο του Ηρακλείου θα αναβαθµιστεί λειτουργικά. Παράλληλα θα πρέπει να διερευνηθούν οι δυνατότητες για ουσιαστική συνλειτουργία των δύο διεθνών αεροδροµίων Χανίων και Ηρακλείου, ώστε να ανακουφιστεί το τελευταίο από τον µεγάλο φόρτο, µε παράλληλη διερεύνηση για την δηµιουργία νέου διεθνούς αεροδροµίου µετά από σχετική µελέτη, που θα αντικαταστήσει το αεροδρόµιο Ηρακλείου. Το αεροδρόµιο της Σητείας ιεραρχείται ως αεροδρόµιο διαπεριφερειακής εµβέλειας, ενώ το σηµερινό αεροδρόµιο του Τυµπακίου και το προωθούµενο ιδιωτικό αεροδρόµιο της Ιεράπετρας µπορούν να χαρακτηριστούν ως θέσεις για µελλοντική ανάπτυξη του αερολιµένα του Νότου. Λόγω του δύσβατου χαρακτήρα των ορεινών περιοχών της νήσου, θα πρέπει να δηµιουργηθεί πυκνό δίκτυο ελικοδροµίων, τουλάχιστον κοντά στα προβλεπόµενα οικιστικά κέντρα των αναπτυξιακών ενοτήτων και υποενοτήτων. 106

107 ίκτυα λιµένων, αλιευτικών καταφυγίων και µαρινών. Οι κατευθύνσεις για τα δίκτυα αυτής της κατηγορίας είναι: αξιοποίηση των σηµαντικών επενδύσεων, οι οποίες πραγµατοποιήθηκαν στα λιµάνια και τις µαρίνες, καθώς και στα αλιευτικά καταφύγια της Κρήτης µε την λειτουργική ιεράρχηση του ρόλου τους, την αισθητική τους αναβάθµιση ως πυλώνων εισόδου της νήσου και την συµπλήρωση τους µε ανάλογες υποδοµές. ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των λιµανιών Ηρακλείου και Σούδας στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, και χωροθέτηση της πύλης του Νότου. Η ιεράρχηση του ρόλου των λιµανιών, όπως προβλέπεται, παρουσιάζεται στον ακόλουθο Πίνακα ιεθνούς ΛΙΜΕΝΕΣ εµβέλειας ιαπεριφερειακής εµβέλειας Περιφερειακής εµβέλειας Τοπικής εµβέλειας Υφιστάµενα Προτεινόµενα Επιβατικά Εµπορευµατικά Επιβατικά Εµπορευµατικά ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΣΟΥ Α ΚΙΣΣΑΜΟΣ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ ΡΕΘΥΜΝΟ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΗΤΕΙΑ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑ ΑΓ. ΓΑΛΗΝΗ ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ ΜΑΛΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΗ ΜΠΑΛΙ ΣΕΙΣΙ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΣΟΥ Α ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ ΣΗΤΕΙΑ ΚΙΣΣΑΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟ ΜΑΚΡΥ ΓΙΑΛΟΣ ΠΑΝΟΡΜΟ ΜΙΛΑΤΟΣ ΤΥΜΠΑΚΙ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ ΓΑΥ ΟΣ ΣΟΥΓΙΑ ΠΛΑΚΙΑΣ ΑΡΒΗ ΤΥΜΠΑΚΙ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ ΠΑΧΕΙΑ ΑΜΜΟΣ ΜΥΡΤΟΣ ΜΟΧΛΟΣ ΚΟΛΥΜΠΑΡΙ ΚΕΡΑΤΟΚΑΜΠΟΣ ΣΦΗΝΑΡΙ Σηµ:, νοείται ως ο κύριος χαρακτήρας του λιµανιού, προς τον οποίο θα πρέπει να κατευθυνθούν οι συµπληρωµατικές υποδοµές. Πίνακας : Ιεράρχηση των υφιστάµενων και προτεινόµενων λιµένων Ν. Κρήτης Το δίκτυο των λιµένων της Κρήτης συµπληρώνεται µε τα ακόλουθα τοπικά µικτής χρήσεως: Αγία Ρουµέλη, Άγ. Παύλος (Σαχτούρια), Κόκκινος Πύργος (Καλαµάκι), Πλατειά Περάµατα, Λέντας, Κερατόκαµπος, Στόµιο (Ανατολής), Αθερινόλακος, Κάτω Ζάκρος, Παχειά Άµµος, Καλό Χωριό, Πλάκα (Σπιναλόγγα), Ντία, Χερσόνησος, Ρογδιά, Φόδελε, Σκαλέτα, Καλύβες, Σούδα, Πλατανιάς, Χρυσοσκαλίτισσα, Γαύδος. Τέλος, το δίκτυο συµπληρώνεται και µε τα δύο ειδικά, εµπορευµατικού χαρακτήρα, λιµάνια στους Καλούς Λιµένες και στον Αθερινόλακο. Επισηµαίνεται επίσης ότι θα πρέπει να ερευνηθεί µε ειδική µελέτη η 107

108 ενδεχόµενη συµπλήρωση του Αθερινόλακου µε ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη και η δηµιουργία κέντρου υποδοχής λαθροµεταναστών στη νότια Κρήτη. ιαχείριση Υδατικού υναµικού. Στην συνέχεια αναφέρονται οι επισηµάνσεις και κατευθύνσεις που δίνονται από το Χωροταξικό Σχέδιο όσον αφορά στην διαχείριση του υδατικού δυναµικού και συγκεκριµένα: Ο προγραµµατισµός για την δηµιουργία των δύο µεγάλων ταµιευτήρων του Βαρσαµιώτη και του Αποσελέµη. Η ολοκλήρωση του µεγάλου φράγµατος των Ποταµών Αµαρίου. Η προώθηση των ήδη µελετηµένων φραγµάτων Αλικιανού, ίδυµου Σεµπρωνιώτη. Τα µεγάλα αρδευτικά φράγµατα Φανερωµένης, Ινίου, Πλακιώτισσας βρίσκονται ήδη σε διαδικασία υλοποίησης. Εδώ αναφέρουµε τα κυριότερα προγραµµατιζόµενα έργα του Ν. Ρεθύµνης. Τα παρακάτω έργα βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ωρίµανσης. Το φράγµα Ποταµών Αµαρίου έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, ενώ για τα υπόλοιπα έχουν εκπονηθεί οι σχετικές µελέτες. Α/Α ΟΝΟΜΑ ΕΚΤΑΣΗ 1 Ποταµών-Αµαρίου. Φράγµα 22,5 εκ. κυβ. µ.. στις λεκάνες απορροής των χειµάρρων Πρασανού και Κοκκινόριζας Μονής Αρκαδίου. Κατασκευή Λ/ χωρητικότητας 0,55 εκ. κυβ. µ Αρδευτικό Γεροποτάµου - Μυλοποτάµου Γωνοµιού 5 Αρδευτικό Μυξορρούµατος 6 Αρδευτικό Κεραµέ 7 Αρδευτικό Αγ. Βασιλείου Σπήλιου 8 Αρδευτικό Κιταµαρίου-Κουρταλιώτη Πίνακας : Προγραµµατιζόµενα έργα ιαχείρισης Υδατικών Πόρων στον Ν. Ρεθύµνης ιαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων. Όσον αφορά στην διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων στο Χωροταξικό Σχέδιο Κρήτης αναφέρονται: Η πρόβλεψη για την δηµιουργία εγκαταστάσεων επεξεργασίας υγρών αποβλήτων σε αναπτυσσόµενες παραλιακές περιοχής, όπως: Μάλια, Λέντας, Κερατόκαµπος, Νεάπολη, Μίλατος, Ιεράπετρα, Λουτρό, Σούγια, Παλαιόχωρα, Παλαίκαστρο, Κουτσουράς, Γεωργιούπολη - Επισκοπή, Σπήλι, Χώρα Σφακίων, Κάντανος, Κίσσαµος, Χανιά, Κολυµπάρι, Βάµος Βρύσες, Καβρός και Παλαιόχωρα. Η Απόφαση του Περιφερειακού Συµβουλίου για την ανάθεση συνολικής µελέτης µε σκοπό την κατασκευή Κεντρικής Μονάδας Θερµικής Επεξεργασίας και Ανακύκλωσης 108

109 Απορριµµάτων για τους νοµούς Ρεθύµνου, Ηρακλείου και Λασιθίου, καθώς και η ενίσχυση της λειτουργικής ικανότητας της Μονάδας Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κοµποστοποίησης για την επεξεργασία και διάθεση απορριµµάτων που θα λειτουργήσει στον Νοµό Χανίων. Οι ανωτέρω αναφερόµενες δύο κεντρικές µονάδες (αντικείµενο της ειδικής µελέτης) θα πρέπει να συνδυαστούν µε λειτουργικό σταθµό µεταφόρτωσης, όπου θα ενταχθούν όλες οι µέχρι σήµερα εγκεκριµένες θέσεις απόρριψης και διάθεσης των απορριµµάτων (10 τον αριθµό). Θα πρέπει επίσης να διερευνηθεί η διαχείριση από αυτές τις δύο κεντρικές µονάδες των αποβλήτων των 630 ελαιουργείων της Κρήτης. 109

110 6.10. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στην ευρύτερη περιοχή µελέτης, υπάρχουν πολυάριθµα ιστορικά και πολιτιστικά µνηµεία και αρχαιολογικοί χώροι. Έχουν επισηµανθεί οι οριοθετηµένοι ευρύτεροι αρχαιολογικοί χώροι και ακολουθεί η περιγραφή τους και το νοµικό καθεστώς προστασίας τους: Στο (ΦΕΚ 78/Β /94 και 629/Β /94) περιλαµβάνεται η Απόφαση 65157/2863 του ΥΠΠΟ µε την οποία οριοθετείται ο Αρχαιολογικός Χώρος «Φοινικιάς, Σούδα, Βουκελάρης» για την προστασία και ανάδειξη του χώρου, όπου περιλαµβάνονται ορατά λείψανα ρωµαϊκής και βυζαντινής εποχής, τα οποία πιθανώς ταυτίζονται στην µεν περιοχή «Σούδα» µε την Ελληνορωµαϊκή πόλη «Απολλωνία», στην δε περιοχή «Φοίνικας» µε την Ελληνορωµαϊκή πόλη «Φοίνιξ». Καθορίζονται ζώνη Α (απόλυτης προστασίας) και ζώνη Β. Επίσης, στο (ΦΕΚ 78/Β /94 και 629/Β /94) περιλαµβάνεται η Απόφαση 65152/2868 του ΥΠΠΟ µε την οποία οριοθετείται ο Αρχαιολογικός Χώρος «Πύργου» (περιοχής Κοινότητας Κεραµέ) για την προστασία και ανάδειξη του χώρου, όπου περιλαµβάνονται τα ερείπια τειχισµένης ακρόπολης και κατά τόπους οικοδοµικά λείψανα µινωικής, ελληνιστικής και ρωµαϊκής περιόδου. Καθορίζονται ζώνη Α (απόλυτης προστασίας) και ζώνη Β. Στο ΦΕΚ 77/Β /94 και 641/Β /94 περιλαµβάνεται η Απόφαση 65154/2866 του ΥΠΠΟ µε την οποία οριοθετείται ο Αρχαιολογικός Χώρος «Πρέβελης» (περιοχής Κοινότητας Πρέβελης) για την προστασία και ανάδειξη του χώρου, όπου περιλαµβάνονται σηµαντικά ορατά χριστιανικά µνηµεία διαφόρων περιόδων, καθώς και λείψανα ρωµαϊκής εποχής. Η Απόφαση έλαβε υπ όψιν παλαιότερες κηρύξεις της ίδιας περιοχής µε τις οποίες χαρακτηρίζεται ως «Αρχαιολογικός χώρος, τόπος ιστορικός και ιδιαίτερου φυσικού κάλλους». Καθορίζονται ζώνη Α (απόλυτης προστασίας) και ζώνη Β. Η ζώνη Α υποδιαιρείται σε ζώνη Α1 και ζώνη Α2. Η ζώνη Α1 αποτελείται από ειδικά προστατευόµενο φυσικό περιβάλλον (υγροβιότοπος) και υποχρεώνει στην διατήρηση των υφιστάµενων χρήσεων, της βλάστησης, του δασικού χαρακτήρα της περιοχής (όπου υπάρχει) και του βιοτόπου. Στο ΦΕΚ 86/Β /94 και 424/Β /94 περιλαµβάνεται η Απόφαση 65153/2867 του ΥΠΠΟ µε την οποία οριοθετείται ο Αρχαιολογικός Χώρος «Ροδακίνου» (περιοχής Κοινότητας Ροδακίνου) για την προστασία και ανάδειξη του χώρου «Κάστελλος» Ροδακίνου, όπου περιλαµβάνονται λείψανα µινωικού πολιτισµού. Καθορίζονται ζώνη Α (απόλυτης προστασίας) και ζώνη Β. Στο ΦΕΚ 83/Β /94 και 398/Β /94 περιλαµβάνεται η Απόφαση 65155/2865 του ΥΠΠΟ µε την οποία οριοθετείται ο Αρχαιολογικός Χώρος «Ελληνικά» (περιοχή Κοινότητας Αγίας Γαλήνης) για την προστασία και ανάδειξη του χώρου «Ελληνικά» Αγίας Γαλήνης, όπου περιλαµβάνεται λόφος µε ορατά λείψανα υστερονεολιθικής εγκατάστασης. Καθορίζονται ζώνη Α (απόλυτης προστασίας) και ζώνη Β. 110

111 Όσον αφορά στην προστασία και στην ανάπτυξη του ιστορικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, στο εγκεκριµένο «Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης» προωθείται η κοινή αντιµετώπιση «φυσικού και πολιτιστικού κεφαλαίου» µε τις ήδη εκτεταµένες περιοχές του δικτύου «Natura 2000», µε φέρουσα ικανότητα πολιτιστικού κεφαλαίου και δίνεται η κατεύθυνση της συγκρότησης ευρύτερων ενοτήτων. Προτεινόµενη ενότητα που αφορά την ευρύτερη περιοχή της παρούσας µελέτης είναι: «Μία ενιαία εκτεταµένη ζώνη από ανατολικά στις πλαγιές της Ίδης, από τα Ανώγεια και την Λοχριά έως την περιοχή του Μαρουλά και από νότια προς βόρεια, από το Σπήλι και το φαράγγι Πρασιανού έως το Πέραµα ενσωµατώνοντας και το ιστορικό - µνηµειακό σύνολο της πόλης του Ρεθύµνου». Για τις ζώνες αυτές προβλέπεται: η άσκηση αποτελεσµατικής πολιτικής για την προστασία και την ανάδειξη των στοιχείων του πολιτιστικού και του φυσικού περιβάλλοντος στους χαρακτηρισµένους παραδοσιακούς και αξιόλογους οικισµούς και µνηµειακά - ιστορικά σύνολα, στους οριοθετηµένους αρχαιολογικούς χώρους και στις χαρακτηρισµένες ζώνες και τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, η κατά προτεραιότητα προώθηση των διαχειριστικών σχεδίων στις ζώνες NATURA και SPA, η θέσπιση ειδικών χρηµατοδοτικών κινήτρων για τη διατήρηση των παραδοσιακών δραστηριοτήτων, µε οικολογική προσέγγιση και διαχείριση, η οριοθέτηση νέων αρχαιολογικών χώρων, από τις αρµόδιες Υπηρεσίες, και η προστασία τους, στις περιοχές όπου εντοπίζονται σηµειακά µνηµεία και θέσεις ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους, η συνέχιση µε έµφαση και ένταση της πολιτικής για χαρακτηρισµό πρόσθετων παραδοσιακών οικισµών και µνηµειακών - ιστορικών συνόλων και η ανάδειξη και προστασία τους και η λήψη ειδικών µέτρων για την µη συνέχιση της αποψίλωσης των δασών και η άσκηση πολιτικών για την φυσική επέκταση και ανανέωση τους, όπως η άµεση θεσµική προστασία της «φυσικής» κληρονοµιάς - δάση, χλωρίδα, πανίδα - και των τοπίων και η ανάληψη δράσεων αναβάθµισης και αποτελεσµατικών µέτρων προστασίας (διάβρωση εδαφών, αποψίλωση δασών, φαινόµενα ερηµοποίησης, υφαλµύρωσης κ.λπ.). 111

112 6.11. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γενικά στοιχεία Η υποβάθµιση του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος στον ελληνικό χώρο σχετίζεται κυρίως µε την έκλυση αέριων ρύπων στην ατµόσφαιρα ή µε την αύξηση της συγκέντρωσης των στερεών αιρουµένων σωµατιδίων. Οι παράγοντες που καθορίζουν την υφιστάµενη ποιότητα του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος µιας περιοχής είναι ο τύπος και η ποσότητα των εκπεµπόµενων ρύπων, σε συνδυασµό πάντα µε τις υπάρχουσες ατµοσφαιρικές συνθήκες. Τα σωµατίδια είναι δυνατό να εκτιµηθούν είτε ως προς τη συγκέντρωσή τους στην ατµόσφαιρα (λεπτόκοκκα σωµατίδια) είτε µε την εκτίµηση της πίπτουσας σκόνης (βαρύτερα σωµατίδια). Τα σωµατίδια που εκπέµπονται κατά την καύση πρώτων υλών (καπνός - τέφρα) είναι λεπτόκοκκα ενώ η σκόνη εδαφικής προέλευσης συµπεριλαµβάνεται ως επί το πλείστον στην πίπτουσα σκόνη. Εκτός από τις δραστηριότητες που συµβάλουν στην αύξηση της συγκέντρωσης των αιωρούµενων σωµατιδίων (π.χ. χωµατουργικές εργασίες, λειτουργία σπαστηροτριβείων) οι κύριοι αέριοι ρύποι που εκπέµπονται από τη λειτουργία µηχανών εσωτερικής καύσης είναι οι εξής: ιοξείδιο του θείου (SO 2 ), Αζωτο-οξείδια (NO x ), Μονοξείδιο του άνθρακα (CO), Yδρογονάθρακες (Η x C y ), και πτητικές Οργανικές Ενώσεις (VOC) που εκλύονται στην ατµόσφαιρα ως προϊόντα καύσης. Τόσο διεθνώς, όσο και στην Ελλάδα έχουν θεσπιστεί όρια για την προστασία του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος. Αυτά διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: Όρια ποιότητας της ατµόσφαιρας (αφορούν µέγιστες επιτρεπόµενες συγκεντρώσεις των κύριων ατµοσφαιρικών ρύπων στην ατµόσφαιρα και αναφέρονται, είτε σε απόλυτες µέγιστες τιµές, είτε σε µέσες τιµές για συγκεκριµένη χρονική περίοδο). Όρια εκποµπών (αφορούν συγκεντρώσεις συγκεκριµένων ατµοσφαιρικών ρύπων στα καυσαέρια που εκπέµπονται από διάφορες πηγές). Όρια ποιότητας καυσίµων (αφορούν συγκεντρώσεις συγκεκριµένων ουσιών που περιέχονται στα υγρά καύσιµα). Για την περίπτωση της πίπτουσας σκόνης δεν υπάρχουν καθορισµένα όρια ποιότητας, καθώς είναι γενικά δύσκολος ο αντικειµενικός προσδιορισµός του µεγέθους της πίπτουσας σκόνης (deposited ή nuisance dust). Ενδεικτικά, στον πίνακα που ακολουθεί αναφέρονται τα όρια όχλησης (Nuisance Threshold) που ισχύουν σε δύο ευρωπαϊκές χώρες (Ιρλανδία και Γερµανία). 112

113 Πίνακας : Ενδεικτικά Όρια Όχλησης καταπίπτουσας σκόνης Χώρα/περιοχή Μέση µηνιαία τιµή (mg/m 2 /ηµέρα) Ερµηνεία Ιρλανδία (Μεταλλεία Τάρα) 200 Όριο Όχλησης Γερµανία 350 Πιθανή όχληση 650 Πολύ πιθανή-βέβαια όχληση Οι συνέπειες της ατµοσφαιρικής ρύπανσης καλύπτουν ένα ευρύ φάσµα. Η ατµοσφαιρική ρύπανση έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, την πανίδα, τη χλωρίδα. Επίσης, έχει επιπτώσεις και σε µεγαλύτερη κλίµακα αφού µπορεί να προκαλέσει το φαινόµενο του θερµοκηπίου, την όξινη βροχή και την καταστροφή του στρώµατος του όζοντος Όρια ποιότητας ατµόσφαιρας Στη Ελλάδα ισχύουν νοµοθετηµένα όρια για αέριους και σωµατιδιακούς ρύπους, σύµφωνα µε τα όρια ποιότητας ατµόσφαιρας που έχουν καθιερωθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Με µία σειρά από νέες οδηγίες σχετικά µε την ατµοσφαιρική ρύπανση, θεσπίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, πέραν των άλλων, νέα όρια για τους διάφορους ατµοσφαιρικούς ρύπους. Τα όρια αυτά αναφέρονται τόσο στην προστασία της ανθρώπινης υγείας όσο και των οικοσυστηµάτων. Οι οδηγίες που έχουν εκδοθεί και αφορούν στα νέα όρια είναι: Οδηγία 1996/62/ΕΚ για την εκτίµηση και διαχείριση της ποιότητας του αέρα του περιβάλλοντος (ΚΥΑ 3277/209/2000, ΦΕΚ 180/Β/ ). Οδηγία 1999/30/ΕΚ για τις οριακές τιµές διοξειδίου του θείου, οξειδίων του αζώτου, σωµατιδίων και µολύβδου, στον αέρα του περιβάλλοντος (ΠΥΣ 34/ ,ΦΕΚ125/Α/ ). Οδηγία 2000/69/ΕΚ για τις οριακές τιµές βενζολίου και µονοξειδίου του άνθρακα στον αέρα του περιβάλλοντος (ΚΥΑ 9238/332, ΦΕΚ 405Β/ ). Οδηγία 2002/3/ΕΚ σχετικά µε το όζον στον ατµοσφαιρικό αέρα (ΚΥΑ ΗΠ 38638/2016, ΦΕΚ 1334Β/ ). Οδηγία 2004/107/ΕΚ σχετικά µε το αρσενικό, το κάδµιο, τον υδράργυρο, το νικέλιο και τους πολυκυκλικούς υδρογονάνθρακες στον ατµοσφαιρικό αέρα (ΚΥΑ ΗΠ 22306/1075/Ε103, ΦΕΚ 920Β/8.6.07). Οδηγία 2008/50/ΕΚ του για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη. Στην παρούσα παράγραφο παρουσιάζονται τα εθνικά όρια ποιότητας της ατµόσφαιρας σύµφωνα µε την Κ.Υ.Α. Αριθµ. Η.Π /549/Ε.103 «Μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας της ατµόσφαιρας, σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της οδηγίας 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη του Ευρωπαϊκού 113

114 Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 21ης Μαΐου 2008» (ΦΕΚ 488 Β 2011). Πίνακας : Οριακές τιµές για την προστασία της υγείας του ανθρώπου Περίοδος µέσου όρου 1 ώρα 1 ηµέρα 1 ώρα Οριακή τιµή Περιθώριο ανοχής ιοξείδιο του θείου 350 µg/m 3, δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από µg/m 3 (43%) φορές σε ένα ηµερολογιακό έτος 125 µg/m 3, δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 3 Ουδέν φορές σε ένα ηµερολογιακό έτος ιοξείδιο του αζώτου 200 µg/m 3, δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 18 φορές σε ένα ηµερολογιακό έτος Ηµερολογιακό έτος 40 µg/m 3 50% στις 19 Ιουλίου 1999, µειούµενο από την 1 η Ιανουαρίου 2001 και ανά εφεξής δωδεκάµηνο κατά ίσα ετήσια ποσοστά ώστε να καταλήξει σε 0% την 1 η Ιανουαρίου % στις 19 Ιουλίου 1999, µειούµενο από την 1 η Ιανουαρίου 2001 και ανά εφεξής δωδεκάµηνο κατά ίσα ετήσια ποσοστά ώστε να καταλήξει σε 0% την 1 η Ιανουαρίου Βενζόλιο Ηµερολογιακό έτος 5 µg/m 3 5 µg/m 3 (100%) στις 13 εκεµβρίου 2000, µειούµενο από την 1 η Ιανουαρίου 2006 και ανά εφεξής δωδεκάµηνο κατά 1 η µg/m 3 ώστε να καταλήξει σε 0% την 1 η Ιανουαρίου 2010 Μονοξείδιο του άνθρακα Μέγιστος ηµερήσιος µέσος όρος 60% οκταώρου (2) 10 mg/m Μόλυβδος Ηµερολογιακό έτος 0,5 µg/m 3 (3) 100% Ηµεροµηνία κατά την οποία πρέπει να έχει επιτευχθεί η οριακή τιµή (1) (1) 1 η Ιανουαρίου η Ιανουαρίου η Ιανουαρίου 2010 (1) (3) ΑΣ 10 1 ηµέρα 50 µg/m 3, δεν πρέπει να υπερβαίνεται περισσότερο από 35 φορές ανά ηµερολογιακό έτος 50% Ηµερολογιακό έτος 40 µg/m 3 20% (1) (1) 114

115 (1) (2) (3) Ισχύει ήδη από 1ης Ιανουαρίου Η µέγιστη ηµερήσια 8ωρη µέση τιµή συγκέντρωσης επιλέγεται εξετάζοντας τους κυλιόµενους 8ωρους µέσους όρους που υπολογίζονται από ωριαία στοιχεία και ενηµερώνονται ανά ώρα. Κάθε ανάλογος υπολογιζόµενος 8ωρος µέσος όρος αντιστοιχεί στην ηµέρα κατά την οποία λήγει, δηλαδή η πρώτη περίοδος υπολογισµού για µία ηµέρα είναι η περίοδος από τις 17:00 της προηγούµενης µέχρι τις 01:00 εκείνης της ηµέρας η τελευταία περίοδος υπολογισµού οιασδήποτε ηµέρας είναι η περίοδος από τις 16:00 έως τις 24:00 της ηµέρας αυτής. Ισχύει ήδη από 1ης Ιανουαρίου Η οριακή τιµή πρέπει να τηρείται µόνον από την 1η Ιανουαρίου 2010 στην άµεση γειτνίαση των συγκεκριµένων βιοµηχανικών πηγών που βρίσκονται σε τοποθεσίες ρυπανθείσες από δεκαετίες βιοµηχανικών δραστηριοτήτων. Στις περιπτώσεις αυτές, η οριακή τιµή µέχρι την 1η Ιανουαρίου 2010 ισούται προς 1,0 µg/m 3. Η περιοχή στην οποία ισχύουν υψηλότερες οριακές τιµές δεν πρέπει να εκτείνεται πέραν των 1000 m από τις συγκεκριµένες αυτές πηγές Κύριες πηγές ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή µελέτης Η ρύπανση του αέρα στην περιοχή του έργου προέρχεται κυρίως από: την κυκλοφορία των οχηµάτων στο υφιστάµενο οδικό δίκτυο: Η κύρια πηγή ατµοσφαιρικής ρύπανσης για την άµεση περιοχή του έργου είναι η οδική κυκλοφορία (στο τοπικό οδικό δίκτυο). Οι εκποµπές από την κυκλοφορία οχηµάτων παράγονται σε µικρό σχετικά ύψος και συνεπώς δεν παρουσιάζουν καλές προοπτικές διάχυσης και αραίωσης. Οι αέριοι ρύποι οι οποίοι εκλύονται από τη λειτουργία των οχηµάτων είναι το µονοξείδιο του άνθρακα (CO), τα οξείδια του αζώτου (NO x ) και οι υδρογονάνθρακες (HCs) οι οποίοι ανήκουν στους πρωτογενείς ρύπους, ενώ εκείνοι που σχηµατίζονται στην ατµόσφαιρα λόγω χηµικών αντιδράσεων (φωτοχηµικοί) καλούνται δευτερογενείς. Ειδικότερα οι αέριοι ρύποι που εκπέµπονται από βενζινοκίνητα οχήµατα περιλαµβάνουν: ιοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) (από καύση βενζίνης) Μονοξείδιο του άνθρακα (CO) (από ατελή καύση βενζίνης) Υδρογονάνθρακες (HC) ή (VOC) που προέρχονται επίσης από ατελή καύση και αφορούν στους ελαφρείς HCs και αρωµατικούς υδρογονάνθρακες (benzene) µε καρκινογόνες επιπτώσεις στον άνθρωπο. Συµπεριλαµβάνεται επίσης η βενζίνη που εξατµίζεται. Οξείδια αζώτου (NOx), που παράγονται σε υψηλές θερµοκρασίες καύσης Μόλυβδος (Pb), που αποτελεί βασικό πρόσθετο της µολυβδοµένης βενζίνης για τον έλεγχο των οκτανίων Αιθυλιούχο βρώµιο και αιθυλιούχο χλώριο. 115

116 Τα οχήµατα που κινούνται µε υγραέριο (CNG και LPG) έχουν µικρότερες εκποµπές σε HCs και CO. Οι αέριες εκποµπές από πετρελαιοκίνητα οχήµατα (diesel) αφορούν: CO 2 CO, αλλά σε µικρότερα ποσοστά απ' ότι τα βενζινοκίνητα, λόγω καλύτερης καύσης HCs σε ίσα ή χαµηλότερα ποσοστά σε σχέση µε τα βενζινοκίνητα. Οι εκποµπές ελαφρών HCs είναι µέχρι και 5 φορές µικρότερες, αλλά εκείνες των αρωµατικών και πολυαρωµατικών που είναι και καρκινογόνες, είναι υψηλότερες (βενζοπυρένιο) NOx σε µικρότερα ποσοστά σε σχέση µε τα βενζινοκίνητα SO 2, λόγω µεγαλύτερης περιεκτικότητας του diesel σε θείο Στερεά σωµατίδια (<2,5 µm) που συνίσταται από HCs, SO 2, NO 2, θειικό οξύ Φορµαλδεύδη και άλλες αλδεύδες. Άλλες πηγές ρύπανσης που σχετίζονται µε την κίνηση των οχηµάτων είναι η φθορά των ελαστικών και των φρένων (στερεά σωµατίδια και αµίαντος) και η χρήση αναγεννηµένων ορυκτελαίων που περιέχουν PCBs και είναι δυνατόν να οδηγήσουν σε έκλυση διοξίνης. Επίσης τα συστήµατα κλιµατισµού εκλύουν CFCs. Στην κατώτερη ατµόσφαιρα οι ελαφρείς ακόρεστοι HCs και NOx µέσω φωτοχηµικών αντιδράσεων µε οξυγόνο και άλλες οργανικές ενώσεις (φορµαλδεύδη) παράγουν φωτοχηµικά οξείδια όπως το όζον (O 3 ), ενώ υπάρχουν και άλλα όπως το PAN, PB2N που συντελούν στη δηµιουργία των ατµοσφαιρικών οξέων (όξινη βροχή). τις κεντρικές θερµάνσεις: Οι παραγόµενοι ρύποι από τις κεντρικές θερµάνσεις είναι CO 2, CO, SO 2 και σωµατίδια (κυρίως αιθάλη). Η εκποµπή SO 2 είναι ιδιαίτερα µειωµένη λόγω της χρήσης πετρελαίου µε χαµηλή περιεκτικότητα σε θείο. Τα συστήµατα κεντρικής θέρµανσης µε καυστήρα πετρελαίου και λέβητα έχουν επικρατήσει σε µεγάλο βαθµό στα αστικά κέντρα. Αντίθετα στις αγροτικές περιοχές και σε περιοχές που χαρακτηρίζονται από χαµηλά εισοδήµατα και µη οργανωµένη δόµηση συνυπάρχουν σε κάποιο βαθµό και τα ατοµικά συστήµατα θέρµανσης (θερµάστρες πετρελαίου, θερµάστρες υγραερίου, ηλεκτρικά σώµατα, κλπ). Οι συντελεστές εκποµπής εξαρτώνται κυρίως από την ποιότητα των καυσίµων και από την κατάσταση του συστήµατος θέρµανσης (καλή λειτουργία, σωστή εγκατάσταση, περιοδική ρύθµιση και επαρκής συντήρηση). Η ποσότητα καυσίµου που καταναλώνεται (άρα και οι συνολικές εκποµπές) εξαρτάται από το βαθµό απόδοσης της εγκατάστασης και την ύπαρξη απωλειών. την καύση ξύλων ή παραγώγων αυτών (τζάκια, καύση pellets κ.α.). Τα εν λόγω συστήµατα θέρµανσης είναι αυξηµένα στις αγροτικές περιοχές και εκλύουν κυρίως CO 2, CO και αιθάλη. τις αγροτικές δραστηριότητες: ύναται να επιβαρύνουν µερικώς την ατµόσφαιρα. 116

117 Επισηµαίνεται ότι στην περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού έργου δεν απαντώνται βιοµηχανίες. Οι πηγές βιοµηχανικής αέριας ρύπανσης µπορούν να επιβαρύνουν είτε µε εκποµπές που προέρχονται από την παραγωγική διαδικασία είτε µε εκποµπές από βιοµηχανικές καύσεις Υφιστάµενη ποιότητα ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος στην περιοχή µελέτης Η ποιότητα της ατµόσφαιρας στην άµεση και ευρύτερη περιοχή του έργου δεν έχει καταγραφεί συστηµατικά µέσω µετρήσεων καταγραφών των εκπεµπόµενων ρυπαντικών φορτίων κ.λπ. Η εκτίµηση της υφιστάµενης κατάστασης µπορεί να προσεγγισθεί µέσω των χρήσεων γης και των σηµαντικότερων πηγών ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή µελέτης. Όπως αναφέρθηκε ήδη ανωτέρω, οι κυριότερες πηγές ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή µελέτης είναι η κυκλοφορία οχηµάτων στο υφιστάµενο οδικό δίκτυο, τα συστήµατα θέρµανσης των οικιών που απαντώνται στους οικισµούς της περιοχής µελέτης και οι δραστηριότητες του γεωργικού τοµέα. Αναλυτικότερα, οι οικισµοί που απαντώνται σε απόσταση µικρότερη ή ίση του 1km από την περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού έργου είναι µικρού µεγέθους και δεν έχουν έντονο αστικό χαρακτήρα. Στον Πίνακα που ακολουθεί παρουσιάζονται οι οικισµοί που απαντώνται σε απόσταση µικρότερη ή ίση του 1km από την υπό µελέτη χάραξη και ο αριθµός των κατοίκων αυτών. Οικισµοί που απαντώνται σε απόσταση µικρότερη ή ίση του 1km από την υπό µελέτη χάραξη Κάτοικοι Σπήλι 564 Ακτούντα 74 Βάτος 34 Άρδακτος 32 Κισσού Κάµπος 100 Κισσός 48 Κεντροχώρι 39 Πλατανές 40 Ακούµια 344 Συνολικός πληθυσµός Απογραφή ΕΛΣΤΑΤ 2011 Πίνακας : Οικισµοί σε απόσταση µικρότερη του 1 km από την χάραξη Το εκπεµπόµενο ρυπαντικό φορτίο από τα συστήµατα θέρµανσης των οικισµών εκτιµάται ότι δεν είναι ιδιαίτερα σηµαντικό. Η λειτουργία των συστηµάτων θέρµανσης επιβαρύνει την 117

118 ατµόσφαιρα κατά την χειµερινή περίοδο κυρίως µε ρύπους CO, NOx, SO 2, καπνό και σωµατίδια, αλλά εκτιµάται ότι δεν δηµιουργούνται προβλήµατα ατµοσφαιρικής ρύπανσης, λόγω του περιορισµένου µεγέθους των οικισµών και της διασποράς τους. Εκτιµάται ότι η επιβάρυνση της ατµόσφαιρας από τους ρύπους που παράγονται από την οδική κυκλοφορία είναι ασθενής. Από την περιοχή µελέτης δεν διέρχονται οδικοί άξονες µε υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο. Τους θερινούς µήνες αυξάνεται η κυκλοφοριακή επιβάρυνση της Επαρχιακής οδού Μελάµπων - Αγίας Γαλήνης, ωστόσο εκτιµάται ότι η διάχυση των παραγόµενων αερίων και σωµατιδιακών ρύπων είναι ικανοποιητική και δεν προκαλείται αξιοσηµείωτη επιβάρυνση του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος. Στην περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού έργου και σε απόσταση µικρότερη ή ίση του 1km από αυτή δεν υπάρχουν ρυπογόνες βιοµηχανικές µονάδες. Οι γεωργικές δραστηριότητες επιβαρύνουν τοπικά την ατµόσφαιρα. Οι ψεκασµοί µε παρασιτοκτόνα και η καύση φυτικών υπολειµµάτων αποτελούν την κύρια πηγή ρύπανσης από γεωργικές δραστηριότητες. Ο εποχικός χαρακτήρας των δραστηριοτήτων και οι µετεωρολογικές και µορφολογικές συνθήκες, επιτρέπουν την εκτίµηση ότι η επιβάρυνση της ατµόσφαιρας από σχετικές δραστηριότητες δεν είναι σηµαντική. Λατοµικές και µεταλλευτικές δραστηριότητες δεν επιβαρύνουν την περιοχή του υπό µελέτη έργου. Καταλήγοντας, οι πηγές ατµοσφαιρικής ρύπανσης στην περιοχή είναι περιορισµένου αριθµού και χαµηλής δυναµικότητας όσον αφορά στο εκπεµπόµενο ρυπαντικό φορτίο, ενώ τµήµα των σχετικών εκποµπών χαρακτηρίζεται από εποχικότητα. Οι φυσικές συνθήκες και το ανάγλυφο δεν δηµιουργούν τις προϋποθέσεις δυσµενών συνθηκών σε σχέση µε την ατµοσφαιρική ρύπανση. Συµπερασµατικά εκτιµάται ότι η υφιστάµενη ποιότητα του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος στην περιοχή του έργου είναι καλή ιαχρονικές µεταβολές και τάσεις εξέλιξης Σύµφωνα µε τα αναφερόµενα στην Προµελέτη του έργου «Συµπληρωµατικές Μελέτες Νότιου Οδικού Άξονα Ν. Κρήτης (Οδικά τµήµατα εντός Ν. Ρεθύµνου: Τµήµα Ροδάκινο - Σελλιά - Λευκόγεια - Ακούµια - Αγ. Γαλήνη) - Νότιος Οδικός Άξονας και Υποστηρικτικό ίκτυο» (2008) για την οποία έχει εκδοθεί θετική γνωµοδότηση (Α.π. οικ. ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ / ), στην περιοχή µελέτης δεν υπάρχουν καταγεγραµµένες µετρήσεις συγκέντρωσης αερίων ρύπων. Σύµφωνα µε την Στρατηγική Μελέτη για το «Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Κρήτης - Νήσων Αιγαίου » (Μάρτιος 2007), στην Περιφέρεια Κρήτης συγκεκριµένα στην περιοχή του Ηρακλείου είναι εγκατεστηµένος σταθµός παρακολούθησης παραµέτρων της ατµόσφαιρας, των οποίων τα αποτελέσµατα αξιολογούνται από το Πανεπιστήµιο της Κρήτης, Τµήµα Χηµείας, Εργαστήριο Περιβαλλοντικών & Χηµικών ιεργασιών. Στο εργαστήριο αυτό υπάρχει διαχρονική παρακολούθηση της ποιότητας της ατµόσφαιρας 118

119 στην ευρύτερη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και συγκεκριµένα ο σταθµός είναι εγκατεστηµένος στη «Φινοκαλιά». Σε σχετικές δηµοσιεύσεις του εργαστηρίου 2 έχει παρουσιαστεί αναλυτικά ότι βασικές παράµετροι που επηρεάζουν έµµεσα ή άµεσα την περιοχή της Κρήτης είναι το όζον (O 3 ) και PM 10. Συγκεκριµένα έχει βρεθεί ότι και στις δύο περιπτώσεις γίνεται υπέρβαση των ορίων, η οποία κατά κύριο λόγο αποδίδεται σε ότι αφορά το O 3 στη συµβολή από φαινόµενα που συµβαίνουν στη Βόρεια Ευρώπη και µεταφορά των αερίων µαζών από Βορρά προς Νότο, γεγονός το οποίο αποδεικνύεται επιστηµονικά και σηµαίνει ότι, οι δραστηριότητες της Κρήτης δεν έχουν ρυθµιστικού χαρακτήρα συµµετοχή στην αύξηση του Ο 3 και οι υπερβάσεις αντιστοιχούν σε µη ελεγχόµενες καταστάσεις εκτός της περιοχής. Σχετικά µε τις συγκεντρώσεις ΡΜ 10, που µετρήθηκαν κατά την περίοδο σε συνδυασµό των µετρήσεων του Σταθµού του Ηρακλείου (Αστικός ιστός) και της «Φινοκαλιάς», βρέθηκε ότι υπάρχει σε ορισµένες χρονικές στιγµές αυξηµένη επιρροή στις συνολικές συγκεντρώσεις PM 10, από την περιοχή του Ηρακλείου, ενώ ειδικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η επιρροή των µεταφερόµενων µαζών σκόνης από τη Βόρειο Αφρική, που είναι πλέον συχνό φαινόµενο την άνοιξη και το φθινόπωρο. Σύµφωνα µε στοιχεία του ΤΕΕ/Τ Κ οι εκποµπές CO 2 στην Κρήτη οφείλονται κυρίως στην χρήση του πετρελαίου και των παραγώγων του (βενζίνης) και ελάχιστα στη χρήση υγραερίου. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι εκποµπές CO 2 ανά δραστηριότητα. ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΕΚΠΟΜΠΕΣ CO σε tn 2 % ΠΟΣΟΣΤΟ Βιοτεχνία - Βιοµηχανία ,35 Μεταφορές ,33 Κτίρια ,32 Ηλεκτροπαραγωγή ,00 ΣΥΝΟΛΟ ,00 Πίνακας : Εκποµπές CO2 ανά δραστηριότητα Έχει εκτιµηθεί ότι οι εκποµπές CO 2 ανά κάτοικο στην Κρήτη το έτος 2000 ήταν 5,44 tn, έναντι 9,56 tn / κάτοικο στην Ελλάδα το 1998 (Γ. Βουρδουµπάς-ΤΕΕ/Τ Κ). Όπως προκύπτει από τα στοιχεία του Ενιαίου ικτυού Παρακολούθησης Ατµοσφαιρικών Ρύπων (Ε ΠΑΡ) του ΥΠΕΚΑ, η τάση εξέλιξης για τους παραδοσιακούς ρύπους NO x, SO 2, CO είναι πτωτική, ενώ το Ο 3, τα ΡΜ 10, το C 6 H 6 και γενικά οι υδρογονάνθρακες αναµένεται να έχουν αυξητική τάση. Όσον αφορά στα αέρια του θερµοκηπίου εκτιµάται ότι οι εκποµπές από την παραγωγή 2 Evangelos Gerasopoulos, et.al. (2006) Photochemical ozone production in the Eastern Mediterranean, E. Gerasopoulos et.al (2006) Origin and variability of particulate matter (PM 10 ) mass concentrations over the Eastern Mediterranean. 119

120 ηλεκτρικής ενέργειας θα περιορισθούν τις επόµενες δεκαετίες λόγω της συµµόρφωσης της χώρας µε δεσµεύσεις που έχουν αναληφθεί για την τήρηση διεθνών συµβάσεων και της κοινοτικής νοµοθεσίας. Η υποκατάσταση του λιγνίτη από φυσικό αέριο και ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, µε κύριες µορφές την αιολική και τη βιοµάζα, αναµένεται να οδηγήσουν σε σηµαντικές αλλαγές. Τέλος, η εφαρµογή της κοινοτικής και εθνικής νοµοθεσίας για τα επιχειρησιακά σχέδια καταπολέµησης της ατµοσφαιρικής ρύπανσης σε µεγάλα αστικά κέντρα, εκτιµάται ότι θα οδηγήσει σε σταδιακή µείωση των επιπέδων ατµοσφαιρικής ρύπανσης, δεδοµένου ότι αυτά θα υλοποιηθούν. 120

121 6.12. ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Γενικά στοιχεία Ο περιβαλλοντικός θόρυβος δηµιουργεί µία όχληση ποικίλης µορφής. Οι γενικότερες επιπτώσεις στην υγεία είναι ελαφρές, εκτός από τις περιπτώσεις ατόµων που έχουν επιβαρυµένη υγεία ή ζουν σε γενικά υποβαθµισµένες συνθήκες. Σχετικά άγνωστες είναι όµως οι επιπτώσεις σε ψυχικό και κοινωνικό επίπεδο, η ποιοτική και ποσοτική αποτίµηση των οποίων είναι ιδιαίτερα δύσκολη και πολύπλοκη. Πιο επικίνδυνος από πλευράς επιπτώσεων - κυρίως στο σύστηµα ακοής - είναι ο "επαγγελµατικός" θόρυβος, δηλαδή ο υψηλός, συνεχής θόρυβος που προέρχεται από βιοµηχανικά - βιοτεχνικά µηχανήµατα µέσα στους χώρους εργασίας. Συνήθως, οι φωνητικές επικοινωνίες, η ακρόαση µουσικής, κλπ., διαταράσσονται όταν το επίπεδο του θορύβου ξεπερνά τα 60dΒ(A) και σε αυτές τις περιπτώσεις οι συνοµιλίες για να γίνουν κατανοητές απαιτούν ειδικές συνθήκες τοποθέτησης των συνοµιλητών, όσον αφορά, για παράδειγµα, την απόσταση µεταξύ τους. Σε περιπτώσεις θορύβου άνω των 75dΒ(A), µία κανονική συνοµιλία είναι αδύνατη. ιάφορες έρευνες που έγιναν σε κατοίκους αστικών περιοχών απέδειξαν τη σηµασία που δίνεται σ' αυτή τη µορφή όχλησης, ιδιαίτερα κατά τις βραδινές ώρες και γενικότερα κατά τις ώρες ξεκούρασης. Κατά τη διάρκεια του ύπνου, η διατάραξη είναι πολύ σηµαντική για τα άτοµα σχετικά µεγάλης ηλικίας και κυρίως κατά την αρχή ή το τέλος του ύπνου. Η όχληση είναι άµεσα συνδεδεµένη µε τη διαφορά ανάµεσα στο επίπεδο του θορύβου που οφείλεται σε ένα µεµονωµένο όχηµα µεταφοράς και στη µέση στάθµη του θορύβου "βάθους". Η απόδοση και γενικότερα η προσοχή κατά την εκτέλεση εργασίας, µπορεί να αυξηθεί ή να µειωθεί, ανάλογα µε τη στάθµη του θορύβου και του ατόµου που υπόκειται σε αυτόν. Μέτρηση και αξιολόγηση θορύβου σταθερής στάθµης Η πλέον σηµαντική παράµετρος για την περιγραφή του θορύβου (και γενικότερα του ήχου) είναι το µέγεθος της ακουστικής πίεσης. Η ακουστική πίεση που αντιλαµβάνεται το ανθρώπινο αυτί κυµαίνεται µεταξύ του κατωφλίου ακουστότητας και του ορίου µονίµου βλάβης στο αυτί. Ο λόγος των δύο παραπάνω πιέσεων είναι 1 προς και για να αποτυπωθεί αυτό το µεγάλο εύρος χρησιµοποιείται λογαριθµική κλίµακα. Εξάλλου το ανθρώπινο αυτί αντιδρά σε αλλαγές της ακουστικής πίεσης µάλλον αναλογικά παρά απόλυτα. Έτσι για τη µέτρηση του ήχου (και εποµένως του θορύβου) έχει καθιερωθεί η µονάδα ντεσιµπέλ (dβ). Το επίπεδο ακουστικής πίεσης (SPL, Sound Pressure Level), σε db, ορίζεται ως το δεκαπλάσιο του δεκαδικού λογάριθµου του λόγου της εντάσεως του ήχου που εξετάζουµε προς την ένταση ενός ήχου αναφοράς. Η ένταση του ήχου είναι ανάλογη του τετραγώνου της ακουστικής πίεσης: 121

122 2 P P 2 SPL [db] = 10 log Po = 20 log P o όπου Ρ είναι η ακουστική πίεση του προς µέτρηση ήχου σε µbar και Ρο η ακουστική πίεση ενός ήχου στο κατώφλι ακουστότητας δηλαδή 0,0002 µbar. Συνεπώς ένας ήχος που µόλις ακούγεται έχει στάθµη ηχητικής πίεσης (SPL) 0dB, ενώ στο όριο του πόνου περίπου 135dB. Ο περιβαλλοντικός θόρυβος δεν είναι ένας σταθερός ήχος, αλλά έχει µία κυµαινόµενη ακανόνιστα στάθµη ακουστικής πίεσης. Γι' αυτό έχουν καθιερωθεί δείκτες, που λαµβάνουν υπόψη τους αυτό το γεγονός, για την περιγραφή της ενόχλησης από τον θόρυβο. Ο κυκλοφοριακός - περιβαλλοντικός θόρυβος, ειδικότερα, αποτελείται από ήχους διαφόρων εντάσεων και συχνοτήτων. Όµως, το ανθρώπινο αυτί έχει διαφορετική ευαισθησία στις διάφορες συχνότητες, γι αυτό οι θόρυβοι που καταγράφονται από ένα µικρόφωνο, φιλτράρονται και προσαρµόζονται µε τον ίδιο τρόπο που το ανθρώπινο αυτί φιλτράρει και προσαρµόζει τους ήχους που δέχεται. Υπάρχουν διάφορες µέθοδοι προσοµοίωσης του ανθρώπινου αυτιού που δίνουν λιγότερη έµφαση σε κάποιες συχνότητες και περισσότερη σε άλλες. Για τον περιβαλλοντικό θόρυβο χρησιµοποιείται η κλίµακα Α που δίνει έµφαση στις συχνότητες γύρω στα 2000 Hz και τότε ο θόρυβος που καταγράφεται εκφράζεται σε dβa ή dβ(a). Κυκλοφοριακός θόρυβος O θόρυβος της οδικής κυκλοφορίας οφείλεται στις εξής λειτουργίες ενός τυπικού αυτοκινήτου (Anastassakis, 1989): 1. Εκτός του ελέγχου του οδηγού, όπως: λειτουργία της µηχανής, περιστροφή του ανεµιστήρα, αλλαγές στο κιβώτιο ταχυτήτων, "στρίγγλισµα" των φρένων, τριβές µεταξύ των τροχών και του οδοστρώµατος, αεροδυναµική κίνηση του αυτοκινήτου, "φτεροκόπηµα" του ανέµου. 2. Υπό τον έλεγχο του οδηγού (και των επιβατών), όπως: λειτουργία και καταπόνηση του κορµού του αυτοκινήτου και της ανάρτησης (έχει σχέση και µε το φορτίο που κουβαλά το όχηµα), κόρνα, (δυνατό) κλείσιµο της πόρτας, λειτουργία της µηχανής σε αυξηµένες στροφές. Περαιτέρω, οι απότοµες εκκινήσεις επιβαρύνουν την ηχορύπανση. Βάση των ανωτέρω, συνάγεται ότι οι ακόλουθοι θόρυβοι κυριαρχούν σε διαφορετικές συνθήκες κυκλοφορίας: 122

123 1. Υψηλές ταχύτητες (συνθήκες κυκλοφορίας υπεραστικού δρόµου): τριβές µεταξύ των τροχών και του οδοστρώµατος, αεροδυναµική κίνηση του αυτοκινήτου. 2. Χαµηλές ταχύτητες (συνθήκες κυκλοφορίας υπεραστικού δρόµου): λειτουργία της µηχανής, περιστροφή του ανεµιστήρα, αλλαγές στο κιβώτιο ταχυτήτων. Όσον αφορά στη σχέση ταχύτητας και κυκλοφοριακού θορύβου, είναι χαρακτηριστικό ότι ένα αυτοκίνητο που ταξιδεύει µε 150km/hr προκαλεί παρόµοιο περίπου θόρυβο όσο τέσσερα άλλα που ταξιδεύουν µε 100km/hr ή δέκα άλλα που ταξιδεύουν µε 70km/hr. Επίσης, σε σχέση µε τις διαφορετικές σχέσεις (ταχύτητες) του κιβωτίου ταχυτήτων, ένα αυτοκίνητο που κινείται µε 50km/hr και δεύτερη σχέση στο κιβώτιο ταχυτήτων παράγει όσο θόρυβο παράγουν τρία αυτοκίνητα κινούµενα στην ίδια ταχύτητα αλλά µε τετάρτη σχέση στο κιβώτιο. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την παραγωγή και διάδοση του κυκλοφοριακού θορύβου σχετίζονται µε: 1. Την κυκλοφορία, όπως: Κυκλοφοριακός φόρτος. Στην περίπτωση της υπό εξέταση οδού, υποθέτουµε ότι η κυκλοφορία είναι συνεχής, χωρίς δηλαδή σηµαντικές διακοπές των οχηµάτων (που θα οφείλονταν και σε τυχόν κυκλοφοριακή συµφόρηση), ενώ τα οχήµατα κινούνται σε περίπου σταθερή ταχύτητα. Σύνθεση και ταχύτητα κυκλοφορίας. Nα τονισθεί ότι, κατά την επιβράδυνση, ο θόρυβος που παράγεται από ένα όχηµα εµφανίζει µείωση, ενώ κατά την επιτάχυνση του οχήµατος, ο παραγόµενος θόρυβος εµφανίζει απότοµη αύξηση καθώς η µηχανή του οχήµατος λειτουργεί σε υψηλές στροφές για τη γέννηση της απαραίτητης ισχύος. 2. Την οδό, όπως: Αριθµός λωρίδων κυκλοφορίας. Μορφή οδοστρώµατος. Μετρήσεις έχουν δείξει ότι υφίσταται µία διαφορά περίπου 3 µε 4dBA µεταξύ ενός οδοστρώµατος ευνοϊκού στη µετάδοση του θορύβου (π.χ. νέα άσφαλτος, καινούργιο τσιµέντο µε αυλάκωση) και ενός συνηθισµένου οδοστρώµατος. Κλίση. Ενώ απαιτείται σηµαντική κλίση για την παραγωγή αυξηµένων επιπέδων θορύβου από επιβατικά οχήµατα, αρκεί µία µικρή κλίση για την παραγωγή σηµαντικού θορύβου από βαρέα οχήµατα. Ύπαρξη επιχώµατος ή ορύγµατος. Ύπαρξη σήραγγας. 3. Το περιβάλλον όπως: Απόσταση του δέκτη, αφού όσο µακρύτερα από την πηγή (οδό) βρίσκεται ο δέκτης, τόσο µικρότερο είναι το επίπεδο του λαµβανόµενου θορύβου. O θόρυβος που 123

124 εκπέµπεται από µεµονωµένα οχήµατα (σηµειακή πηγή) εξασθενεί κατά περίπου 6dBA για κάθε διπλασιασµό της αποστάσεως από το όχηµα, ενώ για ροή κυκλοφορίας (γραµµική πηγή) εξασθενεί κατά µόνο 3dBA για κάθε διπλασιασµό της αποστάσεως από τον άξονα της κυκλοφορίας. Τυχόν φυσικά εµπόδια που εµποδίζουν (γεωµετρικά) τη διάδοση του ήχου, π.χ. κτίρια, φράκτες, αναχώµατα ή και ηχοπετάσµατα. Έχει ευρεθεί ότι τέτοια αναχώµατα και ηχοπετάσµατα δύνανται να µειώσουν τον θόρυβο µέχρι και κατά 10dBA. Βλάστηση, όπως γρασίδι ή καλλιέργειες που εξασθενούν τα ηχητικά κύµατα που διαδίδονται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους (αυτή η εξασθένηση δεν θα αφορούσε όµως ένα δέκτη στον τρίτο όροφο µίας πολυκατοικίας). Έχει µετρηθεί ότι η πυκνή βλάστηση έχει τη δυνατότητα πρόσθετης µείωσης του επιπέδου του ήχου σε σχέση µε το γρασίδι, κατά περίπου 0,5dBA ανά 10m µήκους. Ανάγλυφο και µορφή εδάφους. Ικανότητα απορρόφησης θορύβου. υνατότητα ανάκλασης θορύβου. 4. Τις καιρικές συνθήκες, όπως: ιεύθυνση και ταχύτητα ανέµου. Βροχόπτωση και υγρασία. Οι καιρικές συνθήκες σε συνδυασµό µε το οδόστρωµα έχουν την δυνατότητα να αυξάνουν τον παραγόµενο θόρυβο διότι οι βρεγµένες επιφάνειες ενισχύουν τις υψηλές συχνότητες. Θερµοκρασία. Να τονισθεί ότι, επειδή είναι γενικά δύσκολο να υπολογισθεί η ενίσχυση ή εξασθένιση του ήχου λόγω καιρικών συνθηκών, οι χρησιµοποιούµενοι µέθοδοι συνήθως υποθέτουν ότι οι επικρατούσες καιρικές συνθήκες ευνοούν τη διάδοση του ήχου. είκτες περιβαλλοντικού θορύβου Το κριτήριο για το αν ο περιβαλλοντικός και φυσικά ο κυκλοφοριακός θόρυβος είναι αποδεκτός ή όχι σχετίζεται µε την αντίδραση των ανθρώπων στο θόρυβο ή τις επιπτώσεις του στις δραστηριότητες ή στην υγεία του ανθρώπου γενικότερα. Τέτοια κριτήρια είναι η ενόχληση, η παρεµπόδιση συνοµιλίας, η διατάραξη του ύπνου, κλπ. Μετά την επιλογή του κριτηρίου για µία ορισµένη χρήση γης, σε περιοχές όπου η οδική κυκλοφορία δηµιουργεί αυξηµένη ηχορύπανση, είναι απαραίτητη και η επιλογή του πλέον κατάλληλου δείκτη για την περιγραφή του περιβαλλοντικού-κυκλοφοριακού θορύβου, ο οποίος πρέπει να έχει καλή συσχέτιση µε το κριτήριο. Έτσι η γενική µορφή δείκτη περιβαλλοντικού θορύβου, L n, είναι η στάθµη η οποία υπερβαίνεται κατά το n% µίας ορισµένης χρονικής περιόδου. Σε µία µεγάλη σειρά µετρήσεων κυκλοφοριακού θορύβου είναι δυνατός ο υπολογισµός µίας µέσης τιµής, η οποία ονοµάζεται µέση στάθµη ή στάθµη L 50 και η οποία είναι η στάθµη που έχει ξεπεραστεί στο 50% του χρόνου παρατήρησης. Με βάση τη στατιστική ανάλυση δηµιουργούνται και άλλοι 124

125 δείκτες αξιολόγησης µε κυριότερη τη µέση στάθµη κορυφής (Mean Peak Noise Level) L 10 η οποία ξεπεράστηκε κατά το 10% του χρόνου παρατήρησης. Στους Βρετανικούς Κανονισµούς, ο δείκτης L 10 (18 ωρ) που είναι η αριθµητική µέση τιµή των 18 ξεχωριστών ωριαίων τιµών του L 10 (καλύπτοντας την χρονική περίοδο από 06:00 έως 24:00 κατά τις εργάσιµες ηµέρες), έχει αποδειχτεί ότι εκφράζει καλή συσχέτιση του κυκλοφοριακού θορύβου µε την όχληση στους ανθρώπους. Επίσης καλή συσχέτιση εκφράζει και η ισοδύναµη συνεχής στάθµη ήχου L eq (08:00h-20:00h). Mε τον ίδιο τρόπο προσδιορίζεται η στάθµη κορυφής (Peak Noise Level) που ξεπεράστηκε κατά το 1% του χρόνου παρατήρησης (L 1 ) καθώς και η µέση στάθµη βάθους (background noise level) που ξεπεράστηκε κατά το 90% (κατ' άλλους ερευνητές κατά το 95%) του χρόνου παρατήρησης (L 90 ή L 95 ), πάντα σε db(α). Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ο συχνά χρησιµοποιούµενος δείκτης αξιολόγησης θορύβου, η ισοδύναµη συνεχής στάθµη ήχου (Equivalent Continuous Sound Level) L eq, που εκφράζει τη συνεχή εκείνη στάθµη θορύβου η οποία σε ορισµένη χρονική περίοδο έχει το ίδιο ενεργειακό περιεχόµενο µε αυτό του πραγµατικού θορύβου σταθερού ή µεταβαλλόµενου κατά την ίδια περίοδο Νοµοθεσία σχετική µε τον κυκλοφοριακό θόρυβο Επιτρεπόµενα όρια θορύβου κατά την κατασκευή Ιδιαίτερο ανώτατο όριο θορύβου για την κατασκευή οδικών έργων δεν υφίσταται στην Ελληνική νοµοθεσία. Το Π /81 καθορίζει το ανώτερο επιτρεπόµενο όριο θορύβου που εκπέµπεται στο περιβάλλον από βιοµηχανικές εγκαταστάσεις και εργοτάξια, που στην προκειµένη περίπτωση αφορά µηχανήµατα και εγκαταστάσεις που θα χρησιµοποιηθούν κατά την διάρκεια της κατασκευής. Περιοχή Ανώτατο όριο θορύβου Νοµοθετηµένες βιοµηχανικές περιοχές 70 Περιοχές στις οποίες το επικρατέστερο στοιχείο είναι το βιοµηχανικό 65 Περιοχές στις οποίες επικρατεί εξ ίσου το βιοµηχανικό και αστικό στοιχείο 55 Περιοχές στις οποίες επικρατεί το αστικό στοιχείο 50 Πίνακας : Ανώτατα επιτρεπόµενα όρια θορύβου εγκαταστάσεων Πέραν του ανωτέρου Π.. στην Ελλάδα βρίσκεται σε ισχύ σχετική νοµοθεσία που αφορά τον θόρυβο που προέρχεται από εργοτάξια, αερόσφυρες κλπ. Πιο συγκεκριµένα στα πλαίσια της προστασίας από τον θόρυβο της κατασκευής είναι υποχρέωση τόσο του κύριου του έργου όσο και του κατασκευαστή όπως εφαρµόσει το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο για την προστασία του ακουστικού περιβάλλοντος από την κατασκευή του έργου. 125

126 Στη συνέχεια παρατίθεται επιγραµµατικά η ισχύουσα νοµοθεσία: 1. Υπ. Απόφαση 2640/270/78 (ΦΕΚ 689/Β/78) "Περί της χρήσεως κατασιγασµένων αεροσφυρών" 2. Υπ. Απόφαση 56206/1613 (ΦΕΚ 570/Β/9.9.86) περί "Προσδιορισµού της ηχητικής εκποµπής των µηχανηµάτων και συσκευών εργοταξίου σε συµµόρφωση προς τις οδηγίες 79/113/ΕΟΚ, 81/1051/ΕΟΚ, 85/405/ΕΟΚ". 3. Κοινή Υπ. Απόφαση 64001/1927/1988 (ΦΕΚ 751/Β/ ) Έγκριση τύπου για την οριακή τιµή στάθµης θορύβου µηχανηµάτων και συντελεστών εργοταξίου και ειδικότερα των µηχανοκίνητων αεροσυµπιεστών, των πυργογερανών, των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών σύγκλησης, των ηλεκτροπαραγωγών ισχύος και των φορητών συσκευών θραύσης σκυροδέµατος και αεροσφυρών. 4. Υπ. Απόφαση 765/91 (ΦΕΚ 81/Β/91) Καθορισµός των οριακών τιµών στάθµης θορύβου των υδραυλικών πτύων, των πτύων µε καλώδια των προωθητών γαιών, των φορτωτών και των φορτωτών - εκσκαφέων 5. Υπ. Απόφαση 37393/2028/2003 (ΦΕΚ 1418/Β/ ) Μέτρα και όροι για τις εκποµπές θορύβου στο περιβάλλον από εξοπλισµό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους. Στον ακόλουθο πίνακα παρουσιάζονται οι τυπικές και επιτρεπόµενες ηχητικές στάθµες µηχανηµάτων και οχηµάτων εργοταξίου. Εύρος Α-ηχοστάθµης Επιτρεπόµενη στάθµη Μηχάνηµα / Όχηµα [db(a)] [db(a)] Θραυστήρας Αναµικτήρας σκυροδέµατος Grader >160KW, <350KW Προωθητήρας Μηχανικός εκσκαφέας Ανατρεπόµενο όχηµα Φορτωτής Υ.Α /1921 (ΦΕΚ 751/ ) 2 Υ.Α. 765 (ΦΕΚ 81/ ) Πίνακας : Τυπική και επιτρεπόµενη ηχητική στάθµη µηχανηµάτων εργοταξίου Σηµειώνεται ότι σύµφωνα µε το Π.. 85/91 και µε την ΚΥΑ 37393/2028/2003 (ΦΕΚ 141Β/ : «Μέτρα και όροι για τις εκποµπές θορύβου στο περιβάλλον από εξοπλισµό προς χρήση σε εξωτερικούς χώρους») επιβάλλεται η χρήση ατοµικών ακουοπροστατευτικών µέσων όταν ή ηχοέκθεση των εργαζοµένων υπερβαίνει τα 90dB(A). Επιτρεπόµενα όρια θορύβου κατά τη λειτουργία Η αξιολόγηση του παραγόµενου θορύβου από συγκοινωνιακά έργα πραγµατοποιείται σύµφωνα µε την Κ.Υ.Α. Αριθµ. οικ /2012 (ΦΕΚ 1367 Β 2012) «Καθορισµός εικτών Αξιολόγησης και Ανωτάτων Επιτρεπόµενων Ορίων εικτών Περιβαλλοντικού Θορύβου που προέρχονται από την λειτουργία συγκοινωνιακών έργων, τεχνικές προδιαγραφές ειδικών 126

127 ακουστικών µελετών υπολογισµού και εφαρµογής (ΕΑΜΥΕ) αντιθορυβικών πετασµάτων, προδιαγραφές προγραµµάτων παρακολούθησης περιβαλλοντικού θορύβου και άλλες διατάξεις». Στο Άρθρο 3 «είκτες αξιολόγησης περιβαλλοντικού συγκοινωνιακού θορύβου» ορίζονται ως δείκτες αξιολόγησης του περιβαλλοντικού θορύβου που προέρχεται από την λειτουργία οδικών έργων οι: L den (L day-evening-night ) = (L ηµέρας-απογεύµατος-νύκτας ) = σταθµισµένος δείκτης αξιολόγησης θορύβου 24- ώρου Ο δείκτης Lden ορίζεται ως ακολούθως όπου: L den = 10 * lg *10 Lday Levening * * 10 Lnight L day (12-ωρος σταθµισµένος δείκτης αξιολόγησης θορύβου ηµέρας) L evening (4-ωρος σταθµισµένος δείκτης αξιολόγησης απογευµατινού θορύβου) L night (8-ωρος σταθµισµένος δείκτης αξιολόγησης νυκτερινού θορύβου) Ως χρονικές περίοδοι εφαρµογής των ανωτέρω δεικτών ορίζονται: Χρονική περίοδος ηµέρας: από 07:00 έως 19:00 Χρονική περίοδος απογευµατινή: από 19:00 έως 23:00 Χρονική περίοδος νύκτας: από 23:00 έως 07:00. Στο Άρθρο 4 «Όρια δεικτών αξιολόγησης περιβαλλοντικού συγκοινωνιακού θορύβου» καθορίζονται τα ανώτατα επιτρεπόµενα όρια των ανωτέρω δεικτών οδικού θορύβου: Για τον δείκτη L den (24-ωρος): τα 70 db(a) Για τον δείκτη L night (8-ωρος νυκτερινός): τα 60dB(A) Ο υπολογισµός και µέτρηση των ανωτέρω δεικτών και ορίων πραγµατοποιείται σε ύψος 4,0 ± 0,2m (3,8 έως 4,2m) πάνω από το έδαφος και σε ελάχιστη απόσταση 2m από την πιο εκτεθειµένη (προς την εκάστοτε γραµµική πηγή συγκοινωνιακού θορύβου), πρόσοψη (εξωτερικός τοίχος η κούφωµα), των κτιρίων κατοικίας και λοιπών ευαίσθητων χρήσεων που χρήζουν προστασίας. 127

128 Σύµφωνα µε το Άρθρο 2 «Πεδίο εφαρµογής», οι δείκτες και τα όρια εφαρµόζονται για δέκτες κατοικίας ευρισκόµενης εντός πάσης φύσεως - εν ισχύ - θεσµοθετηµένων ορίων οικιστικής ανάπτυξης όπως ΓΠΣ, σχεδίων πόλης, οικισµών κ.λπ. για τα οποία υπάρχει σχετική απόφαση καθορισµού ορίων και όρων δόµησης. Επιπλέον, εφαρµόζονται για την προστασία ακουστικά ευαίσθητων δεκτών όπως: Εγκαταστάσεις Υγείας και Εκπαίδευσης (σχολεία, νοσοκοµεία κ.λπ.) Γηροκοµεία, οίκοι τυφλών και συναφή ιδρύµατα Χώροι πολιτιστικών / κοινωνικών εκδηλώσεων (ανοικτά θέατρα, συνεδριακά κέντρα κ.λπ.) Κύριες πηγές εκποµπής περιβαλλοντικού θορύβου ή δονήσεων στην περιοχή µελέτης Στην περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού άξονα και σε απόσταση 1km από αυτόν δεν υπάρχουν σηµαντικές πηγές ηχορύπανσης, όπως είναι τα µεγάλα αστικά και εµπορικά κέντρα, οι βιοµηχανίες κ.α. Το µέγεθος των οικισµών που απαντώνται σε απόσταση µικρότερη ή ίση του 1km από την περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού άξονα είναι περιορισµένο και όσον αφορά στις χρήσεις γης κυριαρχούν οι γεωργικές εκτάσεις και οι βοσκότοποι. Η σηµαντικότερη πηγή ηχορύπανσης στην περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού έργου είναι η κίνηση των οχηµάτων στο υφιστάµενο οδικό δίκτυο. Ο κύριος οδικός άξονας που διέρχεται από την περιοχή του έργου είναι η Επαρχιακή Οδός 3 (Αγ. Γαλήνη - Σπήλι - Ρέθυµνο) που αποτελεί τον κύριο οδικό άξονα του Επαρχιακού δικτύου της Π.Ε. Ρεθύµνου. Την περιοχή διέλευσης του έργου διασχίζει επίσης πλήθος τοπικών οδών, ασφαλτοστρωµένων και µη. Άλλες πηγές πίεσης στο ακουστικό περιβάλλον είναι: Οι γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες που ασκούνται στην περιοχή Οι συνήθεις αστικές δραστηριότητες των οικισµών της περιοχής. Τα επίπεδα θορύβου που εκπέµπονται από τις εν λόγω δραστηριότητες δεν είναι σηµαντικά και συνεπώς η ποιότητα του ακουστικού περιβάλλοντος της περιοχής µελέτης καθορίζεται κατά κύριο λόγο από τα επίπεδα θορύβου που εκπέµπονται λόγω της κυκλοφορίας των οχηµάτων στο υφιστάµενο οδικό δίκτυο Υφιστάµενη ποιότητα ακουστικού περιβάλλοντος στη περιοχή µελέτης Για τον προσδιορισµό των υφιστάµενων επιπέδων θορύβου στην περιοχή διέλευσης του υπό µελέτη οδικού έργου πραγµατοποιήθηκαν στα πλαίσια της εκπόνησης της παρούσας 128

129 µελέτης εργασίες πεδίου την χειµερινή περίοδο και διενεργήθηκαν ηχοµετρήσεις στις θέσεις που έχουν επισηµανθεί στην Εικόνα 6.11 που ακολουθεί, µε ηχόµετρο (Casella, Cel τύπος 2). Εικόνα 6.11: Θέσεις ηχοµετρήσεων 129

130 Οι ηχοµετρήσεις είχαν σκοπό την καταγραφή ενδεικτικών τιµών θορύβου στην περιοχή µελέτης και είχαν πεντάλεπτη διάρκεια. Τα καταγραφέντα αποτελέσµατα παρουσιάζονται στον Πίνακα και στην Εικόνα που ακολουθούν: είκτης Θέση ηχοµέτρησης db(a) 1 η 2 η 3 η 4 η 5 η 6 η 7 η 8 η Ln eq 63,6 58,5 60,3 67,2 55,2 60,9 58,5 52,1 Ln max 92,0 78,2 80,4 92, ,6 80,9 74,6 Ln min Ln 10 54,5 56,5 60,5 65,0 51,5 59,0 54,0 53,0 Ln 50-50,0-51, Ln Ln Ln Σηµ.: Το εύρος καταγραφής του ηχοµέτρου είναι db(a) Πίνακας : Αποτελέσµατα ηχοµετρήσεων Εικόνα 6.12: Αποτελέσµατα ηχοµετρήσεων Επισηµαίνονται τα εξής σχετικά µε τους δείκτες που καταγράφει το ηχόµετρο: Η γενική µορφή δείκτη περιβαλλοντικού θορύβου, L n, είναι η στάθµη η οποία υπερβαίνεται κατά το n% µίας ορισµένης χρονικής περιόδου. Σε µία µεγάλη σειρά µετρήσεων κυκλοφοριακού θορύβου είναι δυνατός ο υπολογισµός µίας µέσης τιµής, η οποία ονοµάζεται µέση στάθµη ή στάθµη L 50 και η οποία είναι η στάθµη που έχει ξεπεραστεί στο 50% του χρόνου παρατήρησης. Με βάση τη στατιστική ανάλυση δηµιουργούνται και άλλοι δείκτες αξιολόγησης µε κυριότερη τη µέση στάθµη 130

131 κορυφής (Mean Peak Noise Level) L 10 η οποία ξεπεράστηκε κατά το 10% του χρόνου παρατήρησης. Ο δείκτης αξιολόγησης θορύβου L eq (Equivalent Continuous Sound Level) εκφράζει τη συνεχή εκείνη στάθµη θορύβου η οποία σε ορισµένη χρονική περίοδο έχει το ίδιο ενεργειακό περιεχόµενο µε αυτό του πραγµατικού θορύβου σταθερού ή µεταβαλλόµενου κατά την ίδια περίοδο. Εκτιµάται ότι τα επίπεδα θορύβου θα είναι συγκριτικά µεγαλύτερα κατά την διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου. Επισηµαίνεται ότι οι µετρήσεις πραγµατοποιήθηκαν επί του υφιστάµενου οδικού δικτύου και τα καταγεγραµµένα επίπεδα θορύβου αφορούν στην περιοχή διέλευσης του υφιστάµενου οδικού δικτύου. Παρότι καταγράφηκαν µέτρια επίπεδα θορύβου, η ποιότητα του ακουστικού περιβάλλοντος της περιοχής µελέτης χαρακτηρίζεται γενικά ως καλή λόγω της απουσίας λοιπόν πηγών επιβάρυνσης του ακουστικού περιβάλλοντος ιαχρονικές µεταβολές και τάσεις εξέλιξης Σύµφωνα µε τα αναφερόµενα στην Προµελέτη του έργου «Συµπληρωµατικές Μελέτες Νότιου Οδικού Άξονα Ν. Κρήτης (Οδικά τµήµατα εντός Ν. Ρεθύµνου: Τµήµα Ροδάκινο - Σελλιά - Λευκόγεια - Ακούµια - Αγ. Γαλήνη) - Νότιος Οδικός Άξονας και Υποστηρικτικό ίκτυο» (2008) για την οποία έχει εκδοθεί θετική γνωµοδότηση (Α.π. οικ. ΕΥΠΕ/ΥΠΕΚΑ / ), στην περιοχή µελέτης δεν υπάρχουν καταγεγραµµένες µετρήσεις της υφιστάµενης στάθµης θορύβου. Πηγές θορύβου αποτελούν: Οι λειτουργίες που λαµβάνουν χώρα εντός οικιστικού περιβάλλοντος, καθώς και οι βιοτεχνικές και βιοµηχανικές δραστηριότητες. Η κατασκευή µικρών και µεγάλων δηµοσίων και ιδιωτικών έργων. Ο οδικός θόρυβος, ο οποίος αποτελεί την πλέον σηµαντική πηγή θορύβου στην περιοχή µελέτης. Ο οδικός θόρυβος αφορά κυρίως τµήµατα οδών µε σηµαντικό κυκλοφοριακό φόρτο, που διέρχονται µέσα από οικιστικό περιβάλλον. Η κυκλοφορία διεξάγεται µε δυσχέρεια λόγω, των εµποδίων που προκαλεί το οικιστικό περιβάλλον (τοπική κυκλοφορία, κυκλοφορία πεζών), των πτωχών γεωµετρικών χαρακτηριστικών και της κακής κατάστασης του οδοστρώµατος, µε συνέπεια τις υποχρεωτικές επιβραδύνσεις και επιταχύνσεις. Οι παράγοντες αυτοί ευνοούν τόσο την περαιτέρω εκποµπή ρύπων όσο και την ακόµη µεγαλύτερη επιβάρυνση του ακουστικού περιβάλλοντος. Έτσι, η επιβάρυνση αυτή είναι διαρκής, παρουσιάζει έξαρση κυρίως τους θερινούς µήνες και βαίνει επιδεινούµενη. 131

132 Εκτιµάται ότι η υλοποίηση του υπό µελέτη έργου θα συµβάλει στην βελτίωση των γεωµετρικών χαρακτηριστικών του οδικού δικτύου και συνεπακόλουθα στην µείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο ακουστικό περιβάλλον. Σύµφωνα µε την Στρατηγική Μελέτη για το «Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Κρήτης - Νήσων Αιγαίου » (Μάρτιος 2007), όσον αφορά στις τάσεις εξέλιξης του ακουστικού περιβάλλοντος επισηµαίνονται τα εξής: Σύµφωνα µε στοιχεία της Ε.Ε. στην Ελλάδα αντιστοιχούν 122 µηχανικά δίκυκλα για κάθε 1000 κατοίκους έναντι 61/1000, που είναι ο µέσος όρος της Ε.Ε. Επίσης 1 µηχανικό δίκυκλο αντιστοιχεί σε κάθε δύο αυτοκίνητα όταν ο µέσος όρος της ΕΕ είναι 1/7. Τα τελευταία επτά χρόνια τα µοτοποδήλατα στην Ελλάδα αυξήθηκαν κατά 70% όταν στην ΕΕ µειώθηκαν κατά 15%. Η τάση αύξησης των αυτοκινήτων αλλά κυρίως των µηχανοκίνητων δικύκλων τα τελευταία χρόνια, αναµένεται να οδηγήσει σε αντίστοιχη αύξηση του οδικού θορύβου. Η εφαρµογή της κοινοτικής και εθνικής νοµοθεσίας, µέσω της δηµιουργίας επιχειρησιακών σχεδίων καταπολέµησης του θορύβου εκτιµάται ότι σταδιακά θα οδηγήσει σε µείωση των επιπέδων θορύβου, δεδοµένου ότι αυτά θα υλοποιηθούν. Η βελτίωση του επιπέδου των µέσων µαζικής µεταφοράς που έχει επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια αναµένεται να βελτιώσει την κατάσταση στα µεγάλα αστικά κέντρα της χώρας. 132

133 7. ΕΚΤΙΜΗΣΗ & ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ 7.1. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Ε ΑΦΟΣ Η κατασκευή οδικών έργων αποτελεί µια σηµαντική επέµβαση που θα προκαλέσει µόνιµες αλλαγές στην τοπογραφία και το ανάγλυφο του εδάφους, οι οποίες, κατά περίπτωση, συνοδεύονται από µεταβολές στα χαρακτηριστικά του εδάφους και κυρίως στις συνθήκες ευστάθειας του εδάφους. Οι κύριες επιπτώσεις από την κατασκευή και λειτουργία τέτοιων έργων στο έδαφος σχετίζονται µε το µέγεθος και το είδος των τεχνικών έργων, τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά του εδάφους καθώς και την επιβάρυνση από τους ρύπους των διερχόµενων οχηµάτων κατά τη φάση λειτουργίας. Γενικά, η υλοποίηση ενός οδικού έργου µπορεί να επιφέρει διατάραξη στο εδαφικό ανάγλυφο καθώς και στα εδαφολογικά χαρακτηριστικά της άµεσης περιοχής των έργων, µέσω των εξής τυπικών επιδράσεων στο εδαφικό ανάγλυφο: Χωµατουργικές εργασίες µεγάλης κλίµακας, που αφαιρούν επιφανειακές στρώσεις εδάφους και που απαιτούν αργότερα αποκατάσταση µεγάλης κλίµακας. Σηµειώνεται ότι, κατά τόπους οι εργασίες πιθανόν θα επεκταθούν σε περιοχές πέραν της χάραξης για τη δηµιουργία οδών πρόσβασης, διαµόρφωση θέσεων για εργοτάξια ή προσωρινούς αποθεσιοθαλάµους, θέσεις µεγάλων τεχνικών έργων κ.ά. Έργα προετοιµασίας (εκχερσώσεις, φράκτες, προστατευτικά αναχώµατα, προσωρινές εγκαταστάσεις αποστράγγισης) που προβλέπονται στα σηµεία των µεγάλων επεµβάσεων καθώς στα σηµεία κατασκευής µικρών τεχνικών. Στα σηµεία αυτά ενδεχοµένως να επέλθει µεταβολή της ποιότητας του εδάφους αλλά και να εµφανιστούν φαινόµενα διάβρωσης κατά θέσεις. Έργα προσωρινών προσβάσεων/διαδροµών µετακίνησης υλικών (τέτοιου είδους έργα αναµένονται στις θέσεις των αποθεσιοθαλάµων για την διευκόλυνση πρόσβασης των φορτηγών) καθώς και κατασκευή νέων τεχνικών και κόµβων. Εισβολή της οδού µέσα σε αδιατάραχτες εδαφολογικά - γεωλογικά περιοχές. Πρόσθετα δάνεια ή αποθέσεις χωµάτων, για την εξισορρόπηση εκσκαφών επιχωµατώσεων, που ενδεχοµένως θα επηρεάσουν άλλες θέσεις και περιοχές πέραν αυτών από τις οποίες διέρχεται η χάραξη. Έργα προετοιµασίας και θέσεις εργοταξίων όπου και αναµένονται σηµαντικές επιπτώσεις στο έδαφος (προετοιµασία εδάφους - οµαλοποίηση και πιθανές διαρροές από τα εργοταξιακά µηχανήµατα). Ορύγµατα που «τραυµατίζουν» πλαγιές λόφων και υψωµάτων και επιχώµατα που µεταβάλλουν το ανάγλυφο. 133

134 Αλλαγές στις φυσικές οδούς απορροής των νερών της βροχής και σε υδατορεύµατα, µε συνέπεια την µεταβολή τόσο των εδαφολογικών χαρακτηριστικών όσο και του ανάγλυφου. Αστάθεια πρανών και κλίσεις κοντά στα όρια φυσικής ευστάθειας, που συνεπάγονται επιφανειακή διάβρωση του εδάφους, απώλεια φυτοκάλυψης και αδυναµία επαναβλάστησης. Ανεπιτυχής προσαρµογή µεταξύ νέου και υφιστάµενου εδαφικού ανάγλυφου. Ως προσαρµογή µίας οδού στο τοπίο νοείται η λήψη όλων των κατάλληλων µέτρων έτσι ώστε η νέα οδός να τραυµατίζει κατά το δυνατόν λιγότερο το τοπίο και να εκµεταλλεύεται στο µέγιστο δυνατό τα υπάρχοντα στοιχεία προκαλώντας τις ελάχιστες δυνατές δυσµενείς περιβαλλοντικές επιπτώσεις Φάση κατασκευής Κατά τη φάση κατασκευής του εν λόγω έργου αναµένονται µεταβολές στο ανάγλυφο και τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά της άµεσης περιοχής, που θα προκληθούν κυρίως από την εγκατάσταση των εργοταξίων, τις χωµατουργικές και τις λοιπές κατασκευαστικές δραστηριότητες. Εργοτάξια Σηµαντικές επιπτώσεις στο έδαφος και τη µορφολογία προκύπτουν από τη δηµιουργία των εργοταξιακών χώρων. Για την εγκατάσταση εργοταξίων θα χρησιµοποιηθούν ελεύθερες παρόδιες εκτάσεις. Προτείνεται να χρησιµοποιηθούν είτε χέρσες εκτάσεις πλησίον του έργου είτε, αν αυτό δεν είναι εφικτό, γεωργικές εκτάσεις ετήσιων καλλιεργειών που θα υπενοικιαστούν για το χρονικό διάστηµα κατασκευής του έργου. Τονίζεται ότι για τη χωροθέτηση των εργοταξίων θα πρέπει να υποβληθεί στην Υπηρεσία σχετική ΤΕΠΕΜ, η οποία εκτός των άλλων θα περιλαµβάνει και σχέδιο αποκατάστασης των εν λόγω χώρων. Η επίπτωση από τη χωροθέτηση των εργοταξίων είναι εξαιρετικά περιορισµένη λόγω του περιορισµένου χρόνου κατασκευής και του γεγονότος ότι δεν προβλέπονται σηµαντικής έκτασης και εξειδικευµένα τεχνικά που θα απαιτούσαν τη δηµιουργία απαιτητικών και οχληρών εργοταξίων. Παράλληλα, κατά τη φάση κατασκευής είναι πιθανή η ρύπανση του εδάφους εξαιτίας: επιφανειακών απορροών από τους εργοταξιακούς χώρους, οι οποίες µπορεί να είναι επιβαρηµένες µε αιωρούµενα στερεά, υδρογονάνθρακες και βαρέα µέταλλα (ιδιαίτερα στην περίπτωση ατυχήµατος), διαρροών καυσίµων και λιπαντικών από τη λειτουργία και συντήρηση των οχηµάτων του εργοταξίου, 134

135 εκποµπών (καυσαέρια) οχηµάτων και µηχανηµάτων που χρησιµοποιούνται στις εργασίες κατασκευής, διαρροών ή εκποµπών υλικών που χρησιµοποιούνται στην κατασκευή του σώµατος της οδού, στερεών απορριµµάτων που προέρχονται είτε από τις εργασίες κατασκευής είτε από τους εργαζόµενους στην κατασκευή. Η ρύπανση, η οποία κατά περίπτωση µπορεί να είναι τοπική ή ευρύτερου χαρακτήρα, έχει ως συνέπεια την µεταβολή των χαρακτηριστικών του εδάφους. Πάντως οι επιπτώσεις συνήθως είναι τοπικού χαρακτήρα και περιορίζονται στο επιφανειακό στρώµα του εδάφους. Παράλληλα η κίνηση οχηµάτων και µηχανηµάτων για την κατασκευή του έργου (κύρια στις οδούς πρόσβασης και στους εργοταξιακούς χώρους) θα έχει ως συνέπεια τη συµπίεση της εδαφικής στρώσης και την µεταβολή των χαρακτηριστικών της. Κατά τη φάση κατασκευής των έργων αναµένεται η αύξηση της διάβρωσης των εδαφών στη ζώνη εργασιών εξαιτίας των εκχερσώσεων, των χωµατουργικών εργασιών και των µόνιµων ή προσωρινών αποθέσεων των προϊόντων εκσκαφής. Το φαινόµενο αυτό µπορεί να περιοριστεί µε τη λήψη κατάλληλων µέτρων (µερικώς αντιµετωπίσιµο και αναστρέψιµο σε µεγάλο βαθµό) κατά τη διάρκεια των εργασιών. Αποθεσιοθάλαµοι / ανειοθάλαµοι Η δηµιουργία χώρων απόθεσης πλεοναζόντων υλικών αλλά και απόληψης υλικών κατασκευής είναι πιθανώς από τις σηµαντικότερες επιπτώσεις της κατασκευής τέτοιων έργων οδοποιίας. Κατά την κατασκευή του εξεταζόµενου έργου, αναµένεται να προκύψουν προς απόθεση περί τα m3 ακατάλληλων, ενώ για την κατασκευή των επιχωµάτων θα απαιτηθούν (πέραν των κατάλληλων από τις εκσκαφές ορυγµάτων), δάνεια υλικά της τάξεως των m3. Οι αποθέσεις των ακατάλληλων θα πραγµατοποιηθεί σε κατάλληλους αποθεσιοθαλάµους ή σε θέσεις παλαιών και ανενεργών λατοµεύσεων που υφίστανται στην εγγύς ευρύτερη περιοχή, µε σκοπό την αποκατάσταση του γεωµορφολογικού αναγλύφου. Η λήψη των αδρανών υλικών θα γίνει από νόµιµα λειτουργούντα λατοµεία του νοµού Ρεθύµνης. Τονίζεται πως κατά την κατασκευή του έργου θα πρέπει να εξαντληθούν οι όποιες δυνατότητες επαναχρησιµοποίησης των υλικών εκσκαφής στα προβλεπόµενα επιχώµατα. Έτσι, ο όγκος των προς απόθεση υλικών θα περιοριστεί κατά το δυνατόν και θα αφορά κυρίως τα ακατάλληλα υλικά. Σηµειώνεται πως σύµφωνα µε τη Γεωλογική µελέτη τα προϊόντα των εκσκαφών των γεωλογικών σχηµατισµών στη ζώνη του έργου, χαρακτηρίζονται ως «αποδεκτά» για χρήση υλικών επιχωµάτων. Για τις περιοχές που τελικά θα επιλεχθούν ως χώροι απόθεσης υλικών, θα πρέπει να εκπονηθούν οι απαραίτητες Τεχνικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΤΕΠΕΜ) συνοδευόµενες 135

136 από κατάλληλες µελέτες σχέδια µετακίνησης των φορτηγών οχηµάτων µεταφοράς και απόθεσης των υλικών και αποκατάστασης των αποθεσιοθαλάµων που θα δηµιουργηθούν. Τέλος, για τη χωροθέτηση των απαιτούµενων αποθεσιοθαλάµων, θα πρέπει να εξασφαλισθούν όλες οι απαραίτητες άδειες εγκρίσεις των αρµόδιων υπηρεσιών (Υπηρεσίες της Αρχαιολογίας, ασαρχεία κ.λπ). Σηµειώνεται ότι ειδικής µεταχείρισης θα πρέπει να τύχει το γόνιµο επιφανειακό στρώµα του εδάφους το οποίο θα πρέπει να φυλαχθεί και να χρησιµοποιηθεί κατάλληλα. Για το σκοπό αυτό, το στρώµα αυτό του εδάφους θα πρέπει να φυλαχθεί ξεχωριστά, να αποτεθεί σε σωρούς και στη συνέχεια να διατεθεί για την επίστρωση των πρανών του δρόµου. Επίσης, διαφορετικής διαχείρισης θα πρέπει να τύχουν τα υλικά αποξηλώσεων οδοστρωµάτων (µε υψηλές περιεκτικότητες σε ασφαλτικά, πίσσες κ.λπ.) και τα υλικά των καθαιρέσεων. Τα υλικά αυτά θα πρέπει να συλλεγούν ξεχωριστά και να αποτεθούν σε κατάλληλο χώρο ο οποίος θα υποδειχθεί από τις αρµόδιες Υπηρεσίες Περιβάλλοντος της Περιφέρειας. Σε καµία περίπτωση δεν θα πρέπει τα υλικά αυτά να διατεθούν από κοινού µε τα υλικά της προηγούµενης παραγράφου. Θα πρέπει πάντως να υπογραµµισθεί ότι οι ποσότητες των υλικών αυτών είναι σχετικά µικρές και εποµένως δεν αναµένονται σηµαντικά προβλήµατα από τη διάθεσή τους. Η προσωρινή απόθεση υλικών στην περιοχή του έργου δύναται να έχει επιπτώσεις (π.χ. παράσυρση υλικών από τον άνεµο ή τα όµβρια κ.λπ.), οι οποίες όµως µε µια σειρά µέτρων που αναφέρονται σε ακόλουθο κεφάλαιο δύναται να αντιµετωπιστούν πλήρως. Χωµατουργικές κατασκευαστικές εργασίες Κατά µήκος του µελετώµενου έργου, προβλέπεται σε κάποιες περιπτώσεις η κατασκευή ορυγµάτων και επιχωµάτων µεγάλου ύψους. Πιο συγκεκριµένα η χάραξη προβλέπει πέντε (5) επιχώµατα και τέσσερα (4) ορύγµατα ύψους από 6,0 µ έως 11,9 µ. ενώ σηµαντικές χωµατουργικές εργασίες θα πραγµατοποιηθούν στις περιοχές κατασκευής των προβλεπόµενων τεχνικών έργων (µία γέφυρα ανοίγµατος 84 µ., 4 τοίχοι αντιστήριξης και εγκάρσιοι οχετοί). Ο όγκος εκσκαφών ανέρχεται στα m3 περίπου, τα οποία στο σύνολό τους κρίνονται κατάλληλα για την κατασκευή των απαιτούµενων επιχωµάτων. Τα προς απόθεση υλικά ( m3 ακατάλληλων, υλικά καθαιρέσεων) θα µεταφερθούν στους αποθεσιοθαλάµους, όπως αναφέρθηκε και στην προηγούµενη παράγραφο. Η προτεινόµενη χάραξη καταλαµβάνει συνολικά (συµπεριλαµβανοµένων των ορυγµάτων και επιχωµάτων της) περί τα 345 στρέµµατα κυρίως φυσικής βλάστησης και γεωργικής γης. Η συνολική ασφαλτοστρωµένη επιφάνεια που θα προκύψει µετά την κατασκευή του έργου (κύριος οδικός άξονας, παράπλευρο δίκτυο και αποκαθιστάµενες οδοί) είναι της τάξης των 134 στρεµµάτων, εκ των οποίων µόνο ένα ποσοστό αυτής (~30%) είναι ήδη καλυµµένη, λόγω υφιστάµενων οδικών τµηµάτων. Οπότε η καινούργια ασφαλτοστρωµένη επιφάνεια που θα προκύψει θα είναι της τάξης των 94 στρεµµάτων περίπου. 136

137 Λαµβάνοντας υπόψη το συνολικό µήκος του έργου (κύριος άξονας 8,40 km και παράπλευρο δίκτυο 7,56 km περίπου), την εξέχουσα σηµασία του για την οδική εξυπηρέτηση της ευρύτερης περιοχής, το εύρος των χρησιµοποιούµενων τυπικών διατοµών και τη µορφολογία του εδάφους από το οποίο διέρχεται, τα προβλεπόµενα χωµατουργικά έργα (ορύγµατα - επιχώµατα) είναι µεν σηµαντικά, εντούτοις θεωρούνται ικανοποιητικά για την κατηγορία της οδού Φάση λειτουργίας Το έργο δηµιουργεί περιορισµένες επιπτώσεις στη µορφολογία και το έδαφος κατά τη φάση λειτουργίας του. Οι πιθανές επιπτώσεις στη µορφολογία και το τοπίο κατά τη φάση λειτουργίας του έργου σχετίζονται µε: Επιπτώσεις στα πρανή των επιχωµάτων: Οι επιπτώσεις λόγω της κατασκευής των πρανών των επιχωµάτων, προξενούνται κυρίως όταν αυτά κατασκευάζονται µε χαλαρά υλικά τα οποία δηµιουργούν ασταθή επιχώµατα λόγω ανεπαρκούς συµπύκνωσης. Αυτό αυξάνει σηµαντικά τις πιθανότητες διαφορικής καθίζησης του επιχώµατος οδοστρώµατος. Επίσης οι καταπτώσεις χαλαρού υλικού επιχωµατώσεων, τόσο κατά την κατασκευή όσο και στη συνέχεια, µπορούν να προκαλέσουν καταστροφή ή να αποτελέσουν κίνδυνο για τις υποκείµενες εκτάσεις γεωργικής γης ή φυσικής βλάστησης. Για όλους τους ανωτέρω λόγους, τα επιχώµατα θα πρέπει να κατασκευάζονται από υλικά που συµπυκνώνονται και να φυτεύονται γρήγορα ή εν πάσει περιπτώσει να εξασφαλίζεται η σταθερότητά τους. Επιπτώσεις στο έδαφος λόγω των εκπλύσεων του οδοστρώµατος: Είναι αποδεδειγµένο ότι οι όµβριες απορροές του οδοστρώµατος περιέχουν υψηλές ποσότητες ρύπων, σε συγκεντρώσεις µάλιστα οι οποίες µπορεί να είναι ιδιαίτερα υψηλές, αµέσως µετά τη βροχή. Τα υψηλά αυτά ρυπαντικά φορτία συντελούν στη ρύπανση των εδαφών και βέβαια στη ρύπανση των υπόγειων και των επιφανειακών υδατικών πόρων (βλ. παρακάτω). Το έδαφος στην άµεση περιοχή της οδού µπορεί επίσης να ρυπανθεί και από σωµατίδια ορυκτελαίων και καυσίµων (πετρέλαιο, βενζίνη). Τα σωµατίδια αυτά είτε εκτοξεύονται κατά την κίνηση των οχηµάτων προς τις γειτονικές περιοχές είτε µεταφέρονται µε την απορροή της οδού. Επιπτώσεις λόγω της κατασκευής των µεγάλων τεχνικών έργων: Τα µεγάλα τεχνικά έργα (γέφυρα ανοίγµατος 84 µ. για τη διέλευση της κάθετης οδού ΚΟ6Β άνωθεν του Ακουµιανού ποταµού, 4 τοίχοι µέσου ύψους από 2,25 µ. έως 5,5 µ.) προξενούν δυσµενείς επιπτώσεις στα µορφολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να λαµβάνονται µέτρα για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων και την κατά το δυνατόν οµαλότερη ένταξη των έργων στα τοπιολογικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Το σηµαντικότερο µέτρο που θα µπορούσε να ληφθεί για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των έργων αυτών στο περιβάλλον, είναι η ελαχιστοποίηση των διαστάσεών τους. 137

138 7.2. Υ ΑΤΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Φάση κατασκευής Το πιο σηµαντικό αλλά ωστόσο βραχυχρόνιο πρόβληµα κατά τη φάση κατασκευής του έργου θα είναι η έκπλυση εδαφικού υλικού και η αύξηση στερεοπαροχών στο υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής. Τα εκπλύµατα θα καταλήγουν στα ρέµατα και στους χείµαρρους της περιοχής αυξάνοντας τις στερεοπαροχές τους. Τονίζεται ότι τµήµατα της υπό µελέτη οδού αναπτύσσονται πλησίον του Ακουµιανού και του Κισσανού ποταµού, όµως τόσο οι εν λόγω ποταµοί, όσο και οι περισσότεροι χείµαρροι της ευρύτερης περιοχής των έργων έχουν παροχή µόνον κατά την περίοδο των βροχών και εποµένως δεν συντηρούν ιχθυοκοινωνίες. Η όποια όµως παραποτάµια βλάστηση θα µπορούσε να υποστεί ζηµιά από την αύξηση των φερτών υλικών των χειµάρρων. Επίσης, προβλήµατα στην ποιότητα των νερών των φυσικών αποδεκτών µπορούν να προέλθουν από τυχόν διαρροή καυσίµων ή λιπαντικών λόγω ατυχήµατος από βυτία ανεφοδιασµού ή ντεπόζιτα κατασκευαστικών µηχανηµάτων. Η ενδεχόµενη διαρροή καυσίµων µπορεί επίσης να δηµιουργήσει προβλήµατα και στην υπόγεια υδροφορία. Οι δραστηριότητες που οι εργοταξιακοί χώροι θα φιλοξενήσουν αποτελούν δυνητικές ρυπογόνες απειλές για το υδατικό δυναµικό της περιοχής. Οι τυχούσες διαρροές ή τυχαίες απορρίψεις µεταχειρισµένων ορυκτελαίων των βαρέων οχηµάτων, φορτηγών, µηχανών καθώς και η έκπλυση των µηχανών και µηχανηµάτων ακόµη και αυτά τα λύµατα του προσωπικού των εργοταξίων αποτελούν πηγές ρύπανσης που θα πρέπει να αντιµετωπισθούν. Συγκεκριµένα για τις ανάγκες των εργασιών ενδέχεται να δηµιουργηθούν χώροι στάθµευσης των µηχανηµάτων και προπαρασκευής των πρώτων υλών. Στους χώρους αυτούς είναι πιθανόν να υπάρξουν έντονες επιδράσεις που σχετίζονται µε την ποιότητα του εδάφους και µακροπρόθεσµα του υπεδάφους και των υδάτινων πόρων από υπολείµµατα ορυκτελαίων από τα µηχανήµατα κατασκευής και από διαρροές καυσίµων και πίσσας. Προτείνεται η χωροθέτηση των εργοταξιακών χώρων σε περιοχές όπου ήδη λαµβάνουν χώρα ανθρωπογενείς δραστηριότητες (χέρσες εκτάσεις). Σε κάθε περίπτωση, για την προστασία των κύριων υδατορευµάτων της περιοχής, δεν πρέπει να επιτραπεί η εγκατάσταση εργοταξίων ή η απόθεση/λήψη υλικών σε απόσταση 100µ. από την κοίτη τους. 138

139 Οι επιπτώσεις στην ποσότητα των υπογείων νερών, µπορούν να προέλθουν από τις εργασίες κατασκευής σε όλο το µήκος της χάραξης, αν δεν ληφθούν µέτρα. Η παρεµπόδιση της παροχέτευσης των επιφανειακών νερών και η διαταραχή γενικά της επιφανειακής υδρολογίας της περιοχής από την πιθανή κακή οργάνωση της κατασκευής του δρόµου και τη µη λήψη µέτρων είναι δυνατόν να διαταράξει και τη δίαιτα των υπόγειων νερών µε τεχνητή αύξηση ή ταπείνωση του υπόγειου ορίζοντα τοπικά στην περιοχή του δρόµου. Έτσι, η πιθανή παρεµπόδιση από τον υπερυψωµένο κατά θέσεις δρόµο της παροχέτευσης των νερών απορροής µε φυσικό τρόπο προς κατάντη ποταµούς / χείµαρρους και η δηµιουργία τεχνητών µικρών λιµνών στις ανάντη του δρόµου περιοχές µεταβάλλει τη στάθµη του υπόγειου ορίζοντα στην κοντινή περιοχή της απόφραξης. Βέβαια το φαινόµενο αυτό δεν θα είναι µόνιµο και µετά από κάποιο χρονικό διάστηµα θα επανέλθει πιθανότατα κάποια ισορροπία. Παράλληλα οι παραπάνω αστοχίες δεν ευνοούν ούτε τον κατασκευαστή του δρόµου, αφού µια πληµµύρα στο πεδίο των εργασιών δυσχεραίνει και καθυστερεί σηµαντικά τις εργασίες ενώ προκαλεί πιθανόν και καταστροφές στο υπό κατασκευή έργο και στις γύρω περιοχές, τις οποίες πιθανόν να κληθεί να αποζηµιώσει ο κατασκευαστής. Έτσι, η λήψη προληπτικών κυρίως µέτρων κατά τις κατασκευές τέτοιων έργων εκλαµβάνεται κατά κανόνα ως άµεση προτεραιότητα από τους ίδιους τους αναδόχους, πέρα από την όποια επιβολή τους από την υπηρεσία επίβλεψης. Οι επιπτώσεις στην ποιότητα των υπογείων νερών µπορούν να προέλθουν επίσης από τις ίδιες εργασίες που περιγράφηκαν και παραπάνω, δηλαδή από κάθε είδους χωµατουργική και εκσκαπτική εργασία. Επίσης κάθε είδους ατύχηµα στην επιφάνεια είναι δυνατόν να έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των υπογείων νερών, ειδικά όταν τα επιφανειακά στρώµατα της περιοχής του έργου είναι περατά εδάφη. Τέλος τα αστικά λύµατα των εργαζοµένων είναι δυνατόν να ρυπάνουν τα υπόγεια νερά, έστω και περιορισµένα λόγω του µικρού τους όγκου (µικρός σχετικά αριθµός προσωπικού). Γενικά, οι επιπτώσεις στην ποιότητα των νερών δεν αναµένονται να είναι σηµαντικές µετά τη λήψη µέτρων αντιµετώπισης. Η ρύπανση των υπόγειων υδάτων είναι λιγότερο εµφανής από αυτή των επιφανειακών και δεδοµένου ότι η απορρύπανση είναι δύσκολη και δαπανηρή, ο αποτελεσµατικότερος τρόπος προστασίας των υπόγειων υδάτων βασίζεται στην παρεµπόδιση της ρύπανσης. Συνήθως οι επιπτώσεις σ' αυτά θεωρούνται µακροχρόνιες και συσσωρευτικές, ιδιαίτερα για τους χώρους εκβολής των απορροών αυτών και τη θάλασσα. Όπως προαναφέρθηκε, το έργο θα επηρεάσει το ρυθµό κατείσδυσης του οµβρίου ύδατος, λόγω της επιπλέον κάλυψης επιφάνειας της τάξεως των 94 στρεµµάτων. Πρόκειται για µια µη σηµαντική επίπτωση δεδοµένου ότι πρόκειται για γραµµικό έργο και ο επηρεασµός θα είναι µόνο τοπικός. Για τη διέλευση του έργου από τα υδατορέµατα της περιοχής και τη σωστή αποχέτευσή του προβλέπεται όπως έχει αναφερθεί η κατασκευή γέφυρας ανοίγµατος 84 µ. για τη 139

140 διέλευση της κάθετης οδού ΚΟ6Β άνωθεν του ποταµού Ακουµιανός και περί των 30 οχετών (σωληνωτοί και κιβωτοειδείς). Οι επιπτώσεις του προτεινόµενου έργου στους υδατικούς πόρους, θεωρούνται ότι κατά τη φάση κατασκευής του θα είναι χρονικά περιορισµένες, και όπως θα δειχθεί στο κεφάλαιο των µέτρων αντιµετώπισης, αναστρέψιµες σχεδόν στο σύνολό τους, µετά από κατάλληλα µέτρα. Γενικά πάντως κατά την υλοποίηση του έργου απαιτείται: Ελαχιστοποίηση των επεµβάσεων στις κοίτες των ρεµάτων. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στα σηµεία που τα ρέµατα της περιοχής γειτνιάζουν άµεσα µε το έργο. Λήψη όλων των απαραίτητων µέτρων για την απρόσκοπτη ροή ύδατος. Σηµειώνεται ότι για την επίτευξη του στόχου αυτού προβλέπεται η κατασκευή των κατάλληλων οχετών. Απαγόρευση της απόρριψης µπαζών και κάθε άλλου είδους στερεού και υγρού απόβλητου στις κοίτες των ρεµάτων Φάση Λειτουργίας Κατά τη φάση λειτουργίας του το έργο προξενεί µικρής κλίµακας επιπτώσεις στο υδατικό περιβάλλον της περιοχής. Οι επιπτώσεις αυτές σχετίζονται κυρίως µε τη δίαιτα του νερού στην περιοχή των έργων. Συγκεκριµένα τα έργα θα προξενήσουν αλλαγή στο ρυθµό διακίνησης του νερού, λόγω της παρεµβολής του έργου και αλλαγές στην ποσότητα του νερού το οποίο κατεισδύει στον υπόγειο υδροφορέα και στους παρακείµενους ποταµούς / ρέµατα. Επισηµαίνεται πάντως ότι έχει προβλεφθεί η κατασκευή όλων των απαραίτητων οχετών και τεχνικών για την ασφαλή αποστράγγιση των οµβρίων. Η κατασκευή αδιαπέρατης επιφάνειας πέραν της ήδη υφιστάµενης, θα µηδενίσει τον συντελεστή κατείσδυσης και θα παρεµποδίσει την τροφοδοσία του υπόγειου υδροφορέα. Η ένταση της επίπτωσης αυτής θεωρείται µικρή δεδοµένου ότι η µείωση του συντελεστή κατείσδυσης δεν προξενεί µόνιµη απώλεια υδατικού δυναµικού, το οποίο θα εξακολουθεί να διοχετεύεται στον υπόγειο υδροφορέα και στους παρακείµενους ποταµούς / ρέµατα από το δίκτυο αποστράγγισης του δρόµου. Υποβάθµιση των ποιοτικών χαρακτηριστικών των αποδεκτών είναι δυνατόν να προκύψει λόγω των εκπλύσεων των οµβρίων απορροών των οδοστρωµάτων. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι το έδαφος και η βλάστηση παρόδιων περιοχών περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις µολύβδου, χαλκού, ψευδαργύρου, σιδήρου, µαγγανίου και καδµίου. Η στατιστική επεξεργασία φανερώνει συσχέτιση µεταξύ της λογαριθµικής συγκέντρωσης των µετάλλων και του λογαριθµικού κυκλοφοριακού φόρτου. Ο µόλυβδος προέρχεται από τα καύσιµα (αέρια ρύπανση) ενώ τα υπόλοιπα µέταλλα από τις µηχανικές τριβές των 140

141 οχηµάτων και τη φθορά των ελαστικών. Οι τρόποι µεταφοράς τους είναι ο αέρας και τα υγρά απορροής. Οι ρύποι αυτοί αρχικά κατακάθονται στο οδόστρωµα και µε τα νερά της βροχής παρασύρονται, απορρέουν στα πρανή επιχωµάτων ή/και στον πόδα των επιχωµάτων και τελικά καταλήγουν στα υπάρχοντα ποτάµια / ρέµατα. Οι προαναφερθείσες επιπτώσεις στα ρέµατα της περιοχής κρίνονται µακροχρόνιες και σωρευτικές. Λόγω της αναµενόµενης αύξησης του κυκλοφοριακού φόρτου στην υπό µελέτη οδό, αλλά και της άµεσης γειτνίασης του έργου ιδιαιτέρως µε τον Ακουµιανό ποταµό και το δίκτυο των παραπόταµών του, παρόµοιες επιπτώσεις αναµένονται σχετικά σηµαντικές και θα πρέπει να ληφθούν συγκεκριµένα µέτρα για τον περιορισµό τους. Τα µέτρα αυτά αναφέρονται αναλυτικά στο Κεφ. 8. Η κατασκευή νέων τεχνικών δεν αναµένεται να επηρεάσει τους υδατικούς πόρους κατά τη φάση λειτουργίας του έργου. Τα προτεινόµενα έργα αποχέτευσης και αποστράγγισης της οδού έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να διασφαλίζουν αφενός ασφαλείς συνθήκες κυκλοφορίας και αφετέρου να προστατεύονται οι παρόδιες χρήσεις και ιδιοκτησίες από πληµµυρικά γεγονότα. 141

142 7.3. ΤΟΠΙΟ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Φάση κατασκευής και λειτουργίας Το εξεταζόµενο έργο κινείται σε µεγάλο τµήµα του σε ορεινό και συχνά έντονα πτυχωµένο έδαφος. Ως εκ τούτου, αναπόφευκτα θα πραγµατοποιηθούν κατά τόπους σηµαντικές χωµατουργικές εργασίες και θα κατασκευαστούν υψηλά σε ορισµένες περιπτώσεις επιχώµατα και ορύγµατα και νέα τεχνικά έργα, µε αποτέλεσµα την αποκάλυψη πετρωµάτων, την εµφάνιση νέων χωµάτων την δηµιουργία νέων τοµών σε παρθένο έδαφος κ.λπ. Οι εργασίες αυτές θα πραγµατοποιηθούν κατά βάση σε χέρσες εκτάσεις είτε σε εκτάσεις φυσικής βλάστησης είτε σε γεωργική γη (κυρίως ελαιώνες). Στα ορύγµατα είναι συνήθως ορατή η άποψη της εκσκαφής από κάποιον που βρίσκεται κοντά στο έργο ενώ τα επιχώµατα φαίνονται από µακρύτερα. Γενικά σηµαντικές επιπτώσεις στα τοπιολογικά χαρακτηριστικά θα προκύψουν κυρίως στην περιοχή της κατασκευής των επιχωµάτων. Οι επιπτώσεις αυτές είναι δυσµενείς και µερικώς αναστρέψιµες µε τη λήψη κατάλληλων επανορθωτικών µέτρων (π.χ. κατάλληλη διαµόρφωση του πρανούς και φύτευσή του µε τα κατάλληλα είδη χλωρίδας). Επισηµαίνεται ότι οι εδαφοκλιµατικές συνθήκες της περιοχής ευνοούν σε σηµαντικό βαθµό τη γρήγορη εγκατάσταση της φυσικής βλάστησης στα πρανή του δρόµου. Λιγότερο σηµαντικές δε, αναµένονται να είναι οι επιπτώσεις από την κατασκευή των ορυγµάτων δεδοµένου ότι είναι γενικά πιο περιορισµένα από τα επιχώµατα. Πάντως και τα πρανή των ορυγµάτων θα πρέπει να διαµορφωθούν κατάλληλα και να διαστρωθούν µε φυτική γη ώστε να διευκολυνθεί η γρήγορη εγκατάσταση σε αυτά της φυσικής βλάστησης. Σηµαντικές επιπτώσεις στον τοµέα της αισθητικής του τοπίου προκύπτουν και από τη δηµιουργία των εργοταξιακών χώρων. Η επίπτωση αυτή είναι περιορισµένης διάρκειας (όσο διαρκεί η κατασκευή) και πλήρως αναστρέψιµη µε τη λήψη κατάλληλων µέτρων. Μικρή επίπτωση και επίσης περιορισµένης διάρκειας (όσο διαρκεί η κατασκευή) αναµένεται στο τοπίο από την παρουσία των µηχανηµάτων κατασκευής, της αποθήκευσης των υλικών κ.λπ. Η επίπτωση θα είναι προσωρινή, υπό την προϋπόθεση ότι µετά το πέρας των εργασιών, θα αποµακρυνθούν πλήρως όλα τα µηχανήµατα και τα άχρηστα υλικά από την περιοχή ώστε να µην υπάρξει µόνιµη επίπτωση στο τοπίο. Στη φάση λειτουργίας της οδού οι επιπτώσεις στην αισθητική αναµένονται λιγότερο έντονες από ότι στη φάση κατασκευής, καθώς στη φάση λειτουργίας η οδός θα έχει λάβει την τελική της µορφή και παράλληλα θα έχουν ολοκληρωθεί οι εργασίες αποκατάστασης (τελικές διαµορφώσεις, φυτεύσεις κ.ά.) του χώρου που θίχθηκε κατά την κατασκευή της. Παρόλα αυτά µε δεδοµένο ότι η κατασκευή ένός δρόµου συνοδεύεται πάντα από 142

143 ανεξέλεγκτη απόρριψη σκουπιδιών, µπαζών, ορυκτελαίων και λοιπών περιττών αντικειµένων που προσβάλλουν αισθητικά το περιβάλλον θα πρέπει να ληφθούν µια σειρά από µέτρα που έχουν σαν στόχο την ελαχιστοποίηση των πιθανών επιπτώσεων. Τα µέτρα αυτά περιλαµβάνουν (πέραν των µέτρων αποκατάστασης της βλάστησης): Μέτρα απαγόρευσης της απόρριψης στερεών απορριµµάτων µε την τοποθέτηση σχετικών πινακίδων. Έλεγχος της καθαριότητας των πρανών τόσο από απορρίµµατα, όσο και από οργανικά υλικά (ξερά κλαδιά, κορµοί κ.λπ). 143

144 7.4. ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΛΩΡΙ Α ΠΑΝΙ Α Φάση κατασκευής Οι κύριες επιπτώσεις των οδικών έργων στα οικοσυστήµατα, τη χλωρίδα και την πανίδα, κατά τη φάση κατασκευής τους σχετίζονται µε τα παρακάτω: Την αποψίλωση τµήµατος της βλάστησης και την κατάληψη φυσικών οικοσυστηµάτων Τη διατάραξη φυσικών περιοχών στην περιοχή δηµιουργίας τυχόν δανειοθαλάµων ή αποθεσιοθαλάµων Τη λειτουργία µηχανηµάτων και κυκλοφορία οχηµάτων Την εγκατάσταση και λειτουργία εργοταξιακών χώρων Την ανθρώπινη παρουσία Τη ρύπανση υποβάθµιση γειτονικών φυσικών οικοσυστηµάτων. Το µέγεθος των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων στο φυσικό περιβάλλον σχετίζεται µε το είδος, τη διάρκεια και το µέγεθος των κατασκευαστικών εργασιών καθώς επίσης και την οικολογική αξία και το καθεστώς διατήρησης των επηρεαζόµενων φυσικών οικοσυστηµάτων. Χλωρίδα Οι επιπτώσεις του έργου στη χλωρίδα κατά την φάση της κατασκευής θα είναι άλλες µόνιµες και άλλες παροδικές. Όπως έχει προαναφερθεί το έργο διέρχεται κατά κύριο λόγο από περιοχές µε αραιή φυτοκάλυψη, περιοχές φυσικής βλάστησης (οι οποίες ποικίλουν από θαµνώδεις, φρυγανικές έως δενδρώδεις), χέρσες περιοχές και εκτάσεις γεωργικής γης (ελαιώνες ή άλλα συστήµατα καλλιέργειας). Οι αποψιλώσεις στη ζώνη κατάληψης του έργου δεν είναι σηµαντική απώλεια από την άποψη της φυσικής χλωρίδας, καθώς τα προς αποψίλωση είδη είναι κατά κύριο λόγο τυπική βλάστηση της περιοχής (θάµνοι, σχοίνα, αγριελιές, ελιές κ.λπ.). Η διέλευση του δρόµου από τη ζώνη των καλλιεργειών κρίνεται πως δεν θα επηρεάσει ευαίσθητα οικοσυστήµατα. Αξίζει πάντως να υπογραµµισθεί ότι οι όποιες αποψιλώσεις και εκχερσώσεις θα πρέπει να περιορισθούν στις απολύτως απαραίτητες για την κατασκευή του έργου. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις συστάδες βελανιδιάς που φύονται κατά τόπους µεταξύ των οικισµών Κεντροχώρι και Πλατανές (από Χ.Θ έως Χ.Θ ) έτσι ώστε να αποφευχθεί κατά το δυνατόν η αποψίλωση τους κατά την κατασκευή του υπό µελέτη δρόµου. Σε περίπτωση που είναι απολύτως αναγκαία η κοπή ορισµένων από τα δέντρα βελανιδιάς που υπάρχουν στα σηµεία αυτά, θα πρέπει κατά την διάρκεια των φυτοτεχνικών διαµορφώσεων του δρόµου, τα είδη παρόδιας βλάστησης που 144

145 θα επιλεχτούν για το συγκεκριµένο τµήµα να είναι τα ίδια είδη βελανιδιάς που φύονται στην περιοχή αυτή. Όσον αφορά στις θέσεις χωροθέτησης των εργοταξίων ισχύουν τα διαλαµβανόµενα της Για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων απαιτείται η λήψη µέτρων πρόληψης που θα αφορούν τη φάση λειτουργίας των εργοταξίων, καθώς και µέτρων αποκατάστασης των εν λόγω περιοχών µετά το πέρας της κατασκευής του έργου. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην διαχείριση των υγρών, στερεών αποβλήτων, των πετρελαιοειδών (πίσσα, πετρελαιοειδή µηχανηµάτων κ.ά.), στη διαχείριση των χωµατουργικών υλικών, στην αποφυγή παράσυρσης φερτών υλικών από τα υδατορεύµατα και στη µείωση του θορύβου, τόσο εντός των χώρων των εργοταξίων, όσο και στους χώρους κατασκευής των έργων. Ιδιαίτερη επίσης βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στη λήψη µέτρων αποκατάστασης περιβάλλοντος µετά την κατασκευή του έργου, έτσι ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη ένταξή του στον περιβάλλοντα χώρο. Τα µέτρα αυτά σχετίζονται µε τη σωστή διαµόρφωση των πρανών (ορυγµάτων και επιχωµάτων), τη διαχείριση της φυτικής γης που θα συλλεχθεί πριν από την εκσκαφή ορυγµάτων ή δηµιουργία επιχωµάτων, καθώς και στα έργα αποφυγής της ρύπανσης των οικοσυστηµάτων κατά τη λειτουργία του έργου. Όσον αφορά στις επιπτώσεις της ρύπανσης της ατµόσφαιρας στη χλωρίδα της περιοχής του έργου, εκτιµάται ότι δεν αναµένεται να υπάρξουν τέτοιου είδους αρνητικές επιπτώσεις, αφού, όπως προκύπτει και από το αντίστοιχο κεφάλαιο (Κεφ. 7.8), δεν αναµένεται αισθητή επιβάρυνση του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος της περιοχής µελέτης κατά τη φάση κατασκευής. Πανίδα Κατά τη φάση κατασκευής, θα υπάρξει όχληση στην πανίδα της περιοχής εξαιτίας κυρίως της αύξησης της στάθµης του θορύβου στην περιοχή άµεσης επιρροής του έργου. Η αύξηση αυτή του θορύβου θα δηµιουργηθεί από τη λειτουργία των µηχανηµάτων και εγκαταστάσεων του εργοταξίου και την κυκλοφορία των βαρέων οχηµάτων µεταφοράς των υλικών. Η όχληση αυτή θα είναι παροδική, ίση µε το διάστηµα των εργασιών κατασκευής και δεν αναµένεται να επηρεάσει σηµαντικά την πανίδα της περιοχής. Τονίζεται ότι στην περιοχή άµεσης επιρροής του έργου δεν έχουν εντοπισθεί περιοχές στις οποίες φωλιάζουν είδη πανίδας που είναι σπάνια και ευαίσθητα σε υψηλά επίπεδα θορύβου. Εξαίρεση αποτελεί η αναπαραγωγική επικράτεια που εντοπίζεται εντός της ΖΕΠ GR στο γειτνιάζον Όρος Κέδρος, η οποία βρίσκεται σε απόσταση µικρότερη των 400 µέτρων βορειοανατολικά από τον άξονα της υπό µελέτη οδού, γεγονός που σηµαίνει ότι µπορεί να προκύψουν επιπτώσεις λόγω όχλησης κατά την φάση κατασκευής, στις αναπαραγωγικές δραστηριότητες του είδους. Η έντονη παρατηρούµενη δραστηριότητα µάλιστα του είδους σε µικρό φαράγγι της συγκεκριµένης περιοχής (1,7 χιλιόµετρα περίπου νότιοανατολικά του οικισµού Σπήλι) κατά την διάρκεια των εργασιών πεδίου της παρούσας µελέτης και µάλιστα την περίοδο αναπαραγωγής του είδους, επιβεβαιώνει την σηµασία της περιοχής για τον φωλεασµό του είδους και την ύπαρξη του πυρήνα της 145

146 αναπαραγωγικής επικράτειας. Λαµβάνοντας υπ όψη τα παραπάνω, εκτιµάται ότι πρέπει να ληφθούν κατάλληλα µέτρα αντιµετώπισης στην φάση κατασκευής του υπό µελέτη έργου για την κατά το δυνατό ελαχιστοποίηση των προκαλούµενων επιπτώσεων λόγω όχλησης των όρνιων. Τα µέτρα αυτά αναφέρονται σε επόµενο κεφάλαιο της παρούσας µελέτης. Μοναδική άλλη επίπτωση στην πανίδα που αναµένεται ότι θα προκληθεί από το θόρυβο του εργοταξίου θα είναι πιθανόν η µετακίνηση των ζώων που σήµερα τρέφονται και φωλιάζουν στην άµεση περιοχή του έργου, προς άλλες περιοχές στις οποίες τα επίπεδα του θορύβου θα τους είναι ανεκτά. Αυτή όµως είναι µια βραχυπρόθεσµη και αντιστρέψιµη επίπτωση, καθώς τα ζώα θα επανέλθουν κοντά στη ζώνη της νέας οδού µόλις αποπερατωθούν τα έργα κατασκευής της, ή θα µετεγκατασταθούν µόνιµα σε κοντινές περιοχές Φάση λειτουργίας Οι κύριες επιπτώσεις που προκαλούνται από τη λειτουργία των οδικών έργων στο φυσικό περιβάλλον είναι οι εξής: 1. Αύξηση των επιπέδων θορύβου και ατµοσφαιρικής ρύπανσης στη γειτνιάζουσα του έργου περιοχή. 2. Ρύπανση των υδατορεµάτων και του εδάφους από τις αποπλύσεις του οδοστρώµατος. 3. ιάσπαση της συνοχής των φυτοκοινωνιών και των βιοτόπων. 4. Ενδεχόµενη αστοχία των φυτοτεχνικών διαµορφώσεων και των έργων αποκατάστασης. 5. Παρεµπόδιση της ελευθεροεπικοινωνίας των ειδών της πανίδας µεταξύ των εκατέρωθεν του αυτοκινητοδρόµου περιοχών. 6. Θανάτωση ειδών της πανίδας από διερχόµενα οχήµατα. Χλωρίδα Κατά τη φάση λειτουργίας των έργων οι επιπτώσεις στην χλωρίδα θα περιορισθούν σε µια ζώνη εκατέρωθεν του άξονα του δρόµου. Επιπτώσεις θα υπάρξουν από τη βλαπτική δράση των αέριων ρύπων, τις εκπλύσεις του οδοστρώµατος και τα τυχόν σκουπίδια που θα απορρίπτουν οι χρήστες του έργου. Επίσης θα υπάρχει κίνδυνος φωτιάς από απόρριψη αποτσίγαρων. Οι ενδεχόµενες επιπτώσεις στην χλωρίδα από τους παραγόµενους αέριους ρύπους µπορούν να είναι: 146

147 Επίδραση του µονοξειδίου του άνθρακα (CO): Το CO δρα βλαπτικά στα φυτά όταν οι συγκεντρώσεις του υπερβαίνουν τα 1000 ppm. Οι βλάβες εµφανίζονται σαν επιµηκύνσεις φυτικών µερών, κιτρίνισµα και πτώση φύλλων και έκπτυξη πλάγιων κλάδων. Επίδραση του διοξειδίου του άνθρακα (CO2): Η επίδραση του CO2 στα φυτά είναι έµµεση. Η αύξηση στην ατµόσφαιρα του CO2 παγιδεύει την ακτινοβολούµενη θερµοκρασία της γης (φαινόµενο θερµοκηπίου) και θεωρείται από πολλούς ως η επικρατέστερη εκδοχή για την αύξηση της θερµοκρασίας της ατµόσφαιρας. Η αλλαγή του κλίµατος που ακολουθεί την αύξηση της ατµόσφαιρας έχει σηµαντικές επιπτώσεις στη δοµή και λειτουργία των οικοσυστηµάτων. Επίδραση των οξειδίων του αζώτου (ΝΟx): Από τα οκτώ οξείδια του αζώτου, το µονοξείδιο (ΝΟ) και το διοξείδιο (ΝΟ2) του αζώτου είναι τα περισσότερο βλαπτικά για τα φυτά. Σε µεγάλες συγκεντρώσεις οξειδίων του αζώτου (µεγαλύτερες των 2 ppm ΝΟ2) προκαλούνται στα φυτά καφετιές έως µαυροκαφετιές νεκρώσεις στον περίγυρο των φύλλων καθώς και κηλίδες. Ο βαθµός προσβολής εξαρτάται από το είδος του φυτού και την αντοχή του στο ρύπο. Για παράδειγµα, οι βελόνες δασικής και ορεινής Πεύκης δεν παρουσιάζουν συµπτώµατα ενώ τα διάφορα είδη ελάτης και ερυθρελάτης προσβάλλονται σε διαφορετικό βαθµό το καθένα. Προσβάλλονται επίσης τα φύλλα της δρυός και της σφενδάµου (Berge, 1963). Μάλιστα στα πευκόδενδρα, το ΝΟ2 µπορεί να έχει και θετική επίδραση και οδηγεί σε ανάπτυξη των δένδρων που έχουν έλλειψη αζώτου (Velissariou et al., 1991). Οι µέγιστες συγκεντρώσεις πάνω από τις οποίες προκαλούνται ορατές βλάβες στα φυτά είναι: 38x103 µg/m3 για 1 hr, µg/m3 για 48 hr και 1900 µg/m3 για 100 hr. Επίδραση των υδρογονανθράκων (HC): Τα κυριότερα συµπτώµατα προσβολής των φυτών από υδρογονάνθρακες είναι η κύρτωση των βλαστών και των φύλλων, η παραµόρφωση, η νέκρωση και η πτώση των φύλλων χωρίς προηγουµένως να µαραθούν. Οι µέγιστες τιµές συγκέντρωσης υδρογονανθράκων πάνω από τις οποίες εµφανίζονται βλαβερές συνέπειες στα φυτά είναι 160 µg/m3. Πανίδα Όχληση από το κατάστρωµα της οδού: Ο άξονας µπορεί να δηµιουργήσει προβλήµατα στην ελευθεροεπικοινωνία των ζώων που κινούνται εκατέρωθεν της οδού προς αναζήτηση τροφής, νερού κ.λπ. Απαραίτητη κρίνεται η διασφάλιση της ελευθεροεπικοινωνίας της πανίδας, µε τη κατασκευή κατάλληλων διόδων επικοινωνίας κάτω από το κατάστρωµα της οδού σε τακτά διαστήµατα. Για το σκοπό αυτό µπορούν να χρησιµοποιηθούν και τα ήδη προβλεπόµενα τεχνικά έργα µε κατάλληλη σχεδίαση ώστε να µην εµποδίζεται η κίνηση των ειδών µέσα από αυτούς (το στόµιο της εξόδου να είναι ορατό από την είσοδο, τα στόµια να είναι στο ίδιο επίπεδο µε το έδαφος ή αν δεν είναι να υπάρχει πρόβλεψη για τη διευκόλυνση της κίνησης των ειδών π.χ ράµπα κ.λπ.). Tα προτεινόµενα τεχνικά ικανοποιούν τις ελάχιστες απαιτήσεις, ώστε να µπορούν να χρησιµοποιοηθούν ως ασφαλείς διαβάσεις για τα είδη της πανίδας. 147

148 Κατά τη φάση κατασκευής θα πρέπει να ληφθεί µέριµνα ώστε οι οχετοί να εφάπτονται του εδάφους ή να διαθέτουν ράµπες µε κατάλληλη κλίση για να είναι δυνατή η προσπέλαση των ζώων. Όχληση από την κυκλοφορία των οχηµάτων: Η κατασκευή της οδού θα αυξήσει τις περιπτώσεις τραυµατισµού και θανάτωσης διάφορων ειδών πανίδας κατά τη διάρκεια των ηµερήσιων και εποχιακών τους µετακινήσεων από τους οικότοπους που περιβάλλουν την περιοχή για ανεύρεση τροφής. Τα περισσότερα από τα προστατευόµενα είδη πανίδας που αναφέρονται στην ευρύτερη περιοχή είναι αρπακτικά είδη, που φωλιάζουν σε µεγάλη απόσταση στα ενδιαιτήµατα που περιβάλλουν το έργο και στους γύρω ορεινούς όγκους. Στη ζώνη άµεσης επιρροής του έργου δεν έχουν εντοπισθεί περιοχές στις οποίες φωλιάζουν είδη πανίδας που είναι σπάνια και ευαίσθητα σε υψηλά επίπεδα θορύβου. Ως εκ τούτου δεν αναµένονται προβλήµατα σε προστατευόµενα είδη πανίδας. 148

149 7.5. ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Φάση κατασκευής και λειτουργίας Οι επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον αλλά και στις επιχειρήσεις της περιοχής θα είναι σηµαντικές. Αναµένονται επιπτώσεις κυρίως προς τη θετική αλλά και προς την αρνητική κατεύθυνση. Υπενθυµίζεται ότι η χάραξη διέρχεται από περιοχές εκτός Σχεδίου Πόλεως σε όλο το µήκος της, εκτός των ορίων µιάς σειράς οικισµών, ενώ η αφετηρία της βρίσκεται πλησίον του Σχεδίου Πόλεως του Σπηλίου. Οι θετικές επιπτώσεις αφορούν κατά κύριο λόγο στην οικονοµική και κοινωνική ζωή της περιοχής, αφού το έργο, ως τµήµα του υπερτοπικής σηµασίας Ν.Ο.Α.Κ., συνδέοντας µε καλύτερες κυκλοφοριακές συνθήκες τους οικισµούς του ήµου Αγίου Βασιλείου, θα έχει θετική επίδραση στην αναπτυξιακή προοπτική της. Εποµένως οι επιδράσεις του έργου στην ευρύτερη περιοχή µελέτης χαρακτηρίζονται ως θετικές, δεδοµένου ότι ο δρόµος θα προσφέρει πολύ καλύτερες από τις σηµερινές συνθήκες πρόσβασης σε ολόκληρη την περιοχή και θα προσδώσει θετική αξία στη χρήση των περιοχών εκατέρωθεν της οδού. Είναι πιθανό να παρατηρηθεί κάποια µετακίνηση των επιχειρήσεων προς την περιοχή του έργου, ή η δηµιουργία νέων εκατέρωθεν του προτεινόµενου οδικού άξονα. Η λειτουργία του έργου από την άλλη θα διευκολύνει σηµαντικά τις επιχειρήσεις (µεταφορές, κόστος κ.λπ.) που εδρεύουν στην ευρύτερη περιοχή, αλλά και τους κατοίκους των οικισµών της περιοχής στις υπερτοπικές τους µετακινήσεις. Επίσης η κατασκευή του έργου αναµένεται να έχει θετικά αποτελέσµατα και στους λοιπούς, γειτονικούς του έργου οικισµούς µερικά από τα οποία είναι: Συνθήκες αυξηµένης οδικής ασφάλειας για την πρόσβαση σε αυτούς ιευκόλυνση των µεταφορών σε περιφερειακό επίπεδο Ενίσχυση των αναπτυξιακών δυνατοτήτων στην ευρύτερη περιοχή. Η κατασκευή του έργου δεν θα συµβάλλει στην αλλαγή του ήδη θεσµοθετηµένου καθεστώτος δόµησης της περιοχής διέλευσής του. Οµοίως δεν αναµένεται αύξηση του ρυθµού της εκτός σχεδίου δόµησης, που να οφείλεται αποκλειστικά στο έργο. Όσον αφορά στις απαλλοτριώσεις, οι απαιτούµενες εκτάσεις που θα χρειαστεί να απαλλοτριωθούν είναι εξολοκλήρου εκτός ορίων οικισµών ή Σχεδίου Πόλεων και αφορούν κυρίως σε αγροτικές και εκτάσεις φυσικής βλάστησης, ενώ δε θίγεται σε καµία περίπτωση το οικιστικό απόθεµα της περιοχής. Οι όποιες καθαιρέσεις περιορίζονται σε περιφράξεις, µανδρότοιχους, µικρές ή παλαίες κατασκευές και δύο αποθήκες. 149

150 Πέραν των παραπάνω, οι σηµαντικότερες αρνητικές επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον είναι η εν γένει επιβάρυνσή του, λόγω της σηµαντικής αύξησης του κυκλοφοριακού φόρτου, η οποία είναι αναπόφευκτη εξαιτίας της βαρύνουσας σηµασίας του υπό µελέτη οδικού έργου. Η επιβάρυνση αφορά κυρίως στην ατµοσφαιρική ρύπανση και την αύξηση της στάθµης θορύβου. Τα εν λόγω θέµατα αναλύονται διεξοδικά στις αντίστοιχες παραγράφους. 150

151 7.6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΧΡΗΣΕΙΣ ΓΗΣ Φάση κατασκευής Οι επιπτώσεις στο κοινονικοοικονοµικό περιβάλλον και στις χρήσεις γης κατά την φάση την κατασκευής αναµένονται γενικώς περιορισµένες. Όπως έχει ήδη αναφερθεί η υλοποίηση του έργου προϋποθέτει την επιπλέον ασφαλτόστρωση 94 στρεµµάτων περίπου επιφάνειας µε φυσική βλάστηση ή αγροτική γη. Μετά την ολοκλήρωση του έργου, αναµένεται αύξηση των αξιών των ακινήτων ιδιαίτερα στις νέες παρόδιες περιοχές. Οι αναδιατάξεις που αναµένονται στην αγορά ακινήτων ενισχύουν τις τάσεις αντικατάστασης δραστηριοτήτων µε χαµηλές αποδόσεις µε δραστηριότητες υψηλών αποδόσεων, και γίνεται σε συνδυασµό µε γενικότερες επεµβάσεις ανάπλασης και αναβάθµισης των όµορων περιοχών. Το έργο επίσης θα δηµιουργήσει σηµαντικές επιπτώσεις στην απασχόληση η οποία περιλαµβάνει: Άµεση και έµµεση απασχόληση κατά την υλοποίηση Έµµεση απασχόληση από µελλοντικά εισοδήµατα Άµεση και έµµεση απασχόληση κατά την λειτουργία Άµεση Απασχόληση: Εκφράζεται µε τον αριθµό των άµεσα απασχολούµενων τόσο κατά την κατασκευή όσο και κατά τη λειτουργία του έργου. Έµµεση Απασχόληση: Πρόκειται για την αύξηση που θα σηµειωθεί στην απασχόληση εργατικού δυναµικού στις επιχειρήσεις που προµηθεύουν τις αναγκαίες εισροές (υλικά και µηχανήµατα) κατά τη διάρκεια της κατασκευής και της λειτουργίας του έργου. Απασχόληση από δηµιουργία µελλοντικών εισοδηµάτων: Η επένδυση αυτή, εκτός της άµεσης και έµµεσης απασχόλησης, δηµιουργεί και εισοδήµατα, µέρος των οποίων επανεπενδύεται. Πρόκειται για πολλαπλασιαστικά οφέλη της επένδυσης στην οικονοµία, τα οποία θα δηµιουργήσουν πρόσθετη απασχόληση, για όλη τη διάρκεια ζωής του έργου. Κυκλοφοριακό δίκτυο Οι επιπτώσεις του έργου όσον αφορά στο επίπεδο συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης της περιοχής κατά τη φάση της κατασκευής του, χαρακτηρίζονται ως αρνητικές, καθώς για το διάστηµα που θα διαρκέσουν οι εργασίες υλοποίησης της οδού καταγράφονται οι ακόλουθες δυσχέρειες: Προβλήµατα στην προσπελασιµότητα περιοχών µιας και σε ορισµένες θέσεις όπου θα εκτελούνται έργα θα υπάρχουν τοπικές παρακάµψεις της κυκλοφορίας, µε αποτέλεσµα να µειωθεί το επίπεδο εξυπηρέτησης για περιορισµένα χρονικά διαστήµατα. 151

152 ηµιουργία κυκλοφοριακών προβληµάτων, καθώς στο οδόστρωµα των υπαρχόντων οδικών αξόνων θα προστεθούν και τα οχήµατα µεταφοράς αδρανών υλικών και προσωπικού για την εξυπηρέτηση των εργοταξίων. Η οργάνωση των εργοταξίων για την κατασκευή του έργου, προσωρινής αποθήκευσης αδρανών, θα οξύνει περιβαλλοντικά προβλήµατα (θόρυβος, σκόνη, κυκλοφοριακό). Εποµένως, κατά τη διάρκεια της κατασκευής των έργων, θα υπάρξουν κάποιες µεταβολές της κυκλοφορίας. Εάν ληφθούν τα κατάλληλα µέτρα, οι οχλήσεις αυτές µπορούν να αµβλυνθούν, και σε κάθε περίπτωση θα εκλείψουν µε την ολοκλήρωση των έργων. ίκτυα ενέργειας, διανοµής νερού και τηλεπικοινωνιών Κατά τη διάρκεια κατασκευής των έργων, θα πρέπει να ληφθούν κατάλληλα µέτρα ώστε να µην απαιτηθεί η διακοπή της λειτουργίας υφιστάµενων δικτύων µεταφοράς ενέργειας, διανοµής νερού και τηλεπικοινωνιών. Σε κάθε περίπτωση ο κύριος του έργου θα πρέπει να µεριµνήσει για την αποτύπωση όλων των δικτύων τα οποία θα επηρεασθούν από την κατασκευή του έργου για την πλήρη αποκατάστασή τους µετά την ολοκλήρωση των έργων Φάση λειτουργίας Οι επιπτώσεις του έργου στο κοινωνικοοικονοµικό περιβάλλον κατά τη φάση λειτουργίας είναι έµµεσες και κατά βάση θετικές. Πιο συγκεκριµένα: Η βελτίωση των συνθηκών οδικής προσπέλασης θα προσθέσει υπεραξία στην γη, ενώ τα επιχειρηµατικά οφέλη και οι προβλεπόµενες επιπτώσεις στο οικιστικό περιβάλλον, που θα προκύψουν συνολικά στην περιοχή αναλύονται σε προηγούµενη παράγραφο της παρούσας µελέτης. Η βελτίωση των συνθηκών οδικής προσπέλασης θα υποβοηθήσει τη δηµιουργία νέων παραγωγικών µονάδων (π.χ. τουριστικές µονάδες, αναψυχή κ.λπ.) αλλά και την καλύτερη λειτουργία υφιστάµενων σε υπερτοπικό επίπεδο, συµβάλλοντας έτσι στην τόνωση του τριτογενούς τοµέα της Περιφέρειας. Τέλος, όσον αφορά στα υφιστάµενα δίκτυα υποδοµών, το υπό µελέτη έργο δεν θα δηµιουργήσει καµία αρνητική επίπτωση στο υπάρχον οδικό δίκτυο της περιοχής. Αντίθετα, καθώς το έργο βελτιώνει τα γεωµετρικά χαρακτηριστικά της υφιστάµενης οδού, θα έχει θετικές επιπτώσεις στους χρήστες του έργου υπό µορφή µείωσης των λειτουργικών δαπανών των οχηµάτων, µείωση των δαπανών χρόνου των επιβατών, καθώς και αύξηση της ασφάλειας µε ταυτόχρονη µείωση των τροχαίων ατυχηµάτων. 152

153 7.7. ΙΣΤΟΡΙΚΟ / ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Φάση κατασκευής και λειτουργίας Κατά την κατασκευή και την λειτουργία του οδικού έργου δεν αναµένονται επιπτώσεις στο ιστορικό και πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής µελέτης, καθώς δεν θίγεται κάποιο καταγεγραµµένο µνηµείο ούτε η χάραξη εισέρχεται εντός ζώνης Α (απολύτου προστασίας) κηρυγµένων αρχαιολογικών χώρων. Όπως έχει ήδη αναφερθεί τόσο η /νση Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων (έγγραφο µε α.π. ΥΠΠΟ/Γ ΑΠΚ/ΑΡΧ/Α1/Φ25/7375/198/ ), όσο και Υπηρεσία Νεωτέρων Μνηµείων & Τεχνικών Έργων Κρήτης του Υπουργείου Πολιτισµού & Τουρισµού (έγγραφο µε α.π. 312/ ) εξέδωσαν θετική γνωµοδότηση για την υλοποίηση του έργου. Σηµειωτεόν πως οι νερόµυλοι που αναφέρονται στο παραπάνω έγγραφο της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνηµείων & Τεχνικών Έργων Κρήτης αφορούν την ευρύτερη περιοχή µελέτης του Ν.Ο.Α.Κ αλλά όχι την περιοχή µελέτης του συγκεκριµένου τµήµατος Σπήλι Ακούµια και η νέα χάραξη δεν διέρχεται πλησίον αυτών αλλά πλησίον έτερου νερόµυλου µε αύλακα για τον οποίον ελήφθησαν µέτρα ώστε να µη θιγεί. Σε κάθε περίπτωση, οι εργασίες σε όλο το µήκος του έργου θα πρέπει να επιβλέπονται από έναν αρχαιολόγο, ο οποίος θα προσληφθεί δαπάναις του έργου και σε περίπτωση ανεύρεσης αρχαιοτήτων οι εργασίες θα διακοπτονται αµέσως και θα ακολουθεί ανασκαφική έρευνα, οι δαπάνες της οποίας θα καλυφθούν από τον προϋπολογισµό του έργου. 153

154 7.8. ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Φάση κατασκευής Στη φάση κατασκευής του υπό µελέτη οδικού έργου η υποβάθµιση του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος της περιοχής µελέτης µπορεί να προέλθει από τα εξής: εκποµπές αέριων ρύπων από τα διάφορα µηχανήµατα (φορτηγά, εκσκαφείς, φορτωτές, κ.λπ.) που χρησιµοποιούνται στις εργασίες κατασκευής. Η ποσότητα των εκποµπών συσχετίζεται άµεσα µε το σηµείο (τόπο) των εργασιών καθώς και µε τον τύπο και το µέγεθος της κατασκευής. Η επίδραση δε στον περιβάλλον δεν εξαρτάται µόνο από τη θέση και την κατάσταση της υπό µελέτη περιοχής, αλλά και από το µέγεθος και τον τύπο του οδικού τµήµατος που κατασκευάζεται καθώς και από τη διάρκεια της φάσης κατασκευής. Οι περιβαλλοντικές επιδράσεις επίσης ποικίλουν ανάλογα µε τις τεχνικές κατασκευής που εφαρµόζονται και τις τεχνικές διαχείρισης ρύπανσης που υιοθετούνται. Ως κύριοι ατµοσφαιρικοί ρυπαντές που οφείλονται στον κινητήρα (καύση) των οχηµάτων θεωρούνται οι εξής (Γ. Τσώχος, 1997): το µονοξείδιο του άνθρακα (CO), οι υδρογονάνθρακες (ΗC), τα οξείδια του αζώτου (ΝΟ x ), ο µόλυβδος (Pb), το διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), τα οξείδια του θείου (SO x ) και τα µικροσωµατίδια όπως σκόνης, καπνός (PM). παραγωγή σκόνης από τις εκσκαφές και τις εργασίες σε µη ασφαλτοστρωµένες επιφάνειες. Οι πηγές σκόνης είναι συνοπτικά οι εξής: Κίνηση των οχηµάτων: η έκλυση της σκόνης οφείλεται στην εφαρµογή µηχανικής δύναµης (βάρος οχηµάτων) πάνω σε χαλαρό έδαφος µε αποτέλεσµα την κονιοποίηση και τις αποξέσεις στην επιφάνεια των υλικών. Σύµφωνα µε την Αµερικάνικη Υπηρεσία Περιβάλλοντος (USEPA) οι εκποµπές της σκόνης από την κίνηση των οχηµάτων εξαρτώνται από: τη µέση ταχύτητα κίνησης των οχηµάτων, τον κυκλοφοριακό φόρτο, το µέσο βάρος των οχηµάτων, το µέσο αριθµό των τροχών των οχηµάτων και το ποσοστό του εδάφους σε ιλύ. Παράσυρση από τον άνεµο σωµατιδίων σκόνης: η δυσµενέστερη περίπτωση για τη δηµιουργία σκόνης είναι η επικράτηση ισχυρών ανέµων υπό ξηρές συνθήκες. Σύµφωνα µε την USEPA οι εκποµπές της σκόνης από τη δράση του ανέµου εξαρτάται κυρίως από τον αριθµό των ηµερών που η ταχύτητα του ανέµου υπερβαίνει τα 5 m/sec καθώς και από άλλους παράγοντες, όπως τον αριθµό των ηµερών µε υψηλή βροχόπτωση (µεγαλύτερη από τα 0,25mm) κατά τις οποίες θεωρείται ότι δεν εκλύονται εκποµπές σκόνης. 154

155 Χωµατουργικές εργασίες (εκσκαφές, αποθέσεις). Μεταφορά, διανοµή και αποθήκευση αδρανών υλικών: η πρόσθεση αδρανών υλικών σε ένα σωρό ή η µεταφορά τους από αυτόν, όπως και η συνεχής απόθεση τους αποτελούν πηγές για τη δηµιουργία σκόνης. Οι εκποµπές που δηµιουργούνται στην περίπτωση αυτή εξαρτώνται κυρίως από το ποσοστό του εδάφους σε ιλύ και άργιλο, την µέση ταχύτητα του ανέµου, το ύψος πτώσης και την περιεχόµενη υγρασία στο υλικό. Η επίδραση των καυσαερίων στην ανθρώπινη υγεία θεωρείται γενεσιουργός αιτία σηµαντικών ασθενειών ή σηµαντικός επιβαρυντικός παράγοντας (π.χ. αναπνευστικές ασθένειες), ενώ ορισµένοι ρύποι κατηγορούνται και ως καρκινογόνοι. Η ατµοσφαιρική ρύπανση έχει επιπτώσεις όχι µόνο στην ανθρώπινη υγεία, αλλά και τη χλωρίδα και τη συνολική κατάσταση του περιβάλλοντος (Γ. Τσώχος, 1997). Η επίδραση των δραστηριοτήτων γένεσης σκόνης στην ατµοσφαιρική ποιότητα εξαρτάται από την ποσότητα και το δυναµικό παράσυρσης των σωµατιδίων σκόνης στην ατµόσφαιρα. Tα µεγαλύτερα σωµατίδια καθιζάνουν κοντά στην πηγή, ενώ τα λεπτότερα σωµατίδια διασκορπίζονται σε µεγαλύτερες αποστάσεις. Η απόσταση που µπορεί να παρασυρθούν τα λεπτότερα σωµατίδια εξαρτάται από το αρχικό ύψος διάχυσης τους στην ατµόσφαιρα, τη ταχύτητα καθίζησης και το βαθµό ατµοσφαιρικής ανατάραξης. Η επιβάρυνση της ατµόσφαιρας µε σκόνη θα αφορά στην άµεση ζώνη διέλευσης του έργου και κυρίως στα οδικά τµήµατα όπου θα πραγµατοποιηθούν σηµαντικά χωµατουργικά και θα κατασκευαστούν µεγάλα τεχνικά έργα. Η επιβάρυνση εκτιµάται ότι θα είναι µέτρια αρνητική, αναστρέψιµη, µερικώς αντιµετωπίσιµη, και βραχυχρόνια. Σε κάθε περίπτωση στην φάση κατασκευής θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα µέτρα (διαβροχή σωρών, χρήση αντιρρυπαντικής τεχνολογίας όπως προστασία από τον άνεµο κ.ά.) για την κατά το δυνατό ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων από την σκόνη, ιδιαίτερα κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Με την προϋπόθεση ότι θα λαµβάνονται κατάλληλα µέτρα αντιµετώπισης κατά την καθηµερινή λειτουργία των εργοταξιακών εγκαταστάσεων, η παραγόµενη σκόνη δεν αναµένεται να υπερβεί το όριο των 50mg/m3 ΑΣ10 σύµφωνα µε την κείµενη νοµοθεσία (Κ.Υ.Α. Αριθµ. Η.Π /549/Ε.103, ΦΕΚ 488 Β 2011) Φάση λειτουργίας Η κυκλοφορία των οχηµάτων των χρηστών του υπό µελέτη οδικού άξονα αποτελεί την κύρια πηγή του µονοξειδίου του άνθρακα, προκαλεί σηµαντικές εκποµπές οξειδίων του αζώτου, υδρογονανθράκων και µικρότερες εκποµπές σωµατιδίων και διοξειδίου του θείου. 155

156 Στην παρούσα µελέτη, ο υπολογισµός των εκποµπών από την οδική κυκλοφορία και στη συνέχεια των συγκεντρώσεων στον αποδέκτη γίνεται µε τη χρήση κατάλληλου µοντέλου προσοµοίωσης εκποµπής και διάχυσης της ατµοσφαιρικής ρύπανσης. Οι συγκεντρώσεις των ρύπων στις οποίες εκτίθενται οι αποδέκτες εξαρτώνται εκτός από τις εκποµπές και από τη διασπορά των αέριων ρύπων, από τους ανέµους που επικρατούν στην περιοχή, τη ρύπανση υποβάθρου και από τη θέση του αποδέκτη (απόσταση από τον οδικό άξονα). Οι ποσότητες των ρύπων που εκπέµπονται από τις πηγές αέριας ρύπανσης διασκορπίζονται στην ατµόσφαιρα και φτάνουν τελικά µε ορισµένη συγκέντρωση σε κάθε σηµείο που αποτελεί την πιθανή θέση ενός αποδέκτη. Η διασπορά των ρύπων εξαρτάται κυρίως από τις µετεωρολογικές συνθήκες και τα µετεωρολογικά φαινόµενα, τη θέση πηγής και αποδέκτη, τη φύση των ρύπων, το ανάγλυφο της περιοχής και την αλληλεπίδραση µε άλλους υπάρχοντες ρύπους. Οι κυριότεροι µετεωρολογικοί παράγοντες και φαινόµενα που επηρεάζουν τη διάχυση των αερίων ρύπων παρατίθενται ακολούθως. Ο οριζόντιος άνεµος και η µεταβολή του. Η ευστάθεια της ατµόσφαιρας. Η ένταση της θερµοκρασιακής αναστροφής και το ύψος της. Θερµοκρασιακή αναστροφή λέγεται το φαινόµενο κατά το οποίο η θερµοκρασία του περιβάλλοντος αυξάνεται µε το ύψος. Μια θερµοκρασιακή αναστροφή (ή ευσταθής µάζα αέρα) πάνω από µια περιοχή λειτουργεί σαν παγίδα για όλους τους ρύπους κάτω από αυτήν. Η κατακόρυφη κίνηση των ατµοσφαιρικών ρευµάτων. Το µοντέλο ατµοσφαιρικής ρύπανσης χρησιµοποιείται µε στόχο την πρόβλεψη της διασποράς των εκπεµπόµενων ρύπων στην ατµόσφαιρα και την εκτίµηση των αντίστοιχων επιπέδων συγκέντρωσης. Η ακριβής καταγραφή της θέσης των πηγών ρύπανσης, η γνώση της χρονικής κατανοµής του επιπέδου δραστηριότητας τους και τέλος η συσχέτιση αυτού του επιπέδου δραστηριότητας µε την µαζική ροή των ρύπων στην ατµόσφαιρα, αποτελούν τα πιο κρίσιµα σηµεία στην συνολική διατύπωση ενός µοντέλου που χρησιµοποιείται για ποσοτικές προβλέψεις και σύγκριση µε πραγµατικές καταστάσεις. Ακολούθως υπολογίζονται οι αναµενόµενες συγκεντρώσεις ρύπων στην ατµόσφαιρα από τη λειτουργία του υπό µελέτη έργου µε την προσοµοίωση της οδικής κυκλοφορίας και την εφαρµογή κατάλληλου µοντέλου διασποράς αέριας ρύπανσης (ΙΜΜΙ 6.3.1a). Στόχος της παρακάτω ανάλυσης είναι η διερεύνηση της ποιότητας της ατµόσφαιρας στην περιοχή µελέτης από τη λειτουργία του προτεινόµενου έργου. Η ποιότητα της ατµόσφαιρας αξιολογείται λαµβάνοντας υπόψη τα ισχύοντα Όρια Ποιότητας Ατµόσφαιρας για τους ρύπους SO 2, NO 2, CO και σωµατιδιακούς ρύπους (PM). 156

157 Για την εκτίµηση της αέρια ρύπανσης που προέρχεται από την κίνηση των οχηµάτων κατά µήκος του υπό µελέτη οδικού άξονα χρησιµοποιήθηκε η µέθοδος διασποράς GAUSS, µέσω της εφαρµογής του µικροϋπολογιστικού προγράµµατος ΙΜΜΙ 6.3.1a. Η εκτίµηση συγκέντρωσης ρύπων στην ατµόσφαιρα έγινε για τους προαναφερθέντες ρύπους (SO 2, NO x, CO και σωµατιδιακούς ρύπους PM). Για την εκτίµηση των εκποµπών από την λειτουργία του υπό µελέτη έργου χρησιµοποιήθηκαν οι συντελεστές εκποµπής του Copert. Στην κύρια οδό του υπό µελέτη οδικού έργου (τµήµα Σπήλι - Ακούµια), προκειµένου να υπολογιστούν οι εκποµπές των αερίων ρύπων από την οδική κυκλοφορία του υπό µελέτη οδικού έργου χρησιµοποιήθηκε ο Ετήσιος Μέσος Ηµερήσιος Κυκλοφοριακός φόρτος (ΕΜΗΚ) που εκτιµήθηκε για το έργο, για το έτος 2025, όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα που ακολουθεί. ΕΜΗΚ 2025 Βαρέα οχήµατα Ι.Χ Πίνακας : ΕΜΗΚ υπό µελέτη οδικού έργου για το έτος 2025 Θεωρήθηκε 10% προσαύξηση κυκλοφοριακού φόρτου, για τα οχήµατα τα οποία διέρχονται από τους προβλεπόµενους κόµβους, ήτοι 100 βαρέα οχήµατα και 800 Ι.Χ., τα οποία ισο-κατανεµήθηκαν σε κάθε έναν από τους κόµβους. Η ταχύτητα κίνησης για τα Ι.Χ. θεωρήθηκε ίση µε 80km/h, ενώ για τα βαρέα οχήµατα θεωρήθηκε ίση µε 70km/h. Στους κόµβους η ταχύτητα κίνησης θεωρήθηκε ίση µε 50km/h, για όλα τα οχήµατα. Η εκτίµηση των συγκεντρώσεων έγινε σε ύψος 2m από το ανάγλυφο του εδάφους. Η σχηµατική αναπαράσταση των ισορρυπαντικών καµπύλων για τους ρύπους που µελετήθηκαν παρουσιάζεται ακολούθως. Με βάση την εκτίµηση που πραγµατοποιήθηκε δεν αναµένεται υπέρβαση των Ορίων Ποιότητας της Ατµόσφαιρας (Κ.Υ.Α. Αριθµ. Η.Π /549/Ε.103, ΦΕΚ 488 Β ) κατά τη λειτουργία του έργου το έτος 2025, για κανέναν από τους υπό µελέτη ρύπους. 3 «Μέτρα για τη βελτίωση της ποιότητας της ατµόσφαιρας, σε συµµόρφωση µε τις διατάξεις της οδηγίας 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατµοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 21ης Μαΐου 2008.» 157

158 Κισσός Ακτούντα Κισσού Κάµπος Βάτος Άρδακτος Ακούµια Εικόνα 7.1: Ισορρυπαντικές καµπύλες CO (µg/m3) 158

159 Κισσός Ακτούντα Κισσού Κάµπος Βάτος Άρδακτος Ακούµια Εικόνα 7.2: Ισορρυπαντικές καµπύλες NO x (µg/m3) 159

160 Κισσός Ακτούντα Κισσού Κάµπος Βάτος Άρδακτος Ακούµια Εικόνα 7.3: Ισορρυπαντικές καµπύλες σωµατιδίων (µg/m3) 160

161 Κισσός Ακτούντα Κισσού Κάµπος Βάτος Άρδακτος Ακούµια Εικόνα 7.4: Ισορρυπαντικές καµπύλες SO 2 (µg/m3) 161

162 7.9. ΑΚΟΥΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Φάση κατασκευής Ο θόρυβος που παράγεται κατά τη φάση της κατασκευής ενός οδικού έργου, προέρχεται κυρίως από: τη λειτουργία των µηχανηµάτων κατασκευής, την κίνηση των βαρέων οχηµάτων από και προς την περιοχή κατασκευής και την οδική κίνηση από τη µετακίνηση του προσωπικού κατασκευής. Σηµαντικότερες από τις παραπάνω πηγές θορύβου είναι συνήθως τα µηχανήµατα και οχήµατα κατασκευής. Η επιπλέον ηχορύπανση λόγω της κίνησης βαρέων οχηµάτων στο οδικό δίκτυο της περιοχής είναι στις περισσότερες περιπτώσεις από µέτρια έως αµελητέα, ενώ η επιβάρυνση λόγω των οχηµάτων των εργαζοµένων είναι σχεδόν πάντα ασήµαντη. Ένα άλλο χαρακτηριστικό του θορύβου κατά την κατασκευή οδικών έργων είναι η διακύµανσή του στο χρόνο. Τα εργοτάξια λειτουργούν συνήθως από τις 7 π.µ. έως τις 3 µ.µ. και εποµένως δεν υπάρχει επιβάρυνση του ακουστικού περιβάλλοντος τις απογευµατινές, βραδινές και νυχτερινές ώρες. Εάν δεν υπάρχει ανάγκη επίσπευσης των εργασιών, τα Σαββατοκύριακα δεν εκτελούνται εργασίες στο εργοτάξιο. Εν τούτοις είναι δυνατόν τα εργοτάξια να λειτουργούν σε περισσότερες ώρες και ηµέρες από τις προαναφερόµενες. Η ηχητική όχληση στη φάση κατασκευής προέρχεται κυρίως από τις εργασίες κατασκευής όπως οι χωµατουργικές εργασίες, οι εργασίες µεταφοράς υλικών και οι εργασίες διάστρωσης και συµπύκνωσης των υλικών. Ο παραγόµενος θόρυβος εξαρτάται από την απόσταση της περιοχής του έργου από τον δέκτη, από την ανάκλαση του ήχου, από την ύπαρξη ή όχι φυσικών και τεχνητών εµποδίων, από τις µετεωρολογικές συνθήκες και από το είδος της επιφανείας του εδάφους µεταξύ της περιοχής του εργοταξίου και του δέκτη. Η µείωση του θορύβου εκτός των ορίων της περιοχής κατασκευής εξαρτάται, εκτός των άλλων, και από τις ατµοσφαιρικές συνθήκες και µικραίνει µε την αύξηση της υγρασίας, ενώ παρουσιάζει εξάρτηση τύπου καµπάνας από τη θερµοκρασία (µέγιστη σε κάποια τιµή θερµοκρασίας και µικρότερη για µικρότερες ή µεγαλύτερες τιµές). Εξάλλου, η απόσβεση µε την απόσταση των υψηλών συχνοτήτων είναι µεγαλύτερη από αυτή των χαµηλών. Για παράδειγµα, για ήχους µε κεντρική συχνότητα στα khz και υγρασία 10%, η εκτιµώµενη µείωση λόγω ατµοσφαιρικής απορρόφησης είναι 50 db/km στους 18oC και 35 db/km στους 30oC. 162

163 Η επίδραση ωστόσο των µετεωρολογικών παραγόντων και της ατµοσφαιρικής απορρόφησης σε µικρές αποστάσεις (µικρότερες των 50m) είναι γενικά µικρή. Αν δεν ληφθούν υπόψη οι ατµοσφαιρικές συνθήκες, ο θόρυβος από µία σηµειακή πηγή µειώνεται κατά 6dB µε διπλασιασµό της απόστασης από την πηγή και κατά 20dB µε δεκαπλασιασµό της απόστασης από την πηγή. Επιπλέον της ατµοσφαιρικής απορρόφησης, υπάρχει µείωση του θορύβου και λόγω φυσικών ή τεχνικών εµποδίων (δέντρα, έδαφος, κατασκευές, τοίχοι, ηχοπετάσµατα), η οποία εξαρτάται από τη θέση και το είδος του εµποδίου. Το είδος της επιφανείας µεταξύ της περιοχής κατασκευής και του δέκτη (περιοχή διάδοσης του ήχου) µπορεί να διακριθεί γενικά σε δύο τύπους: σε σκληρές επιφάνειες που ανακλούν τον ήχο όπως τα πεζοδρόµια, τα οδοστρώµατα και γενικά οι υδάτινες επιφάνειες και σε µαλακές επιφάνειες που απορροφούν τον ήχο, όπως οι χλοοτάπητες και οι καλλιέργειες. Η επίπτωση στο ακουστικό περιβάλλον από την κατασκευή του έργου γενικά χαρακτηρίζεται ως µέτρια αρνητική, χρονικά περιορισµένη και µερικώς αντιµετωπίσιµη, καθότι δύναται να µετριαστεί µε τη λήψη κατάλληλων µέτρων προστασίας που συνίσταται στη χρήση νέων µοντέλων µηχανηµάτων και οχηµάτων εργοταξίου αυστηρών προδιαγραφών εκπεµπόµενου θορύβου, την κατασκευή αντιθορυβικών πετασµάτων περιµετρικά του εργοταξίου, την επιλεγµένη διαδροµή των βαρέων οχηµάτων κ.λπ. Οι αρνητικές επιπτώσεις από την παραγωγή θορύβου στην φάση κατασκευής θα περιοριστούν στις εργάσιµες µέρες και ώρες και ειδικότερα κατά τις περιόδους συνδυασµένης λειτουργία των µηχανηµάτων. Η όποια αύξηση των επιπέδων θορύβου λόγω εργασιών είναι χρονικά περιορισµένη και πλήρως ανατάξιµη µετά το πέρας των εργασιών. Κατά την κατασκευή του υπό µελέτη έργου θα τηρείται η ισχύουσα νοµοθεσία που αφορά στην επιτρεπόµενη στάθµη θορύβου µηχανηµάτων και οχηµάτων εργοταξίου καθώς και οι κανόνες ορθής εργοταξιακής πρακτικής, συµπεριλαµβανοµένου και της χρήσης πρόχειρων ηχοπετασµάτων όπου αυτό απαιτείται. Ειδικά στην περιοχή του Κισσού Κάµπος, καθώς η χάραξη του υπό µελέτη οδικού άξονα διέρχεται στο δυτικό όριο του οικισµού, θα ληφθούν όλα τα απαιτούµενα µέτρα στην φάση κατασκευής για τον περιορισµό των επιπτώσεων στο ακουστικό περιβάλλον του οικισµού και την προστασία µεµονωµένων οικιών. ονήσεις Ανάµεσα στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που είναι δυνατόν να προκύψουν για την κατασκευή ενός οδικού έργου είναι και οι προκαλούµενες δονήσεις. Όπως ο θόρυβος, έτσι και οι δονήσεις, γίνονται άµεσα αντιληπτές ως δυσάρεστες αισθήσεις και επιπλέον οι δονήσεις ενοχλούν και λόγω του φόβου που προκαλούν για πιθανές ζηµιές στα κτίρια. Τα κτίρια διεγείρονται από δονήσεις και κραδασµούς: Μέσω του εδάφους: Οι δονήσεις διαδίδονται µέσω του εδάφους και διεγείρουν το κτίριο µέσω της θεµελίωσης του. 163

164 Μέσω του αέρα: Ήχοι (χαµηλών κυρίως συχνοτήτων) που διαδίδονται µέσω του αέρα, εισέρχονται από τα ανοίγµατα (παράθυρα, πόρτες) στα κτίρια και διεγείρουν τα δοµικά τους µέρη. Και οι δύο παραπάνω τρόποι διάδοσης των δονήσεων συµµετέχουν λιγότερο ή περισσότερο σε κάθε περίπτωση διέγερσης κτιρίου από δονήσεις. Η σχετική συµµετοχή κάθε τρόπου εξαρτάται τόσο από την κατασκευή του κτιρίου, και από την δυνατότητα διάδοσης από το ένα ή το άλλο µέσο, όσο και από τη φύση της πηγής των δονήσεων. Επιπτώσεις σε ανθρώπους και κτίρια Μερικά βασικά µεγέθη και χαρακτηριστικά για την περιγραφή των δονήσεων, είναι η συχνότητά τους (Hertz, κύκλοι ανά δευτερόλεπτο), το πλάτος ή εύρος της ταλάντωσης (σε µικρά µ) και σε λιγότερο βαθµό η ταχύτητα και η επιτάχυνση ενός σηµείου που ταλαντώνεται. Η εξαναγκασµένη ταλάντωση είναι η ταλάντωση ενός σώµατος ή ενός συστήµατος που προκαλείται από κάποια εξωτερική πηγή ενέργειας και εκτελείται µε συχνότητα ίδια µε την συχνότητα που ταλαντώνεται αυτή η εξωτερική πηγή ενέργειας. Συντονισµός σηµειώνεται όταν η συχνότητα της εξαναγκασµένης ταλάντωσης ταυτίζεται µε την ιδιοσυχνότητα του συστήµατος. Τότε υπάρχει µεταφορά ενέργειας από το ένα σύστηµα στο άλλο και µπορεί να αυξηθεί η ένταση της ταλάντωσης. Η ένταση της ταλάντωσης µετριέται σε σχέση µε το πλάτος, ή την ταχύτητα, ή την επιτάχυνση. Έτσι, αν αναφερόµαστε στο πλάτος ταλάντωσης για να µετρήσουµε την ένταση ενός κραδασµού, χρησιµοποιούµε µέθοδο παρόµοια µε την µέτρηση του ήχου (και εποµένως του θορύβου). Πράγµατι, πολλές φορές η ένταση ενός κραδασµού µετριέται σε decibels (db) σε σχέση µε κάποιο επίπεδο αναφοράς. ονήσεις που διαδίδονται µέσω του εδάφους Τα µηχανήµατα κατασκευής µεταδίδουν στο έδαφος δονήσεις. Οι δονήσεις αυτές µπορεί να είναι τυχαίες και ισχυρές ή να έχουν µία πιο συνεχή και περιοδική µορφή ανάλογα µε το είδος του µηχανήµατος. Μεταδίδονται µέσω της βάσεως και υποβάσεως στο έδαφος µε την µορφή κυµάτων όπως τα σεισµικά (εγκάρσια, διαµήκη και Rayleigh). ονήσεις που διαδίδονται µέσω του αέρα Ο θόρυβος των µηχανών εσωτερικής καύσεως και κυρίως της εξάτµισής τους χαρακτηρίζεται από αρκετά υψηλά επίπεδα στην περιοχή µεταξύ 50 και 100 Hz του ακουστικού φάσµατος. Σαν θόρυβος αυτές οι συχνότητες δεν είναι ενοχλητικές για το αυτί (σε αντίθεση µε την περιοχή µεταξύ 500 και 1000 Hz του φάσµατος) και η µέθοδος µέτρησης θορύβου σε db(a) µειώνει µε κατάλληλο φιλτράρισµα την συνεισφορά τους στη συνολική στάθµη θορύβου. Ο θόρυβος όµως αυτός διαδιδόµενος δια του αέρα µπορεί πρώτον να θέσει σε ταλάντωση την επιφάνεια του οδοστρώµατος, δεύτερον να προκαλέσει δυσάρεστο συντονισµό µερών του ανθρώπινου σώµατος (π.χ. ο θώρακας ενός άνδρα συντονίζεται από ακουστικά κύµατα συχνότητας 50 Hz) και τρίτον να 164

165 προκαλέσει ταλάντωση λόγω συντονισµού σε συχνότητες κάτω από 200 Hz τµηµάτων των κτιρίων ή άλλων αντικειµένων (υαλοπινάκων, κουφωµάτων, πατώµατος, επίπλων), µε συχνό αποτέλεσµα δευτερογενή θόρυβο (τρίξιµο, κροτάλισµα) από αυτά. Στην υφιστάµενη κατάσταση µοναδική πηγή δονήσεων στην περιοχή θεωρείται η κίνηση των βαρέων οχηµάτων στο οδικό δίκτυο. Εκ των περιορισµένων κινήσεων βαρέων οχηµάτων και της απουσίας άλλων πηγών δονήσεων προκύπτει ότι στην περιοχή δεν υπάρχει σήµερα καµία επιβάρυνση λόγω δονήσεων. Η Ελληνική Νοµοθεσία δεν έχει θεσπίσει όρια δονήσεων. Στην ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων του αεροδροµίου Ελευθέριος Βενιζέλος αναφέρονται τα ακόλουθα όρια ταχύτητας δόνησης. Για διατηρητέα κτίρια και αρχαιολογικά µνηµεία: για πηγές δονήσεων συνεχόµενες ή µε διακοπές χρονικής διάρκειας < 1 sec: για τη συχνότητα f=16,5 Hz, Vv=6mm/sec για τη συχνότητα f=63 Hz, Vv=8mm/sec. για πηγές δονήσεων παλµικής µορφής ή επαναλαµβανόµενων παλµών µε χρονικά διαλείµµατα διάρκειας > 1 sec και διάρκεια εκποµπής µεταξύ δύο διαλειµµάτων πολύ µικρή: για τη συχνότητα f=16,5 Hz, Vv=3mm/sec για τη συχνότητα f=63 Hz, Vv=4mm/sec. Στην ΚΥΑ έγκρισης περιβαλλοντικών όρων για την κατασκευή και λειτουργία του έργου Επέκταση ΜΕΤΡΟ ΑΘΗΝΩΝ, αναφέρονται τα ακόλουθα όρια ταχύτητας δόνησης. Τα όρια ταχύτητας δόνησης κατά την κατασκευή, θα είναι αυτά του κατωτέρω πίνακα: Σταθµισµένη επιτάχυνση Ισοδύναµη ταχύτητα Μνηµεία και κτίρια ειδικών χρήσεων 0,05 m/sec 2 1,3 mm/sec Λοιπά κτίρια 05-1 m/sec mm/sec Πίνακας : Όρια ταχύτητας δόνησης Οι επιπτώσεις του έργου κατά τη φάση κατασκευής του από τις δονήσεις δεν θεωρούνται σηµαντικές. Συγκριτικά µεγαλύτερες επιπτώσεις αναµένονται στις περιοχές όπου το οδικό έργο εφάπτεται σε όρια οικισµών και υπάρχουν κτίρια πλησίον του έργου που θα µπορούσαν να δεχθούν τέτοιου είδους επιπτώσεις. Στην περίπτωση του οικισµού Κισσού Κάµπος, θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα µέτρα προστασίας από δονήσεις στην φάση κατασκευής του έργου, για την προστασία των οικιών που απαντώνται πλησίον της υπό µελέτη χάραξης και των προβλεπόµενων κόµβων αυτής. 165

166 7.9.2 Φάση λειτουργίας Στη φάση λειτουργίας του υπό µελέτη οδικού έργου αναµένονται πιέσεις στο ακουστικό περιβάλλον πλησίον της υπό µελέτη χάραξης, λόγω του παραγόµενου θορύβου από την κυκλοφορία των οχηµάτων. Τα αναµενόµενα επίπεδα θορύβου λόγω της οδικής κυκλοφορίας, στην περιοχή των οικισµών που απαντώνται πλησιέστερα στο έργο, οι οποίοι µπορούν να επηρεαστούν από τις εκποµπές θορύβου του οδικού άξονα, υπολογίζονται στη συνέχεια για το υπό µελέτη έργο και συγκεκριµένα για τους οικισµούς Ακτούντα, Βάτος, Άρδακτος, Κισσού Κάµπος, Κισσός και Ακούµια. Ταυτόχρονα βέβαια µπορεί να εκτιµηθεί και η επίπτωση του θορύβου στην πανίδα. Η εκτίµηση των επιπέδων θορύβου έγινε µε εφαρµογή κατάλληλου µαθηµατικού µοντέλου πρόβλεψης, µε βάση την υπό µελέτη χάραξη και τα διαθέσιµα κυκλοφοριακά στοιχεία. Πιο συγκεκριµένα, η πρόβλεψη θορύβου για το έτος 2025 έγινε µε το εξειδικευµένο πρόγραµµα ΙΜΜΙ v.6.3.1a της εταιρείας Woelfel, για προβλέψεις επιπέδων θορύβου και τη δηµιουργία ισοθορυβικών καµπυλών. Θα πρέπει να τονισθεί ότι το ΙΜΜΙ κατά τον υπολογισµό των επιπέδων θορύβου λαµβάνει υπόψη του, την απορρόφηση από το έδαφος λόγω φυτοκάλυψης, καθώς επίσης και τις τυχόν ανακλάσεις. Το µοντέλο ΙΜΜΙ λειτουργεί µε διάφορες µεθόδους υπολογισµού. Μεταξύ αυτών είναι και η γαλλική µέθοδος XP S (Acoustique-Bruit des infrastructures de transport terrestres-calcul de attention de son lors de sa propagation en milieu extérieurs, incluant de effects météorologique) που χρησιµοποιεί το δείκτη αξιολόγησης LΑ eq (12hr) και της οποίας οι κανόνες και οι προδιαγραφές χρησιµοποιήθηκαν για την εκτίµηση του κυκλοφοριακού φόρτου κατά τη λειτουργία του υπό µελέτη οδικού άξονα. Η ακρίβεια της µεθόδου έχει εξακριβωθεί επανειληµµένα σε διαφορετικές συνθήκες κυκλοφορίας και τοπογραφίας. Η µέθοδος, σε συντοµία, περιλαµβάνει τα παρακάτω κύρια στάδια: χωρίζεται η κάθε γραµµική πηγή θορύβου σε επιµέρους σηµειακές πηγές καθορίζεται το επίπεδο ηχητικής ισχύος της κάθε πηγής ανά κλίµακα οκτάβας αναζητούνται οι οδοί διάδοσης του θορύβου ανάµεσα σε κάθε πηγή και στον κάθε αποδέκτη (διάδοση άµεσα, µέσω ανακλάσεων και διαθλάσεων) υπολογίζονται ανά κλίµακα οκτάβας και για κάθε οδό διάδοσης: η εξασθένιση του θορύβου για ευνοϊκές ατµοσφαιρικές συνθήκες η εξασθένιση του θορύβου για οµοιογενείς ατµοσφαιρικές συνθήκες το επίπεδο θορύβου, από το επίπεδο των ευνοϊκών ατµοσφαιρικών συνθηκών, το επίπεδο των οµοιογενών ατµοσφαιρικών συνθηκών και η πιθανότητα εµφάνισης ευνοϊκών ατµοσφαιρικών συνθηκών αθροίζονται τα επίπεδα θορύβου που συνεισφέρουν όλες οι οδοί διάδοσης και υπολογίζεται το ηχητικό επίπεδο σε κάθε αποδέκτη για κάθε κλίµακα οκτάβας υπολογίζεται η σταθµισµένη Α ισοδύναµη ηχοστάθµη σε κάθε αποδέκτη (LA eq ). 166

167 Όπως προαναφέρθηκε ο πλέον καθοριστικός παράγοντας που επηρεάζει τα επίπεδα θορύβου, είναι ο κυκλοφοριακός φόρτος και η σύνθεση της κυκλοφορίας. Ο Ετήσιος Μέσος Ηµερήσιος Κυκλοφοριακός φόρτος (ΕΜΗΚ) που εκτιµήθηκε για το υπό µελέτη έργο, για το έτος 2025, παρουσιάζεται στον Πίνακα που ακολουθεί. ΕΜΗΚ 2025 Βαρέα οχήµατα Ι.Χ Πίνακας : ΕΜΗΚ υπό µελέτη οδικού έργου για το έτος 2025 Θεωρήθηκε 10% προσαύξηση κυκλοφοριακού φόρτου, για τα οχήµατα τα οποία διέρχονται από τους προβλεπόµενους κόµβους, ήτοι 100 βαρέα οχήµατα και 800 Ι.Χ., τα οποία ισο-κατανεµήθηκαν σε κάθε έναν από τους κόµβους. Η ταχύτητα κίνησης για τα Ι.Χ. θεωρήθηκε ίση µε 80km/h, ενώ για τα βαρέα οχήµατα θεωρήθηκε ίση µε 70km/h. Στους κόµβους η ταχύτητα κίνησης θεωρήθηκε ίση µε 50km/h, για όλα τα οχήµατα. Η ηµερήσια κατανοµή των οχηµάτων εκτιµήθηκε ως εξής: 70% κατά την διάρκεια της ηµέρας (12 ώρες, από 07:00 έως 19:00) 20% κατά την διάρκεια του απογεύµατος (4 ώρες, από 19:00 έως 23:00) 10% κατά την διάρκεια της νύχτας (8 ώρες, από 23:00 έως 07:00). Με βάση τις παραπάνω εκτιµήσεις προέκυψαν οι ωριαίοι φόρτοι οι οποίοι παρουσιάζονται στον Πίνακα που ακολουθεί. Ηµέρα Απόγευµα Νύχτα Ωριαίοι φόρτοι κύριου οδικού άξονα Βαρέα οχήµατα Ι.Χ Ωριαίοι φόρτοι ανά κόµβο Βαρέα οχήµατα Ι.Χ Πίνακας : ΕΜΗΚ υπό µελέτη οδικού έργου για το έτος 2025 Πραγµατοποιήθηκαν προβλέψεις των επιπέδων θορύβου από την οδική κυκλοφορία µε χρήση του µαθηµατικού µοντέλου, για το έτος Ακολούθως παρουσιάζονται υπό µορφή ισοθορυβικών καµπυλών οι δείκτες L den και L night, για το σύνολο του υπό µελέτη οδικού έργου. Στα σχήµατα που ακολουθούν παρουσιάζονται και τα όρια των οικισµών που απαντώνται πλησιέστερα στο έργο. 167

168 Τα ισχύοντα ανώτατα επιτρεπόµενα όρια δεικτών περιβαλλοντικού θορύβου από συγκοινωνιακά έργα, όπως ορίζονται στην Κ.Υ.Α. Αριθµ. οικ / (ΦΕΚ 1367 Β 2012), είναι τα εξής: Για τον δείκτη Lden (24-ωρος): τα 70 db(a) Για τον δείκτη Lnight (8-ωρος νυκτερινός): τα 60dB(A). Βάση των εκτιµήσεων των επιπέδων θορύβου που αναµένεται να παραχθούν κατά την φάση λειτουργίας του έργου το έτος 2025, στα όρια του οικισµού Κισσού Κάµπος (που είναι ο οικισµός που απαντάται πλησιέστερα στον υπό µελέτη οδικό άξονα) η τιµή του δείκτη L den θα κυµαίνεται µεταξύ των 65-70dB(A) και η τιµή του δείκτη L night θα κυµαίνεται µεταξύ των 55-60dB(A). Επισηµαίνεται ότι στην υφιστάµενη κατάσταση, ο κύριο οδικός άξονας που διέρχεται από την περιοχή (επαρχιακή οδός Μελάµπων - Αγίας Γαλήνης) διέρχεται εντός του οικισµού. Αντίθετα ο υπό µελέτη οδικός άξονας, διέρχεται στο δυτικό όριο του οικισµού και εποµένως θα αποµακρύνει από τον οικισµό την υπερτοπική κίνηση, συνεπώς και σηµαντικά επίπεδα θορύβου. Με βάση τα αποτελέσµατα της πρόβλεψης των επιπέδων θορύβου κατά την λειτουργία του έτους το έτος 2025, όπως πραγµατοποιήθηκε στην παρούσα µελέτη, δεν αναµένεται υπέρβαση των θεσµοθετηµένων ορίων θορύβου στην περιοχή του έργου. 4 «Καθορισµός εικτών Αξιολόγησης και Ανωτάτων Επιτρεπόµενων Ορίων εικτών Περιβαλλοντικού Θορύβου που προέρχονται από την λειτουργία συγκοινωνιακών έργων, τεχνικές προδιαγραφές ειδικών ακουστικών µελετών υπολογισµού και εφαρµογής (ΕΑΜΥΕ) αντιθορυβικών πετασµάτων, προδιαγραφές προγραµµάτων παρακολούθησης περιβαλλοντικού θορύβου και άλλες διατάξεις» 168

169 Κισσός Ακτούντα Κισσού Κάµπος Βάτος Άρδακτος Ακούµια Σχήµα 7.5: Υπό µελέτη οδικό έργο, ισοθορρυβικές καµπύλες (L den ) και οικισµοί που απαντώνται πλησίον του έργου 169

170 Κισσός Ακτούντα Κισσού Κάµπος Βάτος Άρδακτος Ακούµια Εικόνα 7.5: Υπό µελέτη οδικό έργο, ισοθορρυβικές καµπύλες (L night ) και οικισµοί που απαντώνται πλησίον του έργου 170