Αναπτυξιακή ψυχολογία-απαντήσεις στις ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης

Transcript

1 Αναπτυξιακή ψυχολογία-απαντήσεις στις ερωτήσεις αυτοαξιολόγησης 1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της γνωστικής ανάπτυξης του παιδιού της σχολικής ηλικίας (6-12 ετών), σύμφωνα με τη θεωρία του Jean Piaget; Μαζί με την περιγραφή να δοθούν και παραδείγματα (π.χ., από πειράματα του Piaget). Περίοδος συγκεκριμένων λογικών πράξεων ή στάδιο συγκεκριμένης λογικής σκέψης (7-12 ετών) Εφαρμογή λογικών πράξεων για την επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων π.χ. αντιμέτωπο με πρόβλημα γνωστικής διατήρησης (ποσότητα υγρού)γνωστικές και λογικές διεργασίες για να απαντήσει-δεν επηρεάζεται αποκλειστικά και από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της πειραματικής συνθήκης. Το παιδί παίρνει υπόψη του πολλές διαστάσεις ενός φαινομένουαποκέντρωση (της αντίληψης) ΟΜΩΣ: Τα τελευταία δύο έτη πριν από την είσοδο στην περίοδο των συγκεκριμένων λογικών πράξεων τα παιδιά κινούνται μεταξύ των δύο ειδών σκέψης (προεννοιολογική). Απαντά σωστά σε προβλήματα διατήρησης αλλά δεν ξέρει να πει το «γιατί». Κατανοεί την έννοια της αντιστρεψιμότητας, ότι δηλαδή η διαδικασία που μεταβάλλει ένα ερέθισμα μπορεί να αντιστραφεί ώστε το ερέθισμα να ανακτήσει την αρχική του μορφή π.χ. πηλός: σφαίραφίδισφαίρα, μαθηματικά: 3+5=8 5+3=8, αργότερα 8-3=5 Κατανοεί αφηρημένες έννοιες, όπως τη σχέση ανάμεσα στο χρόνο και την ταχύτητα. Σημαντικός περιορισμός: Η σκέψη του παιδιού παραμένει καθηλωμένη στη συγκεκριμένη, φυσική πραγματικότητα. Το παιδί δεν κατανοεί έννοιες όπως «ελεύθερη βούληση» ή «ντετερμινισμός», που εμπλέκουν την τυπική λογική σκέψη. Συγκεκριμένες νοητικές πράξεις : Κατά τη θεωρία του Piaget, οι εσωτερικευμένες νοητικές ενέργειες που εντάσσονται σ ένα λογικό σύστημα Αυτού του είδους η σκέψη επιτρέπει στο παιδί να συνδυάζει, να ξεχωρίζει, να ταξινομεί και να μετασχηματίζει αντικείμενα στο μυαλό του. Συνιστούν τη μετάβαση μεταξύ της προ-λογικής σκέψης της πρώτης παιδικής ηλικίας και τις γενικές λογικές δομές της ενήλικης σκέψης. Οι νοητικές αυτές ενέργειες θεωρούνται συγκεκριμένες, γιατί πραγματοποιούνται παρουσία των συμβάντων στα οποία αφορούν. Χαρακτηριστικά και παραδείγματα Αποκέντρωση: Τα παιδιά μπορούν να εντοπίζουν και να σκέφτονται περισσότερα του ενός στοιχεία κάποιου αντικειμένου ταυτοχρόνως και να σχηματίζουν κατηγορίες σύμφωνα με πολλαπλά κριτήρια. Διατήρηση: Τα παιδιά κατανοούν ότι ορισμένες ιδιότητες ενός αντικειμένου θα παραμείνουν ίδιες ακόμη κι όταν άλλες, επιφανειακές, αλλοιωθούν. Ξέρουν ότι όταν ένα ψηλό, λεπτό ποτήρι το αδειάσουμε σ ένα χαμηλό, φαρδύ ποτήρι η ποσότητα του υγρού παραμένει η ίδια. Λογική αναγκαιότητα: Τα παιδιά έχουν αποκτήσει την πεποίθηση ότι είναι λογικά αναγκαίο να διατηρούνται κάποια χαρακτηριστικά, παρ όλες τις αλλαγές της εμφάνισης.

2 Ταυτότητα: Τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι, εάν τίποτε δεν έχει προστεθεί ή αφαιρεθεί, η ποσότητα πρέπει να παραμένει ίδια. «Ήταν ίδια στην αρχή και δεν προστέθηκε τίποτα, έτσι είναι ίδια και τώρα». Αντιστάθμιση: Τα παιδιά μπορούν να συγκρίνουν νοερά τις αλλαγές σε δύο απόψεις ενός προβλήματος και να δουν πώς η μία αντισταθμίζει την άλλη. «Το υγρό είναι πιο ψηλό, αλλά το δοχείο λεπτότερο». Αντιστρεψιμότητα: Τα παιδιά συνειδητοποιούν ότι ορισμένες ενέργειες μπορούν να ακυρώσουν ή να αντιστρέψουν τις συνέπειες άλλων. «Αν το ξαναχύσεις στο πρώτο δοχείο, θα δεις ότι είναι το ίδιο». Λογική ταξινόμηση: Τα μεγαλύτερα παιδιά αναγνωρίζουν το γεγονός ότι οι υποκατηγορίες των γενικών κατηγοριών μπορεί να σχετίζονται τόσο μεταξύ τους όσο και με τις γενικές κατηγορίες στις οποίες ανήκουν με πολλαπλούς τρόπους π.χ. Τα παιδιά αρχίζουν να συλλέγουν γραμματόσημα. Μείωση του εγωκεντρισμού Τα παιδιά μπορούν να επικοινωνούν πιο αποτελεσματικά σχετικά με αντικείμενα που ο ακροατής δε μπορεί να δει. Τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν πώς τα βλέπουν οι άλλοι. Τα παιδιά κατανοούν ότι κάποιος μπορεί να νιώθει με έναν τρόπο και να ενεργεί με έναν άλλο. Αλλαγές στις κοινωνικές σχέσεις Τα παιδιά μπορούν να ρυθμίζουν τις συναλλαγές μεταξύ τους μέσω κανόνων και να αρχίζουν να παίζουν παιχνίδια που έχουν κανόνες. Τα παιδιά λαμβάνουν υπόψη τους τις προθέσεις όταν κρίνουν μια συμπεριφορά και πιστεύουν ότι η τιμωρία πρέπει να είναι ανάλογη του αδικήματος. 2. Τι είναι η ζώνη της επικείμενης (ή εγγύτερης ή δυνητικής) ανάπτυξης, σύμφωνα με τη θεωρία του Lev Vygotsky; Να δοθούν και παραδείγματα από την εκπαιδευτική πράξη. Η ζώνη εγγύτερης-δυνητικής ανάπτυξης είναι η απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό αναπτυξιακό επίπεδο του παιδιού, δηλαδή το επίπεδο που δείχνει ότι έχει το παιδί καθώς προσπαθεί να επιλύσει μόνο του, χωρίς τη βοήθεια των άλλων, διάφορα προβλήματα, και στο επίπεδο της εν δυνάμει ανάπτυξής του, δηλαδή το επίπεδο που δείχνει ότι έχει το παιδί καθώς προσπαθεί να λύσει προβλήματα με την καθοδήγηση των ενηλίκων ή με τη συνεργασία με πιο ικανούς συνομηλίκους. Παραδείγματα Ένα παιδί μπορεί να λύσει μόνο του 12 στα 20 προβλήματα, ενώ με τη βοήθεια ενηλίκου ή ικανότερου συνομηλίκου 17 στα 20. Ένα παιδί προσχολικής ηλικίας μπορεί να αδυνατεί μόνο του να βρει τον τρόπο να κολλήσει το χερούλι πάνω στην πήλινη κούπα που φτιάχνει, μπορεί όμως να το κάνει με λίγη βοήθεια από τη δασκάλα του.

3 Η συνεργατική μάθηση υιοθετεί ορισμένες πλευρές του έργου του Vygotsky. Το παιδί ωφελείται περισσότερο όταν στην ομάδα υπάρχουν τουλάχιστον μερικά παιδιά με περισσότερες ικανότητες, που μπορούν να ενεργούν ως «ειδικοί». Η αμοιβαία διδασκαλία είναι μια τεχνική για τη διδασκαλία στρατηγικών κατανόησης κειμένου. Ο δάσκαλος και μια μικρή ομάδα μαθητών διαβάζουν από μέσα τους απόσπασμα ενός κειμένου και μετά, ο καθένας με τη σειρά, οδηγούν μια συζήτηση για το νόημά του (το νόημα κάθε παραγράφου, κεντρική ιδέα, πρόβλεψη για το τι θα γίνει μετά). Στόχος: η κατανόηση του κειμένου. Αποτέλεσμα: αύξηση δεξιοτήτων ανάγνωσης. Αμοιβαιότητα, διότι δίνει την ευκαιρία στο μαθητή να πάρει το ρόλο του εκπαιδευτικού. Η σκαλωσιά-υποδομή (scaffolding): ο εκπαιδευτικός διευκολύνει το παιδί να ανέρχεται σε ανώτερα επίπεδα γνωστικής ανάπτυξης παρέχοντάς του πληροφορίες που είναι λίγο πιο πάνω από το πραγματικό αναπτυξιακό του επίπεδο, ώστε να επέρχεται πρόοδος, αλλά όχι πολύ πιο πάνω από το επίπεδο της εν δυνάμει ανάπτυξής του, ώστε να μπορεί να τις αφομοιώσει. 3. Ποιο είναι το περιεχόμενο της διαφωνίας μεταξύ του Piaget και του Vygotsky σχετικά με τον εγωκεντρικό λόγο; Θεωρία του Piaget Επανάληψη: το παιδί απλώς επαναλαμβάνει ήχους. Μονόλογος: το παιδί, μόνο του, μιλάει στον εαυτό του σαν να σκέφτεται φωναχτά. Συλλογικός μονόλογος: το παιδί χρησιμοποιεί το μονόλογο σε κοινωνικές συνθήκες, αλλά δε λαμβάνει υπόψη του την οπτική γωνία των ακροατών. Θεωρία του Vygotsky Κοινωνικός διάλογος ανάμεσα στον ενήλικο και στο παιδί: τα παιδιά και οι ενήλικοι ασχολούνται με κοινές δραστηριότητες (π.χ. παίζουν κρυφτό). Μονόλογοι ή εξωτερικευμένος εσωτερικός λόγος: οι μονόλογοι αυτοί είναι εσωτερικευμένοι, με στόχο να ρυθμίζουν τη δραστηριότητα του παιδιού, και προέρχονται από τους κοινωνικούς διαλόγους. Εσωτερικός λόγος: εσωτερικευμένος προσωπικός λόγος, με στόχο την καθοδήγηση της συμπεριφοράς. Ο εσωτερικός λόγος εσωτερικεύεται στο τέλος της προσχολικής ηλικίας.

4 Η θεωρία του Vygotsky δίνει έμφαση στις κοινωνικές και πολιτισμικές συνθήκες μέσα στις οποίες συντελείται η ανάπτυξη του παιδιού. Ο εγωκεντρικός λόγος δεν είναι αποτέλεσμα της ανεπαρκούς κοινωνικοποίησης ενός αρχικά ατομικού λόγου, όπως πίστευε ο Piaget, αλλά δημιουργείται από μιαν ανεπαρκή εξατομίκευση ενός αρχικά κοινωνικού λόγου, δηλαδή από την ανεπαρκή διάκριση και διαφοροποίηση του κοινωνικού λόγου από τον ατομικό. Στη θεωρία του το κοινωνικό στοιχείο προηγείται έναντι του ατομικού. Η αυταπάτη του παιδιού ότι γίνεται κατανοητό από τους άλλους είναι ουσιώδες χαρακτηριστικό του εγωκεντρικού λόγου. Ο εγωκεντρικός λόγος δεν είναι άμοιρος κοινωνικού χαρακτήρα, έχει επικοινωνιακό περιεχόμενο και είναι ατελής μόνον επειδή προέρχεται από την αδυναμία του παιδιού να διαφοροποιήσει επαρκώς ανάμεσα στο λόγο που απευθύνεται στο ίδιο, τον ομιλούντα, και στο λόγο που απευθύνεται στους άλλους, στην κοινωνία. Κεντρικό συμπέρασμα Vygotsky : ο εγωκεντρικός λόγος του παιδιού αντιπροσωπεύει μια μεταβατική μορφή από το λόγο για τους άλλους στο λόγο για τον ίδιο τον ομιλούντα. Ο εγωκεντρικός λόγος είναι ένα προστάδιο του εσωτερικού λόγου. Ο τελευταίος κάνει την εμφάνισή του την ίδια εποχή που υποχωρεί ο εγωκεντρικός λόγος. Το παιδί μοιάζει αρχικά σαν να «σκέφτεται φωναχτά», ώσπου από το έβδομο έτος και μετά, εσωτερικεύει το λόγο αυτόν. (Ο εσωτερικός λόγος είναι ένα είδος λόγου που χρησιμοποιούμε οι ενήλικοι όταν θέλουμε να οργανώσουμε τη δράση μας, να βρούμε λύσεις σε προβλήματα και να μειώσουμε την εσωτερική ένταση.) 4. Ποιες είναι οι κυριότερες μνημονικές στρατηγικές και ποιες είναι οι αλλαγές που αυτές υφίστανται στη διάρκεια της σχολικής ηλικίας (6-12 ετών); Μνήμη: η ικανότητα για κωδικοποίηση, αποθήκευση και ανάσυρση πληροφοριών. Κωδικοποίηση: το παιδί αρχικά καταγράφει τις πληροφορίες σε μορφή που η μνήμη μπορεί να χρησιμοποιήσει. Αποθήκευση: η πληροφορία τοποθετείται και διατηρείται στο μνημονικό σύστημα. Ανάσυρση: το μνημονικό υλικό εντοπίζεται, ανασύρεται στη συνείδηση και χρησιμοποιείται. Κατά τη μέση παιδική ηλικία: Η χωρητικότητα της βραχυπρόθεσμης μνήμης (μνήμη εργασίας) αυξάνεται σημαντικά, π.χ. το παιδί είναι σε θέση να ακούει μια ακολουθία ψηφίων και να επαναλαμβάνει τα ψηφία με αντίστροφη σειρά. Χρησιμοποιούν πιο προηγμένες στρατηγικές ανάσυρσης πληροφοριών (ορισμένοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι γι αυτό το λόγο επιλύουν αποτελεσματικότερα προβλήματα διατήρησης).

5 Εμφανίζεται και βελτιώνεται η μεταμνήμη, η επίγνωση του ατόμου για τις διεργασίες που διέπουν τη μνήμη του. Το παιδί έχει ιδέα για το τι είναι μνήμη και ξέρει ότι ορισμένα άτομα έχουν καλύτερη μνήμη από άλλα. Υιοθετεί στρατηγικές ελέγχου, δηλαδή συνειδητές, σκόπιμες τακτικές που χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση των γνωστικών διεργασιών, π.χ. η επανάληψη των πληροφοριών, ή προσπαθεί να οργανώσει το υλικό σε λογικά σύνολα. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας μπορούν να διδαχθούν τη χρήση συγκεκριμένων στρατηγικών ελέγχου. Επανάληψη: η λεκτική επανάληψη του υλικού που προσπαθεί κάποιος να απομνημονεύσει. Οργάνωση: το προς απομνημόνευση υλικό ομαδοποιείται σε εννοιολογικώς ομοειδή σύνολα αντικειμένων που συνδέονται στενά μεταξύ τους. Μνημονικό πεδίο: το πλήθος των τυχαία επιλεγμένων αριθμών, λέξεων ή γραμμάτων που μπορεί να συγκρατήσει στη μνήμη του ένα παιδί. Βάση γνώσεων: οι αποθηκευμένες πληροφορίες από τις οποίες το παιδί μπορεί ν αντλήσει σε μια νέα κατάσταση για να θυμάται, να κάνει συλλογισμούς και να λύνει προβλήματα.\ 5. Ποια είναι τα στάδια ανάπτυξης της ανάγνωσης σύμφωνα με τη θεωρία της Jeanne Chall και, ιδιαίτερα, ποια είναι τα στάδια που διανύει το παιδί σχολικής ηλικίας (6-12 ετών); Η έμφαση είναι στην αποκωδικοποίηση. Στάδιο 0: Προανάγνωση ή «ψευδανάγνωση» Έως 6 ετών Προσποιείται ότι διαβάζει, επαναλαμβάνει ιστορίες ενώ κοιτά ένα οικείο βιβλίο, ονομάζει γράμματα του αλφαβήτου, αναγνωρίζει σημάδια και λογοτύπους. Στάδιο 1: Αρχική ανάγνωση και αποκωδικοποίηση 1 η τάξη, ηλικίες 6 έως 7 ετών Μαθαίνει τη σχέση μεταξύ γραμμάτων και ήχων μπορεί να διαβάσει απλά κείμενα με οικείες, υψηλής συχνότητας, φωνητικά κανονικές λέξεις μπορεί να συλλαβίσει μονοσύλλαβες, άγνωστες λέξεις. Στάδιο 2: Επιβεβαίωση κατακτήσεων, αύξηση ευφράδειας 2 α και 3 η τάξη, ηλικίες 7 έως 8 ετών Συνένωση των δεξιοτήτων αποκωδικοποίησης και του οπτικού λεξιλογίου διαβάζει απλές, γνωστές ιστορίες με όλο και μεγαλύτερη άνεση. Στάδιο 3: Διάβασμα για μάθηση Τάξεις 4 έως 8, ηλικίες 9 έως 14 ετών Διαβάζει για ν αποκτήσει νέες γνώσεις, να βιώσει νέα συναισθήματα, να μάθει νέες στάσεις, αλλά γενικά από μια μόνο οπτική γωνία.

6 Στάδιο 4: Διάβασμα από πολλαπλές οπτικές γωνίες Λύκειο, ηλικίες 15 έως 17 ετών Διαβάζει ποικίλη σύνθετη ύλη μεγάλου εύρους, που αντιπροσωπεύει ποικιλία απόψεων. Στάδιο 5: Δόμηση και αναδόμηση Μεταλυκειακή παιδεία και περαιτέρω ηλικία 18+ Διαβάζει για να αφομοιώσει και να συνθέσει τη γνώση το διάβασμα είναι γρήγορο και αποτελεσματικό. «Μαθαίνω να διαβάζω» «Διαβάζω για να μαθαίνω» 6. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά των σταδίων ηθικής ανάπτυξης «ηθική του καλού παιδιού» και «ηθική του νόμου και της τάξης», στα οποία βρίσκεται το παιδί σχολικής ηλικίας (6-12 ετών), σύμφωνα με τη θεωρία του Lawrence Kohlberg; Τα δύο αυτά στάδια ανήκουν στο επίπεδο της συμβατικής ηθικής. Σε αυτό το επίπεδο, το άτομο προσεγγίζει τα προβλήματα ηθικότητας ως μέλος της κοινωνίας. Επιθυμεί να ευχαριστήσει τους άλλους, ενεργώντας ως καλό μέλος της κοινωνίας, προσεγγίζει τα προβλήματα ηθικής ανάλογα με τη δική του θέση ως καλού, υπεύθυνου μέλους της κοινωνίας. «Ηθική του καλού παιδιού» Σε αυτό το στάδιο το άτομο ενδιαφέρεται να διατηρήσει το σεβασμό των άλλων και να συμμορφώνεται με τις προσδοκίες των άλλων. Τι είναι σωστό Ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των κοντινών του ανθρώπων Έχει καλά κίνητρα και νοιάζεται για τους άλλους Κρατάει αμοιβαίες σχέσεις με μέσα όπως η εμπιστοσύνη, η αφοσίωση, ο σεβασμός και η ευγνωμοσύνη. Λόγοι για να κάνει κανείς το σωστό Ανάγκη να είναι καλός άνθρωπος στα δικά του μάτια και στα μάτια των άλλων Φροντίδα για τους άλλους Πίστη στο χρυσό κανόνα («Μην κάνεις στους άλλους αυτό που δε θέλεις να σου κάνουν») Επιθυμία να τηρεί τους κανόνες και τις αρχές που στηρίζουν τη στερεότυπη καλή συμπεριφορά Κοινωνική προοπτική Προοπτική ενός ατόμου στις σχέσεις με άλλα άτομα: έχει επίγνωση κοινών συναισθημάτων, συμφωνιών και προσδοκιών. Ικανότητα να συσχετίζει απόψεις μέσω του χρυσού κανόνα.

7 Δείγματα ηθικής σκέψης α) Υπέρ της κλοπής «Αν κλέψεις το φάρμακο, κανείς δεν πρόκειται να θεωρήσει ότι είσαι κακός. Αν δεν το κλέψεις, η οικογένειά σου ίσως σε θεωρήσει απάνθρωπο. Αν αφήσεις το αγαπημένο σου πρόσωπο να πεθάνει, δε θα μπορέσεις ποτέ ξανά να κοιτάξεις τους άλλους στα μάτια». β) Κατά της κλοπής «Όχι μόνο ο φαρμακοποιός, αλλά και όλοι οι άλλοι θα σε θεωρήσουν εγκληματία. Αν κλέψεις το φάρμακο, θα αισθάνεσαι άσχημα, σκεπτόμενος ότι έχεις ατιμάσει την οικογένειά σου και τον εαυτό σου. Δε θα μπορέσεις ποτέ ξανά να αισθανθείς άνετα με τους γύρω σου». «Ηθική του νόμου και της τάξης» ή «της εξουσίας και της κοινωνικής ευταξίας» Σε αυτό το στάδιο, το άτομο συμμορφώνεται με τους κανόνες της κοινωνίας και ορίζει ως «σκοπό» αυτό που η κοινωνία θεωρεί σωστό. Τι είναι σωστό Τηρεί το νόμο Λόγοι για να κάνει κανείς το σωστό Διατήρηση του θεσμού στο σύνολό του Κοινωνική προοπτική Προοπτική ενός ατόμου σε σχέση με την κοινωνική ομάδα Δείγματα ηθικής σκέψης α) Υπέρ της κλοπής «Αν είσαι έντιμος, δε θα αφήσεις το αγαπημένο σου πρόσωπο να πεθάνει, απλώς επειδή φοβάσαι να κάνεις το μοναδικό πράγμα που θα το σώσει. Αν δεν κλέψεις το φάρμακο, θα αισθάνεσαι τύψεις για μια ζωή, τύψεις ότι προκάλεσες το θάνατό του και ότι δεν έκανες το χρέος σου απέναντί του». β) Κατά της κλοπής «Είσαι απελπισμένος και ίσως δε γνωρίζεις ότι κάνεις λάθος όταν κλέβεις το φάρμακο. Όμως θα καταλάβεις το λάθος σου, όταν σε βάλουν φυλακή. Θα αισθάνεσαι πάντοτε τύψεις ότι ήσουν ανέντιμος στην κοινωνία και ότι καταπάτησες τους νόμους». 7. Ποιες είναι οι κατηγορίες των παιδιών ανάλογα με τη θέση τους στην κοινωνική ομάδα, ποιες είναι οι αιτίες και οι συνέπειες κάθε θέσης και ποια είναι τα χαρακτηριστικά συμπεριφοράς της κάθε κατηγορίας; Κατηγορίες Τα δημοφιλή παιδιά: εκείνα που ονομάζονται πιο συχνά ως επιθυμητά από τα άλλα μέλη της ομάδας ή που δέχονται την υψηλότερη κατάταξη από τους φίλους τους.

8 Τα απορριπτόμενα παιδιά: εκείνα που ονομάζονται σπανιότερα ως επιθυμητά και πολύ συχνά ως ανεπιθύμητα από τους συνομηλίκους τους. Τα αντιπαθούν ενεργά. Τα παραμελημένα παιδιά: Αυτά που το όνομά τους εμφανίζεται σπανίως είτε θετικά είτε αρνητικά. Αυτά τα παιδιά φαίνεται πως οι άλλοι μάλλον τα αγνοούν παρά τα αντιπαθούν. Τα αμφιλεγόμενα παιδιά: εκείνα που ονομάζονται εξίσου ως επιθυμητά και ως ανεπιθύμητα. Αίτια και συνέπειες Η δημοτικότητα σχετίζεται με τη φυσική γοητεία. Η γοητεία και η δημοτικότητα έχουν υψηλότερη συσχέτιση μεταξύ των κοριτσιών, σε σύγκριση με τα αγόρια. Στερεότυπο «ομορφιά σημαίνει καλοσύνη». Τα δημοφιλή παιδιά αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο και επιτυγχάνουν υψηλότερες βαθμολογίες στα τεστ νοημοσύνης. Η πιο εμφανής αιτία απόρριψης είναι η επιθετικότητα. Στα παιδιά δεν αρέσει να βρίσκονται μαζί με άλλους που τα τρομοκρατούν και φέρονται δυσάρεστα. Η απόρριψη είναι πιο πιθανή όταν η επιθετικότητα συνδυάζεται με χαμηλότερα επίπεδα κοινωνικότητας και γνωστικής ικανότητας. Μερικά εξαιρετικά συνεσταλμένα παιδιά απορρίπτονται επίσης. Χαρακτηριστικά Δημοφιλή Καλή αίσθηση του χιούμορ Αντιλαμβάνονται καλύτερα τη μη λεκτική συμπεριφορά και κατανοούν τη συναισθηματική κατάσταση των άλλων. Έχουν στη διάθεσή τους και χρησιμοποιούν περισσότερες τεχνικές αντιμετώπισης προβλημάτων διαπροσωπικής φύσεως. Μπορούν να ελέγχουν καλύτερα τη δική τους μη λεκτική συμπεριφορά. Παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα κοινωνικής/διαπροσωπικής επάρκειας, δηλαδή τις κοινωνικές δεξιότητες που επιτρέπουν στο άτομο να λειτουργεί με επιτυχία στο κοινωνικό περιβάλλον. Μία υπο-ομάδα δημοφιλών αγοριών εμφανίζει μια σειρά αντικοινωνικών συμπεριφορών, όπως επιθετικότητα και τάση για πρόκληση προβλημάτων. Απορριπτόμενα Έχουν επίγνωση της κοινωνικής τους αποτυχίας Τους αρέσει να τα πηγαίνουν καλά με άλλους όσο και τα άλλα παιδιά Πιο μοναχικά από τα άλλα παιδιά. Πιο ανικανοποίητα από τις κοινωνικές τους σχέσεις στο σχολείο και πιο απελπισμένα ως προς αυτές Παραμελημένα Λιγότερο κοινωνικά από τους συνομηλίκους τους. Δεν είναι όμως τόσο επιθετικά (όσο τα απορριπτόμενα). Μεγαλύτερες πιθανότητες (από τα απορριπτόμενα) να βελτιώσουν την κοινωνική τους θέση μεταξύ των συμμαθητών τους. Αποδίδουν ακαδημαϊκά καλύτερα από τα παιδιά που απορρίπτονται. Πιο ενδοτικά στο σχολείο-πιο αρεστά στους δασκάλους τους.

9 Αμφιλεγόμενα Μπορεί να συμπεριφέρονται ακόμα πιο επιθετικά από τα παιδιά που απορρίπτονται. Όμως, αντισταθμίζουν την επιθετικότητά τους χρησιμοποιώντας περισσότερες κοινωνικές και γνωστικές δεξιότητες για να τα πάνε καλά με τους άλλους. Τα αμφιλεγόμενα και τα παραμελημένα παιδιά, αντίθετα με τα παιδιά που απορρίπτονται, δε συνηθίζουν να θλίβονται ιδιαίτερα από τη σχετική έλλειψη κοινωνικής επιτυχίας. Τουλάχιστον ένα άλλο παιδί τα συμπαθεί. Αυτές οι φιλίες μπορεί να αρκούν για να αποφευχθεί η μοναξιά. Έχουν έναν «καλύτερο φίλο». Τα παιδιά χρίς «καλύτερο φίλο», ανεξάρτητα από το πόσο αποδεκτά είναι από τους συμμαθητές τους, είναι πιο μοναχικά από τα παιδιά που έχουν έναν «καλύτερο φίλο» (ο προστατευτικός ρόλος της φιλίας). 8. Ποιοι είναι οι τομείς αυτοεκτίμησης του παιδιού και ποια τα χαρακτηριστικά τους, σύμφωνα με τις έρευνες της Susan Harter; Γνωστική επάρκεια Καλός στη σχολική εργασία, μπορώ να βρίσκω απαντήσεις, θυμάμαι εύκολα, θυμάμαι ό,τι διάβασα. Κοινωνική επάρκεια Έχω πολλούς φίλους, είμαι δημοφιλής, κάνω πράγματα με άλλα παιδιά, είμαι εύκολα αγαπητή. Σωματική επάρκεια Τα καταφέρνω καλά στα σπορ, είμαι καλή στα ομαδικά παιχνίδια, με διαλέγουν πρώτη για τα παιχνίδια. Γενική αυτοαξία Σίγουρος για τον εαυτό μου, κάνω πράγματα καλά, είμαι καλός άνθρωπος, θέλω να μείνω ίδιος. Τα μεγαλύτερα παιδιά αξιολογούν τη συνολική αξία του εαυτ oύ τους, ενώ τα μικρότερα αξιολογούν τον εαυτό τους μόνο σε συγκεκριμένους τομείς. Μικρότερα παιδιάαξιολογούν την «εξυπνάδα» των συμμαθητών τους με τρόπο που συμφωνεί με τις εκτιμήσεις των δασκάλων. 8 ετώνη αξιολόγηση εαυτού αρχίζει να αντιστοιχεί στις κρίσεις τόσο των συνομηλίκων τους όσο και των δασκάλων. Μικρά παιδιάξαναπροσπαθούν μετά από μια αποτυχία 9 ή 10 ετώννιώθουν ανίκανα και παραιτούνται. Αποδίδουν την αποτυχία σε μόνιμο χαρακτηριστικό του εαυτού τους και όχι σε περιστασιακούς παράγοντες. Γονεϊκά χαρακτηριστικά που δημιουργούν υψηλή αυτοεκτίμηση: Αποδοχή των παιδιών τους Σαφώς καθορισμένα όρια-οι κανόνες να είναι πραγματικοί Σεβασμός στην ατομικότητα-συζήτηση

10 9. Από ποια αναπτυξιακή κρίση διέρχεται το παιδί σχολικής ηλικίας (6-12 ετών), σύμφωνα με τη θεωρία του Erik Erikson; Εργατικότητα ή κατωτερότητα (7 ο έως 12 ο έτος) Εργατικότητα: το παιδί επιθυμεί να αναλαμβάνει και να ολοκληρώνει δραστηριότητες από τις οποίες αντλεί ικανοποίηση, υπερηφάνεια. Δείχνει φιλοπονία, αφοσιώνεται σε ένα έργο για να αποκτήσει τις βασικές δεξιότητες ζωής. Κίνδυνος 1: Κατωτερότητα: αίσθημα κατωτερότητας από τη μη ολοκλήρωση των δραστηριοτήτων. Σμίκρυνση των «οριζόντων». Κίνδυνος 2: Υπερβολική εργατικότητα: η εργασία και η παραγωγή ως το μόνο κριτήριο της αξίας ή απαξίας του ανθρώπου. Ο άνθρωπος καταδικάζεται να δουλεύει. Το παιδί οδεύει προς την κατωτερότητα όταν δεν έχει επιλύσει ομαλά τις προηγούμενες αναπτυξιακές κρίσεις εξαιτίας λανθασμένων χειρισμών του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος: βασική εμπιστοσύνη ή βασική δυσπιστία, αυτονομία ή ντροπή και αμφιβολία και πρωτοβουλία ή ενοχή. Το παιδί προσπαθεί να αποκτήσει τις κατάλληλες δεξιότητες ώστε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο στο σπίτι, στο σχολείο και στον ευρύτερο σύγχρονο κόσμο του, αλλά και να βρει μια θέση για τον εαυτό του στο κοινωνικό περιβάλλον. Η απόκτηση της φιλοπονίας έχει μακροπρόθεσμες προεκτάσεις. «Το παιδί πρέπει να ξεχάσει τις επιθυμίες και τις ελπίδες του παρελθόντος και, μέχρι να γίνει έτοιμο, από βιολογική άποψη, για γονιός (γιατί από ψυχολογική είναι), πρέπει να αρχίσει να εργάζεται και να είναι εν δυνάμει τροφοδότης. Η αρνητική έκβαση προκύπτει όταν «η οικογενειακή ζωή δεν έχει κατορθώσει να προετοιμάσει το παιδί για τη σχολική ζωή ή η σχολική ζωή δεν κατορθώνει να εκπληρώσει τις υποσχέσεις των προηγούμενων σταδίων».