Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο COM(2018) 65 final.

Transcript

1 Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 7 Φεβρουαρίου 2018 (OR. en) 5947/18 ELARG 9 COWEB 15 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Ημερομηνία Παραλαβής: Αποδέκτης: Αριθ. εγγρ. Επιτρ.: Θέμα: Για τον Γενικό Γραμματέα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ο κ. Jordi AYET PUIGARNAU, Διευθυντής 7 Φεβρουαρίου 2018 κ. Jeppe TRANHOLM-MIKKELSEN, Γενικός Γραμματέας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης COM(2018) 65 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια και αυξημένη δέσμευση της ΕΕ απέναντί τους Διαβιβάζεται συνημμένως στις αντιπροσωπίες το έγγραφο COM(2018) 65 final. συνημμ.: COM(2018) 65 final 5947/18 ριτ DG C 2A EL

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Στρασβούργο, COM(2018) 65 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ Μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια και αυξημένη δέσμευση της ΕΕ απέναντί τους EL EL

3 ΜΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΕ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥΣ Στην Ομιλία για την κατάσταση της Ένωσης το 2017, ο Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, επιβεβαίωσε εκ νέου το ευρωπαϊκό μέλλον των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων: «Αν θέλουμε μεγαλύτερη σταθερότητα στη γειτονιά μας, τότε θα πρέπει να διατηρήσουμε μια αξιόπιστη προοπτική διεύρυνσης για τα Δυτικά Βαλκάνια. Είναι σαφές ότι δεν θα υπάρξει περαιτέρω διεύρυνση στη θητεία της σημερινής Επιτροπής και του σημερινού Κοινοβουλίου. Κανένας υποψήφιος δεν είναι έτοιμος. Αργότερα όμως, τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα είναι πάνω από 27. Οι υποψήφιες προς προσχώρηση χώρες πρέπει να δώσουν τη μέγιστη προτεραιότητα στο κράτος δικαίου, τη δικαιοσύνη και τα θεμελιώδη δικαιώματα στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων.» Οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ έχουν στηρίξει συστηματικά την ευρωπαϊκή πορεία της περιοχής. Η τελευταία φορά ήταν στα συμπεράσματα του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Μαρτίου 2017: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο [...] επιβεβαιώνει την αμέριστη στήριξή του στην ευρωπαϊκή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων. Εκφράζοντας ικανοποίηση για την πρόοδο που έχουν σημειώσει οι χώρες της περιοχής, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τονίζει ότι η ΕΕ διατηρεί τις δεσμεύσεις της και δραστηριοποιείται σε όλα τα επίπεδα, προκειμένου να τις στηρίξει στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και έργων με ενωσιακό προσανατολισμό.» Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων αποτελούν μέρος της Ευρώπης, περιβάλλονται γεωγραφικά από κράτη μέλη της ΕΕ. Οι λαοί της ΕΕ και της περιοχής έχουν κοινή κληρονομιά και ιστορία, αλλά και μέλλον που καθορίζεται από κοινές ευκαιρίες και προκλήσεις. Από καιρό η ΕΕ δραστηριοποιείται έντονα στην περιοχή. Από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Θεσσαλονίκης του 2003 και μετά, υποστήριξε το μέλλον της περιοχής ως αναπόσπαστου μέρους της ΕΕ. Έκτοτε, η ευρωπαϊκή προοπτική της περιοχής βοήθησε τις χώρες να επιτύχουν γενικές πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις με τη βελτίωση των δημοκρατικών διαδικασιών. Η ελευθέρωση του καθεστώτος των θεωρήσεων και η κατά πολύ βελτιωμένη περιφερειακή συνεργασία οδηγούν σε πιο ανοιχτές κοινωνίες. Το 2016, οι συνολικές συναλλαγές με την ΕΕ υπερέβησαν τα 43 δισ. EUR, σημείωσαν δηλαδή αύξηση κατά 80 % σε σχέση με το 2008 ενώ παρουσιάζουν σημαντικές δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης. Επίσης, οι εταιρείες της ΕΕ είναι οι μεγαλύτεροι επενδυτές στα Δυτικά Βαλκάνια, με 10 και πλέον δισ. EUR ξένων άμεσων επενδύσεων στην περιοχή κατά τα πέντε τελευταία έτη και μόνο. Η διασύνδεση και η αλληλεξάρτηση της περιοχής με την Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν εμφανής στη μεταναστευτική κρίση. Οι χώρες της περιοχής δρουν όλο και περισσότερο ως εταίροι στην παγκόσμια σκηνή. Η σταθερή και αξιοκρατική αυτή προοπτική προσχώρησης των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων στην ΕΕ εξυπηρετεί σαφώς τα συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της πολιτικής, της ασφάλειας και της οικονομίας. Πρόκειται για γεωστρατηγική επένδυση σε μία σταθερή, ισχυρή και ενωμένη Ευρώπη με βάση τις κοινές αξίες. Πρόκειται για ένα ισχυρό εργαλείο για την προώθηση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Μια αξιόπιστη προοπτική προσχώρησης είναι η βασική κινητήρια δύναμη μετασχηματισμού στην 1

4 περιοχή και, ως εκ τούτου, ενισχύει τη συλλογική μας ολοκλήρωση, ασφάλεια, ευμάρεια και κοινωνική ευημερία. Εξακολουθεί δε να είναι απαραίτητη για τη συμφιλίωση και τη σταθερότητα. Επιπλέον, η πολιτική της ΕΕ για τη διεύρυνση πρέπει να είναι αναπόσπαστο μέρος της ευρύτερης στρατηγικής ενδυνάμωσης της Ένωσης έως το 2025 που χάραξε ο Πρόεδρος Juncker στην ομιλία του για την κατάσταση της Ένωσης τον Σεπτέμβριο του Πρόκειται για επένδυση στην ασφάλεια, την οικονομική ανάπτυξη και την επιρροή της ΕΕ και στην ικανότητά της να προστατεύει τους πολίτες της. Ωστόσο, η Ένωσή μας πρέπει πρώτα να γίνει ισχυρότερη και σταθερότερη και μετά να διευρυνθεί. Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή, σύμφωνα με τον Χάρτη Πορείας για μια πιο ενωμένη, πιο ισχυρή και πιο δημοκρατική Ένωση 1, καθ' όλη τη διάρκεια του τρέχοντος έτους, θα προτείνει διάφορες πρωτοβουλίες που θα αποσκοπούν στη βελτίωση του δημοκρατικού και θεσμικού πλαισίου και του πλαισίου πολιτικής για την Ένωση του 2025, με βάση τις σημερινές Συνθήκες. Ειδικότερα, οι εν λόγω πρωτοβουλίες θα περιλαμβάνουν προτάσεις για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων εντός της ΕΕ με την ενίσχυση της ψηφοφορίας με ειδική πλειοψηφία σε τομείς όπως η εξωτερική πολιτική ή σε ζητήματα της εσωτερικής αγοράς. Μέχρι τότε η ΕΕ θα μπορούσε να περιλαμβάνει πάνω από 27 κράτη μέλη. Έχουν ήδη ξεκινήσει οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία. Με ισχυρή πολιτική βούληση, υλοποίηση πραγματικών και βιώσιμων μεταρρυθμίσεων και οριστική επίλυση διαφορών με τους γείτονες, οι εν λόγω χώρες θα μπορούσαν πιθανόν να είναι έτοιμες για προσχώρηση με χρονικό ορίζοντα το Αυτή η προοπτική είναι ιδιαίτερα φιλόδοξη. Η υλοποίησή της θα εξαρτηθεί πλήρως από τις αντικειμενικές επιδόσεις και τα αποτελέσματα της κάθε χώρας. Όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει τώρα επειγόντως να εντείνουν τις προσπάθειές τους, να επιληφθούν ζωτικών μεταρρυθμίσεων και να ολοκληρώσουν τον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό μετασχηματισμό, με τη συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων φορέων από ολόκληρο το πολιτικό φάσμα και την κοινωνία των πολιτών. Η ένταξη στην ΕΕ είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια τεχνική διαδικασία. Πρόκειται για μακροπρόθεσμη επιλογή που στηρίζεται σε θεμελιώδεις αξίες τις οποίες κάθε χώρα πρέπει να ενστερνιστεί με πιο ενεργό τρόπο: από την εξωτερική και περιφερειακή πολιτική μέχρι και το τι διδάσκονται τα παιδιά στο σχολείο. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν πλέον μια ιστορική ευκαιρία να συνδέσουν σταθερά και κατηγορηματικά το μέλλον τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θα πρέπει να δράσουν με αποφασιστικότητα. Η προσχώρηση είναι και θα παραμείνει αξιοκρατική διαδικασία που θα εξαρτάται πλήρως από την πρόοδο που αντικειμενικά επιτέλεσε κάθε χώρα. Οι χώρες μπορούν να φθάσουν ή να ξεπεράσουν η μία την άλλη, ανάλογα με την πρόοδο που θα σημειωθεί. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να εκπονήσει συστάσεις για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, με βάση την εκπλήρωση των όρων. Με συνεχή προσπάθεια και δέσμευση, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα μπορούσε να αποκτήσει καθεστώς υποψήφιας για προσχώρηση 1 2

5 χώρας. Το Κοσσυφοπέδιο * έχει την ευκαιρία να σημειώσει βιώσιμη πρόοδο με την εφαρμογή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και να προχωρήσει στην ευρωπαϊκή του πορεία, άπαξ και το επιτρέψουν αντικειμενικές συνθήκες. Η καθημερινότητα στα Δυτικά Βαλκάνια θα πρέπει σταδιακά να πλησιάσει την καθημερινότητα εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τέλος, οι πολίτες αδημονούν να ζήσουν σε χώρες όπου επικρατεί ευημερία και ισότητα και όπου το κράτος δικαίου είναι ισχυρό και η διαφθορά έχει ξεριζωθεί. Η εν λόγω στρατηγική καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο, χάρη στην αυξημένη στήριξη εκ μέρους της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω συμμετοχής σε ορισμένες πολιτικές και προγράμματα της Ένωσης, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων μπορούν ήδη να επωφελούνται από την αυξημένη σταθερότητα και ευημερία, κάτι που, με τη σειρά του, θα διευκολύνει την πρόοδο στην ευρωπαϊκή τους πορεία. I. ΜΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΑΠΑΙΤΕΙ ΑΞΙΟΠΙΣΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ 2 Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα μπορέσουν να ενταχθούν στην Ευρωπαϊκή Ένωση ευθύς μόλις εκπληρωθούν τα κριτήρια του άρθρου 49 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση συμπεριλαμβανομένων των κριτηρίων της Κοπεγχάγης. Ενώ καμία χώρα δεν πληροί τα κριτήρια αυτά σήμερα, η εν λόγω περιοχή έχει διαγράψει μακρά πορεία από τα τέλη της δεκαετίας του Γενικά, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος όσον αφορά τόσο τις μεταρρυθμίσεις όσο και την υπέρβαση της ολέθριας κληρονομιάς των πολέμων και συγκρούσεων. Προκειμένου όμως οι χώρες αυτές να εκπληρώσουν όλους τους όρους προσχώρησης και να ενισχύσουν τη δημοκρατία τους, εξακολουθεί να απαιτείται συνεκτικό και πειστικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων σε κρίσιμους τομείς, ιδίως όσον αφορά το κράτος δικαίου, την ανταγωνιστικότητα και την περιφερειακή συνεργασία και συμφιλίωση. Πρώτον, το κράτος δικαίου πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά. Σήμερα, οι χώρες παρουσιάζουν σαφή στοιχεία άλωσης του κράτους, συμπεριλαμβανομένων δεσμών με το οργανωμένο έγκλημα και τη διαφθορά σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης και διοίκησης, καθώς και έντονη διαπλοκή των δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων. Όλα τα παραπάνω τροφοδοτούν ένα αίσθημα ατιμωρησίας και ανισότητας. Υπάρχουν επίσης εκτεταμένες πολιτικές παρεμβάσεις στα μέσα ενημέρωσης και έλεγχός τους. Μία εμφανώς ανεξάρτητη δικαστική εξουσία που διαθέτει μέσα δράσης, καθώς και η λογοδοσία των κυβερνήσεων και των δημοσίων διοικήσεων, είναι ζωτικής σημασίας για τη βιώσιμη κοινωνική αλλαγή που απαιτείται. Δεύτερον, ζωτικά τμήματα των οικονομιών της περιοχής δεν είναι ανταγωνιστικά, χαρακτηρίζονται δε από υπερβολικά αδικαιολόγητη πολιτική παρέμβαση και έναν ανεπαρκώς ανεπτυγμένο ιδιωτικό τομέα. Καμία χώρα από τα Δυτικά Βαλκάνια δεν μπορεί επί του παρόντος να θεωρηθεί λειτουργούσα οικονομία της αγοράς ούτε ότι έχει την ικανότητα να αντιμετωπίσει την ανταγωνιστική πίεση και τις δυνάμεις της αγοράς στην Ένωση. Παρ όλη την πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις, παραμένουν πολλά * Η ονομασία αυτή χρησιμοποιείται με επιφύλαξη των θέσεων ως προς το καθεστώς και συνάδει με την απόφαση 1244/1999 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και τη γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου σχετικά με τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου. 2 Η Επιτροπή θα εκδώσει την καθιερωμένη ανακοίνωση σχετικά με την πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ, μαζί με τις αναλυτικές εκθέσεις ανά χώρα, εντός του Απριλίου

6 διαρθρωτικά ζητήματα, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν τις αγορές εργασίας και ιδίως τις ευκαιρίες απασχόλησης για τους νέους. Τρίτον, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές διμερείς διαφορές μεταξύ των χωρών της περιοχής, οι οποίες πρέπει να επιλυθούν. Η ΕΕ δεν θα δεχθεί να εισαγάγει αυτές τις διαφορές και την αστάθεια που θα μπορούσαν να συνεπάγονται. Πρέπει να βρεθούν οριστικές και δεσμευτικές λύσεις και να εφαρμοστούν πριν προσχωρήσει μία χώρα. Τελευταίο αλλά όχι έσχατο, η ένταξη στην ΕΕ είναι μια ευκαιρία. Χρειάζεται πολιτική και κοινωνική συναίνεση και υποστήριξη από την καρδιά και το μυαλό των ανθρώπων. Δεν μπορεί να υπάρχει ασάφεια εκ μέρους ηγετών για το πού ανήκουν τα Δυτικά Βαλκάνια και για την κατεύθυνση προς την οποία στρέφονται. Τούτο είναι αναγκαίο ώστε να εξασφαλιστεί και να διατηρηθεί η στήριξη των πολιτών τους αλλά και των πολιτών της ΕΕ, πρέπει δε να αντικατοπτρίζεται στις ανακοινώσεις των ηγετών και στην επαφή με τους πολίτες. Η ευρωπαϊκή πορεία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων συνοδεύεται από διάφορες πρωτοβουλίες, όπως η Διαδικασία του Βερολίνου 3, από τομεακές πλατφόρμες, όπως οι κοινότητες ενέργειας και μεταφορών, και από περιφερειακούς φορείς, όπως το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας. Εναπόκειται πλέον στις αρχές των χωρών, με την υποστήριξη των κοινωνιών τους, να αναλάβουν την ευθύνη και να εκπληρώσουν τους γνωστούς όρους προσχώρησης. Για να καταστεί πραγματικότητα το φιλόδοξο και πλέον αισιόδοξο αυτό σενάριο, πρέπει να αναληφθεί δράση τώρα. Τελικά, οι πολίτες της περιοχής θα κρίνουν εάν οι κυβερνήσεις τους επιθυμούν και είναι σε θέση ή όχι να υλοποιήσουν τις ευρωπαϊκές τους φιλοδοξίες. 1. Κράτος δικαίου, θεμελιώδη δικαιώματα, διακυβέρνηση Οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου, των θεμελιωδών δικαιωμάτων και της χρηστής διακυβέρνησης παραμένουν το πιο πιεστικό ζήτημα για τα Δυτικά Βαλκάνια. Είναι επίσης το κύριο κριτήριο βάσει του οποίου η ΕΕ θα κρίνει τις προοπτικές αυτών των χωρών. Η εν λόγω περιοχή πρέπει να ενστερνιστεί αυτές τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ με πολύ πιο έντονο και αξιόπιστο τρόπο. Η μη τήρηση τους είναι επίσης αποτρεπτική για τις επενδύσεις και το εμπόριο. Η ενίσχυση του κράτους δικαίου δεν αποτελεί μόνο θεσμικό ζήτημα: απαιτεί και μετασχηματισμό της κοινωνίας. Η ανεξαρτησία, η ποιότητα και η αποτελεσματικότητα του συστήματος απονομής δικαιοσύνης πρέπει να διασφαλιστεί. Η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας και των μεμονωμένων δικαστών είναι θεμελιώδους σημασίας για τη εξασφάλιση της ισονομίας και της λογοδοσίας του εκτελεστικού και νομοθετικού σκέλους της κυβέρνησης. Τούτο αποτελεί προϋπόθεση για κάθε δημοκρατική κοινωνία που βασίζεται στο κράτος δικαίου και για την οικονομική της ανάπτυξη. Οι χώρες πρέπει να εξαλείψουν τη διαφθορά χωρίς συμβιβασμούς. Οι ισχυροί και ανεξάρτητοι θεσμοί αποτελούν καθοριστική προϋπόθεση για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της διαφθοράς και τη διεξαγωγή αποτελεσματικότερων ερευνών και διώξεων, με αποτέλεσμα την έκδοση τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων που εφαρμόζονται και περιλαμβάνουν αποτρεπτικές κυρώσεις. Οι εξειδικευμένες εισαγγελικές δομές για την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου 3 Η πιο πρόσφατη σύνοδος κορυφής για την εν λόγω διαδικασία πραγματοποιήθηκε στην Τεργέστη τον Ιούλιο του

7 εγκλήματος και τα δικαστικά όργανα πρέπει να ενισχυθούν σημαντικά. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την παραχώρηση ειδικών αστυνομικών μονάδων στις εισαγγελικές αρχές. Θα πρέπει να λαμβάνονται και να εφαρμόζονται μέτρα όπως η απώλεια των παρανόμως κτηθέντων περιουσιακών στοιχείων, η απώλεια του δικαιώματος άσκησης δημόσιου λειτουργήματος, αυστηρότεροι κανόνες συμμόρφωσης για τους δημόσιους υπαλλήλους, καθώς και προσβάσιμες πληροφορίες και προσβάσιμοι μηχανισμοί υποβολής καταγγελιών για τους πολίτες. Οι χώρες πρέπει να θέσουν επίσης σε εφαρμογή ένα ισχυρό πλαίσιο για την πρόληψη της διαφθοράς. Απαιτείται μεγαλύτερη διαφάνεια στη διαχείριση των δημόσιων πόρων, ιδίως σε όλα τα στάδια των δημοσίων συμβάσεων, ενός τομέας ιδιαίτερα επιρρεπούς στη διαφθορά. Στα Δυτικά Βαλκάνια υπήρξαν πολλά παραδείγματα διαδικασιών εμπιστευτικού χαρακτήρα για την προμήθεια αγαθών, ενώ ορισμένες σημαντικές συμβάσεις ανατέθηκαν χωρίς δημόσιο διαγωνισμό. Υπήρξαν καταγγελίες ότι τοπικοί υπεργολάβοι με πολιτικές διασυνδέσεις ευνοήθηκαν και ότι καταβλήθηκαν παράνομες πληρωμές. Οι χώρες θα πρέπει να αυξήσουν σημαντικά τη διαφάνεια, την ανταγωνιστικότητα και τη δίκαιη μεταχείριση στους διαγωνισμούς για την ανάθεση δημοσίων συμβάσεων, να περιορίσουν τη χρήση εμπιστευτικών διαδικασιών και να θεσπίσουν ρήτρες που θα αποκλείουν την άσκηση πολιτικής επιρροής σε όσους υποβάλλουν προσφορές. Η χρήση διαφανών ηλεκτρονικών δημοσίων συμβάσεων, προσβάσιμων στο κοινό, θα πρέπει να υλοποιηθεί πλήρως. Αυτό θα πρέπει να επιτρέπει στους πολίτες να γνωρίζουν σαφώς πώς δαπανώνται οι φόροι που καταβάλλουν, από την αρχική προσφορά έως την τελική εκτέλεση των συμβάσεων. Η υποχρέωση λογοδοσίας των διευθυντικών στελεχών και η κουλτούρα εσωτερικού ελέγχου στους δημόσιους θεσμούς είναι επίσης καθοριστικής σημασίας. Η πρόσβαση του οργανωμένου εγκλήματος στα Δυτικά Βαλκάνια εξακολουθεί να είναι ισχυρή, είτε στον τομέα της εμπορίας ανθρώπων, ναρκωτικών και όπλων είτε όσον αφορά τον κίνδυνο της διείσδυσης της εγκληματικότητας στο πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Οι αρχές πρέπει να εξαρθρώσουν με πιο αποτελεσματικό τρόπο τα εγκληματικά δίκτυα και τις οικονομικές τους βάσεις, πραγματοποιώντας συστηματικότερα έρευνες για οικονομικά εγκλήματα και προσφεύγοντας σε πιο στοχευμένα μέσα, όπως η προληπτική δέσμευση των προϊόντων εγκλήματος, η δήμευση εις χείρας τρίτου, η αντιστροφή του βάρους της απόδειξης όσον αφορά την κατοχή ορισμένων τύπων περιουσιακών στοιχείων, η μη βασιζόμενη σε καταδίκη δήμευση προς αντιμετώπιση του αδικαιολόγητου πλουτισμού, οι απαιτήσεις πλήρους δημοσιοποίησης πληροφοριών για το ιδιοκτησιακό καθεστώς επιχειρήσεων, καθώς και η ενίσχυση της δικαστικής συνεργασίας. Θα πρέπει να θεσπιστεί επειγόντως συγκεκριμένη και διαρκής καταγραφή των επιδόσεων όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς, της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και του οργανωμένου εγκλήματος. Τα θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώνονται σε μεγάλο βαθμό στη νομοθεσία των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, αλλά πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για να εξασφαλιστεί η πλήρης εφαρμογή τους στην πράξη. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στη διασφάλιση της ελευθερίας έκφρασης και της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης ως ακρογωνιαίου λίθου της δημοκρατίας. Απαιτούνται αποφασιστικές προσπάθειες για την προστασία των μειονοτήτων και την καταπολέμηση των διακρίσεων, ιδίως έναντι των Ρομά, η κοινωνική ένταξη των οποίων θα πρέπει να προωθηθεί πιο ενεργά, και της κοινότητας των ΛΟΑΔΜ. Επίσης, πρέπει να διασφαλίζεται η ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών και να αντιμετωπίζεται η ενδοοικογενειακή βία. 5

8 Η ενίσχυση της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών είναι ουσιώδους σημασίας. Εδώ περιλαμβάνεται η διασφάλιση εποικοδομητικού διαλόγου στο σύνολο του πολιτικού φάσματος, ιδίως στο πλαίσιο του κοινοβουλίου. Η κυβέρνηση πρέπει να μεριμνήσει ώστε η αντιπολίτευση να έχει τη δυνατότητα να ασκεί πλήρως τον ρόλο της. Και η αντιπολίτευση πρέπει να συμμετέχει εποικοδομητικά στις δημοκρατικές διαδικασίες. Οι εκλογές πρέπει να είναι ελεύθερες και δίκαιες και οι συστάσεις των αποστολών παρακολούθησης των εκλογών να εφαρμόζονται δεόντως. Οι κανόνες δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων απαιτούν επίσης ουσιαστική μεταρρύθμιση. Η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης είναι υψίστης σημασίας για την ενίσχυση της διακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα. Τούτο περιλαμβάνει τη βελτίωση της ποιότητας και της υποχρέωσης λογοδοσίας της διοίκησης, την αύξηση του επαγγελματισμού, της αποπολιτικοποίησης και της διαφάνειας, μεταξύ άλλων και όσον αφορά τις προσλήψεις και τις απολύσεις, την πιο διαφανή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, καθώς και καλύτερες υπηρεσίες για τους πολίτες. Θα πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη ισορροπία μεταξύ των κεντρικών, των περιφερειακών και των τοπικών κυβερνητικών αρχών. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι εμπλεκόμενοι φορείς μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στη μεταρρυθμιστική διαδικασία και στη χάραξη πολιτικής, θεσμοθετώντας, για παράδειγμα, διαρθρωμένους διαλόγους χωρίς αποκλεισμούς σχετικά με τις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες, με τη συμμετοχή μιας κοινωνίας των πολιτών που διαθέτει μέσα δράσης. Ένα ευνοϊκό περιβάλλον για τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι συνεπώς ουσιαστικής σημασίας. Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις παραμένουν στο επίκεντρο της πορείας της περιοχής προς την ΕΕ. Μόνο με την εξασφάλιση απτών και βιώσιμων αποτελεσμάτων θα επιτευχθεί η αναγκαία και αξιόπιστη δυναμική. 2. Ενίσχυση της οικονομίας Η περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων έχει σημαντικό οικονομικό δυναμικό. Οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι υψηλότεροι σε σχέση με την ΕΕ και η περιοχή αποτελεί μία όλο και πιο ενδιαφέρουσα αγορά για εμπορεύματα και υπηρεσίες της ΕΕ, η οποία σταδιακά καθίσταται μέρος των ευρωπαϊκών αλυσίδων αξίας. Ο βαθμός οικονομικής ολοκλήρωσης με την ΕΕ είναι ήδη πολύ υψηλός, λόγω των συμφωνιών σταθεροποίησης και σύνδεσης. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των οικονομιών των Δυτικών Βαλκανίων, για την αντιμετώπιση της υψηλής ανεργίας, ιδίως μεταξύ των νέων, για την αύξηση της ευημερίας και για τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, μεταξύ άλλων, για τους τοπικούς φορείς. Οι ισχυρότερες οικονομίες με βάση τις δεξιότητες θα βοηθήσουν επίσης να μετριαστεί η διαρροή εγκεφάλων που υφίσταται, μετατρέποντάς την σε «κυκλοφορία εγκεφάλων». Ο περαιτέρω εκσυγχρονισμός των περιφερειακών οικονομιών, με τη σειρά του, θα προσελκύσει περισσότερες ιδιωτικές επενδύσεις της ΕΕ και θα αυξήσει τη ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να υποστηριχθούν με τις αρμόζουσες οικονομικές και δημοσιονομικές πολιτικές. Οι οικονομίες της περιοχής είναι αντιμέτωπες με πολλές διαρθρωτικές αδυναμίες, με αναποτελεσματικές και άκαμπτες αγορές, χαμηλή παραγωγικότητα, περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, ασαφή δικαιώματα ιδιοκτησίας και ένα περίπλοκο ρυθμιστικό περιβάλλον, που οδηγούν σε χαμηλή ανταγωνιστικότητα και υψηλό ποσοστό 6

9 ανεργίας. Συνολικά, τα επίπεδα επενδύσεων και τα ποσοστά ανάπτυξης δεν επαρκούν ώστε να μειώσουν σημαντικά το χάσμα με την ΕΕ. Η οικονομική ανάπτυξη παρεμποδίζεται επίσης από μία εδραιωμένη παραοικονομία. Η εμπλοκή του κράτους και η αδικαιολόγητη πολιτική παρέμβαση στην οικονομία παραμένει υψηλή, ενώ η πολιτική ανταγωνισμού και άλλες συνοδευτικές πολιτικές εξακολουθούν να είναι πολύ αδύναμες. Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που περιγράφονται στα προγράμματα οικονομικών μεταρρυθμίσεων πρέπει να συνεχιστούν με μεγαλύτερη πυγμή. Τα μέτρα για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων και της διαρθρωτικής ανεργίας πρέπει να έχουν το προβάδισμα. Οι διαδικασίες ιδιωτικοποίησης πρέπει να προχωρήσουν με πλήρη διαφάνεια. Οι κρατικές επιχειρήσεις πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο μεταρρύθμισης κατά προτεραιότητα και η διαφθορά πρέπει να αντιμετωπιστεί. Το αναπτυξιακό δυναμικό και η ανταγωνιστικότητα εξακολουθούν να παρεμποδίζονται από τις αδυναμίες του κράτους δικαίου και την κακή λειτουργία των θεσμών. Η επιτυχής ολοκλήρωση των οικονομιών εντός της περιοχής και με την ΕΕ θα είναι δυνατή μόνο μέσω ενισχυμένης συνδεσιμότητας. Πάρα πολλές υποχρεώσεις που απορρέουν από περιφερειακές συμφωνίες δεν έχουν ακόμη εκπληρωθεί. Οι χώρες πρέπει να συμμορφωθούν πλήρως με τη Συνθήκη για την Ενεργειακή Κοινότητα και τη Συνθήκη για την ίδρυση Κοινότητας Μεταφορών, καθώς και με τους κανόνες της ΕΕ σχετικά με τον Κοινό Ευρωπαϊκό Εναέριο Χώρο, δυνάμει των οποίων έχουν δεσμευθεί να υιοθετήσουν το κεκτημένο στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών, καθώς και τα σχετικά πρότυπα (π.χ. στους τομείς του περιβάλλοντος και του ανταγωνισμού) πολύ πριν από την προσχώρηση. Η περιοχή θα πρέπει επίσης να διασφαλίσει ότι οι υφιστάμενες συμφωνίες και δεσμεύσεις καθίστανται επιχειρησιακές, για παράδειγμα στο πλαίσιο της Συμφωνίας Ελεύθερων Συναλλαγών της Κεντρικής Ευρώπης, η οποία θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο μεταρρύθμισης με σκοπό την καλύτερη αντιμετώπιση των αναγκών της περιοχής. Η θέσπιση πολυετούς σχεδίου δράσης για την δημιουργία ενός περιφερειακού οικονομικού χώρου, επί της οποίας συμφώνησαν οι ηγέτες των Δυτικών Βαλκανίων τον Ιούλιο του 2017, είναι πολλά υποσχόμενη: η εφαρμογή της θα ενισχύσει περαιτέρω το εμπόριο, τις επενδύσεις και την κινητικότητα εντός της περιοχής και μεταξύ της περιοχής αυτής και της ΕΕ. Θα συμβάλει στην ολοκλήρωση των αγορών στις ευρωπαϊκές και στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας και θα προωθήσει την ψηφιοποίηση των οικονομιών της περιοχής. Επίσης, θα συμβάλει στη ταχύτερη ανάπτυξη επιχειρηματικότητας και δεξιοτήτων, στην έρευνα, την καινοτομία και την έξυπνη ανάπτυξη. 3. Εφαρμογή των ενωσιακών κανόνων και προτύπων Βασικά ζητήματα όπως το κράτος δικαίου, τα θεμελιώδη δικαιώματα, η ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών, η μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, καθώς και η οικονομική ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα, εξακολουθούν να αποτελούν βασικές προτεραιότητες της διαδικασίας διεύρυνσης. Αυτά αποτελούν τη βάση για κάθε υποψήφιο κράτος μέλος που θέλει να εξασφαλίσει ότι διαθέτει την απαραίτητη διοικητική και δικαστική ικανότητα να εφαρμόζει ορθά τους κανόνες και τα πρότυπα της ΕΕ, όχι μόνο στη νομοθεσία, αλλά και στην πράξη. Απομένουν ακόμη πολλά να γίνουν σε όλους τους τομείς για την ευθυγράμμιση με το κεκτημένο της ΕΕ, τη δημιουργία ή την ενίσχυση σχετικών θεσμών, καθώς και για την εξασφάλιση των ικανοτήτων υλοποίησης όσον αφορά τους κανόνες της ενιαίας αγοράς, την κοινωνική πολιτική, το κεκτημένο στους τομείς της ενέργειας και των μεταφορών ή το περιβαλλοντικό δίκαιο της ΕΕ. 7

10 Η εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις Συμφωνίες Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και άλλες τομεακές συμφωνίες θα αποτελέσει συμβολή στις προετοιμασίες για την εκπλήρωση των όρων ένταξης στην ΕΕ. Θα πρέπει να γίνεται πλήρης χρήση της σημαντικής τεχνικής βοήθειας που είναι διαθέσιμη, ιδίως της στήριξης για τη δημιουργία θεσμών που προσφέρει το μέσο τεχνικής βοήθειας και ανταλλαγής πληροφοριών. 4. Η συμφιλίωση, οι σχέσεις καλής γειτονίας και η περιφερειακή συνεργασία αποτελούν προϋπόθεση για την ένταξη Η περιφερειακή συνεργασία και οι σχέσεις καλής γειτονίας έχουν θεμελιώδη σημασία για την επίτευξη προόδου στην ευρωπαϊκή πορεία της κάθε χώρας. Πέρα από τις υφιστάμενες περιφερειακές πρωτοβουλίες, όπως το Συμβούλιο Περιφερειακής Συνεργασίας, τα σχήματα πολιτικής συνεργασίας στην περιοχή, που φθάνουν ως το ανώτατο επίπεδο, καθώς και οι πρόσφατες σύνοδοι κορυφής, έδωσαν νέα ώθηση. Τούτο πρέπει να αξιοποιηθεί περαιτέρω ώστε να συνεχίσουν να συμβάλλουν στην πολιτική σταθερότητα και στη δημιουργία οικονομικών ευκαιριών. Μαζί με τη βελτίωση της περιφερειακής συνεργασίας, οι περαιτέρω προσπάθειες προς την κατεύθυνση της συμφιλίωσης είναι ζωτικής σημασίας για να εδραιωθεί η ειρήνη και να εξασφαλιστεί βιώσιμη σταθερότητα στην περιοχή. Οι πληγές της δεκαετίας του 1990 εξακολουθούν να χρειάζονται χρόνο για να κλείσουν. Αλλά 25 χρόνια μετά, είναι καιρός να αντιμετωπιστούν τα εκκρεμή θέματα με νέο σθένος. Όλες οι χώρες πρέπει να δεσμευθούν απερίφραστα, τόσο στα λόγια όσο και με έργα, για την υπέρβαση των προβλημάτων που κληροδότησε το παρελθόν, με την επίτευξη συμφιλίωσης και την επίλυση εκκρεμών ζητημάτων αρκετά πριν από την προσχώρησή τους στην ΕΕ. Η περιφερειακή συνεργασία, οι σχέσεις καλής γειτονίας και η συμφιλίωση δεν μπορούν να επιβληθούν από το εξωτερικό. Οι ηγέτες της περιοχής πρέπει να αναλάβουν πλήρως την ευθύνη και να αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. Πρέπει να αποφεύγουν και να καταδικάζουν κάθε δήλωση ή ενέργεια που θα τροφοδοτεί ένταση μεταξύ των εθνοτήτων και να καταπολεμούν με ενεργό τρόπο την εθνικιστική ρητορική. Δεν υπάρχει χώρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την εμπρηστική ρητορική, πόσο μάλλον για την εξύμνηση των εγκληματιών πολέμου από κάθε πλευρά. Η διαδικασία μεταβατικής δικαιοσύνης είναι ελλιπής. Πρέπει να αντιμετωπιστούν επειγόντως τα εκκρεμή ευαίσθητα ζητήματα όπως ο χειρισμός των υποθέσεων εγκλημάτων πολέμου, μεταξύ άλλων και με την πλήρη συνεργασία με τον Μηχανισμό για τα διεθνή ποινικά δικαστήρια και των Ειδικών Τμημάτων για θέματα Κοσσυφοπεδίου, η τύχη των αγνοουμένων, των προσφύγων και των εκτοπισθέντων στο εσωτερικό της χώρας, καθώς και ο εντοπισμός και η περισυλλογή ναρκών που παραμένουν στην περιοχή. Πρέπει να δοθεί υψηλότερη προτεραιότητα στον ρόλο της εκπαίδευσης, ιδίως όσον αφορά την ενθάρρυνση της μεγαλύτερης ανεκτικότητας, την προώθηση των ευρωπαϊκών αξιών και την ενίσχυση της συνοχής της κοινωνίας. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει να επενδύσουν περισσότερο στη νεότερη γενιά, στους μελλοντικούς πολίτες της ΕΕ, και να τους προσφέρουν προοπτική για το μέλλον και όχι για το παρελθόν. Η συνεργασία στον τομέα του πολιτισμού με την περιοχή και εντός αυτής πρέπει επίσης να βελτιωθεί. Η πολιτική της ΕΕ για τη διεύρυνση πρέπει να συνεχίσει να εξάγει σταθερότητα. Ως εκ τούτου, η ΕΕ δεν μπορεί να εισάγει και ούτε θα εισαγάγει διμερείς διαφορές. Οι διαφορές αυτές πρέπει να επιλυθούν άμεσα από τα υπεύθυνα μέρη. Η επίτευξη αυτού του στόχου θα διευκολυνθεί από μια ατμόσφαιρα σχέσεων καλής γειτονίας, αλλά θα αποτελέσει και τη λυδία λίθο για την πραγματική ποιότητα των σχέσεων αυτών. Όταν υπάρχουν συνοριακές διαφορές που δεν έχουν επιλυθεί διμερώς, τα ενδιαφερόμενα μέρη 8

11 πρέπει να τις υποβάλουν άνευ όρων σε δεσμευτική και οριστική διεθνή διαιτησία, οι αποφάσεις της οποίας θα πρέπει να εφαρμοστούν πλήρως και να τηρηθούν και από τα δύο μέρη πριν από την προσχώρηση, αλλά και να ληφθούν υπόψη κατά την προπαρασκευή των συνθηκών προσχώρησης. Η Επιτροπή θα προσδώσει ιδιαίτερη προσοχή στη διαδικασία επίλυσης αυτών των διαφορών και θα παράσχει τη δέουσα υποστήριξη. Όλες οι χώρες οφείλουν να απέχουν από την καταχρηστική εκμετάλλευση εκκρεμών ζητημάτων κατά τη διαδικασία προσχώρησης στην ΕΕ. Ως ζήτημα αρχής, οι πρωτοπόροι στην πορεία προς την ΕΕ έχουν στρατηγικό συμφέρον να υποστηρίζουν και να μην υπονομεύουν τις επιδιώξεις των γειτόνων τους. Οι χώρες της περιοχής είναι αλληλοεξαρτώμενες και θα προχωρήσουν ταχύτερα εάν αλληλοϋποστηρίζονται στην πορεία τους. Χωρίς αποτελεσματική και συνολική εξομάλυνση των σχέσεων Βελιγραδίου- Πρίστινας, μέσω του διαλόγου υπό την αιγίδα της ΕΕ δεν μπορεί να υπάρξει βιώσιμη σταθερότητα στην περιοχή. Επείγει, και είναι ζωτικής σημασίας, μία συνολική, νομικώς δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης, ώστε η Σερβία και το Κοσσυφοπέδιο να σημειώσουν πρόοδο στην ευρωπαϊκή πορεία τους. 5. Τα επόμενα βήματα στις επιμέρους ευρωπαϊκές πορείες των Δυτικών Βαλκανίων Κατά τα επόμενα έτη, όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα έχουν την ευκαιρία να προχωρήσουν στην ευρωπαϊκή πορεία που η κάθε μία ακολουθεί, με βάση τις επιδόσεις τους και την ταχύτητα με την οποία τις επιτυγχάνουν. Το Μαυροβούνιο και η Σερβία είναι σήμερα πρωτοπόροι στη διαδικασία αυτή, η δε ενότητα που ακολουθεί παρουσιάζει με σαφήνεια τα ορόσημα που υπολείπονται στην πορεία τους. Η Αλβανία και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας σημειώνουν σημαντική πρόοδο στην πορεία τους προς την ΕΕ και η Επιτροπή είναι έτοιμη να καταρτίσει συστάσεις για την έναρξη διαπραγματεύσεων προσχώρησης με τις δύο χώρες, με βάση την εκπλήρωση των όρων. Η Επιτροπή θα αρχίσει να συντάσσει γνωμοδότηση σχετικά με την αίτηση προσχώρησης της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης μετά την παραλαβή ολοκληρωμένων και πλήρων απαντήσεων στο ερωτηματολόγιό της. Με συνεχή προσπάθεια και δέσμευση, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη θα μπορούσε να αποκτήσει καθεστώς υποψήφιας για προσχώρηση χώρας. Το Κοσσυφοπέδιο έχει την ευκαιρία να σημειώσει βιώσιμη πρόοδο με την εφαρμογή της Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης και να προχωρήσει στην ευρωπαϊκή του πορεία, άπαξ και το επιτρέψουν αντικειμενικές συνθήκες. Επίσης, το Κοσσυφοπέδιο θα ωφεληθεί σημαντικά από μία οριστική συμφωνία εξομάλυνσης με τη Σερβία. 5.1 Ενδεικτική παράθεση των βημάτων που απαιτούνται ώστε το Μαυροβούνιο και η Σερβία να ολοκληρώσουν τη διαδικασία προσχώρησης με χρονικό ορίζοντα το 2025 Η ενότητα αυτή περιγράφει τα βασικά μέτρα και όρους στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων που απαιτούνται με πιθανό χρονικό ορίζοντα το Η παράθεση είναι καθαρά ενδεικτική και βασίζεται στο πλέον αισιόδοξο σενάριο. Δεν συνεπάγεται ότι θα υπάρξει αυτοματισμός η διαδικασία είναι και θα παραμείνει αντικειμενική και αξιοκρατική. Απλώς χρησιμεύει ως ένδειξη του πόσο γρήγορα θα πρέπει να εγκριθούν και να τεθούν σε εφαρμογή οι μεταρρυθμίσεις που ορίζονται ανωτέρω ώστε το σενάριο αυτό να υλοποιηθεί. Κάθε χώρα θα αξιολογηθεί ανεξάρτητα, με βάση τις επιδόσεις της και σύμφωνα με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά την εκπλήρωση των όρων που έχουν καθοριστεί. 9

12 Ολοκλήρωση των ενδιάμεσων κριτηρίων αξιολόγησης: Η ακόμη μεγαλύτερη έμφαση στα ενδιάμεσα κριτήρια αξιολόγησης στον τομέα του κράτους δικαίου είναι θέμα ζωτικής σημασίας. Οι εν λόγω απαιτήσεις και όροι έχουν ήδη τεθεί με σαφήνεια από την Επιτροπή στις τακτικές εκθέσεις της. Οι ηγέτες των χωρών πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουν τις υφιστάμενες προκλήσεις με αποφασιστικότητα και με σαφέστερη δέσμευση. Στην περίπτωση της Σερβίας, πρέπει να εκπληρωθούν τα ενδιάμεσα κριτήρια αξιολόγησης σχετικά με την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κοσσυφοπέδιο (κεφάλαιο 35) και να συναφθεί επειγόντως συνολική, νομικώς δεσμευτική συμφωνία εξομάλυνσης. Καθορισμός των κοινών θέσεων της ΕΕ σε βασικούς τομείς πολιτικής: Η Επιτροπή θα συντάξει ανακοίνωση όπου θα αξιολογεί τις επιπτώσεις της μελλοντικής διεύρυνσης σε βασικούς τομείς πολιτικής, όπως η γεωργία, η πολιτική συνοχής και ο προϋπολογισμός. Αυτό θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να καθορίσουν κοινές θέσεις της ΕΕ για τις διαπραγματεύσεις στα σχετικά κεφάλαια, με πλήρη επίγνωση των πιθανών συνεπειών, και να ορίσουν τυχόν μεταβατικά μέτρα. Η εφαρμογή της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων στα νέα κράτη μέλη αποτελεί εξίσου θέμα ανησυχίας για τους πολίτες τόσο της ΕΕ όσο και των Δυτικών Βαλκανίων. Η φύση των μεταβατικών μέτρων στον τομέα αυτό θα πρέπει συνεπώς να εξεταστεί στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων. Στην περίπτωση της Σερβίας, η υλοποίηση μιας συνολικής, νομικώς δεσμευτικής συμφωνίας για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Κοσσυφοπέδιο θα πρέπει να έχει προχωρήσει σημαντικά. Περάτωση των διαπραγματεύσεων: Όταν εκπληρωθούν όλα τα κριτήρια αξιολόγησης για το κλείσιμο όλων των κεφαλαίων, στα οποία θα περιλαμβάνεται η αξιόπιστη και διαρκής καταγραφή των επιδόσεων όσον αφορά την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων, ιδίως στον τομέα του κράτους δικαίου, τα κράτη μέλη θα είναι σε θέση να συμφωνήσουν για την περάτωση των συνολικών διαπραγματεύσεων σε διακυβερνητική διάσκεψη. Τούτο θα απαιτήσει συνεχή και αμετάκλητη πρόοδο όσον αφορά το πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων. Στην περίπτωση της Σερβίας θα πρέπει να έχει επιτευχθεί η μη αναστρέψιμη υλοποίηση της συνολικής, νομικώς δεσμευτικής συμφωνίας με το Κοσσυφοπέδιο που θα αντανακλά την εδραίωση της πλήρους εξομάλυνσης των σχέσεων. Υπογραφή της συνθήκης προσχώρησης: Μόλις η χώρα ή οι χώρες έχουν ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις, θα μπορεί να υπογραφεί η συνθήκη προσχώρησης, μετά τη γνωμοδότηση της Επιτροπής, τη σύμφωνη γνώμη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και την απόφαση του Συμβουλίου σχετικά με την εισδοχή των νέων κρατών μελών. Προσχώρηση: Μόλις ολοκληρωθεί η επικύρωση της συνθήκης προσχώρησης σε όλα τα κράτη μέλη και στην προσχωρούσα χώρα ή χώρες, λαμβάνοντας υπόψη τις επιμέρους συνταγματικές απαιτήσεις σε εθνικό επίπεδο, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί η προσχώρηση. II. ΜΙΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ ΑΠΑΙΤΕΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ Η ενταξιακή προοπτική των Δυτικών Βαλκανίων είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο υπόθεση των ίδιων των χωρών. Από την πλευρά της, η ΕΕ πρέπει να παραμείνει αξιόπιστη, σταθερή και δίκαιη, αναβαθμίζοντας παράλληλα τις πολιτικές της για την καλύτερη στήριξη της διαδικασίας μετασχηματισμού στην περιοχή. Και πρέπει να 10

13 εκπληρώνει τις δεσμεύσεις της, όπως τα Δυτικά Βαλκάνια εκπληρώνουν τις δικές τους: κάτι τέτοιο είναι προς το στρατηγικό συμφέρον της ίδιας της Ευρώπης. Η κατωτέρω ενότητα, μαζί με το σχέδιο δράσης που παρατίθεται στο παράρτημα, ορίζει σειρά εμβληματικών πρωτοβουλιών που συνιστούν σημαντική βελτίωση της συνεργασίας της ΕΕ με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, προς το αμοιβαίο συμφέρον. Οι πρωτοβουλίες αυτές θα απαιτήσουν συγκεκριμένη στήριξη από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, καθώς και από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η πολιτική της ΕΕ για τη διεύρυνση, η διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης, καθώς και τα εργαλεία και τα μέσα που αυτές παρέχουν, παραμένουν το θεμέλιο της ενωσιακής στήριξης προς τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Η Επιτροπή θα προσπαθήσει να εντείνει το συντονισμό όλων των σχετικών δραστηριοτήτων, και με άλλους εμπλεκόμενους φορείς, συμπεριλαμβανομένων διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, καθώς και να προωθήσει περαιτέρω την οικειοποίηση στην περιοχή, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη προόδου στην περιοχή. Η ΕΕ θα πρέπει να ενισχύσει την πολιτική της συνεργασία με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, με ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς κοινού ενδιαφέροντος όπως η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις, συμπεριλαμβανομένης της ασφάλειας και της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και στους τομείς της οικονομίας και της ενιαίας αγοράς, της ενέργειας, των μεταφορών και της ψηφιακής πολιτικής, της κοινωνικής πολιτικής, της εκπαίδευσης, της έρευνας και καινοτομίας, των εξωτερικών υποθέσεων και της άμυνας. Η συνεργασία σε αυτούς τους τομείς θα υποστηριχθεί με την ενισχυμένη συμμετοχή των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων σε άτυπα Συμβούλια καθώς και σε τακτικές επαφές σε υπουργικό επίπεδο. Η Επιτροπή, από πλευράς της, θα συμπεριλαμβάνει, κατά περίπτωση, εκπροσώπους των Δυτικών Βαλκανίων σε τεχνικές επιτροπές και ομάδες εργασίας της Επιτροπής. Μετά τη διάσκεψη κορυφής των Δυτικών Βαλκανίων στη Σόφια, τον Μάιο του 2018, οι ηγέτες της ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσουν τη συνεργασία με τους ομολόγους τους στα Δυτικά Βαλκάνια, μεταξύ άλλων και σε επίπεδο συνόδων κορυφής. Οι σχετικές εσωτερικές πολιτικές και τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ θα πρέπει να επεκταθούν περαιτέρω στα Δυτικά Βαλκάνια, θα πρέπει δε να δοθεί στήριξη ώστε οι χώρες να αξιοποιήσουν καλύτερα την υφιστάμενη συμμετοχή στα εν λόγω προγράμματα και δίκτυα της ΕΕ. Η Επιτροπή θα ενισχύσει την τεχνική βοήθεια προς τα Δυτικά Βαλκάνια ώστε να μπορέσουν να ευθυγραμμιστούν με τη νομοθεσία της ΕΕ και να εξασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή της στην πράξη. Οι ανταλλαγές με τις δημόσιες διοικήσεις της περιοχής θα ενισχυθούν και θα διευκολυνθούν ακόμη περισσότερο τα διαπροσωπικά σχήματα, όπως οι τοπικές εταιρικές σχέσεις μεταξύ δήμων σε ολόκληρη την περιοχή με δήμους στις χώρες της ΕΕ. Το κοινό μας συμφέρον για την ενίσχυση της ασφάλειάς μας, απαιτεί τη διεύρυνση και εμβάθυνση των διαρθρωμένων διαλόγων Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας/Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, με ενισχυμένη συμβολή στις αποστολές και επιχειρήσεις της ΕΕ παγκοσμίως με μεμονωμένους εταίρους και με τον ενδεικνυόμενο τρόπο, αλλά και την εντατικότερη συμμετοχή σε δράσεις που σχετίζονται με υβριδικές απειλές, συλλογή στοιχείων, ζητήματα διαστήματος και άμυνας, καθώς και τη μεταρρύθμιση του τομέα της ασφάλειας. Σε αυτό το πλαίσιο, οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων πρέπει επίσης να επιταχύνουν την ευθυγράμμισή τους με όλες τις θέσεις 11

14 εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των περιοριστικών μέτρων. Η ένταξη στην ΕΕ είναι μια ευκαιρία, η οποία απαιτεί να συμμερίζεται κανείς τις αρχές, τις αξίες και τους στόχους που η Ένωση επιδιώκει να προωθήσει στις γειτονικές της χώρες και πέρα από αυτές. Εδώ συμπεριλαμβάνεται και η πλήρης ευθυγράμμιση με την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας. 1. Ενισχυμένη στήριξη του κράτους δικαίου Πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για την καθοδήγηση των μεταρρυθμίσεων που άπτονται του κράτους δικαίου στην περιοχή, προς υποστήριξη των φιλόδοξων μέτρων που πρέπει να ληφθούν από τις ίδιες τις χώρες. Τα εργαλεία που έχουν αναπτυχθεί κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων με το Μαυροβούνιο και τη Σερβία στο πλαίσιο των κεφαλαίων για το κράτος δικαίου θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων ως κίνητρο για την έγκαιρη έγκριση βασικών μεταρρυθμίσεων. Αυτό θα περιλαμβάνει ανάλυση της νομοθεσίας και της πρακτικής στον τομέα αυτόν, με απώτερο στόχο την κατάρτιση λεπτομερών σχεδίων δράσης, με ιεράρχηση των βασικών ζητημάτων, και στενή παρακολούθηση της εφαρμογής και της επίτευξης συγκεκριμένων αποτελεσμάτων. Υπάρχει σημαντικό όφελος από τη μεγαλύτερη συμβολή των κρατών μελών και των εμπειρογνωμόνων στην υποστήριξη και την άσκηση πίεσης για την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Θα πρέπει να πραγματοποιηθούν αναλυτικότερες αξιολογήσεις για το κράτος δικαίου, ενώ οι συμβουλευτικές αποστολές θα πρέπει να επεκταθούν στο σύνολο των Δυτικών Βαλκανίων, με βάση την εμπειρία από τις προηγούμενες συμβουλευτικές αποστολές. Η παρακολούθηση της εφαρμογής και της επιβολής θα πρέπει να ενισχυθεί, ιδίως μέσω συστηματικότερων αξιολογήσεων από ομοτίμους, σε περιπτωσιολογική βάση που διοργανώνει η Επιτροπή με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων των κρατών μελών. Θα πρέπει να καθιερωθεί η παρακολούθηση δικών στον τομέα της σοβαρής διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Θα πρέπει να καταρτιστούν δείκτες εφαρμογής της μεταρρύθμισης. Η πρόοδος της δικαστικής μεταρρύθμισης πρέπει να μετράται βάσει της αποτελεσματικής απονομής δικαιοσύνης που το σύστημα είναι σε θέση να παρέχει στους πολίτες και στις επιχειρήσεις. Τα πλαίσια διαπραγμάτευσης για το Μαυροβούνιο και τη Σερβία αποδίδουν ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη να εξεταστούν κατά τα πρώτα στάδια των διαπραγματεύσεων οι μεταρρυθμίσεις στον τομέα του κράτους δικαίου. Η Επιτροπή συνιστά μεγαλύτερη χρήση της μόχλευσης που προβλέπεται στα διαπραγματευτικά πλαίσια. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να απαιτείται ουσιαστική βελτίωση όσον αφορά το κράτος δικαίου και, ιδίως, απτά αποτελέσματα όσον αφορά τη δικαστική μεταρρύθμιση και την καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, πριν κλείσουν προσωρινά οι τεχνικές συνομιλίες σχετικά με άλλα κεφάλαια των διαπραγματεύσεων προσχώρησης. Η Επιτροπή θα συγκεντρώσει αυτές τις δράσεις σε μία εμβληματική πρωτοβουλία για την ενίσχυση του κράτους δικαίου στα Δυτικά Βαλκάνια. 2. Ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και της μετανάστευσης Η βελτίωση της στρατηγικής και επιχειρησιακής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων σε θέματα ασφάλειας, μεταξύ άλλων μέσω των σχετικών οργανισμών, είναι καίριας σημασίας για την αποτελεσματική και αποδοτική αντιμετώπιση των υφιστάμενων απειλών κατά της ασφάλειας και των τρομοκρατικών 12

15 απειλών που επηρεάζουν την Ένωση και την περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων. Θα πρέπει επίσης να ενισχυθεί η συνεργασία στον τομέα της επιβολής του νόμου και της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ των εταίρων των Δυτικών Βαλκανίων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Καταβάλλονται ήδη πολλές προσπάθειες σε επίπεδο ΕΕ για την ανάπτυξη ικανοτήτων στα Δυτικά Βαλκάνια και τη διευκόλυνση της αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας με σκοπό την αντιμετώπιση των απειλών που προέρχονται από το οργανωμένο έγκλημα και την τρομοκρατία, περιλαμβανομένης της ριζοσπαστικοποίησης που οδηγεί στον βίαιο εξτρεμισμό, του προβλήματος των αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών και της παράνομης διακίνησης πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών υλών. Η δέσμευση αυτή θα πρέπει να ενισχυθεί περαιτέρω, με βάση επιτυχείς πρωτοβουλίες στον τομέα της ασφάλειας και της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, και να υποστηριχθεί με τον εν εξελίξει διάλογο σχετικά με την πολιτική ασφάλειας μεταξύ της Ένωσης και των Δυτικών Βαλκανίων. Οι εταίροι των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει - ανάλογα με την περίπτωση - να συμμετέχουν πιο ενεργά στις σχετικές συζητήσεις περί πολιτικής ασφαλείας που διεξάγονται στην ΕΕ. Οι οργανισμοί της ΕΕ 4, με την υποστήριξη της Ιντερπόλ, θα κληθούν επιπλέον να διαδραματίσουν πρωταρχικό ρόλο στη βελτίωση της στρατηγικής και επιχειρησιακής αστυνομικής και δικαστικής συνεργασίας, μεταξύ άλλων με την τοποθέτηση στην περιοχή αξιωματικών συνδέσμων της Ευρωπόλ και με την περαιτέρω προώθηση των κοινών ομάδων έρευνας. Οι συμφωνίες συνεργασίας με την Eurojust θα πρέπει να οριστικοποιηθούν το συντομότερο μόλις θεσπιστούν τα αναγκαία πρότυπα προστασίας των δεδομένων. Η ενισχυμένη συνεργασία για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της ριζοσπαστικοποίησης θα πρέπει να περιλαμβάνει την ενίσχυση των στρατηγικών, νομοθετικών και θεσμικών ικανοτήτων στις χώρες εταίρους, με βάση ειδικούς διαλόγους και κοινά σχέδια δράσης κατά της τρομοκρατίας, και τη συνέχιση της αποστολής εμπειρογνώμων σε θέματα αντιτρομοκρατικής δράσης στα Δυτικά Βαλκάνια. Θα πρέπει να ενδυναμωθεί η συνεργασία στο πλέγμα εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας με τη βοήθεια των οργανισμών της ΕΕ και της Ιντερπόλ, περιλαμβανομένης της ανταλλαγής πληροφοριών για τους αλλοδαπούς τρομοκράτες μαχητές, και να επεκταθεί στα Δυτικά Βαλκάνια η στήριξη του δικτύου για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τη ριζοσπαστικοποίηση. Η συνοχή και η συνέργεια μεταξύ των δράσεων θα πρέπει να εξασφαλιστεί μέσω της πρωτοβουλίας κατά της τρομοκρατίας στα Δυτικά Βαλκάνια. Η επιχειρησιακή συνεργασία για την καταπολέμηση διαφόρων μορφών οργανωμένου εγκλήματος στο πλαίσιο του κύκλου πολιτικής θα πρέπει να επεκτείνεται ολοένα και περισσότερο για να συμπεριλάβει τα Δυτικά Βαλκάνια. Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην παροχή αυξημένης στήριξης για τη δημιουργία ικανοτήτων στον τομέα της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο και της καταπολέμησης του εγκλήματος στον κυβερνοχώρο. Θα ενισχυθεί η συνεργασία με συναφείς ευρωπαϊκούς οργανισμούς, όπως η Ευρωπόλ και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια Δικτύων και Πληροφοριών. 4 Ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (Ευρωπόλ), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (EBCGA), η Μονάδα Δικαστικής Συνεργασίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Eurojust), ο Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κατάρτιση στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (ΕΑΑ). 13

16 Παράλληλα, είναι σημαντικό να ενταθεί η στρατηγική και επιχειρησιακή συνεργασία με τα Δυτικά Βαλκάνια σε θέματα μετανάστευσης και διαχείρισης των συνόρων. Τα θέματα αυτά περιλαμβάνουν τη διασφάλιση της πρόσβασης στη διεθνή προστασία, την ανταλλαγή σημαντικών πληροφοριών (όπως οι αναλύσεις κινδύνου), την ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων, τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής πολιτικών για την επανεισδοχή και την επιστροφή, καθώς και την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης και της λαθραίας διακίνησης μεταναστών. Απαιτείται επίσης ενίσχυση της διεθνούς και περιφερειακής συνεργασίας (μεταξύ άλλων με τους οργανισμούς της ΕΕ 5 και τους αντίστοιχους αξιωματικούς συνδέσμους στην περιοχή) και περαιτέρω εδραίωση των ικανοτήτων διαχείρισης των συνόρων και της μετανάστευσης. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει να συνεχιστεί η διαδικασία σύναψης των συμφωνιών περί καθεστώτος της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής με τους εταίρους των Δυτικών Βαλκανίων, οι οποίες θα προβλέπουν σαφές νομικό πλαίσιο και διασφαλίσεις για στενότερη επιχειρησιακή συνεργασία. Θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης και υλοποίησης κοινών επιχειρησιακών δραστηριοτήτων των αρμόδιων εθνικών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής. Εξίσου σημαντική θα είναι η εμβάθυνση της περιφερειακής συνεργασίας και η ενίσχυση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ της Ένωσης και των Δυτικών Βαλκανίων σε αυτόν τον τομέα. Προκειμένου να δώσει συνέχεια στις διάφορες δράσεις που θα προωθήσουν οι οργανισμοί της ΕΕ σχετικά με τα Δυτικά Βαλκάνια, η Επιτροπή έχει στόχο να δημιουργήσει και να συντονίζει ειδική διοργανική επιχειρησιακή ομάδα της ΕΕ, σύμφωνα με τις αντίστοιχες εντολές τους. Η Επιτροπή θα συγκεντρώσει αυτές τις δράσεις σε μια εμβληματική πρωτοβουλία για την ενίσχυση της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας και της μετανάστευσης στα Δυτικά Βαλκάνια. 3. Στήριξη της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης Η επένδυση στα Δυτικά Βαλκάνια συνιστά επένδυση στην Ευρώπη. Οι επενδύσεις θα αυξηθούν μόνο εάν ενισχυθεί η οικονομική διακυβέρνηση και εφαρμοστούν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Τα παρακάτω μέτρα έχουν σκοπό την υποστήριξη αυτού του στόχου καθώς και την ενίσχυση της οικονομικής μεγέθυνσης και της δημιουργίας θέσεων εργασίας ιδίως για τους νέους της περιοχής. Το πλαίσιο επενδύσεων για τα Δυτικά Βαλκάνια, που χρηματοδοτείται από τον μηχανισμό προενταξιακής βοήθειας, θα βρίσκεται όλο και περισσότερο στον πυρήνα της προώθησης των επενδύσεων στην περιοχή. Για τον σκοπό αυτό, θα επεκταθεί για να προσελκύσει περαιτέρω και να συντονίσει τις επενδύσεις των διμερών χορηγών βοήθειας και των διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Προβλέπεται αυξημένη χρηματοδότηση στον τομέα των μεταφορών, της ενέργειας, τον κοινωνικό τομέα, τον τομέα του περιβάλλοντος, καθώς και για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα και της ψηφιακής οικονομίας. Για να συνδέσει την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη της περιοχής με τις επενδυτικές προτεραιότητες της Ένωσης, η Επιτροπή σκοπεύει να αυξήσει σημαντικά την παροχή εγγυήσεων, βάσει του πλαισίου επενδύσεων για τα Δυτικά 5 Το έργο των προαναφερθέντων οργανισμών, όπως και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Υποστήριξης για το Άσυλο, είναι σημαντικό. 14

17 Βαλκάνια, για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων στην περιοχή, σε πλήρη συμπληρωματικότητα με τις υφιστάμενες πρωτοβουλίες. Ενόψει του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, θα πρέπει να προβλέπεται κατάλληλη κάλυψη για τα Δυτικά Βαλκάνια σε πιθανές μελλοντικές συμφωνίες εξωτερικού δανεισμού. Ο Περιφερειακός Οικονομικός Χώρος αποτελεί σημαντικό βήμα για την προώθηση της οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων και τη βελτίωση της ελκυστικότητας της περιφερειακής αγοράς. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να στηρίζει την ανάπτυξη της ενδοπεριφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης, μεταξύ άλλων κινητοποιώντας την εμπειρογνωσία της για τη στήριξη της υλοποίησης του σχεδίου δράσης του Περιφερειακού Οικονομικού Χώρου, ιδίως σε τομείς που καλύπτονται από το κεκτημένο της ΕΕ. Αν και το ύψος των συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων υπερέβη τα 43 δισ. EUR το 2016, υπάρχει σημαντικό περαιτέρω δυναμικό ανάπτυξης. Για την αξιοποίηση αυτού του δυναμικού η Επιτροπή θα διευκολύνει περαιτέρω το εμπόριο μεταξύ της ΕΕ και των Δυτικών Βαλκανίων. Η εν λόγω διευκόλυνση θα περιλαμβάνει την ανάπτυξη προγραμμάτων αμοιβαίας αναγνώρισης στη βάση της Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών Κεντρικής Ευρώπης και του Περιφερειακού Οικονομικού Χώρου (π.χ. εξουσιοδοτημένοι οικονομικοί φορείς). Η προσχώρηση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου αποτελεί προαπαιτούμενο για την ένταξη στην ΕΕ και μπορεί να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη και να προωθήσει σημαντικές επενδύσεις για την περιοχή. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να στηρίζει τη διαδικασία προσχώρησης της Βοσνίας- Ερζεγοβίνης και της Σερβίας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Η ανάπτυξη ενός ισχυρού ιδιωτικού τομέα καθοδηγούμενου από επιχειρηματίες τόσο της περιοχής και όσο και της ΕΕ θα αξιοποιήσει καλύτερα το δυναμικό των νέων της περιοχής και θα προωθήσει την αμοιβαία επωφελή οικονομική ολοκλήρωση. Θα συνεχίσουν να ενθαρρύνονται οι δεσμοί μεταξύ της επιχειρηματικής κοινότητας της Διασποράς και των επιχειρηματιών στην ΕΕ και στα Δυτικά Βαλκάνια, μεταξύ άλλων και μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος για την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Χρειάζονται μέτρα για να αυξηθεί η πρόσβαση στη χρηματοδότηση και να αξιοποιηθεί το αναπτυξιακό δυναμικό των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Για την τόνωση της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, η Επιτροπή θα δρομολογήσει ένα καθεστώς για τη στήριξη της μεταφοράς τεχνολογίας και των νεοσύστατων επιχειρήσεων σε ολόκληρη την περιοχή και θα υποστηρίξει τις προσπάθειες προς την έξυπνη εξειδίκευση, καθώς και την κυκλική οικονομία. Ήδη, τα προγράμματα-πλαίσιο της Επιτροπής απευθύνονται και στα Δυτικά Βαλκάνια. Για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότερη συμμετοχή τους, θα πρέπει να προβλεφθεί μεγαλύτερη ενσωμάτωση στα υφιστάμενα δίκτυα γνώσεων της ΕΕ, καθώς και η ανάπτυξη ικανοτήτων έρευνας και καινοτομίας. Η συνεργασία μπορεί να αναπτυχθεί περαιτέρω στο πλαίσιο άλλων πρωτοβουλιών, συμπεριλαμβανομένων των μακροπεριφερειακών στρατηγικών της ΕΕ. Η Επιτροπή θα καταβάλει προσπάθειες για τη στήριξη του επαγγελματισμού και της ανεξαρτησίας των υπαλλήλων που είναι αρμόδιοι για τις δημόσιες συμβάσεις, καθώς και για την ενίσχυση των μηχανισμών εποπτείας με στόχο την παρακολούθηση όλου του κύκλου των διαγωνισμών. Για να αποδώσουν οι προσπάθειες αυτές χρειάζεται σταθερή πολιτική δέσμευση για την αντιμετώπιση της διαφθοράς. Η ετήσια διαδικασία του προγράμματος οικονομικών μεταρρυθμίσεων με όλες τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και με την καθοδήγηση της Επιτροπής αποτελεί ζωτικής σημασίας εργαλείο για τη στήριξη του εκσυγχρονισμού των οικονομιών τους και την 15