Σχέδιο θέσεων ΜΕΕ για την συνεδρία του Συνεδρίου Ενέργειας ΤΕΕ: Ενέργεια - Περιβάλλον

Transcript

1 Σχέδιο θέσεων ΜΕΕ για την συνεδρία του Συνεδρίου Ενέργειας ΤΕΕ: Ενέργεια - Περιβάλλον Τα νέα περιβαλλοντικά δεδομένα στην παραγωγή ενέργειας Εντός της επόμενης δεκαετίας ο ενεργειακός τομέας αναμένεται να αποτελέσει την ατμομηχανή για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας. Η χώρα μας έχει δεσμευτεί στην ευρωπαϊκή ενεργειακή πολιτική του μέχρι το έτος μέχρι το έτος 2020, δηλαδή στην πολιτική: της εξοικονόμησης ενέργειας κατά 20% έναντι του έτους βάσης (2005), της μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου κατά 20% έναντι του έτους 1990 και στην συμμετοχή των ΑΠΕ κατά 20% στο ενεργειακό ισοζύγιο. Ειδικότερα σε ότι αφορά την πολιτική της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου η χώρα μας έχει δεσμευτεί σε μείωση κατά 20% των εκπομπών μέσα από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων έως το 2020 σε σχέση με το έτος Πέραν όμως των ενεργειακών επενδύσεων οι οποίες επιβάλλονται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, η νέα περιβαλλοντική νομοθεσία για την ολοκληρωμένη πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης (Οδηγία 96/61/ΕΚ ή οδηγία IPPC) σε συνδυασμό με την Οδηγία για τις μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης (Οδηγία 2001/80/ΕΚ ) έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα σε όλη την βαριά βιομηχανία της Ευρώπης και ιδιαίτερα στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής. Βάσει των οδηγιών αυτών οι ηλεκτροπαραγωγικοί σταθμοί υποχρεώνονται να εφαρμόζουν Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ) αφ ενός μεν για να περιορίσουν τις εκπομπές τους (π.χ. σε σωματίδια, SO2 ή NOx) και αφ εταίρου για να αυξήσουν τον βαθμό απόδοσης της ηλεκτροπαραγωγής εντός των πλαισίων που επιτρέπουν οι βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (ΒΔΤ). Οι απαιτήσεις αυτές της οδηγίας IPPC είναι ισχύουν πλέον από το έτος 2008 και για τις υφιστάμενες μονάδες. Οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής οι οποίες δεν συμμορφώνονται πλέον με τις ανωτέρω απαιτήσεις, αναμένεται να οδηγηθούν σταδιακά προς περιορισμένη λειτουργία όπως προβλέπεται από την οδηγία 2001/80/ΕΚ από το 2008 και μετά. Επομένως η παράταση της διάρκειας ζωής των λιγνιτικών μονάδων θα είναι συνάρτηση των τεχνικών επεμβάσεων για την βελτίωση τόσο της ενεργειακής όσο και της περιβαλλοντικής τους απόδοσης ώστε να συμμορφώνονται πλέον με την νέα αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία. Πέραν των απαιτήσεων των οδηγιών 96/61 και 2001/80, ισχύουν πλέον και τα νέα όρια της νομοθεσίας για την ποιότητα της ατμόσφαιρας. Το έτος 2002 εκδόθηκε η Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) 34/2002 «Οριακές και κατευθυντήριες τιμές ποιότητας της ατμόσφαιρας σε διοξείδιο του θείου, διοξείδιο του αζώτου και οξειδίων του αζώτου, σωματιδίων και μολύβδου». Η πράξη αυτή ενσωματώνει στο ελληνικό δίκαιο την Ευρωπαϊκή Οδηγία 1999/30/ΕΚ για τα ανώτατα όρια ατμοσφαιρικών ρύπων : σωματίδια (PM10, PM2.5), οξείδια ΝΟx, SO2, και μόλυβδος. Π.χ. σύμφωνα με στοιχεία για τις υπερβάσεις των ορίων συγκεντρώσεων αιωρούμενων σωματιδίων στην ατμόσφαιρα της ευρύτερης περιοχής της Πτολεμαΐδας, διαπιστώνεται ότι «τα επίπεδα ορισμένων ρύπων στην ευρύτερη περιοχή της λεκάνης της Εορδαίας (όπου βρίσκεται το Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας) είναι εξαιρετικά υψηλά. Όμως οι 1

2 απαιτήσεις προσαρμογής στα δεδομένα της νέας νομοθεσίας επιτείνονται και από το γεγονός της σταδιακής υποβάθμισης της ποιότητας του λιγνίτη λόγω της εντατικής εκμετάλλευσης των λιγνιτικών αποθεμάτων για την κάλυψη των αναγκών ηλεκτροπαραγωγής της χώρας. Η χρήση πτωχού λιγνίτη με θερμογόνο δύναμη 1100 kcal/kg επιτείνει το πρόβλημα εκπομπής σωματιδιακών ρύπων με αποτέλεσμα να επιβαρύνεται συχνά η ποιότητα της ατμόσφαιρας στο λεκανοπέδιο της Πτολεμαΐδας. Σχήμα 1 : Εξέλιξη της μέσης ΚΘΔ του λιγνίτη στην χώρα μας ( 1 ) Κατωτέρα θερμογόνος δύναμη (Kcal/kg) Η νέα ενεργειακή πολιτική και οι αναμενόμενες επενδύσεις Λόγω της ήδη διακηρυγμένης πολιτικής αλλά και λόγω των νέων απαιτήσεων της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, μέχρι το έτος 2020 αναμένονται επενδύσεις της τάξεως των χιλιάδων MW και των δεκάδων δις. ευρώ στους ακόλουθους τομείς : α Αντικατάσταση λιγνιτικών μονάδων με σύγχρονες μονάδες β Κατασκευή μονάδων συνδυασμένου κύκλου με καύσιμο το φυσικό αέριο γ Κατασκευή έργων αιολικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής δ Κατασκευή αντλησιοταμιευτικών υδροηλεκτρικών σταθμών ε Κατασκευή φωτοβολταϊκών σταθμών Στ Κατασκευή 5000 γραμμών υψηλής τάσης για την διασύνδεση του δικτύου Πέραν των ανωτέρω, σημαντικές επενδύσεις αναμένεται να γίνουν σε επίπεδο τελικού χρήστη ενέργειας με σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας. O εθνικός στόχος του 20% για τις ΑΠΕ το έτος 2020 δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί χωρίς παράλληλη επίτευξη του στόχου 20% για εξοικονόμηση ενέργειας.. Ο στόχος αυτός είναι δυνατόν να επιτευχθεί μόνο μαζί με μία ισχυρή πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας η οποία θα πρέπει να έχει στόχο μείωση της ειδικής κατανάλωσης ενέργειας κατά 25% έως το έτος Με ένα τέτοιο στόχο εξοικονόμησης θα υπερκαλυφθεί η ανωτέρω αναφερόμενη αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας έτσι ώστε οι ΑΠΕ να έχουν να αντιμετωπίσουν το 2020 μία μικρότερη συνολική κατανάλωση (περίπου στο ύψος του 2005). 1 Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Climate Change, Emissions Inventory, National Inventory for Greenhouse and other for the Years , April

3 Οι επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας θα γίνουν σε όλους τους τομείς της κατανάλωσης : κτιριακός τομέας, βιομηχανία και μεταφορές. Π.χ. με την εγκατάσταση τ.μ. θερμικών ηλιακών συλλεκτών έως το 2020, δηλαδή όσων έχουν ήδη εγκατασταθεί μέχρι σήμερα στην χώρα μας, τότε αυτοί θα παράγουν 1,2 δις. kwh θερμότητας ετησίως για θέρμανση και ζεστό νερό, ήτοι 103,5 kτιπ (χιλιάδες τόνοι ισοδυνάμου πετρελαίου ) ήτοι 0,5% της κατανάλωσης ενέργειας Εάν εγκατασταθούν καυστήρες βιομάζας ισχύος 50 kw έκαστος και συνολικής θερμικής ισχύος 5000 MW οι οποίοι θα λειτουργούν επί 2500 ώρες ετησίως, αυτοί θα παράγουν θερμότητα ίση με 12,5 δις kwh ετησίως ήτοι 5% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας έτους Συγκεντρωτικά οι επενδύσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον κτιριακό τομέα αναμένεται να ανέλθουν στα 4 έως 7 δις. ευρώ και θα καλύπτουν τόσο επεμβάσεις επί των εγκαταστάσεων θέρμανσης, ψύξης και κλιματισμού όσο και για την θερμομόνωση και ηλιοπροστασία του κτιριακού κελύφους. Για την υλοποίηση των επενδύσεων αυτών θα απαιτηθεί η δημιουργία περί των νέων θέσεων εργασίας για εξειδικευμένο και κατηρτισμένο τεχνικό προσωπικό αναμένεται να ανέλθουν. Οι νέες ενεργειακές επενδύσεις και η προστασία του περιβάλλοντος Το δίκαιο του περιβάλλοντος Η κατασκευή ενεργειακών έργων ηλεκτροπαραγωγικής ισχύος έως MW αποτελεί ένα κολοσσιαίο εγχείρημα για την χώρα μας το οποίο θα πρέπει να αντιμετωπίσει πλείστες περιβαλλοντικές προκλήσεις. Π.χ. η κατασκευή αιολικών πάρκων εντός δασικών περιοχών στις κορυφογραμμές των βουνών δεν είναι μία συνήθης επιχείρηση, την στιγμή μάλιστα όπου τα δάση, τα βουνά και τα ευπαθή οικολογικά συστήματα προστατεύονται από το άρθρο 24 του συντάγματος. Σήμερα η κατασκευή ενός αιολικού σταθμού συνοδεύεται συχνά από την διάνοιξη οδών εντός δασικών εκτάσεων, την τοποθέτηση γραμμών μεταφοράς και αντίστοιχων υποσταθμών και την σκυροδέτηση θεμελίων και βάσεων στηρίξεως καθώς και λοιπών οικοδομικών κατασκευών. Όλα αυτά τα έργα δύναται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις επί των τοπικών φυσικών οικοσυστημάτων και για τον λόγο αυτό πρέπει να γίνονται κατόπιν ενδελεχών επιστημονικών μελετών για την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων και την διαμόρφωση αυστηρών προδιαγραφών κατασκευής και λειτουργίας. Πέραν της προφανούς αυταξίας των δασικών εκτάσεων και της έννομης συνταγματικής τους προστασίας, η χωροθέτηση πλέον οιουδήποτε βιομηχανικού έργου δεν δύναται να γίνει χωρίς την ύπαρξη εγκεκριμένου χωροταξικού, ρυθμιστικού ή πολεοδομικού σχεδίου το οποίο καλύπτει όλες τις δυνατές χρήσεις γης, όπως προβλέπεται από τον Ν 3010/2002. Με τον Ν.3010/2002 καταργήθηκε η διαδικασία προέγκρισης χωροθέτησης των έργων και θεσπίστηκε η μελέτη της ΠΠΕΑ (Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση). Ο νόμος προβλέπει ότι για την έγκριση της ΠΠΕΑ απαιτείται πρωτίστως να ληφθούν υπ όψιν «Οι γενικές και ειδικές κατευθύνσεις της χωροταξικής πολιτικής, που προκύπτουν από εγκεκριμένα χωροταξικά, ρυθμιστικά και πολεοδομικά σχέδια ή άλλα σχέδια χρήσεων γης». 2 Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια: Δημιουργία νέων οικονομικά βιώσιμων θέσεων εργασίας, Απόστολος Ευθυμιάδης, αυτό το συνέδριο 3

4 Η αλληλεξάρτηση της προστασίας του περιβάλλοντος και του χωροταξικού σχεδιασμού υπογραμμίζεται εμφατικά και σε σχετική νομολογία του ΣτΕ, σύμφωνα με την οποία «.δεν νοείται προστασία του περιβάλλοντος χωρίς χωροταξικό σχεδιασμό» (αποφάσεις 2425/2000, 1434/1998 και Πρακτικό Επεξεργασίας 210/2002 του ΣτΕ) 3. Ετσι σήμερα πλείονες αποφάσεις της Διοίκησης για την χορήγηση περιβαλλοντικών όρων σε μεγάλα έργα ΑΠΕ καταρρίπτονται στο ΣτΕ. Έτσι διαμορφώνεται ως επιτακτική η ανάγκη η άμεση προώθηση του χωροταξικού σχεδιασμού, ο οποίος να χαράζει τις στρατηγικές κατευθύνσεις για την ανασυγκρότηση του εθνικού και περιφερειακού χώρου, στις οποίες θα εντάσσονται και οι όποιες δραστηριότητες στον τομέα των ΑΠΕ.. Η προστασία των οικοσυστημάτων Η προώθηση των προδιαγραφόμενων ενεργειακών επενδύσεων δεν σημαίνει κατ ανάγκη την καταστροφή των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, η οποία σύμφωνα με όλες τις καταγραφές, είναι μοναδική στην χώρα μας. Διεθνώς πλέον αναγνωρίζεται ότι είναι δυνατόν σήμερα να υπάρξει μία ισόρροπη των ΑΠΕ με το φυσικό περιβάλλον. Η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών αλλά και της ανάσχεσης των φαινομένων καταστροφής της βιοποικιλότητας μπορεί και πρέπει να συνυπάρξουν και να εναρμονιστούν. Π.χ. ο χωροταξικός σχεδιασμός μπορεί να λάβει σοβαρά υπ όψιν τις προτάσεις της Ορνιθολογικής Εταιρείας και την προστασία των συναφών οικοτόπων της ορνιθοπανίδας. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και αν εξαιρεθεί το 20% της ελληνικής επικράτειας για την προστασία των οικοσυστημάτων, υπάρχουν ακόμα πλείονες χώροι οι οποίοι προσφέρονται για την χωροθέτηση των ΑΠΕ. Επομένως κάθε καθυστέρηση στην διαμόρφωση του χωροταξικού σχεδίου στην ευρύτερη ελληνική επικράτεια, μόνο τελικώς καθυστερήσεις θα επιφέρει στην ανάπτυξη των ΑΠΕ. Προστασία των αρχαιοτήτων Το σύνολο της ελληνικής επικράτειας αποτελεί υπό την ευρύτερη έννοια ένα απέραντο αρχαιολογικό μουσείο. Κάθε ελληνικός τόπος είναι ανάλογα φορτισμένος με ιστορικά γεγονότα τα οποία χάνονται στα βάθη της ιστορίας. Ουδεμία περιοχή της χώρας μας υστερεί σε αρχαιολογικό ενδιαφέρον και ιστορική αξία όπως έχει αποδείξει η αρχαιολογική σκαπάνη καθ άπασα την επικράτεια. Σήμερα η αξιοποίηση των αρχαιολογικών θησαυρών αποτελεί παράλληλα και μία σοβαρή πτυχή της ανάπτυξης του διεποχιακού τουρισμού στην χώρα μας. Επομένως στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού, είναι αναγκαίο να καθοριστούν με τα κριτήρια χωροθέτησης βιομηχανικών εγκαταστάσεων έναντι των ήδη χωροθετημένων αρχαιολογικών χώρων. Οπωσδήποτε τα κριτήρια αυτά θα πρέπει να λαμβάνουν υπ όψιν όχι μόνο τις τυχόν άμεσες επιδράσεις των βιομηχανικών έργων επί των αρχαιοτήτων αλλά και τις έμμεσες επιπτώσεις οι οποίες δύναται να επιφέρουν γενικότερη υποβάθμιση ενός αρχαιολογικού χώρου, σύμφωνα και με τις προβλέψεις του αρχαιολογικού νόμου 2830/2002. Σε κάθε περίπτωση τα κριτήρια χωροθέτησης αυτά θα πρέπει να καταγραφούν με σαφήνεια προκειμένου αυτά να είναι γνωστά εκ των προτέρων σε όλους τους ενδιαφερόμενους. 3 Ευπραξία Μαριά, Heleco '05 Διεθνής έκθεση και συνέδριο για την τεχνολογία περιβάλλοντος (5o : 3-6 Φεβ : Αθήνα Ελλάδα) /Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος, 4

5 Η οικιστική ανάπτυξη και οι αντιπαραθέσεις οικιστών με την βιομηχανία Ως γνωστόν η οικοδομική δραστηριότητα στην χώρα μας αποτελεί ταυτοχρόνως ένα βασικό πυλώνα της οικονομίας. Παράλληλα με την σταδιακή υστέρηση των βιομηχανικών και των γεωργικών δραστηριοτήτων, η οικιστική δραστηριότητα έλαβε τα τελευταία χρόνια μεγάλη ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό η χώρα μας αντιμετώπισε την αυθαίρετη δόμηση και την αυθαίρετη επέκταση των οικισμών και των σχεδίων πόλεων προς πάσα κατεύθυνση ως «αναγκαίο κακό» για την δημιουργία οικονομικής δραστηριότητας. Το γεγονός αυτό αποτελεί συχνά σήμερα την γενεσιουργό αιτία για την πρόκληση αντιπαραθέσεων μεταξύ της βιομηχανίας και των τοπικών κοινοτήτων. Η δημιουργία μίας νέας βιομηχανικής εγκατάστασης εκλαμβάνεται συχνά από τις τοπικές κοινότητες ως βασική αιτία υποβάθμισης της οικοπεδικής αξίας και της μελλοντικής προοπτικής οικιστικής ανάπτυξης μίας περιοχής. Από τον κανόνα αυτόν δεν ξεφεύγουν ούτε οι επενδύσεις σε ΑΠΕ οι οποίες, σύμφωνα με την διεθνή εμπειρία, αποτελούν συχνά πόλο έλξης τουρισμού. Επομένως στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού είναι σήμερα αναγκαίο να καθοριστούν με σχετική ακρίβεια οι σχετικές χρήσεις γης και η το πλαίσιο της περαιτέρω οικιστικής ανάπτυξης στην χώρα μας. Σημειώνεται ότι η κατ προτεραιότητα χωροθέτηση των ΑΠΕ σε κάθε μη οικοδομήσιμο αγρόκτημα, θα προκαλέσει μείζον θέμα ως προς την διάνοιξη οδών προσπέλασης. Οι ούτως διανοιγόμενοι οδοί θα καταστήσουν οικοδομήσιμα εκατομμύρια αγροκτήματα για εκτός σχεδίου δόμηση λόγω πρόσβασης σε «δημόσια οδό». Εάν θα επιτρέψουμε να γίνει αυτό είναι σαν να δυναμιτίζουμε κάθε είδους χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στην χώρα μας. Συμπεράσματα Η κατασκευή και η λειτουργία των νέων ενεργειακών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής μπορεί σήμερα να γίνει με μεγάλο σεβασμό προς το περιβάλλον και την τήρηση όλης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της χώρας μας. Σήμερα οι Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ) είναι υποχρεωτικές δια νόμου και δύνανται να περιορίσουν όλες τις περιβαλλοντικές οχλήσεις εντός των πολύ αυστηρών πλαισίων τα οποία θέτει η νέα νομοθεσία. Ομως το πρόβλημα του χωροταξικού σχεδιασμού αποτελεί το κύριο ζήτημα το οποίο πρέπει πρωτίστως να αντιμετωπιστεί, προκειμένου να επιτραπεί στην χώρα μας να προχωρήσει στο φιλόδοξο ενεργειακό της πρόγραμμα. Με τον χωροταξικό σχεδιασμό είναι σήμερα δυνατόν να αντιμετωπιστούν τόσο τα προβλήματα της προστασίας της φύσης και των αρχαιολογικών χώρων, ενώ παράλληλα δύναται να δημιουργηθούν μεγάλες δυνατότητες για νόμιμη οικιστική ανάπτυξη μέσα σε ένα δομημένο περιβάλλον το οποίο να είναι άρτια σχεδιασμένο. Σύμφωνα με το άρθρο 24 του συντάγματος «η χωροταξική αναδιάρθρωση της Χώρας, η διαμόρφωση, η ανάπτυξη, η πολεοδόμηση και η επέκταση των πόλεων και των οικιστικά γενικά περιοχών υπάγεται στην ρυθμιστική ικανότητα και τον έλεγχο του Κράτους, με σκοπό να εξυπηρετείται η λειτουργικότητα και η ανάπτυξη των οικισμών και να εξασφαλίζονται οι καλύτεροι δυνατοί όροι διαβίωσης» Σήμερα το κράτος καλείται να επιτελέσει αυτό το βασικό του καθήκον, το οποίο αποτελεί την κύρια προϋπόθεση για οιαδήποτε περαιτέρω ανάπτυξη της χώρας μας. Κάθε καθυστέρηση προς αυτήν την κατεύθυνση θα είναι ανεπίτρεπτη. Το Τεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδα διαθέτει όλο το απαραίτητο τεχνικό και επιστημονικό δυναμικό ώστε να σταθεί αρωγός της πολιτείας σε αυτή την στοιχειώδη λειτουργία της. 5

6 6