Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Δ Δημοτικού Τίτλος: «Προβάλλω τον τόπο μου» Συγγραφή: ΜΙΧΑΛΑΚΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ Εφαρμογή: ΚΙΡΓΙΝΑΣ ΣΩΤΗΡΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2014

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 14

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Προβάλλω τον τόπο μου Εφαρμογή σεναρίου Σωτήρης Κίργινας Δημιουργός Κατερίνα Μιχαλάκου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Δ Δημοτικού Σχολική μονάδα 11ο Δ.Σ. Νέας Ιωνίας Χρονολογία Από έως Διδακτική/θεματική ενότητα Γλώσσα Δ Δημοτικού, τεύχος γ, ενότητα 16: «Ταξίδια στην Ελλάδα» Διαθεματικό Ναι Εμπλεκόμενα γνωστικά αντικείμενα Ι. Φιλολογικής ζώνης Νεοελληνική γλώσσα Ιστορία Σελίδα 3 από 14

4 Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 6 διδακτικές ώρες. Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο Πληροφορικής Εκτός σχολείου: μνημεία και αξιοθέατα της περιοχής ΙΙ. Εικονικός χώρος Ιστολόγιο σχολείου Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Προτείνεται οι μαθητές να έχουν ολοκληρώσει τη διδασκαλία της 16ης ενότητας, ώστε να είναι εξοικειωμένοι με τη θεματική που πραγματεύονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει πριν την έναρξη του σεναρίου να έχει κάνει μια εγγραφή στη σελίδα ώστε να είναι έτοιμος να αναρτήσει το τελικό προϊόν με τη λήξη του σεναρίου. Τέλος το σχολείο θα πρέπει να παρέχει κάμερα για τη λήψη βίντεο και φωτογραφική μηχανή. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρόταση διδασκαλίας. Το σενάριο στηρίζεται Κατερίνα Μιχαλάκου, Προβάλλω τον τόπο μου, Νεοελληνική Γλώσσα Δ Δημοτικού, Το σενάριο αντλεί Το σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη. Σελίδα 4 από 14

5 Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Oι μαθητές, μετά την ενασχόλησή τους με την ενότητα 16 του σχολικού βιβλίου Γλώσσα Δ Δημοτικού, έχουν έρθει σε μια πρώτη επαφή με την περιγραφή διαδρομών, καθώς και με τη συγγραφή ταξιδιωτικών καρτών και ημερολογίων. Μέσα από το σενάριο αυτό, καλούνται να βγουν εκτός σχολείου και να δουν με διαφορετικό μάτι τα αξιοθέατα και τα ιστορικά μνημεία του τόπου τους. Έτσι, θα μαζέψουν υλικό, βίντεο, φωτογραφίες και θα αναζητήσουν στο διαδίκτυο περισσότερες πληροφορίες για τον τόπο τους. Έπειτα, θα πλαισιώσουν το υλικό τους με κείμενα (περιγραφικός λόγος) και πληροφορίες που αναφέρονται στην ιστορία και την πολιτιστική ταυτότητα του κάθε αξιοθέατου. Τέλος, κάνουν την ανάρτηση στη σελίδα Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Μέσω του σεναρίου επιτυγχάνεται μια γέφυρα επικοινωνίας της σχολικής ζωής με την κοινωνία και την ιστορία του τόπου. Οι μαθητές ανακαλύπτουν τον περιβάλλοντα χώρο τους και έτσι κινητοποιείται το ενδιαφέρον τους για το παρελθόν και την ιστορία του τόπου τους. Εμπλέκονται σε μαθησιακές δραστηριότητες που έχουν νόημα και καλύπτουν διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες. Η ενασχόληση των μαθητών με τη φωτογράφηση και τη βιντεοσκόπηση ιστορικών μνημείων και αξιοθέατων παρέχει στον εκπαιδευτικό ένα εντυπωσιακό εργαλείο για την κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών για μάθηση. Η ενσωμάτωση προγραμμάτων και δράσεων που άπτονται της ιστορίας του τόπου και της πολιτιστικής κληρονομιάς πιστεύεται ότι αναμορφώνει και ενδυναμώνει τη σχολική πραγματικότητα. Δίνει τη δυνατότητα στο σχολείο να Σελίδα 5 από 14

6 δημιουργήσει μια κουλτούρα που βοηθάει τους μαθητές να δομήσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές/-τριες: μαθαίνουν τα αξιοθέατα του τόπου γνωρίζουν την ιστορία του τόπου αναπτύσσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα μαθαίνουν να σέβονται τον χώρο που ζουν μαθαίνουν να κυκλοφορούν με ασφάλεια στην πόλη γίνονται υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες μαθαίνουν να συνεργάζονται. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές/-τριες: εξασκούνται στη χρήση επιθέτων ασκούνται στη συγγραφή περιγραφικού λόγου μαθαίνουν νέο λεξιλόγιο που σχετίζεται με τις περιγραφές τις οποίες θα παραγάγουν. Γραμματισμοί Οι μαθητές/-τριες: εξασκούνται στην κριτική αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο εξασκούνται στη δημιουργία παρουσιάσεων εξασκούνται στην ανάρτηση υλικού στην ιστοσελίδα του σχολείου εξασκούνται στη δημιουργία αφίσας με το Glogster Σελίδα 6 από 14

7 έρχονται σε επαφή με τη διαδικασία μεταφόρτωσης δεδομένων. Διδακτικές πρακτικές Η πιο σημαντική αξία που απορρέει από το σενάριο είναι η συνειδητοποίηση των μαθητών ως ενεργών πολιτών που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν, να αξιοποιήσουν και να προβάλουν τον τόπο τους και την πολιτιστική τους κληρονομιά. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Η σύλληψη του συγκεκριμένου σεναρίου έχει να κάνει με την ανάγκη συνειδητοποίησης των μαθητών ότι ο φυσικός χώρος στον οποίο ζουν είναι κάτι που θα πρέπει να απασχολεί όλους, και γιατί όχι τους μαθητές μιας συγκεκριμένης σχολικής κοινότητας. Το σχολείο, μέσα από αυτήν την οπτική γωνία, συνδέεται με την κοινωνία και τις ανάγκες της και «αφήνει» τους μαθητές του να δράσουν μέσα της σαν ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες. Ταυτόχρονα ενημερώνεται η ύλη μέσω της διδασκαλίας περιγραφικού κειμένου. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Στην ενότητα 16 «Ταξίδια στην Ελλάδα» του σχολικού βιβλίου Γλώσσα Δ Δημοτικού επιχειρείται η ανάπτυξη αναφορικού λόγου και ειδικότερα η αφήγηση με στοιχεία περιγραφής καθώς και η ανάπτυξη ταξιδιωτικών οδηγών που συνδέονται άμεσα με τους στόχους του παρόντος σεναρίου. Ταυτόχρονα, στο Πρόγραμμα Σπουδών του Δημοτικού σχολείου η διδασκαλία της γλώσσας συνδέεται με τον ελληνικό πολιτισμό, αφού αναφέρεται ότι ο μαθητής «θα πρέπει να βιώσει μέσα από τη γλώσσα τον ελληνικό πολιτισμό και να υιοθετήσει θετική στάση απέναντί του» (ΔΕΠΣΣ 2003). Σελίδα 7 από 14

8 Αξιοποίηση των ΤΠΕ Οι μαθητές μαθαίνουν να αξιοποιούν με κριτικό τρόπο πληροφορίες που βρίσκουν στο διαδίκτυο και να τις ενσωματώσουν σε δικά τους κείμενα, δεξιότητα η οποία είναι εξαιρετικά απαιτητική. Επίσης, εξασκούνται στη δημιουργία παρουσιάσεων, μαθαίνοντας να οργανώνουν καλύτερα τις πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους. Τέλος, με τη φωτογράφιση τοπίων και χώρων, οπτικοποιούν μέρος της πληροφορίας και με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν μεγαλύτερη αμεσότητα και δυνατότητα προσέγγισης της γνώσης. Κείμενα Από το σχολικό βιβλίο Γλώσσα Δ Δημοτικού «Ρόδος», ενότητα 16 «Ταξίδια στην Ελλάδα», σελίδα 78. Ιστοσελίδες Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Προετοιμασία Με την έναρξη του 1ου διδακτικού δίωρου οι μαθητές ενημερώθηκαν ότι πρόκειται να δουλέψουν ένα εκπαιδευτικό σενάριο του οποίου το προϊόν θα δημοσιευτεί στη σελίδα Δουλεύοντας στην ολομέλεια της τάξης οι μαθητές διάβασαν το κείμενο της 16 ης ενότητας «Ταξίδια στην Ελλάδα» με τίτλο «η Ρόδος» και υπογράμμισαν τα επίθετα του κειμένου, προκειμένου να καταλάβουν ότι η περιγραφή ενός τόπου γίνεται πιο ζωντανή και παραστατική με τη χρήση επιθέτων. Σελίδα 8 από 14

9 Στη συνέχεια, προβάλλοντας το κείμενο στον βιντεοπροβολέα, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα χρωματικής επισήμανσης ή εισαγωγής σχολίου, αναλύθηκε η σύντομη περιγραφή της Ρόδου, για να κατανοήσουν οι μαθητές τα δομικά στοιχεία μιας σύντομης περιγραφής. Πρόκειται για μια δραστηριότητα εξοικείωσης με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος, έτσι ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να παραγάγουν σύντομες περιγραφές τοπίων αλλά και να αξιολογήσουν τα παραγόμενα κείμενά τους. Η ανάλυση κινήθηκε γύρω από τα παρακάτω ερωτήματα: Από πόσες παραγράφους αποτελείται η περιγραφή; Τι πληροφορίες δίνονται στην πρώτη παράγραφο; (Ταυτότητα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.) Τι πληροφορίες δίνονται στη δεύτερη παράγραφο; (Ιστορία του νησιού) Τι παρατηρείτε στην τρίτη παράγραφο; (Είναι σύντομη, αποτελείται από μια μόνο πρόταση και δίνει μια πληροφορία σχετικά με τον τουρισμό του νησιού) Στη συνέχεια οι μαθητές γνώρισαν το υπόμνημα και πώς αυτό χρησιμεύει στην ανάγνωση του ταξιδιωτικού χάρτη. Η προσοχή των μαθητών εστιάστηκε περισσότερο στις σύντομες περιγραφές που πλαισιώνουν τις εικόνες, γιατί με τέτοιου είδους σύντομες περιγραφές πρόκειται να ασχοληθούν στο δεύτερο διδακτικό δίωρο. Οι μαθητές απάντησαν στις εξής ερωτήσεις: Τι είδους πληροφορίες μπορείτε να βρείτε σε αυτές τις σύντομες περιγραφές; (Τοποθεσία, προσανατολισμός, λειτουργικότητα, έτος κατασκευής, ιστορία, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) Από πόσες προτάσεις αποτελούνται αυτές οι σύντομες περιγραφές; (Μια έως δύο προτάσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει επεξήγηση ή παράθεση που εξυπηρετείται από κόμμα, π.χ. «Ένα κάστρο του 15 ου αιώνα, φωλιασμένο στον μονοκόμματο βράχο, δεσπόζει πάνω από το χωριό»). Σελίδα 9 από 14

10 3η & 4η διδακτική ώρα Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες. Κάθε ομάδα ανέλαβε να βρει πληροφορίες για την Αθήνα και τα σημαντικότερα μνημεία της. Στη συνέχεια, η κάθε ομάδα σημείωσε στοιχεία και πληροφορίες που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στη σύντομη περιγραφή της πόλης τους. Η καταγραφή των πληροφοριών έγινε στο χαρτί. Εκεί οι μαθητές συγκέντρωσαν πληροφορίες που θα χρειαστούν για το κείμενο που θα πρέπει να συγγράψουν. Για να αποφύγουμε την απλή αντιγραφή αυτούσιων κειμένων από το διαδίκτυο, δώσαμε στους μαθητές οδηγία ότι πρέπει να αντλήσουν συγκεκριμένες πληροφορίες από το διαδίκτυο. Το κείμενό τους πρέπει να μοιάζει στα δομικά του στοιχεία με το κείμενο του βιβλίου που αναλύθηκε κατά το πρώτο διδακτικό δίωρο. Μόλις οι μαθητές ολοκλήρωσαν την καταγραφή των πληροφοριών, αρχίσαμε την εργασία στην ολομέλεια της τάξης και με τη βοήθεια του βιντεοπροβολέα συντάξαμε όλοι μαζί το κείμενο της περιγραφής του τόπου. Σε κάθε φάση της σύνταξης, ανατρέχαμε στις πληροφορίες που είχαμε συλλέξει κατά τη διάρκεια του πρώτου διδακτικού δίωρου, όταν μελετήσαμε τη Ρόδο. Με τον τρόπο αυτό αξιολογήσαμε και ανατροφοδοτήσαμε το κείμενό μας σε κάθε φάση της συγγραφής του. Σελίδα 10 από 14

11 Ξαναγυρίσαμε και πάλι σε ομάδες. Η κάθε ομάδα ανέλαβε να βρει τρία με τέσσερα αξιοθέατα και ιστορικά μνημεία του τόπου, να επιλέξει τις κατάλληλες φωτογραφίες και να τις πλαισιώνει με μία πολύ σύντομη περιγραφή, όπως οι περιγραφές των αξιοθέατων της Ρόδου που αναλύθηκαν κατά το πρώτο δίωρο. Στο σημείο αυτό, προκειμένου να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη των παιδιών, κάναμε μία συζήτηση για το πώς πρέπει να γίνει η επιλογή των σημείων της πόλης που θα προβάλλουμε. Ορίσαμε κάποια κριτήρια με βάση τα οποία θα γίνει η αξιολόγησή τους και τελικά η επιλογή τους. Παροτρύναμε και τους μαθητές να ακολουθήσουν τα παρακάτω κριτήρια: Ιστορικό ενδιαφέρον Αυξημένη επισκεψιμότητα λόγω θέσης Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον Προσφέρεται για διασκέδαση και αναψυχή Όταν όλες οι ομάδες ολοκλήρωσαν την εργασία τους, η κάθε ομάδα παρουσίασε τα αξιοθέατά της στις υπόλοιπες και έλαβε υπόψη της τις συστάσεις και προτάσεις των άλλων ομάδων. 5η & 6η διδακτική ώρα Η φωτογράφιση Προκειμένου να δούμε από κοντά και να φωτογραφήσουμε όλα αυτά τα ιστορικά μνημεία για τα οποία οι μαθητές βρήκαν πληροφορίες, πραγματοποιήσαμε μια εκπαιδευτική εκδρομή στην οποία επισκεφτήκαμε τον χώρο της Ακρόπολης, της Αρχαίας αγοράς και του Μουσείου της Ακρόπολης. Η επίσκεψη αυτή είχε διπλό στόχο: οι μαθητές να φωτογραφήσουν, αλλά και να δουν και να θαυμάσουν από κοντά τα σημαντικά αυτά ιστορικά τα μνημεία. Τα παιδιά ξεναγήθηκαν πάνω στον ιερό βράχο της Ακρόπολης και θαύμασαν τα μνημεία-σύμβολα του ελληνικού πολιτισμού: Παρθενώνας, Ερέχθειο, ναός Αθηνάς Νίκης. Στη συνέχεια περπάτησαν στην αρχαία Αγορά και είδαν τα ερείπια των χώρων όπου κάποτε ασκούνταν οι Σελίδα 11 από 14

12 σημαντικότερες λειτουργίες της αθηναϊκής δημοκρατίας. Τέλος, επισκέφτηκαν και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης όπου θαύμασαν από κοντά τα πρωτότυπα έργα της αρχαϊκής και κλασικής ελληνικής τέχνης, που συνδέονται άμεσα με τον ιερό βράχο της Ακρόπολης. 7η & 8η διδακτική ώρα Ανάρτηση στη σελίδα Σύμφωνα με το συνταγμένο σενάριο η δουλειά των μαθητών έπρεπε να αναρτηθεί στην πύλη Δυστυχώς, παρόλες τις προσπάθειες αυτό δεν κατέστη δυνατό, καθώς η εργασία δεν μπορούσε να αποθηκευτεί και να αναρτηθεί στην πύλη μάλλον για τεχνικούς λόγους. Αντί της ανάρτησης στην πύλη δημιουργήσαμε μια αφίσα για την Αθήνα στο Glogster και αυτή αναρτήθηκε στο ιστοχώρου του σχολείου ( Η αφίσα περιλαμβάνει το σύντομο κείμενο περιγραφής συνοδευόμενο από τις φωτογραφίες που έχουν τραβήξει οι μαθητές από τα ιστορικά σημεία και ενδιαφέροντες προορισμούς της πόλης της Αθήνας. Σελίδα 12 από 14

13 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Δεν αξιοποιούνται φύλλα δραστηριοτήτων Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το σενάριο θα μπορούσε να επεκταθεί με τη δημιουργία ενός e-book, αν ο χρόνος και οι δυνατότητες του εκπαιδευτικού που οργανώνει την υλοποίηση του σεναρίου μπορεί να το υποστηρίξει. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Βασικό πρόβλημα κατά τη διάρκεια εφαρμογής του σεναρίου υπήρχαν τα τεχνικά ζητήματα τα οποία δε μας επέτρεψαν να αναρτήσουμε την εργασία μας στην πύλη Κατά τα άλλα, η εφαρμογή κύλησε ομαλά, τα παιδιά χάρηκαν ιδιαίτερα την εκπαιδευτική επίσκεψη (η επίσκεψη ήταν προγραμματισμένη να γίνει κατά τη διάρκεια της φετινής σχολικής χρονιάς, απλώς καθυστέρησε εσκεμμένα μέχρι την ημερομηνία εφαρμογής του σεναρίου) και είδαν από κοντά και θαύμασαν τα μνημεία που κοσμούν την πόλη στην οποία ζουν. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κουτσογιάννης Δ Ο ρόμβος της γλωσσικής εκπαίδευσης. Στο Μελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 32ης συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας, Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη: ΙΝΣ. Πολίτης Π Προφορικός και γραπτός λόγος, «Πύλη για την Ελληνική γλώσσα, εγκυκλοπαιδικός οδηγός». Σελίδα 13 από 14

14 Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για το Δημοτικό. Διαθέσιμο και στο: F102/%CE%94%CE%95%CE%A0%CE%A0%CE%A3- %CE%91%CE%A0%CE%A3/2deppsaps_GlossasDimotikou.pdf Χατζησαββίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά μαθήματα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σελίδα 14 από 14