Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα Δ Δημοτικού Τίτλος: «Προβάλλω τον τόπο μου» Συγγραφή: ΜΙΧΑΛΑΚΟΥ ΚΑΤΕΡΙΝΑ Εφαρμογή: ΜΠΟΚΟΛΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2015

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι. Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνοι υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας πρωτοβάθμιας: Κώστας Ντίνας & Σωφρόνης Χατζησαββίδης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 20

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Προβάλλω τον τόπο μου Εφαρμογή σεναρίου Βασίλης Μπόκολας Δημιουργία σεναρίου Κατερίνα Μιχαλάκου Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Δ Δημοτικού Σχολική μονάδα Λάτσειο Δημοτικό Σχολείο, Κολλέγιο Ψυχικού (Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα) Χρονολογία Από έως Διδακτική/θεματική ενότητα Γλώσσα Δ Δημοτικού, τεύχος γ, ενότητα 16: «Ταξίδια στην Ελλάδα». Διαθεματικό Ναι Χρονική διάρκεια Για την εφαρμογή του σεναρίου απαιτήθηκαν 6 διδακτικές ώρες. Σελίδα 3 από 20

4 Χώρος Ι. Φυσικός χώρος Εντός σχολείου: συμβατική διδακτική αίθουσα, εργαστήρια Πληροφορικής. Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Προτείνεται οι μαθητές να έχουν ολοκληρώσει τη διδασκαλία της 16 ης ενότητας, ώστε να είναι εξοικειωμένοι με τη θεματική που διαπραγματεύονται. Ο εκπαιδευτικός θα πρέπει πριν την έναρξη του σεναρίου να έχει κάνει μια εγγραφή στη σελίδα ώστε να είναι έτοιμος να αναρτήσει το τελικό προϊόν με τη λήξη του σεναρίου. Τέλος το σχολείο θα πρέπει να παρέχει κάμερα για τη λήψη βίντεο και φωτογραφική μηχανή. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Κατερίνα Μιχαλάκου, «Προβάλλω τον τόπο μου», Δ Δημοτικού, Νεοελληνική γλώσσα. Το σενάριο αντλεί Το συγκεκριμένο σενάριο είναι πρωτότυπο στη σύλληψη και δεν αξιοποιεί στοιχεία από άλλα σενάρια. Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Oι μαθητές, μετά την ενασχόλησή τους με την ενότητα 16 του σχολικού βιβλίου Γλώσσα Δ Δημοτικού, έχουν έρθει σε μια πρώτη επαφή με την περιγραφή διαδρομών, καθώς και με τη συγγραφή ταξιδιωτικών καρτών και ημερολογίων. Μέσα από το σενάριο αυτό, καλούνται να βγουν εκτός σχολείου και να δουν με διαφορετικό μάτι Σελίδα 4 από 20

5 τα αξιοθέατα και τα ιστορικά μνημεία του τόπου τους. Έτσι, θα μαζέψουν υλικό, βίντεο, φωτογραφίες και θα αναζητήσουν στο διαδίκτυο περισσότερες πληροφορίες για τον τόπο τους. Έπειτα, θα πλαισιώσουν το υλικό τους με κείμενα (περιγραφικός λόγος) και πληροφορίες που αναφέρονται στην ιστορία και την πολιτιστική ταυτότητα του κάθε αξιοθέατου. Τέλος, κάνουν την ανάρτηση στη σελίδα Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Μέσω του σεναρίου επιτυγχάνεται μια γέφυρα επικοινωνίας της σχολικής ζωής με την κοινωνία και την ιστορία του τόπου. Οι μαθητές ανακαλύπτουν τον περιβάλλοντα χώρο τους και έτσι κινητοποιείται το ενδιαφέρον τους για το παρελθόν και την ιστορία του τόπου τους. Εμπλέκονται σε μαθησιακές δραστηριότητες που έχουν νόημα και καλύπτουν διαφορετικές μαθησιακές ανάγκες. Η ενασχόληση των μαθητών με τη φωτογράφηση και τη βιντεοσκόπηση ιστορικών μνημείων και αξιοθέατων παρέχει στον εκπαιδευτικό ένα εντυπωσιακό εργαλείο για την κινητοποίηση του ενδιαφέροντος των μαθητών για μάθηση. Η ενσωμάτωση προγραμμάτων και δράσεων που άπτονται της ιστορίας του τόπου και της πολιτιστικής κληρονομιάς πιστεύεται ότι αναμορφώνει και ενδυναμώνει τη σχολική πραγματικότητα. Δίνει τη δυνατότητα στο σχολείο να δημιουργήσει μια κουλτούρα που βοηθάει τους μαθητές να δομήσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα. Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Οι μαθητές/-τριες: μαθαίνουν τα αξιοθέατα του τόπου Σελίδα 5 από 20

6 γνωρίζουν την ιστορία του τόπου αναπτύσσουν την πολιτισμική τους ταυτότητα μαθαίνουν να σέβονται τον χώρο στον οποίο ζουν μαθαίνουν να κυκλοφορούν με ασφάλεια στην πόλη γίνονται υπεύθυνοι και ενεργοί πολίτες μαθαίνουν να συνεργάζονται. Γνώσεις για τη γλώσσα Οι μαθητές/-τριες: εξασκούνται στη χρήση επιθέτων ασκούνται στη συγγραφή περιγραφικού λόγου μαθαίνουν νέο λεξιλόγιο που σχετίζεται με τις περιγραφές που θα παραγάγουν. Γραμματισμοί Οι μαθητές/-τριες: εξασκούνται στην κριτική αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο εξασκούνται στη δημιουργία παρουσιάσεων μαθαίνουν να βιντεοσκοπούν μαθαίνουν να περνούν φωτογραφίες και βίντεο από τις συσκευές στον υπολογιστή εξασκούνται στην ανάρτηση υλικού στην ιστοσελίδα του σχολείου ερχονται σε επαφή με τη διαδικασία μεταφόρτωσης δεδομένων. Διδακτικές πρακτικές Η πιο σημαντική αξία που απορρέει από το σενάριο είναι η συνειδητοποίηση των μαθητών ως ενεργών πολιτών που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν, να αξιοποιήσουν και να προβάλουν τον τόπο τους και την πολιτιστική τους κληρονομιά. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Σελίδα 6 από 20

7 Αφετηρία Η σύλληψη του συγκεκριμένου σεναρίου έχει να κάνει με την ανάγκη συνειδητοποίησης των μαθητών ότι ο φυσικός χώρος στον οποίο ζουν είναι κάτι που θα πρέπει να απασχολεί όλους, και γιατί όχι τους μαθητές μιας συγκεκριμένης σχολικής κοινότητας. Το σχολείο, μέσα από αυτήν την οπτική γωνία, συνδέεται με την κοινωνία και τις ανάγκες της και «αφήνει» τους μαθητές του να δράσουν μέσα της σαν ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες. Ταυτόχρονα ενημερώνεται η ύλη μέσω της διδασκαλίας περιγραφικού κειμένου. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Στην ενότητα 16 «Ταξίδια στην Ελλάδα» του σχολικού βιβλίου Γλώσσα Δ Δημοτικού επιχειρείται η ανάπτυξη αναφορικού λόγου και ειδικότερα η αφήγηση με στοιχεία περιγραφής καθώς και η ανάπτυξη ταξιδιωτικών οδηγών που συνδέονται άμεσα με τους στόχους του παρόντος σεναρίου. Ταυτόχρονα, στο Πρόγραμμα Σπουδών του Δημοτικού σχολείου η διδασκαλία της Γλώσσας συνδέεται με τον ελληνικό πολιτισμό, αφού αναφέρεται ότι ο μαθητής «θα πρέπει να βιώσει μέσα από τη γλώσσα τον ελληνικό πολιτισμό και να υιοθετήσει θετική στάση απέναντί του» (ΔΕΠΣΣ 2003). Αξιοποίηση των ΤΠΕ Οι μαθητές μαθαίνουν να αξιοποιούν με κριτικό τρόπο πληροφορίες που βρίσκουν στο διαδίκτυο και να τις ενσωματώσουν σε δικά τους κείμενα, δεξιότητα η οποία είναι εξαιρετικά απαιτητική. Επίσης, εξασκούνται στη δημιουργία παρουσιάσεων, μαθαίνοντας να οργανώνουν καλύτερα τις πληροφορίες που έχουν στη διάθεσή τους. Τέλος, με τη φωτογράφιση και τη βιντεοσκόπηση τοπίων και χώρων, οπτικοποιούν μέρος της πληροφορίας και με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνουν μεγαλύτερη αμεσότητα και δυνατότητα προσέγγισης της γνώσης. Κείμενα Από το σχολικό βιβλίο Γλώσσα Δ Δημοτικού Σελίδα 7 από 20

8 «Ρόδος», ενότητα 16 «Ταξίδια στην Ελλάδα», σελίδα 78. Ιστοσελίδες Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις 1η & 2η διδακτική ώρα Προετοιμασία Αρχικά ενημερώσαμε τους μαθητές ότι πρόκειται να δουλέψουν ένα εκπαιδευτικό σενάριο με το οποίο θα προβάλλουν τον τόπο που ζούμε και τις ομορφιές του. Στη συνέχεια είδαμε δουλειές άλλων μαθητών όπως αυτές έχουν ανέβει στη σελίδα Σελίδα 8 από 20

9 Ανοίξαμε στο βιβλίο Γλώσσα Δ Δημοτικού, στη 16 η ενότητα «Ταξίδια στην Ελλάδα» και στη σελίδα 78. Διαβάσαμε στην ολομέλεια της τάξης το κείμενο που έχει τίτλο «η Ρόδος» και ζητήσαμε από τους μαθητές να υπογραμμίσουν τα επίθετα που βρίσκουν μέσα στο κείμενο. Στόχος της δραστηριότητας ήταν να καταλάβουν οι μαθητές ότι η περιγραφή ενός τόπου γίνεται πιο ζωντανή και παραστατική με τη χρήση επιθέτων. Στη συνέχεια, αναλύσαμε τη σύντομη περιγραφή της Ρόδου, για να δούμε τα συστατικά της στοιχεία. Στόχος μας ήταν να καταλάβουν οι μαθητές τα δομικά στοιχεία μιας σύντομης περιγραφής. Πρόκειται για μία δραστηριότητα εξοικείωσης με το συγκεκριμένο κειμενικό είδος, έτσι ώστε οι μαθητές να είναι σε θέση να παραγάγουν σύντομες περιγραφές τοπίων αλλά και να αξιολογήσουν τα παραγόμενα κείμενά τους. Η ανάλυση κινήθηκε γύρω από τα παρακάτω ερωτήματα: Από πόσες παραγράφους αποτελείται η περιγραφή; Τι πληροφορίες δίνονται στην πρώτη παράγραφο; (Ταυτότητα, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) Τι πληροφορίες δίνονται στη δεύτερη παράγραφο; (Ιστορία του νησιού) Τι παρατηρείτε στην τρίτη παράγραφο; (Είναι σύντομη, αποτελείται από μια μόνο πρόταση και δίνει μια πληροφορία σχετικά με τον τουρισμό του νησιού) Στη συνέχεια εξηγήσαμε το υπόμνημα και το πώς αυτό χρησιμεύει στην ανάγνωση του ταξιδιωτικού χάρτη. Έμφαση δόθηκε στις σύντομες περιγραφές που πλαισιώνουν τις εικόνες. Κάναμε τις εξής ερωτήσεις: Τι είδους πληροφορίες μπορείτε να βρείτε σε αυτές τις σύντομες περιγραφές; (Τοποθεσία, προσανατολισμός, λειτουργικότητα, έτος κατασκευής, ιστορία, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) Από πόσες προτάσεις αποτελούνται αυτές οι σύντομες περιγραφές; (Μια έως δύο προτάσεις. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει επεξήγηση ή παράθεση που εξυπηρετείται από κόμμα, π.χ. «Ένα κάστρο του 15 ου αιώνα, φωλιασμένο στον μονοκόμματο βράχο, δεσπόζει πάνω από το χωριό»). Σελίδα 9 από 20

10 3η & 4η διδακτική ώρα Οι μαθητές χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες (2-3 ατόμων). Κάθε ομάδα ανέλαβε να βρει πληροφορίες για τον τόπο που έχει έδρα το σχολείο, στην περίπτωσή μας την ευρύτερη περιοχή της Αττικής (και αυτό γιατί το σχολείο μας εδρεύει στην περιοχή της Κάντζας-Παλλήνης). Ακολούθησε έρευνα στο διαδίκτυο καθώς και συζήτηση ενώ ακούστηκαν διάφορα μέρη άξια να μελετήσει-παρουσιάσει κανείς. Επιλέχθηκαν δέκα μεταξύ πολλών που ακούστηκαν (βλ. συνοδευτικά αρχεία). Προτείναμε στους μαθητές είτε να βάλουν σε μία μηχανή αναζήτησης τη λέξη του τόπου που επέλεξαν, είτε να επισκεφτούν τη Bικιπαίδεια. Σελίδα 10 από 20

11 Σελίδα 11 από 20

12 Στη συνέχεια, η κάθε ομάδα σημείωσε στοιχεία και πληροφορίες και συγκέντρωσε φωτογραφίες που θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν στην περιγραφή/παρουσίαση του μέρους που επέλεξαν. Η καταγραφή των πληροφοριών έγινε κατευθείαν στο πρόγραμμα παρουσίασης (ppt) και η αποθήκευση σε ένα usb. Για να αποφευχθεί η απλή αντιγραφή αυτούσιων κειμένων, δόθηκαν οδηγίες ότι θα πρέπει να αντλήσουμε συγκεκριμένες πληροφορίες από το διαδίκτυο. Το κείμενό τους θα έπρεπε να μοιάζει στα δομικά του στοιχεία με το κείμενο του βιβλίου που αναλύθηκε κατά το πρώτο διδακτικό δίωρο. Ο δάσκαλος λειτούργησε σε ρόλο εποπτικό, συμβουλευτικό, κάνοντας προτάσεις και ενθαρρύνοντας τις ομάδες στο έργο τους. Σελίδα 12 από 20

13 Σελίδα 13 από 20

14 Μόλις ολοκλήρωσαν την καταγραφή των βασικών πληροφοριών, έγινε μια κοινή προσπάθεια στην ολομέλεια. Αυτή αφορούσε στην αξιολόγηση του συγκεντρωμένου υλικού και στην ανατροφοδότηση της προσπάθειας από τους ίδιους τους μαθητές. Κατόπιν οι ομάδες ανέλαβαν να βρουν τρία με τέσσερα αξιοθέατα ιστορικά μνημεία του τόπου, να επιλέξουν τις κατάλληλες φωτογραφίες και να τις πλαισιώσουν με μία πολύ σύντομη περιγραφή, όπως οι περιγραφές των αξιοθέατων της Ρόδου που αναλύθηκαν κατά το πρώτο δίωρο. Στο σημείο αυτό, προκειμένου να καλλιεργηθεί η κριτική σκέψη των παιδιών, έγινε μία συζήτηση για το πώς θα πρέπει να γίνει η επιλογή των σημείων που θα προβληθούν. Τέθηκαν προς κρίση κάποια κριτήρια με βάση τα οποία θα μπορούσε να γίνει η αξιολόγησή τους και τελικά η επιλογή τους. Παροτρύναμε και τους μαθητές να θέσουν τα δικά τους κριτήρια. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Ιστορικό ενδιαφέρον Αυξημένη επισκεψιμότητα λόγω θέσης Αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον Προσφέρεται για διασκέδαση και αναψυχή. 5η & 6η διδακτική ώρα Στη συνέχεια της διαδικασίας αναφερθήκαμε στις δραστηριότητες που προηγήθηκαν και στην ανατροφοδότηση που είχαν λάβει οι μαθητές. Τα παιδιά συνέχισαν να δουλεύουν τις εργασίες τους στο πρόγραμμα παρουσίασης. Σελίδα 14 από 20

15 Σελίδα 15 από 20

16 Κατόπιν έγιναν οι παρουσιάσεις από τις ομάδες. Μετά από κάθε παρουσίαση ακολουθούσε συζήτηση καθώς και ελεύθερη αξιολόγηση από τους μαθητές. Σελίδα 16 από 20

17 Σελίδα 17 από 20

18 Με το πέρας της διαδικασίας έγινε μια αποτίμηση του διδακτικού εγχειρήματος από την ολομέλεια. Τα παιδιά αξιολόγησαν θετικά την εμπειρία και διαπίστωσαν ότι γνώριζαν πολύ λίγα για τον τόπο στον οποίο ζουν. Μέσα από την προσωπική τους έρευνα αλλά και τις παρουσιάσεις των συμμαθητών τους απέκτησαν ποικιλία γνώσεων για διάφορα μέρη της Αττικής και εκδήλωσαν ενδιαφέρον να τα επισκεφτούν. Επίσης θεώρησαν ότι πλέον μπορούν να ενημερώσουν τόσο τους γονείς τους όσο και άλλους ανθρώπους για τις ομορφιές και τα σημαντικά μνημεία της φύσης και της ιστορίας που είναι τόσο κοντά μας και αξίζει να τα επισκεφτούμε. ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/-Α ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ Δεν αξιοποιούνται φύλλα δραστηριοτήτων. Σελίδα 18 από 20

19 Ζ. ΑΛΛΕΣ ΕΚΔΟΧΕΣ Το σενάριο θα μπορούσε να επεκταθεί με τη δημιουργία ενός e-book. Η. ΚΡΙΤΙΚΗ Το σενάριο αποτελεί πρόταση μια απλή αλλά καλά δομημένη πρόταση διδασκαλίας (ευέλικτη χωρίς να είναι δεσμευτική ως προς την υλοποίησή της σε κάθε λεπτομέρεια). Σε κάθε περίπτωση απαιτείται μία στοιχειώδης τροποποίηση ούτως ή άλλως εφόσον πρόκειται για προβολές διαφορετικών τόπων. Θ. BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Κουτσογιάννης Δ Ο ρόμβος της γλωσσικής εκπαίδευσης. Στο Μελέτες για την ελληνική γλώσσα (Πρακτικά της 32ης συνάντησης του Τομέα Γλωσσολογίας), Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη: ΙΝΣ. Πολίτης Π Προφορικός και γραπτός λόγος, «Πύλη για την Ελληνική γλώσσα», «Εγκυκλοπαιδικός οδηγός». Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών και Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για το Δημοτικό. Διαθέσιμο και στο: F102/%CE%94%CE%95%CE%A0%CE%A0%CE%A3- %CE%91%CE%A0%CE%A3/2deppsaps_GlossasDimotikou.pdf Χατζησαββίδης, Σ. & Μ. Αλεξίου Μεθοδολογία και διαδικασίες ανάπτυξης εκπαιδευτικών σεναρίων στα Γλωσσικά μαθήματα, Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Σελίδα 19 από 20

20 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Συνοδευτικό υλικό του σεναρίου αποτελούν: δέκα (10) εργασίες από τις ομάδες των μαθητών. Σελίδα 20 από 20