ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΑΠΟ ΑΡΑΙΑ ΙΑΛΥΜΑΤΑ ΜΕ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΗ ΤΕΧΝΙΚΗ METALS REMOVAL FROM DILUTE SOLUTIONS BY A COMBINED TECHNIQUE

Transcript

1 ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ ΑΠΟ ΑΡΑΙΑ ΙΑΛΥΜΑΤΑ ΜΕ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΗ ΤΕΧΝΙΚΗ Πελέκα Ε.Ν., Αµούντζια Ι.Π.*, Τέου Ξ.Ν. και Μάτης Κ.Α. Εργ. Γεν. & Ανόργ. Χηµ. Τεχνολ., Τµήµα Χηµείας, ΑΠΘ (Θυρίδα 116) * amountziaioulia@gmail.com ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η αποµάκρυνση ιόντων µετάλλων, πχ. ψευδαργύρου, εξετάστηκε στο εργαστήριο µε το συνδυασµό ρόφησης, επίπλευσης και µικροδιήθησης, δίνοντας πολύ ικανοποιητικά αποτελέσµατα στο τελικό απόνερο. Οι δυο τελευταίες διεργασίες εκτελέστηκαν σε ένα υβριδικό σύστηµα, για το Σ/Υ διαχωρισµό του φορτωµένου ροφητικού υλικού (χρησιµοποιήθηκε ζεόλιθος). Σκοπός γενικά ήταν η ελαχιστοποίηση της ρύπανσης των µεµβρανών για την παράταση του ωφέλιµου χρόνου λειτουργίας τους και ειδικώτερα, η δοκιµή µιας µεγαλύτερης νέας µονάδας µικροδιήθησης από πολυµερές υλικό και η σύγκριση µε προηγούµενα πειραµατικά δεδοµένα µε κεραµικές µεµβράνες. METALS REMOVAL FROM DILUTE SOLUTIONS BY A COMBINED TECHNIQUE Peleka E.N., Amountzia I.P.*, Teou X.N. and Matis K.A. Lab. Gen. & Inorg. Chem. Technol., Chem. Dept., Aristotle Univ. Thessaloniki (Box 116) * amountziaioulia@gmail.com ABSTRACT The removal of metal ions, i.e. of zinc, was examined in the laboratory by the combination of sorption flotation and microfiltration, giving very satisfying results for the final effluent. The two latter techniques were conducted in a hybrid system, for the S/L separation of the loaded sorbent material (zeolites were used). Scope, in general, was the minimization of membranes fouling for the prolongation of their useful operation time and specifically, the testing of a larger, new microfiltration unit constructed from a polymeric material and its comparison with previous experimental data obtained by ceramic membranes.

2 TI PI PI διαφορά πίεσης [bar] 0.35 hybrid system: MF+flotation =2.65x10-3 m s -1 =4.47x10-3 m s -1 =6.47x10-3 m s -1 U L =6.8x10-5 m s χρόνος [min] 9 1 2α διαπερατότητα [L m -2 h -1 bar -1 ] U L =6.8x10-5 m s -1 hybrid system: MF+flotation χρόνος [min] =2.65x10-3 m s -1 =4.47x10-3 m s -1 =6.47x10-3 m s -1 ολική αντίσταση [m -1 ] 1.0x x x x x10 11 =2.65x10-3 m s -1 =4.47x10-3 m s -1 =6.47x10-3 m s -1 U L =6.8x10-5 m s -1 hybrid system: MF+flotation χρόνος [min] 2β 2γ Σχήµα 1. Εργαστηριακή διάταξη της υβριδικής κυψέλης: 1. εξαµενή ανάµιξης. 2. Περισταλτική αντλία. 3. Θερµόµετρο. 4. Στήλη επίπλευσης. 5. Μεµβράνες µικροδιήθησης. 6. Μανόµετρο. 7. Ροόµετρο αέρα. 8. Βαλβίδα µη επιστροφής. 9. Βαλβίδα ολίσθησης. 10. οχείο συλλογής αφρού. 11. οχείο συλλογής του διαπερνώντος υγρού. Σχήµα 2. Επιδραση της παροχής του αέρα στη διαφορά πίεσης δια της µεµβράνης, στη διαπερατότητα και στην ολική αντίσταση των µεµβρανών µε εφαρµογή της υβριδικής διεργασίας επίπλευσης µικροδιήθησης.

3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η σηµερινή εποχή χαρακτηρίζεται από οξύτατα περιβαλλοντικά προβλήµατα, αλλά και από την ανάπτυξη οικολογικής συνείδησης στον παγκόσµιο πληθυσµό, που πιθανά οδηγεί στην ανάγκη και προσπάθεια για άµεση αντιµετώπιση αυτών των προβληµάτων. Είναι γνωστό πως τα απόβλητα πολλών βιοµηχανικών µονάδων περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων µετάλλων, π.χ. Cu, Ni, Zn, Sn, Cd, Cr κτλ., τα οποία πρέπει να αποµακρυνθούν πριν την απόθεσή τους στους παρακείµενους υδάτινους αποδέκτες. Για την αποµάκρυνση των βαρέων µετάλλων έχουν κατά καιρούς χρησιµοποιηθεί διάφορες µέθοδοι, όπως ρόφηση, ιονανταλλαγή, οξείδωση ή αναγωγή, διήθηση, χηµική καταβύθιση, ηλεκτροχηµική επεξεργασία, διεργασιές µεµβρανών κτλ. Η τεχνολογία της διήθησης µε µεµβράνες, σε συνδυασµό µε άλλες διεργασίες, προσφέρει σήµερα τη δυνατότητα επιτυχούς αντιµετώπισης σχεδόν όλων των προβληµάτων επεξεργασίας τόσο πόσιµου νερού, όσο και απόνερων για επαναχρησιµοποίηση (1-4). Οι ανερχόµενες φυσαλίδες του αέρα γενικά εµποδίζουν την εναπόθεση των στερεών σωµατιδίων στους πόρους και στην επιφάνεια των µεµβρανών και το σχηµατισµό πλακούντα. H διεργασία της διήθησης µε µεµβράνες µε ταυτόχρονη διοχέτευση αέρα µπορεί να βελτιωθεί επιπλέον µε την εισαγωγή µιας τασενεργής ουσίας στο προς επεξεργασία αιώρηµα. Με την παρέµβαση αυτή, το µεγαλύτερο µέρος των στερεών σωµατιδίων αποµακρύνονται µε τη διεργασία της επίπλευσης, ενώ ταυτόχρονα από την έξοδο των µεµβρανών παραλαµβάνεται καθαρό νερό. Οι ανερχόµενες φυσαλίδες του αέρα χρησιµοποιούνται στην επίπλευση (FL) και ταυτόχρονα παρεµποδίζουν την απόθεση των στερεών σωµατιδίων, που δεν έχουν επιπλεύσει, στην επιφάνεια των µεµβρανών, ελαχιστοποιώντας έτσι το πρόβληµα της ρύπανσης. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται αποτελέσµατα από την εφαρµογή της υβριδικής διεργασίας για την αποµάκρυνση κατιόντων ψευδαργύρου από τεχνητώς επιρρυπασµένα νερά. Τα ιόντα αρχικά προσροφώνται σε σωµατίδια κατάλληλου προσροφητικού υλικού (ζεόλιθος), ενώ έπεται ο στερεός/υγρός διαχωρισµός στην υβριδική συσκευή. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσµατικότητα του υβριδικού συστήµατος και που µελετήθηκαν ήταν: η επίδραση της παροχής του αέρα, απαραίτητου για την επίπλευση, καθώς και το είδος και η συγκέντρωση των τασενεργών ουσιών (συλλέκτης και κροκιδωτικό), µε σκοπό τη µείωση της απόφραξής τους και την παράταση του ωφέλιµου χρόνου λειτουργίας τους. Στόχος ήταν η µελέτη των υδραυλικών και λειτουργικών χαρακτηριστικών της υβριδικής κυψέλης επίπλευσης-µικροδιήθησης, για την ελαχιστοποίηση της ρύπανσης των µεµβρανών. Ακόµη έγινε σύγκριση µε προηγούµενα πειραµατικά δεδοµένα (5-7) για να βγουν συµπεράσµατα για τη λειτουργία των µεµβρανών. Η τεχνολογία της διήθησης µε µεµβράνες, σε συνδυασµό πολλές φορές µε άλλες διεργασίες, προσφέρει σήµερα τη δυνατότητα επιτυχούς αντιµετώπισης σχεδόν όλων των προβληµάτων επεξεργασίας τόσο πόσιµου νερού, όσο και απόνερων για επαναχρησιµοποίηση. Ωστόσο, το µεγαλύτερο πρόβληµα των µεµβρανών και ο πιο περιοριστικός παράγοντας στην ευρύτερη εφαρµογή τους, είναι η ρύπανσή τους. Ο όρος «ρύπανση των µεµβρανών» αναφέρεται στη βαθµιαία ελάττωση της αποτελεσµατικότητάς τους, εξαιτίας της εναπόθεσης στερεών σωµατιδίων στην επιφάνεια ή/και στο εσωτερικό των πόρων τους. Οι µηχανισµοί της ρύπανσης περιλαµβάνουν την απόφραξη των πόρων (όταν τα σωµατίδια και οι πόροι της µεµβράνης έχουν διαστάσεις της ίδιας τάξης µεγέθους), την πόλωση συγκέντρωσης, το

4 σχηµατισµό του πλακούντα και την προσρόφηση σωµατιδίων/ουσιών στην επιφάνεια των µεµβρανών (8). Στη συνέχεια παρατίθενται οι πιο δηµοφιλείς από τις τεχνικές αυτές, µε έµφαση στη διεργασία της µικροδιήθησης (MF): (α) προκατεργασία της τροφοδοσίας, (β) ρύθµιση των ιδιοτήτων των µεµβρανών, (γ) ρύθµιση των συνθηκών λειτουργίας, (δ) περιστρεφόµενες µεµβράνες, (ε) εφαρµογή ηλεκτρικού πεδίου, (στ) πεδία υπερήχων, (ζ) συνδυασµός ηλεκτρικού πεδίου και πεδίου υπερήχων, (η) διοχέτευση αέρα (9). Ο καθαρισµός των µεµβρανών µπορεί να επιτευχθεί µε την εφαρµογή υδραυλικών, µηχανικών, χηµικών και ηλεκτρικών τεχνικών (10). Κατά την πειραµατική διαδικασία για τον καθαρισµό των µεµβρανών εφαρµόστηκε επίσης η τεχνική του υδραυλικού καθαρισµού, που τυπικά επιτυγχάνεται µε την περιοδική αντιστροφή της φυσιολογικής ροής και είναι µια επιτόπια τεχνική για την αποµάκρυνση των σωµατιδίων που έχουν εναποτεθεί στην επιφάνεια ή στους πόρους της µεµβράνης. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η βασική συσκευή της υβριδικής διάταξης ήταν η στήλη επίπλευσης µε την εµβαπτισµένη µεµβράνη µικροδιήθησης. Η στήλη ήταν κυλινδρική, µε εσωτερική διάµετρο 17 cm και όγκο 25 L. Σε απόσταση 20 mm από την επίπεδη βάση της στήλης ήταν τοποθετηµένος κεραµικός πορώδης διασπορέας αέρα, διαµέτρου 10 cm και µε µέση διάµετρο πόρων µm για την εισαγωγή του αέρα στη συσκευή. Η παροχή του αέρα ρυθµιζόταν µε βαθµονοµηµένο ροόµετρο. Στο Σχήµα 1 παρουσιάζεται το σχηµατικό διάγραµµα της συνολικής πειραµατικής διάταξης. Σε απόσταση 60 mm πάνω από το διασπορέα του αέρα ήταν τοποθετηµένη µια συστοιχία τριων παράλληλων πολυσουλφονικών µεµβρανών διπλής όψης, που είχαν επίπεδη πολυκαναλική γεωµετρία (της εταιρείας S-Search, στα πλαίσια του ερευνητικού προγράµµατος METASEP). Το µέσο µέγεθος των πόρων τους ήταν µm και είχαν συνολική επιφάνεια m 2.Το στερεό υλικό που χρησιµοποιήθηκε ήταν συνθετικός ζεόλιθος Zeocros, 2 g/l σε φυσικό ph Το ροφητικό αυτό υλικό ευγενικά προσφέρθηκε από την εταιρεία Ineos Silicas. Ήταν τύπου MAP (maximum aluminium P) µε χηµικό τύπο Νa 2 Ο.2SiΟ 2.Αl 2 Ο 3.nH 2 O και κρυσταλλική δοµή στο µονοκλινικό σύστηµα. Προηγούµενα εφαρµόσθηκε η ίδια πειραµατική διαδικασία αλλά σε άλλη υβριδική συσκευή µε όγκο 4 L και κεραµικές µεµβράνες (από το Ινστιτούτο upt), η επιφάνεια των οποίων ήταν m 2 (5-7). 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Το πρώτο στάδιο συνεχών πειραµάτων µικροδιήθησης και επίπλευσης περιελάµβανε την αποµάκρυνση των ανεπιθύµητων ιόντων (Zn 2+ ) γνωστής αρχικής συγκέντρωσης από τεχνητά επιρρυπασµένο νερό. H αποµάκρυνσή τους πραγµατοποιήθηκε µε ρόφηση σε προσροφητικό υλικό (ζεόλιθος). Οι συνθήκες αποµάκρυνσης (π.χ. συγκέντρωση στερεών, ph, χρόνος

5 κατεργασίας) είχαν προηγουµένως προσδιοριστεί από αντίστοιχα ασυνεχή πειράµατα. Η τροφοδότηση του αιωρήµατος στην υβριδική συσκευή µέσα στην οποία ήταν τοποθετηµένες οι µεµβράνες γίνονταν µε τη βοήθεια µιας περισταλτικής αντλίας, σε σταθερή ογκοµετρική παροχή, ενώ από την έξοδο των µεµβρανών λαµβάνονταν καθαρό νερό µε τη βοήθεια µίας δεύτερης αντλίας. Συνεχή πειράµατα µικροδιήθησης πραγµατοποιήθηκαν µε την ταυτόχρονη διοχέτευση αέρα που εξασφαλίζει την ανάµειξη του αιωρήµατος. Σε όλη τη διάρκεια της πειραµατικής διαδικασίας καταγράφονταν η µεταβολή της πίεσης στις µεµβράνες σε συνάρτηση µε το χρόνο. Μετά το τέλος του πειράµατος, υπολογίστηκε η διαπερατότητα και η ολική αντίσταση των µεµβρανών. Η πειραµατική διαδικασία διεξαγωγής των συνεχών υβριδικών πειραµάτων µικροδιήθησης επίπλευσης ήταν όµοια µε αυτή των συνεχών πειραµάτων µικροδιήθησης, µε µόνη διαφοροποίηση την εισαγωγή των αντιδραστηρίων επίπλευσης (συλλέκτης) κατά την προετοιµασία του αιωρήµατος, µετά το στάδιο της δέσµευσης/ρόφησης των ανεπιθύµητων συστατικών.το είδος και η ποσότητα των τασενεργών ουσιών προσδιορίστηκαν από τα πειράµατα επίπλευσης που είχαν προηγηθεί (συλλέκτης βρωµιούχο δωδεκαεξυλο-τριµεθυλοαµµώνιο, CTAB, σε συγκέντρωση 50 mg/l).. Η συλλογή του αφρού σε όλη τη διάρκεια του πειράµατος γίνονταν από το επάνω µέρος της κυψέλης επίπλευσης, µε αναρρόφηση µε τη βοήθεια υδραντλίας και δοχείου συλλογής. Τα πλεονεκτήµατα της υβριδικης διεργασίας είναι τα εξής Οι ανερχόµενες φυσαλίδες του αέρα χρησιµοποιούνται στην επίπλευση και ταυτόχρονα παρεµποδίζουν την απόθεση στερεών σωµατιδίων, που δεν έχουν επιπλεύσει, στην επιφάνεια των µεµβρανών, ελαχιστοποιώντας έτσι το πρόβληµα της ρύπανσης. Αυξηµένη αποτελεσµατικότητα, σε σχέση µε τις επιµέρους διεργασίες. Συνδυάζει τα πλεονεκτήµατα των διεργασιών, ενώ ταυτόχρονα καλύπτει τις αδυναµίες τους. Τέλος,µε την εφαρµογή του υβριδικού συστήµατος εισάγονται συνθήκες επίπλευσης στη συσκευή των µεµβρανών και µε την προσθήκη του συλλέκτη τα προς αποµάκρυνση σωµατίδια µετατρέπονταν σε υδρόφοβα. Η επίδραση της αύξησης της παροχής του αέρα ήταν ιδιαίτερα εµφανής κατά τη µετάβαση από τη χαµηλή στη µεσαία παροχή, ενώ για τις δύο υψηλότερες παροχές αέρα τα αποτελέσµατα ήταν παρόµοια, στα όρια του πειραµατικού σφάλµατος (βλ. Σχήµα 2). Aυτό σηµαίνει ότι στις υψηλότερες παροχές αέρα η διαφορά πίεσης ήταν µικρότερη, άρα οι µεµβράνες βουλώνουν πιο αργά. Η αποµάκρυνση του µετάλλου µε τη υβριδική διεργασία ήταν πλήρης σε όλες τις περιπτώσεις. Έχει ήδη αναφερθεί ότι µία από τις παραµέτρους που επηρεάζουν σηµαντικά τη λειτουργία της υβριδικής κυψέλης είναι η ταχύτητα εισαγωγής του αέρα, καθώς οι ανερχόµενες φυσαλίδες χρησιµοποιούνται αφενός στην επίπλευση και αφετέρου παρεµποδίζουν την απόθεση στερεών σωµατιδίων, που δεν έχουν επιπλεύσει, στην επιφάνεια των µεµβρανών µειώνοντας έτσι το πρόβληµα της επιφανειακής ρύπανσης τους. Ο αέρας χρησιµοποιείται ταυτόχρονα σε δύο διεργασίες για διαφορετικούς λόγους, γεγονός που αποτελεί ένα από τα σηµαντικότερα πλεονεκτήµατα του υβριδικού συστήµατος έναντι των µεµονωµένων διεργασιών και συνδέεται άµεσα µε την εξοικονόµηση ενέργειας και κατ επέκταση κόστους.

6 Στη σύγκριση των δυο περιπτώσεων που έγινε και σε όλες τις εξεταζόµενες πειραµατικές συνθήκες, η πίεση των µεµβρανών στην περίπτωση της απλής µικροδιήθησης ήταν υψηλότερη σε σχέση µε αυτή της υβριδικής διεργασίας, γεγονός που υποδηλώνει την ευνοϊκή επίδραση συνθηκών επίπλευσης στη µονάδα των µεµβρανών αφού οι µεµβράνες βουλώνουν πιο αργά (Σχήµα 3). Μία από τις παραµέτρους που πιθανότατα επηρεάζουν την αποτελεσµατικότητα της υβριδικής διεργασίας είναι η συγκέντωση του ζεολίθου και η συγκέντρωση του χρησιµοποιούµενου συλλέκτη και για το λόγο αυτό έγιναν πειράµατα µεταβάλλοντας τη συγκέντρωσή τους. Η αντιστροφή της ροής του διηθήµατος είναι µια τεχνική που χρησιµοποιείται ευρύτατα, τόσο σε εργαστηριακή όσο και σε βιοµηχανική κλίµακα, για τον καθαρισµό των µεµβρανών που έχουν ρυπανθεί. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσµατικότητα της είναι η συχνότητα και η διάρκεια εφαρµογής της. Από τα πειραµατικά αποτελέσµατα προέκυψε ότι η συχνή αντιστροφή της ροής και το µικρό διάστηµα εφαρµογής της δίνουν τα καλύτερα αποτελέσµατα (Σχήµα 4). H προαναφερθείσα πειραµατική διαδικασία επαναλήφθηκε (για = cm/s) µε µόνη διαφορά ότι το επιρρυπασµένο νερό (υδατικό δ/µα τροφοδοσίας) περιείχε εκτός από ψευδάργυρο και χαλκό και εφαρµόστηκε η τεχνική της καταβυθιστικής επίπλευσης. Το υβριδικό σύστηµα φάνηκε να λειτουργεί καλύτερα (αδηµοσίευτα αποτελέσµατα). Σκοπός της εργασίας µας ήταν επίσης να προβούµε και σε σύγκριση των αποτελεσµάτων µε αυτών που πάρθηκαν σε προηγούµενες εργασίες. Η σύγκριση αυτή φαίνεται στον Πίνακα 1. Οι δυο τελευταίες στήλες αφορούν στη σύγκριση της διαπερατότητας. Η πρώτη απ τις δυο µας παρουσιάζει τα αποτελέσµατα για τη διαπερατότητα στην περίπτωση των πειραµάτων µικροδιήθησης επίπλευσης µε ποσότητα ζεολίθου 2 g/l ενώ η τελευταιά µας παρουσιάζει τα αποτελέσµατα για τη διαπερατότητα στην περίπτωση των πειραµάτων µικροδιήθησης επίπλευσης µε ποσότητα ζεολίθου 5 g/l. Πίνακας 1. Σύγκριση των αποτελεσµάτων µε προηγούµενα (άλλης κλίµακας). t=240 min ΔP(bar) Προηγ. Πειρ. Δεδ. Τωρινά Πειρ. Δεδ. t=240 min ΔP(bar) MF+air 2g/l ζεόλιθο MF+FL 2g/l ζεόλιθο MF+FL 5g/l ζεόλιθο MF+FL (BF) 2g/l ζεόλιθο MF+FL (BF) 5g/l ζεόλιθο MF+FL MF+FL _

7 1.0 x U L = 6.8 x10-5 m s x10 12 U L =6.8x10-5 m s -1 ολική αντίσταση [m -1 ] 8.0 x x x = x10-3 m s x M F M F + a ir M F + flo ta tio n χ ρ ό νος [m in ] ολική αντίσταση [m -1 ] 8.0x x x10 11 =4.47x10-3 m s x10 11 M F M F + air MF + flotation χρόνος [m in] 3α 3β ολική αντίσταση [m -1 ] 1.0 x U L = 6.8 x m s x x x = x m s x M F M F + a ir M F + flo ta tio n χ ρ ό ν ο ς [m in ] ολική αντίσταση [m -1 ] 8.0x x x x10 11 [zeolite]=2 g L -1, [CTAB]=10 mg L -1 [zeolite]=5 g L -1, [CTAB]=50 mg L -1 [zeolite]=2 g L -1, [CTAB]=10 mg L -1, BF every 15 min for 10 s [zeolite]=5 g L -1, [CTAB]=50 mg L -1, BF every 15 min for 10 s U L =6.8x10-5 m s -1 =6.47x10-3 m s hybrid system: MF+flotation χρόνος [min] 3γ 4 Σχήμα 3. Σύγκριση µεταξύ της µικροδιήθησης και της υβριδικής διεργασίας για παροχή αέρα 2.65 x10-3 m/s, 4.47 x10-3 m/s και 6.47 x10-3 m/s. Σχήμα 4. Επίδραση της αντιστροφής της ροής στην υβριδική διεργασία.

8 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1) Η εισαγωγή του αέρα βελτιώνει τη λειτουργία των µεµβρανών µικροδιήθησης παρατείνοντας µε τον τρόπο αυτό τον ωφέλιµο χρόνο λειτουργίας τους σε όλο το εξεταζόµενο εύρος ταχυτήτων. 2) Η αποµάκρυνση του µετάλλου ήταν πλήρης σε όλες τις περιπτώσεις. 3) Η εισαγωγή συνθηκών επίπλευσης έχει ευνοϊκή επίδραση στη διήθηση µε µεµβράνες, καθώς αποµακρύνεται µε επίπλευση το µεγαλύτερο µέρος των στερεών σωµατιδίων. 4) Το υβριδικό σύστηµα επίπλευσης/µικροδιήθησης βελτιώνει τη λειτουργία των µεµβρανών, ελαττώνοντας σηµαντικά το πρόβληµα της ρύπανσής τους. 5) Σε όλες τις περιπτώσεις που εξετάστηκαν, η ρύπανση των µεµβρανών ήταν εξωτερική και οφειλόταν στην απόθεση σωµατιδίων και σχηµατισµό πλακούντα. 6) Η αντιστροφή της ροής αποδείχθηκε σηµαντικός παράγοντας ελέγχου της λειτουργίας του υβριδικού συστήµατος. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Nemerow N.L. (1978) Ιndustrial Water Pollution: Origins, Characteristics and Treatment, Addison-Wesley Publ. Co., Mass. 2. Strathmann H. (1986) "Membranes and membrane separation processes", Membranes and Membrane Processes (eds. Drioli E. and Nakagaki M.), Plenum Press, New York. 3. Feris L.A., De Leon A.T., Santander M. and Rubio J. (2004) Advances in the adsorptive particulate flotation process, Int. J. Miner. Process. 74, Fane A.G. (1996) Membranes for water production and wastewater reuse, Desalination 106, Lazaridis N.K., Blöcher C., Dorda J. and Matis K.A. (2004) A hybrid MF process based on flotation, J. Membrane Sci. 228, Matis K.A., Peleka E.N., Zamboulis D., Erwe T. and Mavrov V. (2004) Air sparging during the solid/liquid separation by microfiltration: application of flotation, Sep. Purific. Tech. 40, Peleka E.N., Fanidou M.M., Mavros P.P. and Matis K.A. (2006) A hybrid flotationmicrofiltration cell for S/L separation: operational characteristics, Desalination 194, Bai R. and Leow H.F. (2002) Microfiltration of activated sludge wastewater the effect of system operation parameters, Sep. Purific. Tech. 29, Wakeman R.J. and Williams C.J. (2002) Additional techniques to improve microfiltration, Sep. Purific. Tech. 26, Scott K. (1995) Handbook of Industrial Membranes, Elsevier, Oxford.

9

10