επικινδυνότητας των γεωργικών φαρμάκων Tο νέο νομοθετικό πλαίσιο

Transcript

1 ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΠΔΔ Ο έλεγχος και η αξιολόγηση της επικινδυνότητας των γεωργικών φαρμάκων Tο νέο νομοθετικό πλαίσιο Δρ Κυριακή Μαχαίρα, e mail: k.machera@bpi.gr Ιστορική αναδρομή: Ο έλεγχος των Γεωργικών Φαρμάκων στην Ελλάδα 1952: Νόμος 2147 περί προλήψεως και καταστολής των ασθενειών και εχθρών των φυτών και περί οργανώσεως της φυτοπαθολογικής Υπηρεσίας 1977: Νόμος 721 περί εγκρίσεως κυκλοφορίας και ελέγχου των γ.φ., ως και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων 1997: Π.Δ.115 σχετικά με την έγκριση, διάθεση στην αγορά και έλεγχο των φ.π. σε συμμόρφωση με την οδηγία 91/414/ΕΟΚ / 2009: Κανονισμός 1107 σχετικά με τη διάθεση φ.π. στην αγορά και την κατάργηση των οδηγιών 79/117/ΕΟΚ και 91/414/ΕΟΚ 2012: Νόμος 4036 σχετικά με τη διάθεση γ.φ. στην αγορά, ορθολογική χρήση αυτών και συναφείς διατάξεις 1

2 Ιστορική αναδρομή: Ο έλεγχος των Γεωργικών Φαρμάκων στην Ελλάδα 1952: Νόμος 2147 περί προλήψεως και καταστολής των ασθενειών και εχθρών των φυτών και περί οργανώσεως της φυτοπαθολογικής Υπηρεσίας 2

3 Ιστορική αναδρομή: Ο έλεγχος των Γεωργικών Φαρμάκων στην Ελλάδα 1952: Νόμος 2147 περί προλήψεως και καταστολής των ασθενειών και εχθρών των φυτών και περί οργανώσεως της φυτοπαθολογικής Υπηρεσίας 1977: Νόμος 721 περί εγκρίσεως κυκλοφορίας και ελέγχου των γ.φ., ως και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων 3

4 Ιστορική αναδρομή: Ο έλεγχος των Γεωργικών Φαρμάκων στην Ελλάδα 1952: Νόμος 2147 περί προλήψεως και καταστολής των ασθενειών και εχθρών των φυτών και περί οργανώσεως της φυτοπαθολογικής Υπηρεσίας 1977: Νόμος 721 περί εγκρίσεως κυκλοφορίας και ελέγχου των γ.φ., ως και ρυθμίσεως συναφών θεμάτων 1997: Π.Δ.115 σχετικά με την έγκριση, διάθεση στην αγορά και έλεγχο των φ.π. σε συμμόρφωση με την οδηγία 91/414/ΕΟΚ / 2009: Κανονισμός 1107 σχετικά με τη διάθεση φ.π. στην αγορά και την κατάργηση των οδηγιών 79/117/ΕΟΚ και 91/414/ΕΟΚ 2012: Νόμος 4036 σχετικά με τη διάθεση γ.φ. στην αγορά, ορθολογική χρήση αυτών και συναφείς διατάξεις 4

5 ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΠΔΔ ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ: Καν. (ΕΚ) 1107/2009 Οδηγία 2009/128/ΕΕ Καν. (ΕΚ) 396/2005 ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ κατά τη ΧΡΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Μέρος 2 ο Μέρος 3ο Μέρος 2ο Νόμος 4036/2012 ΝΟΜΟΣ 4036/2012 σχετικά με τη διάθεση γ.φ. στην αγορά, ορθολογική χρήση αυτών και συναφείς διατάξεις Μέρος 1 ο : Γενικές διατάξεις Μέρος 2 ο : Αναγκαία συμπληρωματικά μέτρα εφαρμογής των Κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1107/2009 και 396/2005 και της Οδηγίας 2009/128/ΕΚ Μέρος 3 ο : Προσαρμογή της Εθνικής Νομοθεσίας στην οδηγία 2009/128/ΕΚ όσον αφορά στον καθορισμό πλαισίου κοινοτικής δράσης με σκοπό την επίτευξη ορθολογικής ήςχρήσης των γ.φ.,, των εφαρμοστικών μέτρων αυτής και η λήψη εθνικών μέτρων συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις της εν λόγω Οδηγίας Μέρος 4 ο : Συναφείς με τα γ.φ. διατάξεις Μέρος 5 ο : Καταργούμενες μεταβατικές διατάξεις 5

6 Νόμος 4036/2012 ΜΕΡΟΣ 2 ο : ΑΝΑΓΚΑΙΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ TΩΝ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ (ΕΚ) ΑΡΙΘ. 1107/2009 ΚΑΙ 396/2005 ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ 2009/128 Καθορίζει τις διατάξεις σχετικά με τη διάθεση Φυτοπροστατευτικών προϊόντων στην αγορά και αντικαθιστά την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ χρησιμοποιώντας την αποκτηθείσα εμπειρία από την εικοσαετή ( ) εφαρμογή της ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ 396/2005 Καθορίζει τα ανώτατα όρια υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων μέσα η πάνω στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές φυτικής και ζωικής προέλευσης και για την τροποποίηση της Οδηγίας 91/414/ΕΟΚ του Συμβουλίου και των εφαρμοστικών Κανονισμών τού. σχετικά με τη διάθεση φ.π. στην αγορά και την κατάργηση των οδηγιών 79/117/ΕΟΚ και 91/414/ΕΟΚ του Συμβουλίου ΣΚΟΠΟΣ: Εξασφάλιση υψηλού επιπέδου προστασίας τόσο της υγείας των ανθρώπων και των ζώων όσο και του περιβάλλοντος, Εξασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της γεωργίας. με ιδιαίτερη προσοχή : στην προστασία των ευπαθών ομάδων του πληθυσμού, 6

7 Τα νέα δεδομένα σε σύγκριση με την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ Αυστηρότεροι κανόνες για την έγκριση μιας δραστικής ουσίας (δ.ο.) και ενός φ.π. Καθορισμός κανόνων για την έγκριση των αντιφυτοτοξικών και των συνεργιστικών ουσιών που περιέχουν τα φ.π. Καθορισμός κανόνων για τα βοηθητικά. Καθορισμός κανόνων για τα πρόσθετα. Τα νέα δεδομένα σε σχέση με την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ Εισάγεται ο όρος ουσίες χαμηλού κινδύνου για εκείνες που αποδεικνύεται από την αξιολόγηση τους ότι παρουσιάζουν αισθητά μικρότερο κίνδυνο από άλλες. Εισάγεται ο όρος βασικές ουσίες για ουσίες που δεν προκαλούν ανησυχία, δεν προκαλούν ενδοκρινική διαταραχή, νευροτοξική ήδράση ή ανοσοτοξική επίδραση. 7

8 Τα νέα δεδομένα σε σχέση με την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ Εκτίμηση επικινδυνότητας για τον άνθρωπο Μη αποδοχή δοκιμών που έχουν διεξαχθεί σε ανθρώπους ως βάση για τον καθορισμό των ασφαλών επιπέδων έκθεσης για τον άνθρωπο. Μη χρήση μελετών που έχουν διεξαχθεί σε ανθρώπους για τη μείωση των περιθωρίων ασφάλειας για μια δ.ο. Προώθηση χρήσης δοκιμαστικών μεθόδων που δεν χρησιμοποιούν ζώα. Τα νέα δεδομένα σε σχέση με την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ Αυστηρότεροι κανόνεςγια την έγκριση μιας δ.ο. και ενός φ.π. Εισάγονται σαφή κριτήρια απόρριψης (cut off criteria) της έγκρισης δραστικών, αντυφυτοτοξικών και συνεργιστικών ουσιών με βάση: τιςεπιδράσειςστονάνθρωπο 1. Μεταλλαξιγόνος, καρκινογόνος ή τοξική για την αναπαραγωγή κατηγορίας 1Α ή1β 2. Προκαλεί ενδοκρινική απορύθμιση που μπορεί να οδηγήσει σε μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στον άνθρωπο 8

9 Τα νέα δεδομένα σε σχέση με την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ Αυστηρότεροι κανόνεςγια την έγκριση μιας δ.ο. και ενός φ.π. Εισάγονται σαφή κριτήρια απόρριψης (cut off criteria) της έγκρισης δραστικών, αντυφυτοτοξικών και συνεργιστικών ουσιών με βάση: την τύχη & συμπεριφορά στο περιβάλλον 1. Έμμονος οργανικός ρύπος (POP) 2. Έμμονες, βιοσυσσωρεύσιμες και τοξικές ουσίες (PBT) 3. Άκρως έμμονες και άκρως βιοσυσσωρεύσιμηες (vpvb) ουσίες. Τα νέα δεδομένα σε σχέση με την Οδηγία 91/414/ΕΟΚ Αυστηρότεροι κανόνεςγια την έγκριση μιας δ.ο. και ενός φ.π. Εισάγονται σαφή κριτήρια απόρριψης (cut off criteria) της έγκρισης δραστικών, αντυφυτοτοξικών και συνεργιστικών ουσιών με βάση: τις επιδράσεις σε οργανισμούς μη στόχους [οικοτοξικολογία] 1. Ιδιότητες ενδοκρινικού απορρυθμιστή με πιθανές έχουν επιβλαβείς επιδράσεις σε οργανισμούς μη μη στόχους 2. Η εφαρμογή της ουσίας δεν θα πρέπει να οδηγεί σε σημαντική έκθεση μελισσών και να επιφέρει οξεία ή χρόνια επίδραση στην επιβίωση και στην ανάπτυξη της αποικίας, λαμβανομένων υπόψη των επιδράσεων στις προνύμφες μελισσών και στη συμπεριφορά των μελισσών. 9

10 Δραστικές ουσίες υποψήφιες για υποκατάσταση Ορισμένες από τις δ.ο. των γ.φ. χαρακτηρίζονται με βάση τις ιδιότητές δό τους ως υποψήφιες για υποκατάσταση. Για τα προϊόντα που περιέχουν υποψήφιες για υποκατάσταση ουσίες πραγματοποιείται συγκριτική αξιολόγηση. Στόχος η σύγκριση του υποψήφιου φ.π. με άλλα εγκεκριμένα φ.π., άλλα και με μη χημικές μεθόδους καταπολέμησης ή πρόληψης, με σκοπό την υποκατάσταση των πιο «επικίνδυνων» ί δ με σκευάσματα μικρότερης επικινδυνότητας ή με άλλες εναλλακτικές μεθόδους αντιμετώπισης. Κάθε πρόταση υποκατάστασης ενός γ.φ. με άλλο δεν πρέπει να δημιουργεί σημαντικά οικονομικά ή πρακτικά προβλήματα στους καλλιεργητές. ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Εκτίμηση της επικινδυνότητας Χημικός Έλεγχος Τοξικολογικός Έλεγχος Έλεγχος Υπολειμμάτων Έλεγχος Τύχης & Συμπεριφοράς στο Περιβάλλον Οικοτοξικολογικός Έλεγχος Κανονισμοί (ΕΕ) αριθμ. 544 &545/2011 (Working Documents SANCO & 11803/2010) 10

11 Οδηγία 91/414/EΟK vs Καν. 1107/2009 Οδηγία 91/414/EEC Κανονισμός (EC) No 1107/2009 Εθνική αξιολόγηση φ.π. και έγκριση Αξιολόγηση σε επίπεδο Ζώνης (υποβολή core dossier) και έγκριση σε εθνικό επίπεδο Ορθή Γεωργική Πρακτική σε εθνικό επίπεδο Διαχωρισμός σε πεδοκλιματικές ζώνες Δεν υπάρχουν εθνικές απαιτήσεις Η τελική απόφαση λαμβάνεται χωριστά από κάθε κράτος μέλος Οι χώρες μέλη δεν έχουν δικαίωμα υποβολής σχολίων στην αξιολόγηση άλλης χώρας Δεν υπάρχει δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης σκευασμάτων Ορθή Γεωργική Πρακτική σε επίπεδο Ζώνης (εκτός από θερμοκηπιακές χρήσεις/αποθήκες) Διαχωρισμός σε διοικητικές ζώνες Θεσπίζεται η δυνατότητα καθορισμού εθνικών απαιτήσεων Τα ΚΜ καταλήγουν από κοινού στα συμπεράσματα/αποφάσεις που αφορούν στην τελική αξιολόγηση ενός φπ Σχολιασμός της αξιολόγησης από τον αιτούντα και τα ΚΜ Δίνεται η δυνατότητα συγκριτικής αξιολόγησης και υποκατάστασης σκευασμάτων Οδηγία 91/414/EΟK vs Καν. 1107/2009 Τομέας ελέγχου Νέες απαιτήσεις δεδομένων Χημικός Τοξικολογικός Υπολειμμάτων Στοιχεία για την έκθεση σε φπ των κατοίκων αγροτικών περιοχών Διαφορές στο είδος & στον αριθμό των απαιτούμενων πειραμάτων ανά κατηγορία, π.χ. απαίτηση : μελετών μεταβολισμού σε ψάρια, διατροφικών μελετών σε ψάρια, και μελέτες υπολειμμάτων στη γύρη και στα μελισσοκομικά προϊόντα Τύχης & συμπεριφοράς Οικοτοξικολογικός Αλλαγές στην εκτίμηση της επικινδυνότητας στα πτηνά & τα θηλαστικά και τις μέλισσες Για όλους τους τομείς ελέγχου, η αξιολόγηση γίνεται με βάση νέα/αναθεωρημένα κατευθυντήρια έγγραφα που συχνά οδηγούν σε διαφορετικά τελικά συμπεράσματα σε σχέση με το παρελθόν. 11

12 Κανονισμός 1107/2009 Τομέας ελέγχου Υπολειμμάτων* Τύχης & συμπεριφοράς Εθνικές απαιτήσεις Αμπέλι: μελέτη της τύχης των υπολειμμάτων στις σταφίδες (ξηρές) Βαμβάκι: μελέτη της τύχης των υπολειμμάτων στα παραγόμενα προϊόντα μεταποίησης του βαμβακόσπορου (βαμβακέλαιο, βαμβακόπιτα (cotton cake)) Αμπελόφυλλα: απαιτούνται δοκιμές υπολειμμάτων σύμφωνα με τις μικρής σημασίας καλλιέργειες. Χρήση μοντέλων πρόβλεψης συγκεντρώσεων φ.π. στα υπόγεια & επιφανειακά νερά αντιπροσωπευτικών για τις Ελληνικές συνθήκες. Δραστικές ουσίες με αυξημένη πιθανότητα έκπλυσης στα υπόγεια νερά ή/και με υψηλό χρόνο ημίσιας ζωής σε ευάλωτα στη ρύπανση εδάφη, να εντάσονται σε εθνικά προγράμματα περιβαλλοντικής παρακολούθησης (monitoring programs). * ο Κανονισμός 396/2005 προβλέπει την θέσπιση AOY και για τις ζωοτροφές για τις οποίες δεν υπάρχουν καθορισμένες απαιτήσεις σε επίπεδο ΕΕ Κανονισμός 1107/2009 Τομέας ελέγχου Εθνικές απαιτήσεις Οικοτοξικολογικός Πτηνά και θηλαστικά Εκτίμηση της επικινδυνότητας με χρήση «εστιακών ειδών» (focal species) αντιπροσωπευτικών για τις Ελληνικές συνθήκες. Υδρόβιοι οργανισμοί (επιφανειακά ύδατα) Μέτρα διαχείρισης για άμβλυνση του κινδύνου: χρήση ζωνών ασφαλείας ή/και ακροφυσίων μείωσης διασποράς ψεκαστικού νέφους Μέλισσες Εκτίμηση επικινδυνότητας για τις μέλισσες και από τη σκόνη που παράγεται από την εφαρμογή του επενδεδυμένου σπόρου Αρθρόποδα & φυτά μη στόχοι Μέτρα διαχείρισης για άμβλυνση του κινδύνου: Εφαρμογή αψέκαστων ζωνών ασφαλείας 12

13 ΜΠΕΝΑΚΕΙΟ ΦΥΤΟΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΝΠΔΔ ΠΟΡΕΙΑ ΕΝΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΟΥ ΦΑΡΜΑΚΟΥ: Καν. (ΕΚ) 1107/2009 Οδηγία 2009/128/ΕΕ Καν. (ΕΚ) 396/2005 ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΧΕΙΡΙΣΜΟΥ κατά τη ΧΡΗΣΗ ΕΛΕΓΧΟΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ Μέρος 2 ο Μέρος 3ο Μέρος 2ο Νόμος 4036/2012 ΟΔΗΓΙΑ 128/2009/ΕΚ Σκοπός Θέσπιση σειράς μέτρων κατά την εφαρμογή των γ.φ. για την επίτευξη της ορθολογικής και βιώσιμης χρήσης τους, μέσω: της μείωσης του κινδύνου και των επιπτώσεων στον άνθρωπο, τα ζώα, τα υπόγεια και επιφανειακά ύδατα και το φυσικό περιβάλλον της εφαρμογής Ολοκληρωμένης Φυτοπροστασίας και της ανάπτυξης εναλλακτικών στρατηγικών και τεχνικών αντί των γεωργικών φαρμάκων. 13

14 Νόμος 4036/2012 ΜΕΡΟΣ 3 ο : ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΟΔ. 2009/128/ΕΚ ΤΜΗΜΑ 2 ο : ΕΘΝΙΚΑ ΜΕΤΡΑ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΔ. 2009/128/ΕΚ Κατάρτιση των Εθνικών Σχεδίων Δράσης (άρθρο 32) Πρόγραμμα κατάρτισης στην ορθολογική χρήση των γ.φ. (άρθρο 33) Διαδικασίες ενημέρωσης του κοινού για τα γ.φ.(άρθρο 37) Σύστημα επιθεώρησης εξοπλισμού εφαρμογής γ.φ. (άρθρο 38) Εφαρμογή γ.φ. με αεροψεκασμό (άρθρο 39) Θέσπιση ειδικών μέτρων για την προστασία των υδάτινων πόρων (άρθρο 40) Μέτρα μείωσης της χρήσης γεωργικών φαρμάκων ή των κινδύνων τους σε ειδικές περιοχές (άρθρο 41) Χειρισμός, εφαρμογή και αποθήκευση των σκευασμάτων γεωργικών φαρμάκων (άρθρο 42) Ολοκληρωμένη φυτοπροστασία (άρθρο 43) Έλεγχοι στην ορθολογική χρήση των γ.φ. (άρθρο 44) Προγράμματα του ΜΦΙ σχετικά με την Οδηγία 2009/128/ΕΚ 14

15 Στρατηγικός σχεδιασμός για την προσαρμογή & εφαρμογή των αρχών της ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων σε ένα ευάλωτο οικοσύστημα ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ 15

16 Στρατηγικός σχεδιασμός για την προσαρμογή & εφαρμογή των αρχών της ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων σε ένα ευάλωτο οικοσύστημα Εκδόσεις εκπαιδευτικού υλικού LIFE EcoPest Ολοκληρωμένη Φυτ/σία στα συστήματα LCM Μέτρα πρόληψης εμφάνισης επιζήμιων οργανισμών Εργαλεία παρακολούθησης & πρόγνωσης Αρχές επιλογής γ.φ. Οδηγίες ασφαλούς χρήσης γ.φ. Έλεγχος διασποράς ψ.ν. ιαχείριση αποβλήτων & θέματα νομοθεσίας ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ Στρατηγικός σχεδιασμός για την προσαρμογή & εφαρμογή των αρχών της ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων σε ένα ευάλωτο οικοσύστημα Εκδόσεις εκπαιδευτικού υλικού LIFE EcoPest ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ 16

17 Στρατηγικός σχεδιασμός για την προσαρμογή & εφαρμογή των αρχών της ορθολογικής χρήσης των γεωργικών φαρμάκων σε ένα ευάλωτο οικοσύστημα Εκδόσεις εκπαιδευτικού υλικού LIFE EcoPest ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΓΓΕΙΩΝ ΒΕΛΤΙΩΣΕΩΝ 17

18 SAGE10 ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΥ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΥ ΑΠΟΤΥΠΩΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΑΕΙΦΟΡΑ ΑΓΡΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΕΛΑΙΩΝΑ Χρονική Διάρκεια: Οκτώβριος Μάρτιος 2014 Περιοχές υλοποίησης: Κρήτη, Πελοπόννησος (600 αγροτεμάχια, περισσότεροι από 150 αγρότες (εθελοντική συμμετοχή. ) Πλευρά Επίπτωση Αποδέκτης «με γνώση και υπευθυνότητα στην υπηρεσία της γεωργίας» Ευχαριστώ για την ευκαιρία να φανώ χρήσιμος ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ. 18