Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΤΟΝ 20 ο ΑΙΩΝΑ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι ΗΠΕΙΡΟΥ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΞΕΝΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ & ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΤΟΝ 20 ο ΑΙΩΝΑ ΠΑΛΙΑΤΣΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ Α.Μ.:4556 ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ, ΜΑΙΟΣ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Α' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Οι παραμονές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου Οι κρίσεις πριν τον πόλεμο Η εμπλοκή και ο πόλεμος Οι συνθήκες μετά τον πόλεμο και οι συνέπειες του πολέμου...14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Ο Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ Η έλευση του ναζισμού Ο Χιτλερικός ολοκληρωτισμός Οι πρώτες δυναμικές ενέργειες του Χίτλερ Ο συνασπισμός της Ευρώπης κατά της Γερμανίας και οι κρίσεις του Η χιτλερική προώθηση στην κεντρική Ευρώπη Οι κρίσιμες αντιπαραθέσεις και το ξέσπασμα του πολέμου : η κατάκτηση της ηπειρωτικής Ευρώπης Η υποταγή της Ευρώπης στην Γερμανία Η Ευρώπη ενάντια στον Χίτλερ και η απελευθέρωση της κατεχόμενης Ευρώπης και η κατάρρευση του άξονα 40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ Οι συμφωνίες μετά το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου Η διαίρεση της Γερμανίας Η δημιουργία της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Η «ανατολική πολιτική» του καγκελάριου Βίλλι Μπραντ Η πορεία προς την κατάρρευση Η πτώση του τείχους του Βερολίνου 55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Η επανένωση της Γερμανίας Ο επαναπροσδιορισμός των γερμανικών συμφερόντων Η Γερμανία και η Συνθήκη της Λισαβόνας...62 ΕΠΙΛΟΓΟΣ.77 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 78 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το θέμα της παρούσας εργασία είναι η πολιτική ιστορία της Γερμανίας κατά την διάρκεια του 20 ου αιώνα. Η Γερμανία ήταν μία από τις χώρες με έντονη πολιτική και στρατιωτική δράση κατά την διάρκεια του 20 ου αιώνα και η πορεία της χαρακτηρίστηκε από τέσσερα κυρίως γεγονότα τα οποία αποτελούν και την δομή της εργασίας μας. Το πρώτο από αυτά είναι ο Α Παγκόσμιος πόλεμος τον οποίο και θα εξετάσουμε από τις παραμονές του, την περίοδο την οποία έγινε καθώς και τις επιπτώσεις που είχε. Το δεύτερο από αυτά είναι ο Β Παγκόσμιος πόλεμος που είχε επιπτώσεις όχι μόνο στην Γερμανία αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο τρίτο κεφάλαιο θα μας απασχολήσουν οι συνθήκες που επικράτησαν μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο καθώς οι εξελίξεις που οδήγησαν στον διαμελισμό της Γερμανίας και στην δημιουργία δύο διαφορετικών δημοκρατιών στην χώρα, οι οποίες ενώθηκαν εκ νέου μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου που διχοτομούσε την Γερμανία. Στο τελευταίο κεφάλαιο θα δούμε την ένταξη της ενωμένης πλέον Γερμανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και τον ρόλο που διαδραμάτισε στην Ευρωπαϊκή κοινότητα μέχρι σήμερα. Τέλος, θα καταγράψουμε τα συμπεράσματα μας. 3

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: O Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1.1. Οι παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου Στις παραμονές του Α Παγκοσμίου Πολέμου, η Γερμανία ήταν η χώρα που είχε την πιο σημαντική θέση στην πολιτική όλη της Ευρώπης. Αυτό οφειλόταν κυρίως στο μεγάλο μέγεθος του πληθυσμού της αφού εκείνη την περίοδο αριθμούσε 67 εκατομμύρια κατοίκους και αυτό την κατέτασσε πληθυσμιακά στην δεύτερη θέση μετά την Ρωσία. Εκτός όμως από τον μεγάλο πληθυσμό της, η Γερμανία είχε αποκτήσει και μία ιδιαίτερη οικονομική δυναμική λόγω του ότι είχε αναπτύξει μία πολύ ισχυρή και βαριά βιομηχανία αλλά και εμπορικές μεθόδους που ήταν πρωτοποριακές για την εποχή. Όλα αυτά είχαν μετατρέψει την Γερμανία σε μία μεγάλη εμπορική δύναμη που αποτελούσε τον κατεξοχήν αντίπαλο του Ηνωμένου Βασιλείου. 1 Το Ηνωμένο Βασίλειο ήταν γεωγραφικά απομονωμένο από την υπόλοιπη Ευρώπη, στοιχείο που του έδινε σημαντικό πλεονέκτημα γιατί οι υπόλοιπες χώρες δεν μπορούσαν εύκολα να κινηθούν πολεμικά εναντίον του. Έτσι, αφού δεν είχε ενοχλήσεις και ήταν προστατευμένο από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, το Ηνωμένο Βασίλειο δεν ασχολιόταν καθόλου με το τι συνέβαινε στο εσωτερικό της ηπείρου αλλά είχε αφιερωθεί στην προσπάθεια του να κατακτήσει νέες αγορές. Η αδιαφορία του Ηνωμένου Βασιλείου επέτρεψε στην Γερμανία να έχει την θέση του κυρίαρχου μέσα στην Ευρώπη. Η Γερμανία όμως είχε και ένα άλλο πλεονέκτημα, τον νέο της ηγέτη. Μετά την αποπομπή του Βίσμαρκ, την θέση του ανέλαβε ο αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β, ο οποίος ήταν μία πολύ ιδιαίτερη προσωπικότητα. Ο Γουλιέλμος ήθελε να είναι αυτός που θα είχε τον κυρίαρχο ρόλο σε όλα τα ευρωπαϊκά δρώμενα και παρόλο που η πολιτική του δεν ήταν ούτε μελετημένη αλλά ούτε και σοβαρή ιδιαίτερα αφού έπαιρνε σπασμωδικές αποφάσεις, είχε καταφέρει να βρίσκεται πάντα στο προσκήνιο 1 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

5 και να ωθεί και τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης στην καλλιέργεια των εθνικών παθών τους. 2 Η τάση του Γουλιέλμου να είναι ο ηγέτης της διπλωματίας στην Ευρώπη, είχε καταφέρει να κάνει τα υπόλοιπα ευρωπαϊκά κράτη να βρίσκονται σε μία αμυντική στάση και να αναπτύσσουν ένα πολύ μεγάλο εθνικισμό προκειμένου να προστατευθούν από την ραγδαία ανάπτυξη της Γερμανίας. Η Γερμανία όμως είχε αρχίσει να έχει σημαντικό ρόλο και σε ζητήματα εκτός Ευρώπης. Αντίθετα από τον προκάτοχο του, τον Βίσμαρκ που δεν ήθελε να αναπτύξει ιμπεριαλιστική πολιτική για να μην βάλει την Γερμανία σε μία θέση που θα υπερέβαινε τις δυνάμεις της, ο Γουλιέλμος παρακινούμενος από το γεγονός ότι η χώρα είχε αναπτύξει μία πολύ καλή οικονομία, ήθελε η Γερμανία να αποκτήσει κυρίαρχο ρόλο και στην παγκόσμια πολιτική. Η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, και ύστερα οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ιαπωνία, είχαν εμπλακεί στο θέμα της αποικιοκρατίας στα νέα εδάφη αλλά με διακριτικότητα για να μην ξεσπάσουν συγκρούσεις ανάμεσα τους. Όσο όμως τα διαθέσιμα εδάφη για αποικισμό λιγόστευαν, τόσο οι συγκρούσεις ανάμεσα στις χώρες για την κυριαρχία τους μεγάλωναν. Ο Γουλιέλμος ο Β, που ήταν πολύ έμπειρος διπλωματικά, είχε καταφέρει να δυναμιτίσει την κατάσταση και να κάνει τις συγκρούσεις ανάμεσα σε αυτές τις χώρες πιο έντονες. 3 Για να μπορέσει ο Γουλιέλμος να κάνει την Γερμανία ανερχόμενη δύναμη στην παγκόσμια πολιτική, ήθελε να κατακτήσει νέες αγορές και να δημιουργήσει έναν ισχυρό στόλο στην χώρα προς επίτευξη του παραπάνω σκοπού. Τα ίδια συμφέροντα και σκοπούς είχε όμως και το Ηνωμένο Βασίλειο και δεν άργησε να έρθει η αντιπαράθεση ανάμεσα τους. Αυτά τα νέα δεδομένα έφεραν το θέμα του Ανατολικού ζητήματος σε δεύτερη μοίρα και οι μόνες χώρες που ενδιαφέρονταν πλέον γι αυτό ήταν η Ρωσία και η Αυστροουγγαρία. Εντούτοις όμως, η κατάσταση που είχε διαμορφωθεί στις αρχές του 2 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

6 20 ου αιώνα, είχε οδηγήσει στο να επηρεάζονται όλες οι χώρες απ όποια κρίση και αν δημιουργούνταν λόγω των νέων εξελίξεων που είχαν δημιουργηθεί στην πολιτική. Η πολιτική που επιβάλλονταν πλέον στα κράτη να ασκούν δεν χαράσσονταν από τους ηγεμόνες και τις προθέσεις τους αλλά υπαγορεύονταν από τον λαό που επηρεάζονταν από εθνικιστικά αισθήματα. Έτσι το θέμα του πολέμου αρχίζει να γίνεται πλέον ορατό και οι ηγέτες των ευρωπαϊκών κρατών έπρεπε να το λαμβάνουν ιδιαίτερα υπόψη τους. 4 Ο πόλεμος λοιπόν φαίνεται να είναι η μόνη πορεία για τις χώρες της Ευρώπης και παρόλο τις προσπάθειες που έγιναν στην Χάγη το 1899 με την Σοσιαλιστική Διεθνή αλλά και το 1907 με τις Διασκέψεις Ειρήνης, η προσπάθεια αποφυγής του δεν έγινε εφικτή. Σταδιακά λοιπόν οι χώρες επικεντρώνουν το ενδιαφέρουν τους ώστε να βρουν τους κατάλληλους συμμάχους για να είναι στο πλάι τους όταν θα ξεσπάει ο αναπόφευκτος πλέον πόλεμος. Ο πόλεμος μέχρι εκείνη την στιγμή είχε αποφευχθεί από την προσπάθεια που είχε κάνει ο Βίσμαρκ να μην δημιουργήσει η Γαλλία ενώσεις στις οποίες θα κυριαρχούσε αυτή. Ο Γουλιέλμος όμως με τους αδέξιους χειρισμούς του επέτρεψε στην Γαλλία να αναπτυχθεί και να δημιουργηθούν έτσι δύο ανταγωνιστικοί συνασπισμοί οι οποίοι οδηγούσαν την Ευρώπη σε πόλεμο. 5 Ο Βίσμαρκ φοβόταν ιδιαίτερα τον συνασπισμό ανάμεσα στην Γαλλία και την Ρωσία και είχε φροντίσει να αποφύγει την σύγκρουση με την Ρωσία ακόμα και όταν θίγονταν τα γερμανικά συμφέροντα. Βέβαια, η πολιτική αυτή του Βίσμαρκ μπορεί να είχε επιτύχει την αποφυγή του πολέμου αλλά είχε συντελέσει την πτώση του ηγεμόνα. Τον κίνδυνο αυτό για την Γερμανία τον γνώριζε και ο Γουλιέλμος αλλά θεωρούσε πως ο συνασπισμός των δύο χωρών δεν ήταν εφικτός γιατί γνώριζε πως ο τσάρος αντιπαθούσε τόσο τους ίδιους τους Γάλλους όσο και το δημοκρατικό πολίτευμα της. 4 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

7 Το 1887 η Κεντρική τράπεζα του Ράιχ αρνήθηκε να ανανεώσει τα ρωσικά δάνεια. Από την άλλη, οι Γάλλοι αγόρασαν ομόλογα του ρωσικού δανείου, παρέχοντας στον τσάρο τους απαραίτητους πόρους που ήθελε για να αναπτύξει το σιδηροδρομικό δίκτυο της χώρας και τις βαριές βιομηχανίες του Ντονιέτς. Αυτές οι εξελίξεις έκαναν την Ρωσία να βλέπει την Γαλλία πιο θετικά από φόβο μην χάσει τα χρήματα που έπαιρναν από αυτή αλλά μέχρι και την πτώση του Βίσμαρκ η συμπάθεια αυτή δεν ήταν προϋπόθεση συνεργασίας. 6 Όταν όμως η Γερμανία αρνήθηκε την ανανέωση των δανείων της Ρωσίας ο τσάρος άρχισε να προσεγγίζει την Γαλλία και να την αντιμετωπίζει με καλύτερο τρόπο. Τον Αύγουστο του 1891 ο τσάρος προχώρησε ακόμα περισσότερο και σύναψε μία πρώτη πολιτική συμφωνία με την Γαλλία που δεν ήταν βέβαια συμμαχία αλλά μία δήλωση φιλίας και μελλοντικής διαβούλευσης σε περίπτωση κινδύνου, αφού ο τσάρος διατηρούσε ακόμα την ελπίδα ότι οι Γερμανοί θα άλλαζαν στάση απέναντι του. Στην συνάντηση όμως που έγινε στο Κιέλο ανάμεσα στους ηγέτες της Γερμανίας και της Ρωσίας, ο τσάρος κατάλαβε ότι κάτι δεν θα γινόταν έτσι τον Ιούλιο του 1892 ξεκίνησε συνομιλίες με την Γαλλία οι οποίες κατέληξαν στην υπογραφή στρατιωτικής συνθήκης. Η συνθήκη αυτή ήταν μυστική και οι δύο χώρες με την σειρά τους φοβόνταν να την επικυρώσουν γιατί δεν ήθελαν να εμπλακούν σε πολεμικές συγκρούσεις που δεν θα τις αφορούσαν άμεσα. Η συνθήκη όμως επικυρώθηκε στα τέλη του 1893 από τον τσάρο μετά από την κίνηση της Γερμανίας να ψηφίσει την αύξηση των τελωνειακών δασμών στα ρωσικά προϊόντα. Το ίδιο έκανε και η Γαλλία το 1894 και με αυτή την συνθήκη επικυρώθηκε στην ουσία το σπάσιμο της απομόνωσης της Γαλλίας που βρήκε έναν ισχυρό σύμμαχο για τον επερχόμενο πόλεμο. 7 6 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

8 1.2. Οι κρίσεις πριν τον πόλεμο Η Γαλλία τα επόμενα χρόνια έκανε εξαιρετικές κινήσεις, μία εκ των οποίων ήταν η υπογραφή συμφωνίας το 1904 με την Αγγλία η οποία της εξασφάλιζε ελευθερία κινήσεων στο Μαρόκο. Αυτή η συμφωνία αποτέλεσε την αρχή μίας σειράς κρίσεων που θα οδηγούσε στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Γάλλος υπουργός εξωτερικών ο Ντελκασέ ανέπτυξε συμμαχίες με διάφορες χώρες για να εξασφαλίζει ότι δεν θα ανακατευτούν, σε τυχόν επέμβαση της Γαλλίας στο Μαρόκο. Αυτές όμως οι συμμαχίες θορύβησαν τον Γουλιέλμο Β που πίστευε ότι τελικώς θα στραφούν ενάντια στην Γερμανία με την οποία η Γαλλία δεν επεδίωξε καμία συμμαχία. Για τον Γουλιέλμο Β το θέμα του Μαρόκου ήταν μία αφορμή για να διαταράξει τις καλές διπλωματικές σχέσεις που είχαν αναπτυχθεί ανάμεσα στην Αγγλία, την Γαλλία και των Ρωσία. Στο Μαρόκο είχαν όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές δυνάμεις, συμφέροντα και ανάμεσα σε αυτές και η Γερμανία. Εκ τούτου, ο Γερμανός ηγεμόνας δεν σκόπευε να αφήσει την Γαλλία να επεκταθεί στο εσωτερικό του Μαρόκου χωρίς να παρέμβει. Στις 31 Μαρτίου 1905, ο Γουλιέλμος Β πήγε στην Ταγγέρη και εκφώνησε έναν λόγο στον οποίο υπερασπίστηκε την ελευθερία του Μαροκινού λαού προκαλώντας ένταση ανάμεσα στο Βερολίνο και την Γαλλία. 8 Ο Σουλτάνος του Μαρόκου όταν είδε ότι η Γερμανία τον στήριξε, πρότεινε να συγκληθεί μία διεθνής σύσκεψη προκαλώντας προβλήματα στην γαλλική κυβέρνηση η οποία διασπάστηκε και ο Ντελκασέ οδηγήθηκε στην παραίτηση. Αμέσως μετά, την παραίτηση του υπουργού εξωτερικών η Γερμανία πέτυχε μία νέα νίκη όταν έπεισε τον νέο υπουργό εξωτερικών της Γαλλίας να δεχτεί την σύγκληση διεθνούς σύσκεψης και μία ακόμα όταν για μία νησίδα στα ύδατα της Φιλανδίας έπεισε τον τσάρο να υπογράψει αμυντική συμφωνία μαζί της. Όλα τα παραπάνω έκαναν τον Γουλιέλμο Β να θριαμβολογήσει θεωρώντας ότι κατάφερε να διασπάσει τις συμμαχίες και η χώρα του να επικρατήσει αλλά αυτό δεν ήταν αλήθεια αφού ο τσάρος όταν συμβουλεύτηκε τον υπουργό των εξωτερικών του προτίμησε να διατηρήσει τις σχέσεις του με την Γαλλία και στην διεθνή 8 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

9 συνδιάσκεψη που έγινε το 1906 στην Αλγκεθίρας η Γερμανία απομονώθηκε και η Γαλλία γίνεται κυρίαρχος στο Μαρόκο διατηρώντας παράλληλα και τις συμμαχίες της. 9 Την επόμενη χρονιά και το Ηνωμένο Βασίλειο που φοβόταν την ανάπτυξη της Γερμανίας συμμάχησε με την Γαλλία και την Ρωσία. Σε σύγκρουση που δημιουργήθηκε ανάμεσα στην Αυστρία και την Σερβία, η Γερμανία παίρνει το μέρος της πρώτης και η Ρωσία της δεύτερης. Αμέσως η Γερμανία άρχισε να πιέζει την Αγγλία και την Γαλλία να μην υποστηρίξουν την Ρωσία σε αυτή την διαμάχη και το κατάφερε. Η πίεση που δέχτηκε η Ρωσία από τους συμμάχους την οδήγησε στο να εγκαταλείψει την Σερβία αλλά παράλληλα έδειξε και την αδυναμία αυτής της συμμαχίας. Μετά από δύο χρόνια ειρήνης, το Μαρόκο αποτελεί και πάλι την αφορμή έναρξης μίας νέας κρίσης. Στην πόλη έγινε μία στάση εναντίον του σουλτάνου και η Γαλλία με την δικαιολογία ότι κινδύνευαν οι Ευρωπαίοι άποικοι που ζούσαν εκεί την καταλαμβάνει ξεπερνώντας όμως τα δικαιώματα που είχε από την διεθνή συμφωνία. Για να πιέσουν την Γαλλία, οι Γερμανοί αποβιβάστηκαν σε λιμένα του Αγαδίρ και ζήτησαν από την Γαλλία, το γαλλικό Κονγκό προκειμένου να επιστρέψουν την εγκατάσταση τους στο Μαρόκο. Η Γαλλία αρνείται τις διεκδικήσεις της Γερμανίας και η Αγγλία τάχθηκε αμέσως μαζί της προειδοποιώντας την Γερμανία ότι θα συμμετέχει και αυτή σε μία ένοπλη σύρραξη. 10 Η Γερμανία φοβούμενη τον πόλεμο και έχοντας να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό της χώρας έναν χρηματιστηριακό πανικό που έχει δημιουργηθεί, συζητά εκ νέου και καταλήγει σε μία συμφωνία το 1911 στην οποία δέχεται την γαλλική κατάληψη στο Μαρόκο με αντάλλαγμα ένα σημαντικό τμήμα του γαλλικού Κονγκό που έχει έξοδο στον Ατλαντικό ωκεανό. Το αποτέλεσμα και των δυο κρίσεων είναι ότι τόσο στην Γαλλία όσο και στην Γερμανία, η κοινή γνώμη άρχισε να αναπτύσσει ένα πρωτόγνωρο εθνικιστικό αίσθημα και να θεωρούν και οι δύο ότι ταπεινώθηκαν από τους άλλους. Η σύγκρουση 9 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

10 ανάμεσα στις δύο χώρες έμοιαζε αναπόφευκτη και ο πόλεμος φαίνεται ότι πλησίαζε αφού παρόλο ότι σταμάτησαν οι κρίσεις στο Μαρόκο αναπτύχθηκαν νέες εστίες έντασης στα Βαλκάνια. 11 Στις κρίσεις που αναπτύχθηκαν στα Βαλκάνια και πάλι η Γερμανία διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο, δεν ήταν όμως αυτή που τις πυροδότησε. Η Γερμανία στήριζε το κίνημα των Νεότουρκων που είχε αποφασίσει να δημιουργήσει εκ νέου την Οθωμανική αυτοκρατορία. Τα μικρά όμως ορθόδοξα κράτη των Βαλκανίων, η Σερβία, η Βουλγαρία, η Ελλάδα και το Μαυροβούνιο δημιούργησαν μία βαλκανική ένωση και το 1912 επιτέθηκαν στην Τουρκία η οποία έχασε και τα μόνα εδάφη που μπόρεσε να διατηρήσει ήταν η Κωνσταντινούπολη και η ενδοχώρα της. Όταν όμως ήρθε η ώρα να μοιραστούν τα υπόλοιπα εδάφη της οθωμανικής αυτοκρατορίας, οι βαλκανικές χώρες άρχισαν να συγκρούονται μεταξύ τους παρασύροντας και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. 12 Παρόλο που αυτές οι αντιπαραθέσεις στα Βαλκάνια δεν ήταν η αφορμή του πολέμου, όλες αυτές οι κρίσεις δημιούργησαν ένα πλαίσιο δημιουργίας πολεμικού κλίματος, κάτι που ενισχύθηκε και από την προσπάθεια των μεγάλων ευρωπαϊκών στρατιωτικών δυνάμεων να ενδυναμώσουν όσο περισσότερο μπορούν από άποψη εξοπλισμών. 11 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

11 1.3. Η εμπλοκή και ο πόλεμος Τον Ιούνιο του 1914 δολοφονήθηκε κατά την διάρκεια επίσκεψης του στο Σεράγεβο, ο αρχιδούκας και διάδοχος της Αυστρίας μαζί με την σύζυγο του από έναν Βόσνιο φοιτητή και με την βοήθεια κάποιων Σέρβων αξιωματικών. Η Βιέννη αποφάσισε να αντιδράσει και εξασφάλισε και την υποστήριξη της Γερμανίας η οποία θεώρησε ότι είναι η κατάλληλη στιγμή γι αυτήν να επέμβει. Στις 28 Ιουλίου η Αυστρία κήρυξε τον πόλεμο ενάντια στην Σερβία και την βομβάρδισε άμεσα. Η Ρωσία έσπευσε άμεσα προς βοήθεια στην Σερβία και άρχισε να πιέζει την Γερμανία να αποσύρει την υποστήριξη της προς τους Αυστριακούς. Το ίδιο έπραξε και η Αγγλία προειδοποιώντας για την άμεση συμμετοχή της. Παρόλο την επιθυμία του καγκελάριου της Γερμανίας να υπακούσει στις υποδείξεις, οι στρατιωτικοί της Γερμανίας διαφωνούσαν πυροδοτώντας νέες εξελίξεις. Οι περισσότερες χώρες αρχίζουν να έχουν διπλωματικές επαφές προκειμένου να αποφευχθεί ο πόλεμος αλλά τον Αύγουστο του 1914 η μία μετά την άλλη οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης κήρυξαν τον πόλεμο με πρώτη την Γερμανία. 13 Ενώ όλοι θεωρούσαν ότι ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος είναι θέμα λίγων εβδομάδων, η πραγματικότητα ήταν διαφορετική. Οι Γερμανοί γνωρίζοντας ότι οι Ρώσοι θα αργούσαν να ολοκληρώσουν την επιστράτευση τους, εστίασαν όλη τους προσοχή στην Γαλλία προσπαθώντας να την βγάλουν εκτός μάχης. Οι Γερμανοί κατάφεραν να εισβάλλουν στο Βέλγιο και να φτάσουν στην βόρεια Γαλλία και στις 2 Σεπτεμβρίου 1914 οι Γερμανοί έφτασαν 25 χιλιόμετρα έξω από το Παρίσι. Οι Γάλλοι όμως δεν ήταν έτοιμοι να παραδοθούν αμαχητί. Ενώ στην θέα του αυτοκρατορικού στρατού έξω από το Παρίσι, η κυβέρνηση και η βουλή εγκατέλειψαν την πόλη, ο ανώτατος διοικητής του γαλλικού στρατού Ζοφρ κατάφερε το ακατόρθωτο. Βλέποντας ότι οι Γερμανοί διάβαιναν τον Μάρνη γρήγορα χωρίς να δίνουν σημασία στην φρουρά του Παρισιού που ήταν περιχαρακωμένοι δεξιά τους, στις 6 Σεπτεμβρίου επιτέθηκαν στους Γερμανούς και κατάφεραν μετά από 4 μέρες 13 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

12 σκληρών μαχών να τους νικήσουν. Αυτή η νίκη των Γάλλων μαζί με κάποιες άλλες επιτυχίες άλλαξαν την κατάσταση του πολέμου. 14 Κάθε μία από τις επιθετικές ενέργειες που έγιναν το 1914 απέτυχε και τα μέτωπα που είχαν δημιουργηθεί υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να καταρρεύσουν. Στην προσπάθεια όλα τα στρατεύματα να προστατευθούν από τους εχθρούς τους μπήκαν σε χαρακώματα και παρέμειναν εκεί για τρία χρόνια μέσα σε άθλιες συνθήκες. Παρόλα αυτά όλοι οι στρατιώτες μέχρι το 1917 φαίνεται ότι διατηρούσαν το ηθικό τους και ο αγώνας ανάμεσα στους δύο στρατούς ήταν ιδιαίτερα σκληρός. Εκτός των μετώπων όμως και πίσω στις χώρες ότι δραστηριότητα και πόρος υπήρχε απευθυνόταν προς τους στρατιώτες. Το 1917 βρήκε όλους τους αντιπάλους κουρασμένους. Και οι δύο πλευρές είχαν απολέσει πολλούς στρατιώτες και για να αναπληρώσουν τα κενά που υπήρχαν στα στρατεύματα έστελναν ακόμα και πολλούς νεαρούς στρατιώτες στα μέτωπα. 15 Ο πληθυσμός των χωρών που είχαν εμπλακεί στον πόλεμο άρχισε να υποφέρει και να υπομένει πολλές κακουχίες. Ο λαός σε όλες τις χώρες σχεδόν άρχισε να πιέζει για ειρήνη. Στην Ρωσία όμως το λαϊκό κίνημα ήταν πιο έντονο από τις υπόλοιπες χώρες και θεωρούσε τον Νικόλαο Β υπεύθυνο για όλες τις αποτυχίες. Τον Μάρτιο του 1917 οι φιλελεύθεροι υποκίνησαν επανάσταση στην Ρωσία που οδήγησε τον Νικόλαο Β σε παραίτηση, και η άρνηση του αδελφού του να παραλάβει το στέμμα, οδήγησε στην υπερίσχυση των μπολσεβίκων που ήθελαν ειρήνη και γι αυτό υπέγραψαν ανακωχή με τους Αυστρογερμανούς. Την θέση της Ρωσίας στον πόλεμο πήραν οι Ηνωμένες Πολιτείες γιατί κατά την διάρκεια ενός υποβρύχιου πόλεμου που είχε κάνει η Γερμανία είχε βυθίσει αρκετά εμπορική πλοία της. Σε αυτή την φάση του πολέμου και οι δύο δυνάμεις ανασυγκροτήθηκαν δυναμικά. Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατάφεραν να φέρουν στην Ευρώπη ένα εκατομμύριο άνδρες εκπαιδευμένους. Από την άλλη στην Γερμανία, την εξουσία την είχαν αναλάβει οι στρατιωτικοί οι οποίοι επιβάλλοντας δικτατορία 14 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

13 κατάφεραν και τα πληρώματα των στόλων που είχαν εξεγερθεί να υποτάξουν αλλά και έβαλαν τα εργοστάσια στην απόλυτη εξουσία του στρατού. 16 Το 1917 μπήκε στον πόλεμο και η Ελλάδα στο πλευρό των συμμάχων μετά από τελεσίγραφο των Γάλλων. Την άνοιξη του 1918 οι Γερμανοί επιτέθηκαν σκληρά στο γαλλικό μέτωπο γιατί φοβόταν ότι θα έχουν προβλήματα ανεφοδιασμού και πιέζονταν επίσης από τον ερχομό των Αμερικάνων στρατιωτών. Αυτός ήταν και ο λόγος που χρησιμοποίησαν ότι δυναμικό είχαν για να κάνουν τέσσερις επιθέσεις οι οποίες απέτυχαν και οι τέσσερις. Την ίδια στιγμή που η Γερμανία έχανε επιθέσεις που οδήγησαν σε ήττα δέχτηκαν και οι σύμμαχοι της. Η Γερμανία αναγκάστηκε στις 11 Νοεμβρίου, την ίδια ημέρα που ξέσπασε και η επανάσταση στην Βιέννη, να συνάψει ανακωχή. Για να μπορέσει ο Γουλιέλμος Β να γλιτώσει από την οργή των Γερμανών, εγκατάστησε κοινοβουλευτικό καθεστώς στο εσωτερικό της χώρας. Οι Γερμανοί όμως είναι κουρασμένοι και εξουθενωμένοι από τον πόλεμο και δημιουργούνται εξεγέρσεις στις γερμανικές πόλεις στις οποίες συμμετέχει και ο στρατός αναγκάζοντας τον αυτοκράτορα να παραιτηθεί και να καταφύγει στην Ολλανδία στις 9 Νοεμβρίου, δύο μέρες αργότερα, οι Γερμανοί υπέγραψαν την ανακωχή της Ρετόντ. Το αποτέλεσμα του Α Παγκοσμίου πολέμου ήταν 52 μάχες, οκτώ εκατομμύρια νεκροί και είκοσι εκατομμύρια τραυματίες Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 2, Η Ευρωπαϊκή Συμφωνία και η Ευρώπη των Εθνών , Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

14 1.4. Οι συνθήκες μετά τον πόλεμο και οι συνέπειες του πολέμου Στις 28 Ιουνίου του 1919, μετά από έξι μήνες διαβουλεύσεις υπογράφτηκε στις Βερσαλλίες η ομώνυμη συνθήκη. Οι Γερμανοί δεν συμμετείχαν ουσιαστικά στις διαβουλεύσεις αλλά τους υπαγορεύτηκαν οι όροι, κάτι που οδήγησε στο να μην γίνει ποτέ αποδεκτή η συγκεκριμένη συνθήκη συνειδησιακά από τους Γερμανούς. Οι όροι της συνθήκης υπαγόρευαν ότι: Η Γερμανία θα μετατρεπόταν σε ένα αδύναμο στρατιωτικά κράτος με στρατό ανδρών, χωρίς τεθωρακισμένα και βαρύ οπλισμό, χωρίς γενικό επιτελείο και υποχρεωτική στρατιωτική θητεία Η Αλσατία και η Λορένη επιστρέφονταν στην Γαλλία Η γερμανική επαρχία Σάαρ στα γαλλογερμανικά σύνορα θα υπαγόταν στην Κοινωνία των Εθνών για 15 χρόνια, ενώ η Γαλλία θα εκμεταλλεύονταν τα ανθρακωρυχεία της Η Ρηνανία μετατρεπόταν σε αποστρατικοποιημένη ζώνη Απαγορεύτηκε η ένωση της Αυστρίας με την Γερμανία Το βόρειο Σλέβιχ παραχωρούνταν στην Δανία Η Γερμανία παραχωρούσε στην Πολωνία την πολωνική επαρχία Πόζεν, μεγάλο τμήματα της δυτικής Πρωσίας και τη μισή Σιλεσία Επιβλήθηκαν δυσβάστακτες οικονομικές κυρώσεις (επανορθώσεις) στην Γερμανία, ως αποζημίωση στους νικητές του πολέμου. 18 Συνθήκες όμως υπέγραψαν και οι άλλοι ηττημένοι του πολέμου όπως του Σεν Ζερμέν οι Αυστριακοί το 1919 και του Τριανόν το 1920 με την Ουγγαρία. Με αυτές τις δύο συνθήκες πιστοποιούνταν η διάλυση της Αυστροουγγαρίας, επικυρώνονταν η ανεξαρτησία της Ουγγαρίας, της Τσεχοσλοβακίας και της Γιουγκοσλαβίας, εδάφη της Αυστρίας παραχωρήθηκαν στην Πολωνίας και της Ουγγαρίας στην Ρουμανία, και η Ιταλία απέκτησε την Τεργέστη, το νότιο Τυρόλο και την χερσόνησο της Ίστριας. Με την συνθήκη του Νεϊγύ με την Βουλγαρία το 1919 όλα τα εδάφη που είχε αποκτήσει 18 Ράπτης, Κ. (2000), Γενική Ιστορία της Ευρώπης, τόμος Β, Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19 ο και τον 20 ο αιώνα, Πάτρα: ΕΑΠ, σ

15 η Βουλγαρία κατά τον Α Βαλκανικό πόλεμο, επιστρέφονταν στην Ρουμανία, την Ελλάδα και την Γιουγκοσλαβία. 19 Αναφέραμε ήδη τις συνέπειες του πολέμου σε έμψυχο δυναμικό. Εντούτοις όμως αυτό δεν φαίνεται να πτόησε καθόλου τις εθνικιστικές και μιλιταριστικές τάσεις των κρατών και μάλιστα ο ανταγωνιστικός εξοπλισμός συνεχίστηκε. Πέρα όμως από τις υλικές, υπήρχαν και οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές συνέπειες. Η οικονομική κατάρρευση της οικονομίας επηρέασε όλη την Ευρώπη και την ηγετική θέση παγκοσμίως την πήραν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Ο πόλεμος υπήρξε επίσης η αιτία για την ενίσχυση του φασισμού και του κομμουνισμού στις χώρες που δεν είχαν φιλελεύθερο πολιτικό σύστημα. Έτσι, ο φιλελευθερισμός τόσο οικονομικά όσο και πολιτικά δέχτηκε μεγάλο πλήγμα. Ο φασισμός όμως και ο κομμουνισμός επικράτησαν και για άλλον ένα λόγο. Η κοινωνική τάξη που δέχτηκε το πιο ισχυρό πλήγμα ήταν η αγροτική αφού από τις τάξεις της προέρχονταν οι πιο πολλοί νεκροί στρατιώτες. Επίσης, όσοι είχαν συμμετέχει στον πόλεμο ήταν πολύ δύσκολο να επανενταχθούν κοινωνικά και αντιμετώπισαν πολλά ψυχολογικά προβλήματα κάνοντας τους πιο επιρρεπείς στην αφοσίωση σε πιο ριζοσπαστικές ιδεολογίες Ράπτης, Κ. (2000), Γενική Ιστορία της Ευρώπης, τόμος Β, Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19 ο και τον 20 ο αιώνα, Πάτρα: ΕΑΠ, σ Ράπτης, Κ. (2000), Γενική Ιστορία της Ευρώπης, τόμος Β, Γενική Ιστορία της Ευρώπης κατά τον 19 ο και τον 20 ο αιώνα, Πάτρα: ΕΑΠ, σ

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Ο Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ H έλευση του ναζισμού Μετά την ήττα που υπέστη στον Α Παγκόσμιο πόλεμο η Γερμανία και την κατάρρευση του αυτοκρατορικού Ράιχ, δημιουργήθηκε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, της οποίας όμως τα πρώτα βήματα δεν ήταν ανώδυνα. Το νέο καθεστώς από τα πρώτα κιόλας χρόνια της λειτουργίας του είχε να αντιμετωπίσει πολύ μεγάλες δυσκολίες όπως η εμφύλια διαμάχη ανάμεσα στους σπαρτακιστές και τους σοσιαλδημοκράτες, η ταπείνωση που είχε υποστεί από τις άλλες χώρες μέσα από την συνθήκη των Βερσαλλιών καθώς επίσης και η προσπάθεια αντιμετώπισης του πληθωρισμού που είχε κάνει την εμφάνιση του και με καταστροφικές συνέπειες για την κοινωνία της Γερμανίας. Όλα αυτά έπρεπε να αντιμετωπισθούν άμεσα από το νέο καθεστώς ειδάλλως υπήρχε ο κίνδυνος της αναρχίας ή της δικτατορίας στην χώρα. Στο τέλος του 1923, καγκελάριος της Γερμανίας έγινε ο Στρέζεμαν. Την ίδια περίοδο, παρόλο που η τάξη στην χώρα είχε αποκατασταθεί σε μεγάλο βαθμό, εντούτοις υπήρχε πάντα ο κίνδυνος για την πτώση της δημοκρατίας. Στην διάσωση της βοήθησε σε μεγάλο βαθμό η ευημερία που είχε επιστρέψει στην χώρα και παράλληλα μαζί της και η κοινωνική γαλήνη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υποχώρηση των εξτρεμιστικών κομμάτων και στις εκλογές που έγιναν τον Δεκέμβριου του 1924, οι ναζί έλαβαν μόλις το 3% των ψήφων και οι κομμουνιστές το 9%.Η πολιτική παράταξη όμως που επωφελήθηκε περισσότερο από όλους σε αυτές τις εκλογές ήταν η δεξιά, αφού οι σοσιαλιστές, παρόλο που είχαν συγκεντρώσει παραπάνω από το ένα τέταρτο των ψήφων, την πρωθυπουργία της χώρας την πήρε ο Χανς Λούτερ με τον συνασπισμό των συντηρητικών και των εθνικιστών που είχε κάνει. 21 Στις προεδρικές εκλογές του 1925 η δεξιά ενισχύθηκε και πάλι στηρίζοντας τον γέρο στρατάρχη Χίντεμπουργκ καταφέρνοντας με αυτό τον τρόπο να παραμερίσει τον καθολικό Γουλιέλμο Μαρξ που είχε την υποστήριξη των δημοκρατικών καθώς και τον Ταίλμαν, τον εκπρόσωπο των κομμουνιστών. Ο νέος αρχηγός κατάφερε να διατηρήσει το σύνταγμα της χώρας, παρόλο που η δεξιά τον 21 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

17 πίεζε να κυβερνήσει απόλυτα και καθεστωτικά, αλλά και ο ίδιος επιθυμούσε την επάνοδο της μοναρχίας και οδήγησε την χώρα προς μία πολύ συντηρητική κατεύθυνση. Οι συνασπισμοί που αποτελούσαν όμως την νέα κυβέρνηση την έκαναν εξαιρετικά ασταθή και οι λόγοι που προαναφέρθηκαν δημιούργησαν μία κρίση η οποία αποτέλεσε την αφετηρία για την έντονη δραστηριοποίηση πολλών εξτρεμιστικών κινημάτων που τα χρηματοδοτούσαν ισχυροί ιδιώτες με προσωπικά συμφέροντα. Τα κινήματα αυτά βασίζονταν κυρίως στον εθνικισμό τον οποίο ταύτιζαν με την κοινωνική επανάσταση και λίγο πριν ξεσπάσει η κρίση το πιο δυνατό από αυτά ήταν το NSDAP του Αδόλφου Χίτλερ. Η οικονομική κρίση που ακολούθησε δεν συνέβη μόνο στην Γερμανία αλλά σε όλη την Ευρώπη. Στην Γερμανία όμως ήταν πιο έντονη γιατί οι Αμερικάνοι είχαν αποσύρει τα κεφάλαια τους και τον βιομηχανικό τους υπερεξοπλισμό προκαλώντας πολύ μεγάλες κοινωνικές επιπτώσεις. Το 1932, οι άνεργοι στην Αμερική είχαν φτάσει τα 6 εκατομμύρια ενώ 8 εκατομμύρια Γερμανοί υποαπασχολούνταν, έχοντας βέβαια και μειωμένα εισοδήματα. Το αποτέλεσμα της ανεργίας αυτής ήταν η δημοκρατία της Βαϊμάρης που μέχρι εκείνη την στιγμή γνώριζε μεγάλη ευημερία να αντιμετωπίσει την εξαθλίωση. 22 Η οικονομική κρίση και η εξαθλίωση οδήγησε τους Γερμανούς να υποστηρίζουν οποιοδήποτε κόμμα τους υποσχόταν ένα καλύτερο μέλλον ασχέτως ιδεολογίας και ο κερδισμένος αυτής της κατάστασης ήταν το εθνικοσοσιαλιστικό κόμμα. Μεγάλο ρόλο στην αποδοχή των Γερμανών βέβαια στο συγκεκριμένο κόμμα είχε και η φυσιογνωμία του ηγέτη του. Ο Χίτλερ ήταν οπαδός της ακραίας και υπερεθνικιστικής δεξιάς και σαν χαρακτήρας ήταν ένας ξεπεσμένος μικροαστός, που έφερε όλες τις απογοητεύσεις της γενιάς του και της κοινωνικής του τάξης και αυτό τον βοήθησε σημαντικά γιατί πολλοί Γερμανοί ταυτίστηκαν μαζί του γιατί βρίσκονταν στην ίδια ακριβώς κατάσταση. Η δράση του Χίτλερ είχε αρχίσει αρκετά χρόνια πριν. Γεννημένος στην Αυστρία το 1889 έφτασε στην Βιέννη στα 16 του χρόνια. Το 1912 μετακόμισε στο 22 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

18 Μόναχο και αφού επιχείρησε δύο φορές, χωρίς επιτυχία, να μπει στην Ακαδημία ζωγραφικής, ζούσε εκεί μία στερημένη ζωή στην οποία ασχολούνταν κυρίως με το διάβασμα και την πολιτική. Ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος τον ενθουσιάζει και συμμετέχει σε αυτόν έχοντας μία πολύ καλή στρατιωτική πορεία. Όταν αποστρατεύτηκε, η ζωή που τον περίμενε ήταν και πάλι απογοητευτική και ο Χίτλερ νοσταλγούσε τα χρόνια του πολέμου. Ζούσε από κάποια επιδόματα του στρατού, και το 1919 μπαίνει στο «Γερμανικό Εργατικό Κόμμα», μία μικρή ακροδεξιά ομάδα της οποίας έγινε αρχηγός και την μετέτρεψε σε Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (National- Sozialistische Deutsche Arbeiterpartei/ NSDAP). 23 Ο Χίτλερ, ακολουθώντας το πρότυπο του Μουσολίνι, ντύνει με στολή τους οπαδούς του και τους οδηγεί σε συγκρούσεις με τους κομμουνιστές που έχουν διατηρήσει την δύναμη τους. Τον Νοέμβριο του 1923 που ο εθνικισμός είναι στην ακμή του, ο Χίτλερ αποπειράται να κάνει πραξικόπημα, το αποκαλούμενο και ως «πραξικόπημα της μπυραρίας», το οποίο όμως αποτυγχάνει και ο Χίτλερ κατέληξε στην φυλακή. Εκεί γράφει και το «Mein Kampf» (Ο Αγών μου), το βιβλίο του που αποτυπώνει το πρόγραμμα του και την ιδεολογία του. Η ιδεολογία του Χίτλερ που εκφραζόταν σε αυτό το βιβλίο δεν ήταν κάτι το πρωτότυπο αφού στην ουσία αντέγραφε διάφορες θεωρίες που υπήρχαν για την ανωτερότητα της άριας και γερμανικής φυλής που αν βρισκόταν σε άσχημο στάδιο έφταιγε το γεγονός ότι η καθαρότητα της προσπαθούσε να «μολυνθεί» από άλλους λαούς και στοιχεία όπως η δημοκρατία, ο σοσιαλισμός ακόμα και ο χριστιανισμός. 24 Σύμφωνα με τον Χίτλερ, οι άλλοι έφταιγαν για την ταπείνωση των Γερμανών και μέσα από το βιβλίο του υποσχόταν λύσεις αλλά δεν εξηγούσε τον τρόπο με τις οποίες θα τις πραγματοποιούσε. Υποσχόταν ότι θα εξαφάνιζε τους κομμουνιστές και τους Εβραίους ως υπεύθυνους για την πτώση και ότι τα πολιτεύματα που υπήρχαν θα αντικαθιστούνταν από έναν ικανό ηγέτη που θα εξέφραζε τον λαό της Γερμανίας. Παράλληλα, υποσχόταν ότι θα καταργούσε όλους τους περιορισμούς που υπήρχαν μετά την ήττα του Α' Παγκοσμίου πολέμου προκειμένου η Γερμανία να γίνει και 23 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

19 πάλι μεγάλη και θα πρόσφερε και επιπλέον εδάφη τα οποία σύμφωνα με αυτόν, τα είχαν λαοί που έπρεπε να είναι σκλάβοι στους Γερμανούς ως υποδεέστεροι που ήταν. Παρόλο που σήμερα η χιτλερική ιδεολογία φαντάζει σαν παραλήρημα, εκείνη την εποχή βρήκε απήχηση στους Γερμανούς οι οποίοι έψαχναν απεγνωσμένα μία λύση για την κατάσταση που βρίσκονταν. Η λαϊκή απελπισία αποτέλεσε γόνιμο έδαφος για τις βλέψεις του Χίτλερ και το ναζιστικό πλέον κόμμα του στις εκλογές του 1924 κατάφερε να εκλέξει 32 βουλευτές. Αυτή η άνοδος όμως δεν διατηρήθηκε πολύ, παρόλο που ο Χίτλερ είχε βγει από την φυλακή και ασχολούνταν έντονα με το κόμμα του, γιατί η ευημερία που ακολούθησε περιθωριοποίησε και πάλι τον εθνικοσοσιαλισμό οδηγώντας στις εκλογές του 1928, στην εκλογή μόνο 14 αντιπροσώπων. Η δράση του ναζιστικού κόμματος εκείνη την εποχή ήταν κυρίως περιθωριακή, με συγκρούσεις στο πεζοδρόμιο και τους κομμουνιστές, και πολλοί ταραχοποιοί και τυχοδιώκτες είχαν ενταχθεί στους κόλπους του. 25 Η οικονομική κρίση όμως ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή για το κόμμα. Οι χωρικοί, οι άνεργοι, οι περιθωριακοί, οι νέοι, οι μικροαστοί και οι μεσοαστοί που ένιωθαν ότι απειλούνται, άρχισαν να συμμετέχουν σε αυτό φτάνοντας τον αριθμό των μελών του σε το Οι ισχυροί άνθρωποι αρχικώς δεν αντιμετώπισαν με θετικό μάτι τον Αυστριακό δεκανέα αλλά πολύ σύντομα οι εξελίξεις τους οδήγησαν και αυτούς να συμπαραταχτούν με τον Χίτλερ. Η άνοδος του Χίτλερ και του κόμματος του ήταν πλέον γεγονός. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1930 το ναζιστικό κόμμα πήρε ψήφους και εξέλεξε 17 βουλευτές. Στις προεδρικές εκλογές του 1932 ο Χίτλερ αποφάσισε να αναμετρηθεί με τον γέρο στρατάρχη Χίντεμπουργκ και παρόλο που κανείς δεν το περίμενε, στον πρώτο γύρο παίρνει το 36% των ψήφων και προκειμένου ο Χίντεμπουργκ να τον νικήσει αναγκάζεται να συμμαχήσει με τους αριστερούς και τους ακροαριστερούς. Η ήττα αυτή όμως ήταν προσωρινή για το ναζιστικό κόμμα που είχε αναδειχθεί σε πρώτη πολιτική δύναμη της Γερμανίας. Στις εκλογές του 1932 εξέλεξε 230 βουλευτές. Η δύναμη του όμως δεν φαινόταν μόνο στο κοινοβούλιο αλλά και στους δρόμους όπου οι παραστρατιωτικές ομάδες που είχε δημιουργήσει, προκαλούν συνεχώς ταραχές και βίαιες συγκρούσεις. Με την σειρά του ο Γιόζεφ Γκαίμπελς που 25 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

20 είχε αναλάβει την προπαγάνδα του κόμματος, προσπαθούσε να πείσει τους Γερμανούς ότι αυτοί ήταν η μόνη λύση από την πτώση. 26 O Χίντεμπουργκ είχε καταλάβει ότι οι Ναζί αποτελούσαν πρόβλημα και προσπαθούσε από την μία να κυβερνήσει χωρίς αυτούς, αλλά από την άλλη και να μην συγκρουστεί μαζί τους. Ο φόβος του για τους Ναζί ήταν τόσο μεγάλος που όταν ο καγκελάριος Μπρύνινγκ προσπάθησε να διαλύσει τα Ες-Ες και τα Ες-Α που είχαν σχηματίσει, παραμερίστηκε και την θέση του πήρε ο φον Πάπεν που διέλυσε το γερμανικό κοινοβούλιο. Τα πολιτικά κόμματα της δεξιάς όμως που τον υποστήριζαν καταποντίστηκαν στις εκλογές του 1932 και ο φον Πάπεν οδηγήθηκε στην παραίτηση. Ο Χίντεμπεργκ στην προσπάθεια του να σταματήσει την άνοδο των Ναζί έκανε καγκελάριο τον φον Σλάιχερ ο οποίος έκανε μία ιδιαίτερη κοινωνική πολιτική πλησιάζοντας τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα, γεγονός που ανησύχησε ιδιαίτερα τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που υποστήριζαν τον Χίτλερ καθώς και τον ίδιο τον ηγέτη ναζιστικού κόμματος που η απελπισία του λαού τον ευνοούσε πολιτικά. Μία μερίδα λοιπόν ισχυρών εργοδοτών αποφάσισε να προωθήσει τον Χίτλερ θεωρώντας ότι θα προστάτευαν τα συμφέροντα τους και θα μπορούσαν να απαλλαγούν από αυτόν όταν θα ήταν πλέον περιττός. Την διαμεσολάβηση σε αυτή την συμφωνία έκανε ο φον Πάπεν. Στις 4 Ιανουαρίου 1933, ο φον Πάπεν και ο Χίτλερ συναντήθηκαν στην Κολωνία στο σπίτι του τραπεζίτη Σρέντερ και αποφασίζουν να σχηματίσουν μαζί μία νέα κυβέρνηση. Στις 28 Ιανουαρίου, ο Χίντεμπουργκ αναγκάζεται να απομακρύνει τον Σλάιχερ από την θέση του και να διορίσει δύο ημέρες μετά ως νέο καγκελάριο τον Αδόλφο Χίτλερ (78-79) Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

21 2. 2. Ο Χιτλερικός ολοκληρωτισμός Μόλις ο Χίτλερ ανέλαβε την καγκελαρία άρχισε να ψάχνει τρόπο για να ηρεμήσει τις συντηρητικές δυνάμεις καθώς επίσης και να βρει μία πρόφαση για την δικτατορία που σκόπευε να εφαρμόσει στην χώρα. Δεν πρέπει να παραβλέπεται το γεγονός ότι παρόλο που ο Χίτλερ ήταν καγκελάριος το κόμμα του ήταν μειοψηφία στην κυβέρνηση. Ονόμασε λοιπόν το σχήμα του κυβέρνηση εθνικής ανασυγκρότησης και ενώ δημιουργούσε την εντύπωση ότι προσπαθούσε να συμβιβάσει την παλαιά ιστορική Γερμανία με την νέα, στην ουσία το μόνο που προσπαθούσε να κάνει ήταν να επιβάλλει τον ίδιο του τον εαυτό. Η πρώτη κίνηση που έκανε προς την επίτευξη αυτού του σκοπού ήταν ενάντια στους κομμουνιστές. Στις 27 Φεβρουαρίου του 1933 οι ναζιστές έκαψαν το Ραιχσταγκ αλλά έριξαν την ευθύνη στους μαρξιστές ώστε να μπορέσει ο Χίτλερ να τους επιτεθεί στο όνομα της νομιμότητας. Το αποτέλεσμα ήταν η σύλληψη μαχητικών στελεχών του κομμουνιστικού κόμματος καθώς επίσης και η σύλληψη ενός ικανοποιητικού αριθμού σοσιαλιστών. 28 Αμέσως μετά ακολούθησε μία προεκλογική εκστρατεία μέσα σε ένα μεγάλο κλίμα τρομοκρατίας εκ μέρους των Ναζί. Αυτό όμως δεν ήταν αρκετό για να μπορέσουν να αποκτήσουν την απόλυτη πλειοψηφία παρόλο που παράλληλα είχαν και την υποστήριξη των επιχειρηματιών. Στις εκλογές της 5ης Μαρτίου πήραν το 44% των ψήφων και κατέκτησαν 288 έδρες από τις 647. Αυτό βέβαια δεν πτόησε καθόλου τον Χίτλερ που ανάγκασε με απειλές το Ράιχσταγκ να κηρύξει έκπτωτους τους 81 βουλευτές του κομμουνιστικού κόμματος και το καθολικό κέντρο να συνεργαστεί μαζί του προσφέροντας έτσι στον Χίτλερ την απόλυτη εξουσία για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Έχοντας με αυτό τον τρόπο αποκτήσει πολιτική ελευθερία ο Χίτλερ άρχισε σταδιακά να σχηματίζει την δικτατορία του. Η πρώτη του κίνηση ήταν να διαλύσει όλα τα πολιτικά κόμματα και τα συνδικάτα ανακηρύσσοντας το δικό του ως μοναδικό κόμμα και βάζοντας στην θέση των συνδικάτων το Μέτωπο Εργασίας που έλεγχε απόλυτα αυτός. Τα Ες- Α έγιναν η μυστική αστυνομία του κράτους που αργότερα 28 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

22 μετονομάστηκαν στην γνωστή Γκεστάπο. Σταδιακά άρχισε επίσης και την επίθεση εναντίον των Εβραίων μποϊκοτάροντας κυρίως τα μαγαζιά τους. Παρόλο όμως τα αντιδημοκρατικά του έργα μέχρι το τέλος του 1933 ο λαός αποδέχεται τον νέο ηγέτη. 29 Το 1934 ήταν μία δύσκολη χρονιά για τον Χίτλερ. Τα πολλά προβλήματα της χώρας οδήγησαν σε αντιδράσεις που ανάγκασαν τον Χίτλερ να έρθει αντιμέτωπος με δύο μέτωπα. Το ένα από αυτά ήταν οι συντηρητικοί που έβλεπαν πλέον τους ναζιστές να λειτουργούν εντελώς αυθαίρετα και το δεύτερο ήταν αριστερίζουσα πλευρά του ναζιστικού κόμματος που με αρχηγό τον Ερνστ Ρεμ ήθελε την ολοκλήρωση της «επανάστασης». Την λύση την έδωσε ο Χίτλερ με την επιλογή των συντηρητικών και την πραγματοποίησε την νύχτα των μεγάλων μαχαιριών. Το βράδυ της 29ης με 30η Ιουνίου, ο Χίτλερ μαζί με τα Ες-Ες του Χίμλερ, συλλαμβάνουν τους ηγέτες των Ες-Α εκτελώντας πολλούς επί τόπου. Ο Ρεμ φυλακίστηκε αρχικά στο Μόναχο και έπειτα δολοφονήθηκε. Ο Χίτλερ όμως δεν σταμάτησε εκεί αφού αποφάσισε να ξεφορτωθεί τους αντιπάλους του και να εκδικηθεί προηγούμενους εχθρούς του. Ακολούθησε άμεσα η εξόντωση των Γκρέγκορ Στράσσερ, φον Σλάιχερ, φον Καρ καθώς και των συνεργατών του φον Πάπεν. Ο ολοκληρωτισμός του Χίτλερ είχε πλέον δρομολογηθεί και ο θάνατος του Χίντεμπεργκ στις 2 Αυγούστου του 1934, μετέτρεψε τον Χίτλερ σε απόλυτο ηγέτη της χώρας στον οποίο όλοι έπρεπε να ορκιστούν υπακοή και αφοσίωση. Και στο κόμμα του όμως είναι ο απόλυτος ηγέτης μετά την δολοφονία των διαφωνούντων. Παρέδωσε λοιπόν την ηγεσία του μοναδικού κόμματος της χώρας στον Ρούτνολφ Ες χρίζοντας τον επίσημο διάδοχο του. 30 Η εδραίωση του Χίτλερ ως απόλυτου ηγέτη απέδωσε μεγάλη υπεροχή και στα Ες-Ες. Ο αριθμός του μεγάλωσε αισθητά φτάνοντας τον αριθμό των αντρών δημιουργώντας στην πραγματικότητα έναν αληθινό στρατό. Υπακούοντας στον Χίμλερ τα Ες-Ες άρχισαν να εφαρμόζουν ιδιαίτερα σκληρές και θηριώδεις μεθόδους για να επιβληθούν. Ολόκληρο το καθεστώς όμως είχε αρχίσει να παρεμβαίνει παντού 29 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

23 και κυρίως στην εκπαίδευση προκειμένου να μπορεί να στρατολογεί νέους οπαδούς. Προσωπικό, βιβλία, μαθητές και καθηγητές ελέγχονται αυστηρά προκειμένου το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας να μπορεί να εξυπηρετεί τα συμφέροντα του καθεστώτος. Την ίδια πρακτική όμως ακολουθούσαν και οι δύο οργανώσεις νεολαίας του κόμματος εκπαιδεύοντας τα μέλη της να ώστε να γίνουν πειθήνια όργανα με καλή σωματική και στρατιωτική κατάρτιση που θα ήταν πλήρως αφοσιωμένα στους σκοπούς του καθεστώτος. Τους ίδιους εντατικούς ρυθμούς ακολουθούσε και η προπαγάνδα του Γκαίμπελς που χρησιμοποιούσε όλα τα μέσα για να φανατίσει τους Γερμανούς. Αυτό σήμαινε ότι, ότι δεν συμφωνούσε με την ιδεολογία του ναζιστικού κόμματος ήταν απαγορευμένο. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κάθε κινητοποίηση χρησιμοποιούταν προς όφελος των Ναζί και οι πνευματικοί άνθρωποι της χώρας φιμώθηκαν άλλοι από το καθεστώς και άλλοι εθελοντικά γιατί δεν μπορούσαν να δεχτούν την λογοκρισία του έργου τους. Σε αυτό το κλίμα μπόρεσε να εκδηλωθεί και η ρατσιστική ιδεολογία των Ναζί που άρχισαν να παίρνουν μέτρα για την προστασία της καθαρότητας της φυλής τους. Οι οικογένειες που αποτελούνταν και δημιουργούσαν μόνο Αρίους έχαιραν μεγάλων τιμών και υλικών οφελών εκ μέρους του κράτους. Οι υπόλοιποι που ανήκαν σε φυλές που θεωρούνταν μειονεκτικές στειρώνονταν για να μην αναπαράγονται και πολλοί από αυτούς εξοντώνονταν. Αυτοί όμως που δέχθηκαν την μεγαλύτερη επίθεση ήταν οι Εβραίοι. Πέρα από τις επιθέσεις που δέχονταν, το 1935 στην Νυρεμβέργη θεσπίστηκε μία σειρά νόμων που τους στερούσε τα δικαιώματα τους και τους επέβαλλε πολλές απαγορεύσεις. Οι Εβραίοι έχασαν το δικαίωμα της ψήφου τους, αποκλείονταν από μία σειρά επαγγελμάτων όπως εμπόριο, τράπεζες, δημόσιες θέσεις, νομικά επαγγέλματα και άλλα. Επίσης απαγορευόταν η σεξουαλική επαφή ή γάμος ανάμεσα σε Εβραίους και άτομα της άριας φυλής. Τέλος, οι Εβραίοι ήταν υποχρεωμένοι να φοράνε ένα κίτρινο αστέρι για να ξεχωρίζουν, να μην μπαίνουν σε δημόσιους χώρους και πολλές άλλες απαγορεύσεις που μετά το 1938 πήραν την μορφή διώξεων που κατέληξαν στην μεγαλύτερη γενοκτονία που έγινε ποτέ σε όλη την διάρκεια της ιστορίας. 31 Παράλληλα όμως, η Γερμανία προετοιμαζόταν για την επίθεση που σκόπευε να κάνει στις χώρες που είχαν δημοκρατικό καθεστώς και να γίνει αυτό έπρεπε πρώτα 31 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

24 η χώρα να βγει από την κρίση που αντιμετώπιζε. Για να το πετύχει αυτό ο Χίτλερ αποφάσισε να στηρίξει τον καπιταλισμό, παρόλο που προεκλογικά πρέσβευε άλλα, και πιο συγκεκριμένα από τα μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα που τον στήριζαν με αντάλλαγμα το κέρδος που θα αποκόμιζαν από την ανόρθωση της χώρας αλλά και την χειραγώγηση των εργατών. Σταδιακά η Γερμανία, θεωρώντας ότι η αυτάρκεια για την ενδυναμώσει ακόμα περισσότερο και θα την κάνει ανεξάρτητη οικονομικά από τις τρίτες χώρες, αρχίζει να ενισχύει την εσωτερική παραγωγή σε όλους τους τομείς για να περιορίσει τις εισαγωγές. Η κίνηση αυτή επέφερε αποτέλεσμα σε επίπεδο παραγωγής όχι όμως και στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Το 1939 η Γερμανία έγινε η δεύτερη πιο μεγάλη βιομηχανική δύναμη στον κόσμο αλλά από το 1936 είχε αρχίσει να διοχετεύει μεγάλο μέρος αυτής της παραγωγής σε στρατιωτικούς σκοπούς αφού οι πολίτες της αδυνατούν να την απορροφήσουν. Επίσης, στην προσπάθεια να ενδυναμώσει βιομηχανικά, από το 1938 η Γερμανία είχε αρχίσει να επεμβαίνει δυναμικά πολιτικά, φαινόμενο που αποτέλεσε την αρχή του πανευρωπαϊκού πολέμου Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

25 2.3. Οι πρώτες δυναμικές ενέργειες του Χίτλερ Ο Χίτλερ άμεσα μόλις ανέλαβε την καγκελαρία στην Γερμανία, άρχισε να εφαρμόζει την εξωτερική πολιτική που είχε προαναγγείλει στο βιβλίο του. Είχε προηγηθεί η επιτυχία της Γερμανίας στην Γενεύη να της αναγνωριστεί η ισότητα στα θέματα εξοπλισμού όπως και στις άλλες χώρες. Η Γαλλία όμως αντέδρασε στην άμεση εφαρμογή της απόφασης που ζήτησε ο Χίτλερ. Έτσι αυτός τον Οκτώβριο του 1933 αποφάσισε να εγκαταλείψει την συνδιάσκεψη αφοπλισμού και έπειτα την Κοινωνία των Εθνών. Με αυτό τον τρόπο ο Χίτλερ δήλωσε στους Ευρωπαίους ότι δεν θα ανεχόταν κανέναν έλεγχο και ότι θα ασχολούνταν μόνο με τους εθνικούς στόχους της. Οι χώρες που αντιμετώπισαν πρώτες την εξωτερική πολιτική του Χίτλερ ήταν οι γείτονες χώρες του Γ Ράιχ, η Πολωνία και η Αυστρία. Ειδικά για την Πολωνία, η Γερμανία είχε ένα πρόσχημα παρέμβασης που προερχόταν από την συνθήκη των Βερσαλλιών. Το πρόσχημα αυτό ήταν ο «διάδρομος» του Ντάντσιχ που έκοβε την Γερμανία στη μέση και αποτελούσε πεδίο επεισοδίων και διαμαχών. 33 Οι Πολωνοί τρόμαξαν από την άνοδο των Ναζί στην εξουσία διότι γνώριζαν ότι ήταν οπαδοί της βίας αλλά ο Χίτλερ τους εξέπληξε ζητώντας τους να υπογράψουν ένα σύμφωνο μη επιθέσεως, κάτι που έγινε τον Ιανουάριο του Το σύμφωνο αυτό εξασφάλιζε την Πολωνία από την χρήση βίας κατά την διευθέτηση των διαφωνιών των δύο χωρών καθώς επίσης διασφάλιζε και την μη επέμβαση της Γερμανίας στις εσωτερικές διενέξεις του καθεστώτος της Βαρσοβίας και τις τοπικές γερμανικές μειονότητες που υπήρχαν εκεί. Η συμφωνία αυτή όμως ήταν ένα παραπέτασμα καπνού για τα πραγματικά κίνητρα του Χίτλερ. Ήξερε ότι βρισκόταν υπό την επίβλεψη των Ευρωπαίων παρατηρητών και με αυτή του την κίνηση διασκέδαζε τις εντυπώσεις. Επιπλέον, και οι Πολωνοί θέλανε αυτή την συμφωνία γιατί με αυτό τον τρόπο θεωρούσαν ότι προστατεύονταν από την απειλή της επαναστατικής Ρωσίας. Το σύμφωνο όμως αυτό ήταν πρόβλημα και για το διπλωματικό φράγμα της Γαλλίας που πλέον έπρεπε να βρει νέο συνέταιρο φοβούμενη ότι τι το παράδειγμα των Πολωνών μπορεί να το 33 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

26 ακολουθούσαν και άλλες χώρες. 34 Ο Χίτλερ ήταν ιδιαίτερα προσεκτικός με την Πολωνία γιατί παραδοσιακά ήταν εχθρός της Γερμανίας. Δεν συνέβη όμως το ίδιο και με την Αυστρία όπου ο Χίτλερ υπολόγιζε ότι θα έχει την υποστήριξη του λαού. Άμεσα μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Χίτλερ και στην Αυστρία δημιουργήθηκε ένα ναζιστικό κόμμα του οποίου κύριος στόχος ήταν η ένωση με την Γερμανία που βρήκε πολλούς οπαδούς στο εσωτερικό της χώρας. Στις 25 Ιουλίου του 1934, μία ομάδα ναζί της Αυστρίας κατέλαβαν το ραδιόφωνο και το μέγαρο της καγκελαρίας της Βιέννης. Από την κατάληψη αυτή τραυματίστηκε θανάσιμα ο καγκελάριος Ντόλφους και οι καταληψίες προσπάθησαν να σχηματίσουν κυβέρνηση που να υποστήριζε την ένωση. Οι πραξικοπηματίες όμως καταπνίγηκαν από την αντίδραση των χριστιανοσοσιαλιστών. Ο Φύρερ θέλει να παρέμβει αλλά η αντίδραση της Ιταλίας τον κάνει να κατανοήσει ότι αν θέλει να υποτάξει την Ευρώπη θα πρέπει πρώτα είτε να συμμαχήσει είτε να υποτάξει την Ιταλία Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ

27 2.4. O συνασπισμός της Ευρώπης κατά της Γερμανίας και οι κρίσεις του Η Γαλλία βλέποντας τις εχθρικές διαθέσεις της Γερμανίας προσπάθησε να συνασπίσει εναντίον της όλες τις δυνάμεις που έβλεπαν αρνητικά αυτή την προοπτική. Η Σοβιετική Ένωση που ήθελε να βγει από την διεθνή της απομόνωση καθώς και η φασιστική Ιταλία που εχθρευόταν τα σχέδια της Γερμανίας, αποτελούσαν δύο πολύ καλές ευκαιρίες για την Γαλλία για να σταματήσει τον Χίτλερ. Την πρώτη κίνηση προς αυτή την κατεύθυνση έκανε ο Γάλλος υπουργός των Εξωτερικών Λεόν Μπαρτού που οραματιζόταν την δημιουργία ενός δικτύου αμοιβαίας βοήθειας στο οποίο μέλη θα ήταν η Σοβιετική Ένωση, τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και η Γερμανία που θα αναγκαζόταν να συμμετέχει. Τα πράγματα όμως δεν εξελίχθηκαν όπως ο Μπαρτού περίμενε. Η ιδέα του απορρίφθηκε από το Βερολίνο και τη Βαρσοβία και η Σοβιετική Ένωση ήταν η μόνη διέξοδος πλέον του Μπαρτού που αποφάσισε να συσφίξει τις σχέσεις του με αυτή ακόμα περισσότερο. Δεν ολοκλήρωσε όμως το σχέδιο του γιατί ο Μπαρτού δολοφονήθηκε μαζί με τον βασιλιά Αλέξανδρο της Γιουγκοσλαβίας από έναν Κροάτη τρομοκράτη κατά την διάρκεια συνάντησης τους στη Μασσαλία στις 9 Οκτωβρίου Διάδοχος του Μπαρτού ήταν ο Πιέρ Λαβάλ που συνεχίζοντας τις διαπραγματεύσεις με την Σοβιετική Ένωση κατέληξαν τον Μάιο του 1935 στην σύναψη ενός συμφώνου αμοιβαίας βοήθειας σε περίπτωση ξένης επίθεσης. Το σύμφωνο όμως αυτό ο Λαβάλ άργησε να το επικυρώσει και δεν ήταν διατεθειμένος να προχωρήσει σε περαιτέρω συνεργασία με τους Σοβιετικούς γιατί ήταν ενάντια στους κομμουνιστές και προτιμούσε να συνάψει συμμαχία τους Ιταλούς. Τον Ιανουάριο του 1935 ο Λαβάλ υπέγραψε σύμφωνο και με τους Ιταλούς και προσπάθησε να κάνει το ίδιο και με την Γερμανία αποφασίζοντας να μην έχει καμία ανάμειξη στο δημοψήφισμα που θα γινόταν στο Σάαρ για την τύχη του. Ο Χίτλερ μέσω της προπαγάνδας και της τρομοκρατίας κατάφερε στο δημοψήφισμα που έγινε τον Ιανουάριο του 1935 να πείσει το 90% των ψηφοφόρων να ζητήσουν την γερμανική κυριαρχία. 36 Berstein, Serge & Milza Pierre (1997), Ιστορία της Ευρώπης, τόμος 3, Διάσπαση και ανοικοδόμηση της Ευρώπης, 1919έως σήμερα, Αθήνα: Αλεξάνδρεια, σ