Φυτοπροστασία Αµπέλου

Transcript

1 Φυτοπροστασία Αµπέλου ΣΤ Εξάµηνο ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ Διδάσκων Στέφανος Σ. Ανδρεάδης 1

2 Μυκητολογικές Ασθένειες Αµπέλου ΤΜΗΜΑ ΟΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΠΟΤΩΝ 2

3 Περονόσπορος Κλάση: Ωοµύκητες (Oomycota) Τάξη: Peronosporales Οικ.: Peronosporaceae Γένος: Plasmopara Είδος: P. vitivola Ξενιστές: Αµπέλι

4 Περονόσπορος αµπέλου Plasmopara viticola Ευρύτατα διαδοµένη ασθένεια στις περισσότερες χώρες του κόσµου. Αποτελεί τη σπουδαιότερη ασθένεια της αµπέλου Ενδηµεί σε υγρές περιοχές µε συχνές βροχοπτώσεις. Πρώτη αναφορά στην Ελλα$ δα: Μεσσηνία, Πρώτη πανδηµία στην Ελλα$ δα: 1900, καταστροφή των 2/3 της αναμενόµενης παραγωγής.

5 Περονόσπορος αµπέλου Plasmopara viticola Προσβάλλει είδη του γένους Vitis και των συγγενών γενών Ampelopsis και Parthenocissus. Η ευρωπαϊκή άµπελος είναι πολύ ευαίσθητη (Vitis vinifera) υπάρχουν όµως είδη λιγότερο ευπαθή και πολύ ανθεκτικά (V. rupestris).

6 Συµπτώµατα Plasmopara viticola Προσβάλει όλα τα πράσινα µέρη του φυτού (φύλλα, βλαστούς, άνθη, σταφύλια). Τα ξυλοποιηµένα όργανα δεν προσβάλλονται. Στα φύλλα τα συµπτώµατα εξαρτώνται από την ηλικία τους: Στα νεαρά φύλλα παρατηρούνται κιτρινοπράσινες κηλίδες (σαν «λαδιά») à καστανές κηλίδες. Στην κάτω επιφάνεια του φύλλου (στις ίδιες θέσεις) παρατηρούνται λευκές εξανθήσεις (µε υψηλή υγρασία). Στα ώριµα φύλλα παρατηρούνται πολυγωνικές, πολυάριθµες κηλίδες (ακολουθούν τις νευρώσεις), που δίνουν την εντύπωση µωσαϊκού. Με υγρό καιρό εµφανίζονται εξανθήσεις χωρίς την παρουσία κηλίδων.

7 Συµπτώµατα botany.upol.cz Plasmopara viticola agric.wa.gov.au Κηλίδες «λαδιάς» στην επάνω επιφάνεια Λευκές εξανθήσεις στην κάτω επιφάνεια

8 Συµπτώµατα Plasmopara viticola Πολυάριθµες κηλίδες σε ώριµα φύλλα που δίνουν την εντύπωση µωσαϊκού

9 Συµπτώµατα Plasmopara viticola Παρόµοια συµπτώµατα παρατηρούνται προβολές από ωίδιο και το άκαρι Eriophyes vitis à Ωίδιο: χνοώδη εξάνθηση στην πάνω και κάτω επιφάνεια à Άκαρι: εξόγκωση του ελάσµατος προς τα πάνω (και εµφάνιση ερίνεων στην κάτω επιφάνεια του φύλλου) Ερίνεα στην κάτω επιφάνεια του φυλλου

10 Συµπτώµατα Plasmopara viticola Χνοώδη εξάνθηση στην κάτω επιφάνεια του φύλλου Προσβολή από το άκαρι Eriophyes vitis tuinadvies.be floraservis.sk

11 Συµπτώµατα Plasmopara viticola Στα άνθη και τα σταφύλια έχουµε συµπτώµατα ανάλογα µε την εποχή µόλυνσης: Ταξιανθίες: ελαιώδεις à καστανές à ξεραίνονται. Με υγρό καιρό καλύπτονται από λευκές εξανθήσεις Νεαρές ράγες: καστανοπράσινες, καλύπτονται από εξανθήσεις Ώριµες ράγες: εξάπλωση του παρασίτου µόνον εσωτερικά à καστανοί ιστοί, εξωτερικά υγιής σάρκα à ζαρώνουν και συχνά πέφτουν. Δε σχηµατίζονται εξανθήσεις.

12 Συµπτώµατα Plasmopara viticola εξaνθήσεις Προσβολή σε νεαρές ράγες Προσβολή σε ώριµες ράγες

13 Συµπτώµατα Plasmopara viticola

14 Συµπτώµατα Plasmopara viticola Στους βλαστοί: προσβολή σε πολύ βροχερά έτη à καστανές, επιμήκεις κηλίδες

15 Βιολογία Plasmopara viticola Το παθογόνο που προκαλεί την ασθένεια του Περονόσπορου (downy mildew) στην άµπελο είναι ο Plasmopara viticola (ωοµύκητας - Υποχρεωτικό παράσιτο) Δενδροειδής κονιδιοφόροι

16 Βιολογία Διαχείµαση Πρωτογενείς µολύνσεις Plasmopara viticola Ωοσπόρια σε νεκρά-πεσµένα φύλλα στο έδαφος Μυκήλιο σε οφθαλµούς & φύλλα (ήπιος χειµώνας) Βροχή Θερµοκρασία: C Χωρίς βροχή και µε χαµηλές θερµοκρασίες τα ωοσπόρια δε βλαστάνουν Ζωοσπόρια (σε δενδροειδείς κονιδιοφόρους) Μόλυνση των φύλλων κοντά στο έδαφος Είσοδος από τα στοµάτια Διαβροχή φύλλων, σκίαση Θερµοκρασία: C Διασπορά µε τον άνεµο (µεγάλες αποστάσεις) Δευτερογενείς µολύνσεις Επιδηµίες: Μάιος αρχές Ιουνίου (ευνοϊκές συνθήκες, ευαίσθητο στάδιο αµπέλου)

17 Βιολογία Plasmopara viticola Σποριαγγειοφόροι lsb380.plbio.lsu.edu picasaweb.google.com

18 Καταπολέµηση Plasmopara viticola Προληπτικά µέτρα Παράχωµα φύλλων για καταστροφή ωοσπορίων Αποστράγγιση όλων των θέσεων που νεροκρατούν Καθάρισµα στις άκρες των κτηµάτων (παλαιά εγκαταλειµµένα πρέµνα) Καταστροφή ερπουσών κληµατιδών και βλαστών γύρω από τη βάση του πρέµνου Προληπτικοί ψεκασµοί µε κατάλληλα µυκητοκτόνα: Συχνοί για να καλύπτουν τη νέα βλάστηση ή βασισµένοι σε σύστηµα γεωργικών προειδοποιήσεων. Σε έτη µεγάλης επιδηµίας ένας ψεκασµός µετά τη συγκοµιδή µειώνει τα ωοσπόρια που θα δώσουν νέες µολύνσεις την άνοιξη.

19 Καταπολέµηση Plasmopara viticola Σύστηµα γεωργικών προειδοποιήσεων: Γνώση της βιολογίας του παθογόνου, της επιδηµιολογίας της ασθένειας, των βλαστικών σταδίων της αµπέλου και των κλιµατολογικών δεδοµένων της περιοχής. Οι αµπελουργοί ενηµερώνονται έγκαιρα για το πότε και πως θα καταπολεµήσουν την ασθένεια. Έτσι αποφεύγονται οι άσκοπες επεµβάσεις που δεν παρέχουν καµία προστασία και έχουν µόνο αρνητικές επιπτώσεις σε χρήστες, προϊόν και περιβάλλον.

20 Καταπολέµηση Plasmopara viticola Χαλκούχα: όχι στους δύο πρώτους ψεκασµούς à ανάσχεση βλάστησης (βορδιγάλειος, οξυχλωριούχος, τριβασικός θειικός, υδροξείδιο) Διασυστηµατικά: κίνδυνος ανάπτυξης ανθεκτικότητας à περιορισµένοι ψεκασµοί, εναλλαγή µυκητοκτόνων (ametoctradin, azoxystrobin, cymoxanil, dithianon, dimethomorph, fosetyl, mancozeb, mandipropamid, metiram, propineb, κ.ά.)

21 Ωίδιο Κλάση: Ασκοµύκητες (Oomycota) Τάξη: Erysiphales Οικ.: Erysiphaceae Γένος: Uncinula Είδος: U. necator Ξενιστές: Αµπέλι

22 Ωίδιο αµπέλου Uncinula necator Πολύ διαδοµένη ασθένεια σε όλες τις αµπελουργικές χώρες του κόσµου Αν δεν καταπολεµηθεί εγκαίρως και κάθε χρόνο, µπορεί να προκαλέσει σηµαντική µείωση της παραγωγής και υποβάθµιση της ποιότητας του προϊόντος Προσβάλλει όλα τα αµερικάνικα και ευρωπαϊκά είδη αµπέλου και είδη των συγγενών γενών Ampelopsis και Parthenocissus Πιο ευαίσθητες είναι οι λευκές ποικιλίες βιλάνα, σουλτανίνα, ραζακι, αθήρι, θραψαθήρι, βιδιανο, πλυτο, µοσχάτο, µαλαγουζια, ροµπόλα, chardonnay, sauvignon blanc και οι ερυθρές αγιωργίτικο, ξινόµαυρο, cabernet sauvignon, merlot.

23 Συµπτώµατα Uncinula necator Προσβάλει όλα τα τρυφερά όργανα (φύλλα, βλαστούς, άνθη, σταφύλια): Φύλλα: προκαλεί κίτρινες κηλίδες à αλευρώδεις εξανθήσεις στην επάνω και κάτω επιφάνεια. Το έλασµα εµφανίζει κυµατοειδή παραµόρφωση (παρατηρείται µεγάλη ευπάθεια στα τρυφερά φύλλα έως 2 µηνών)

24 Συµπτώµατα Uncinula necator Προσβάλει όλα τα τρυφερά όργανα (φύλλα, βλαστούς, άνθη, σταφύλια): Κληµατίδες: αρχικά παρατηρείται λευκή εξάνθηση à ανώµαλες, ερυθροκαστανές περιοχές που διακρίνονται και τη χειµερινή περίοδο (παρατηρείται ευπάθεια καθ όλη την καλλιεργητική περίοδο)

25 Συµπτώµατα Uncinula necator Προσβάλει όλα τα τρυφερά όργανα (φύλλα, βλαστούς, άνθη, σταφύλια): Άνθη: προσβολή πριν την άνθηση à ανθόρροια (παρατηρείται ευπάθεια καθ όλη την καλλιεργητική περίοδο)

26 Συµπτώµατα Uncinula necator Προσβάλει όλα τα τρυφερά όργανα (φύλλα, βλαστούς, άνθη, σταφύλια): Σταφύλια: έχουµε κάλυψη των ραγών µε εξανθήσεις à οι ράγες ξεραίνονται και πέφτουν (ευπάθεια παρουσιάζεται από τον σχηµατισµό τους έως περιεκτικότητα σακχάρων 8%)

27 Βιολογία Uncinula necator Το παθογόνο που προκαλεί την ασθένεια του Ωιδίου (downy mildew) στην άµπελο είναι ο µύκητας Uncinula necator (Erysiphe necator). Πρόκειται για έναν ασκοµύκητα που είναι υποχρεωτικό παράσιτο. Η ατελής του µορφή είναι ο Oidium tuckeri [εκτοπαράσιτο: αναπτύσσεται επιφυτικά (ζει πάνω στην επιφάνεια των φυτών)].

28 Βιολογία Διαχείµαση Πρωτογενείς µολύνσεις Δευτερογενείς µολύνσεις Κλειστοθήκια (σφαιρικά, µαύρα): φύλλα, βλαστούς Μυκήλιο: κοιµώµενους οφθαλµούς Μυκήλιο, κονίδια (αλυσίδες): φύλλα (ήπιος χειµώνας) Θερµοκρασία: C (βέλτιστη C) Όχι απαραίτητη η ύπαρξη νερού στις φυτικές επιφάνειες Κονίδια (από το µυκήλιο): «σηµαιοφόροι βλαστοί» Ασκοσπόρια (από τα κλειστοθήκια) Μη ευνοϊκές συνθήκες: Θερµοκρασία > 35 0 C Ήλιος Το παθογόνο έχει πολλές γενεές Uncinula necator

29 Βιολογικός κύκλος Uncinula necator

30 Βιολογία Uncinula necator Δενδροειδής κονιδιοφόροι

31 Βιολογία Uncinula necator Κλειστοθήκια

32 Καταπολέµηση Uncinula necator Λαμβα% νοντας υπο% ψη ο% τι τα σταφυ% λια ει%ναι πολυ ευαι%σθητα απο την α% νθηση με%χρι το γυα% λισµα κρι%νεται απαραι%τητη η πρώιµη αντιμετω% πιση (σημαιοφο% ροι βλαστοι ) για τη μει%ωση του μολυ% σµατος στις κρι%σιµες περιο% δους. Σε περιοχε%ς η% ποικιλι%ες που δεν ει%ναι ευνοι κε%ς για το ωίδιο, αρκου% ν 3-4 επεμβα% σεις στα ευαι%σθητα στα% δια (µούρο α% νθηση καρπο% δεση νεαρε%ς αναπτυσσο% µενες ράγες). Σε περιοχε%ς που η ασθε%νεια ενδηµει (νο% τια Ελλα% δα και νησια ) και σε ευαι%σθητες ποικιλι%ες οι ψεκασµοι ξεκινου% ν νωρι%τερα, απο το σχηµατισµό των πρω% των φυ% λλων.

33 Καταπολέµηση Uncinula necator Σε σταφυ& λια που προορι&ζονται για επιτραπε&ζια χρη& ση, οι ψεκασµοι συνεχι&ζονται και µετα το γυα& λισµα για την προστασι&α των αξο& νων και των μι&σχων των σταφυλιω& ν. Ο αριθμο& ς των δραστικω& ν ουσιω& ν για την αντιµετώπιση του ωιδι&ου είναι εξαιρετικά µεγάλος, µε προληπτικη αλλα και θεραπευτικη δρα& ση. azoxystrobin, bupirimate, cyflufenamid, cyproconazole, difenoconzole, fenbuconazole, flutriafol, fluxapyroxad, kresoxim methyl, laminarin, meptyldinocap, metrafenone, myclobutanil, penconazole, potasiium hydrogen carbonate, propiconazole, proquinazid, pyriofenone, quinoxyfen, spiroxamine, tebucanozole, tetraconazole, triadimenol, trifloxystrobin, θείο και µείγµατα αυτών.

34 Άκαρι (Orthotydeus lambi) που τρέφεται από µύκητες Βιολογική Καταπολέµηση Uncinula necator Θείο: αποτελεσµατικό και οικονοµικό µυκητοκτόνο σε θερµοκρασίες C. ΔΕΝ είναι αποτελεσµατικό σε θερµοκρασίες < 18 0 C. Εφαρµόζεται νωρίς το πρωί ή το βράδυ για θ > 30 0 C. Na ΑΠΟΦΕΥΓΕΤΑΙ σε θερµοκρασίες > 35 0 C (εγκαύµατα). Βιολογικά σκευάσµατα (Ampelomyces quisqualis): Περιέχει το στέλεχος Μ10 του µύκητα Ampelomyces quisqualis, ενός φυσικού παρασίτου του ωιδίου. Εφαρµόζεται µε ψεκασµό φυλλώµατος, οπότε µε συνθήκες υγρασίας το Μ10 επικρατεί παρασιτώντας το ωίδιο. Είναι αναγκαίες τουλάχιστον δύο διαδοχικές εφαρµογές σε απόσταση 7-10 ηµερών ώστε να µπορέσει το Μ10 να εγκατασταθεί στην καλλιέργεια. Η εφαρµογή να γίνεται νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ όταν η υγρασία είναι υψηλή).

35 Καταπολέµηση Uncinula necator Καλλιεργητικά µέτρα Άµεση αποµάκρυνση και καταστροφή των πρώτων φύλλων που εµφανίζουν συµπτώµατα ωιδίου. Ξεφύλλισµα του αµπελιού που συντελεί στον καλό αερισµό των πρέµνων και στην µείωση της υγρασίας στο εσωτερικό τους. Καταπολέµηση των ζιζανίων γύρω από το πρέµνο για να επιτευχθεί καλύτερος αερισµός. Καλός καθαρισµός στα άκρα γύρω από τον αµπελώνα, έτσι ώστε να µην υπάρχουν θέσεις που µπορεί να αποτελέσουν εστίες για να ξεκινήσει η ασθένεια. Δηµιουργία κατάλληλων συνθηκών και καλλιεργητικά µέτρα για την καλή αποστράγγιση του αµπελώνα.

36 Φόµοψη Κλάση: Ασκοµύκητες (Sordariomycetes) Τάξη: Diaporthales Οικ.: Valsaceae Γένος: Cryptosporella Είδος: C. viticola Ξενιστές: Αµπέλι Ατελής Μορφή: Phomopsis viticola

37 Φόµοψη Phomopsis viticola Πολύ διαδοµένη στις αµπελουργικές χώρες του κόσµου Είναι πολύ σηµαντική ασθένεια και µπορεί να προκαλέσει µεγάλες ζηµιές σε περιοχές όπου τα πρέµνα διατηρούνται υγρά από βροχοπτώσεις για αρκετές µέρες µετά την έκπτυξη των οφθαλµών Προσβάλλει είδη του γένους Vitis και το Parthenocissus quinquefolia Δεν έχουν βρεθεί ανθεκτικές ποικιλίες αµπέλου

38 Συµπτώµατα Phomopsis viticola Συµπτώµατα παρατηρούνται σε ετήσιους βλαστούς, φύλλα, σταφύλια Προκαλεί: -Στα φυτώρια: αποξήρανση φυτών, εµβολίων -Στον αµπελώνα: αδύνατα πρέµνα, µικρή παραγωγή, χαµηλή ποιότητα

39 Συµπτώµατα Phomopsis viticola Κλιµατίδες προσβληµένες από το προηγούµενο έτος: είναι νεκρές, οι οφθαλµοί δεν εκπτύσσονται. Έχουν χρώµα λευκό και φέρουν µικροσκοπικά, µαύρα σώµατα (πυκνίδια)

40 Συµπτώµατα Phomopsis viticola Νέες µολύνσεις σε κλιµατίδες: στα κατώτερα µέρη της κλιµατίδας µαύρες, νεκρωτικές κηλίδες µε επιµήκεις σχισµές à νέκρωση

41 Συµπτώµατα Phomopsis viticola Φύλλα: γωνιώδεις, µικροσκοπικές, καστανές κηλίδες à νέκρωση µεγάλων µερών του φύλλου à φυλλόπτωση

42 Συµπτώµατα Phomopsis viticola Φύλλα: γωνιώδεις, µικροσκοπικές, καστανές κηλίδες à νέκρωση µεγάλων µερών του φύλλου à φυλλόπτωση

43 Συµπτώµατα Phomopsis viticola Ράγες: συρρικνώνονται, ξεραίνονται, καλύπτονται από πυκνίδια

44 Βιολογία Phomopsis viticola Η ασθένεια της Φόµοψη (phomopsis cane, leaf spot of grape) προκαλείται από τον παθογόνο µύκητα Phomopsis viticola (Phoma viticola). Η τέλεια µορφή του είναι ο µύκητας Cryptosporella viticola (ασκοµύκητας). Κονίδια (αγενής σπόρια)

45 Βιολογία Διαχείµαση Μολύνσεις Phomopsis viticola Πυκνίδια (κονίδια): κληµατίδες, ράχες σταφυλιών Μυκήλιο: κληµατίδες, ράχες σταφυλιών Υγρός, δροσερός καιρός Παρατεταµένες βροχές, κρύο à επιδηµία Καλοκαίρι: αναστολή της ασθένειας Χρόνος επώασης: µέρες Σπόρια: µεταφορά µε τη βροχή (µικρή απόσταση) Μεταφορά: εργαλεία κλαδέµατος, καλλιεργητικά εργαλεία, πολλαπλασιαστικό υλικό Για συστήµατα πρόβλεψης επιδηµιών είναι απαραίτητη η γνώση των κλιµατολογικών δεδοµένων και των βλαστικών σταδίων των αµπελιών στην περιοχή όπου ενδηµεί η ασθένεια

46 Καταπολέµηση Phomopsis viticola Καλός αερισµός αµπελώνα Μείωση υγρασίας αµπελώνα Καταστροφή µολυσµάτων Αφαίρεση των προσβεβληµένων βραχιόνων και καταστροφή τους Κατά το χλωρό κλάδεµα αφαίρεση των κληµατίδων που παρουσιάζουν προσβολές (µαύρες κηλίδες) Απολύµανση των εργαλείων κλαδέµατος

47 Καταπολέµηση Phomopsis viticola 1-4 προληπτικοί ψεκασµοί µε κατάλληλα µυκητοκτόνα: -dithianon -mancozeb -propineb -mancozeb/cymoxanil -propineb/fluopicolide Χρήση πολλαπλασιαστικού υλικού από υγιείς αµπελώνες και πρέµνα

48 Βοτρύτης ή τεφρά σήψη u u u u u Υποδιαίρεση: Deuteromycotina Τάξη: Hyphomycetales Οικογένεια: Moniliaceae Γένος: Botrytis Είδος: Β. cinerea

49 Τεφρά σήψη ή βοτρύτιδα Botrytis cinerea Έχει παγκόσµια εξάπλωση και προσβάλλει όλα σχεδόν τα καλλιεργούµενα φυτά Ο µύκητας αναπτύσσεται πάνω σε υγιείς γερασµένους, εξασθενηµένους ή νεκρούς ιστούς προσβάλλει όλα τα φυτικά όργανα σε κάθε στάδιο ανάπτυξης Στην άµπελο σηµαντικές ζηµιές προκαλεί στα σταφύλια πριν και µετά τη συγκοµιδή Επίσης είναι υπεύθυνος για την «ευγενή σήψη» που έχει ως αποτέλεσµα την παραγωγή οίνου αρωµατικού, υψηλής ποιότητας

50 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Τα συµπτώµατα είναι ανάλογα µε το είδος και την ηλικία του ιστού και τις συνθήκες περιβάλλοντος. Στις ράγες (σηµαντικότερες ζηµίες) προκαλεί µία καστανή κηλίδα à µαλακή, υγρή σήψη à απώλεια υγρασίας, «µουµιοποίηση» Με υψηλή υγρασία η σήψη εξαπλώνεται εύκολα και γρήγορα σε ράγες που είναι σε επαφή µε τις προσβεβληµένες à τεφρή εξάνθηση Στους προσβεβληµένους ιστούς µπορούν να σχηµατιστούν τα σκληρώτια του µύκητα à βλαστάνοντας υπό ειδικές συνθήκες παράγουν αποθήκια

51 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Καστανή κηλίδα και σπόρια του µύκητα

52 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Απώλεια υγρασίας «µουµιοποίηση»

53 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Απώλεια υγρασίας «µουµιοποίηση»

54 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Τεφρά εξάνθηση

55 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Οι προσβεβλημε*νες ρα* γες στις λευκε*ς ποικιλι*ες παι*ρνουν καστανο µεταχρωµατισµο ενω στις κο* κκινες ερυθρωπο.

56 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Με υγρο καιρο η ασθε%νεια εξαπλω% νεται ταχυ% τατα στις γειτονικε%ς ρα% γες και καταστρε%φει με%ρος των σταφυλιω% ν η% ολο% κληρα τα σταφυ% λια η% και ο% λη την παραγωγη.

57 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Προσβολές µπορεί να εµφανιστούν ακόµη και σε τρυφερές κληµατίδες, φύλλα, άνθη όταν επικρατεί υγρός και βροχερός καιρός την άνοιξη. Οι ζημιε&ς απο τις ανοιξια& τικες μολυ& νσεις, στις συνθη& κες της χω& ρας µας, σπα& νια ει&ναι σοβαρε&ς. Όµως ο μυ& κητας µετα τις ανοιξια& τικες μολυ& νσεις των ανθε&ων παραμε&νει σε λανθα& νουσα κατα& σταση στις νεαρε&ς ρα& γες με&χρι το γυα& λισµα. Απο την ε&ναρξη του γυαλίσµατος και µετα µπορει να προσβάλλει τις ράγες απευθείας απο την επιδερμι&δα η& ε&µµεσα απο τις πληγές.

58 Συµπτώµατα Botrytis cinerea Προσβολή φύλλου Προσβολή ανθοφορίας

59 Βιολογία Botrytis cinerea Η ασθένεια τεφρά σήψη (gray rot, grey mold) ή βοτρύτιδα προκαλείται από τον παθογόνο µύκητα Botrytis cinerea. Η τέλεια µορφή είναι ο Botryotinia fuckeliana. Κονίδια και κονιδιοφόροι

60 Βιολογία Botrytis cinerea Κονίδια Κονιδιοφόρος Κονίδια και κονιδιοφόροι

61 Βιολογία Botrytis cinerea Διαχείµανση Μεταφορά κονιδίων Μολύνσεις Σε νεκρούς ιστούς σαπροφυτικά Σε προσβεβληµένα φυτικά όργανα ΔΕΝ είναι ευαίσθητος στη θερµοκρασία ( C) ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ προϋπόθεση για την ανάπτυξη ασθένειας είναι η υψηλή σχετική υγρασία (> 90%) Από τα σκληρώτια απελευθερώνονται κονίδια από τα οποία αναπτύσσεται η ασθένεια Με τον άνεµο Με τα χέρια, τα ρούχα, τα εργαλεία Με τα σκληρώτιά του Είσοδος από την ανθοδόχη, το στίγµα, το στύλο Μολύνσεις από πληγές (έντοµα, µύκητες, χαλάζι) Απευθείας διάτρηση της εφυµενίδας

62 Βιολογικός κύκλος Διαχειµάζει ως σκληρώτιο σε φυτικά υπολείµµατα αλλά και στους µουµιοποιηµένους καρπούς Όπως Σήψη µουµιοποιηµένο ώριµου καρπούυς καρπούς Διάρρηξη µολυσµένου καρπού Κονίδια Μεταφέρονται µε τον αέρα Προσβολή σε µη ώριµους καρπούς προκαλεί πρόωρη σήψη Botrytis cinerea Κονίδια παράγονται από κονιδιοφόρους στα φυτικά υπολείµµατα Κονιδιοφόρος µε κονίδια Νεαρά φύλλα, ταξιανθίες και βλαστοί σε προσβάλλονται υπό συνθήκες υγρασίας αργά την άνοιξη

63 Καταπολέµηση Botrytis cinerea Αποφυγή δηµιουργίας πληγών Κλάδεµα για καλύτερο αερισµό Αποφυγή υπερβολικής αζωτούχου λίπανσης Ο τύπος άρδευσης παίζει σηµαντικό ρόλο στην καταπολέµηση του µύκητα. Δε πρέπει να παραµένουν πάνω από 15 ώρες σταγόνες νερού πάνω στους βότρεις Αιθέρια έλαια (σκευάσµατα που περιέχουν geraniol 6,6%, thymol 6,6%, eugenol 3,3%) Ορµόνες ανάπτυξης που επιµηκύνουν και ανοίγουν τον βότρυ - µείωση της διάρκειας της υγρασίας

64 Καταπολέµηση Botrytis cinerea Χηµική καταπολέµηση -Ψεκασµοί (3) την άνοιξη σε υγρές περιοχές όπου εµφανίζεται συχνά ο µύκητας -Ψεκασµός το φθινόπωρο µε την έναρξη της ωρίµανσης των σταφυλιών και επανάληψη ανά 2 βδοµάδες µέχρι τη συγκοµιδή Προσοχή: εναλλαγή µυκητοκτόνων (boscalid, folpet, iprodione, cyprodinil, fludioxonil, fenhexamid, fenpyrazamine, fluazinam, pyrimethanil, iprodione, mepanipyrim, pottasium hudrogen) για την αποφυγή δηµιουργίας ανθεκτικότητας Bιολογική καταπολέµηση (Bacillus subtilis (strain QST 713), Bacillus amyloliquefaciens subsp. plantarum strain

65 Ίσκα Κλάση: Agaricoomycetes (Basidiomycota) Τάξη: Hymenochaetales Οικ.: Hymenochaetaceae Γένος: Fomitiporia Είδος: F. mediterranea Ξενιστές: αµπέλι, ελιά, οξυά, καλλωπιστικά φυτά, κ.ά. 65

66 Ίσκα Fomitiporia mediterranea Από τις παλαιότερες και σοβαρότερες ασθένειες είναι γνωστή οπουδήποτε καλλιεργείται αµπέλι Θεωρείται ότι υπάρχει ως ασθένεια από τότε που υπάρχει το αµπέλι ως είδος Μέχρι πριν από έναν αιώνα θεωρούταν φυσιολογική ανωµαλία και όχι ασθένεια Τα συµπτώµατα της Ευτυπίωσης από λάθος αποδόθηκαν πολλές φορές σε Ίσκα

67 Ίσκα Fomitiporia mediterranea Τα τελευταία χρόνια και ύστερα από µακροχρόνιες έρευνες υπάρχει µία αναθεώρηση ως προς το παθογόνο (-α) αίτιο (- α) αλλά και ως προς την καταπολέµηση του (-ς) Η ασθένεια Εκδηλώνεται σε ενήλικα πρέµνα µε αλλοίωση των ξηλωδών ιστών και βαθµιαία αποξήρανσή τους Συµπτώµατα σε ξύλο και φύλλωµα όπως παραπάνω, αλλά σε νεαρούς αµπελώνες

68 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της ίσκας σε ενήλικα πρέµνα Φύλλα (πρώτα στα κατώτερα, κατά τους θερινούς µήνες): παρουσιάζουν µεσονεύριες καστανές κηλίδες µε περιφερειακή χλώρωση à νέκρωση. Σύµπτωµα «λωρίδες τίγρης»: πράσινα νεύρα που περιβάλλονται από στενή χλωρωτική ζώνη, ενώ το υπόλοιπο έλασµα είναι καστανό Βραχίονες: παρουσιάζουν περιορισµένη έκπτυξη οφθαλµών, και φέρουν καχεκτικές κληµατίδες µε βραχυγονάτωση à αποξήρανση Η συµπτωµατολογία στα φύλλα οφείλεται λιγότερο στην έλλειψη νερού λόγω καταστροφής των αγγείων και περισσότερο στη δράση φαινολικών και τοξικών ουσιών από τα παθογόνα και το φυτό

69 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της ίσκας σε ενήλικα πρέµνα Σύµπτωµα «λωρίδες τίγρης»

70 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της ίσκας σε ενήλικα πρέµνα Πρέµνα: παρατηρείται βαθµιαία καχεξία, και µείωση παραγωγής à αποξήρανση Χαρακτηριστικό: σε κατά µήκος τοµή κορµού και βραχιόνων το καρδιόξυλο είναι µαλακό, λευκό, πορώδες και εύθρυπτο και περιβάλλεται από στενή καστανόµαυρη ζώνη σκληρού ξύλου (λευκή σήψη ή µαλακή σήψη)

71 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της ίσκας σε ενήλικα πρέµνα Τα συµπτώµατα εµφανίζονται εξωτερικά µόνο όταν καταστραφεί το ξύλο και αρχίζει να περιορίζεται ο εφοδιασµός της βλάστησης µε νερό

72 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της ίσκας σε ενήλικα πρέµνα Σύµπτωµα νέκρωσης φύλλων

73 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της ίσκας σε ενήλικα πρέµνα Λευκή ή µαλακή σήψη

74 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της παρακµής των νεαρών αµπελώνων Φύλλα: µεσονεύρια χλώρωση, κόκκινος µεταχρωµατισµός, µάρανση και περιφερειακή νέκρωση Ράγες: µικρές κηλίδες Χαρακτηριστικό: σε επιµήκεις τοµές - στο εσωτερικό του κορµού καστανός µεταχρωµατισµός, ο ξυλώδης ιστός παραµένει σκληρός και εµφανίζεται κοµµίωση Η πρόοδος της ασθένειας είναι βραδεία

75 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της παρακµής των νεαρών αµπελώνων Μεσονεύριες χλωρώσεις

76 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της παρακµής των νεαρών αµπελώνων Μικρές κηλίδες στις ράγες

77 Συµπτώµατα Fomitiporia mediterranea Συµπτώµατα: Σύνδροµο της παρακµής των νεαρών αµπελώνων καστανός µεταχρωµατισµός ξυλώδους ιστού και εµφάνιση κοµµίωσης

78 Βιολογία Fomitiporia mediterranea Η ασθένεια της Ισκας (Esca, Black measles, Apoplexy) προκαλείται από τα ακόλουθα παθογόνα (σύµπλοκο): Σύνδροµο της ίσκας -Fomitiporia mediterranea Σύνδροµο της παρακµής των νεαρών αµπελώνων -Phaemoniella chlamydospora (κυριότερο παθογόνο) -Cylindrocarpon destructans («µελανή νέκρωση της βάσης») -Phaeoacremonium aleophilum Η ανίχνευση των παθογόνων γίνεται µε µοριακές τεχνικές

79 Βιολογία Fomitiporia mediterranea Στην πλειονο' τητα τους ει'ναι ασκομυ' κητες και ει'ναι προπαρασκευαστικοι, ενδοφυτικοι. Σχηµατίζουν βασιδιοκάρπια από τα οποία απελευθερώνονται τα βασιδιοσπόρια µε τα οποία µολύνουν τα πρέµνα (τοµές κλαδέµατος) αλλά και άλλα δέντρα ή ακόµα και τους ξύλινους πασσάλους Καρποφορίες σχηµατίζονται στα υπολείµµατα των νεκρών πρέµνων και στους πασσάλους που χρησιµοποιούνται Μετάδοση: γίνεται µε τα αεροµεταφερόµενα βασιδιοσπόρια (σε µεγάλες τοµές κλαδέµατος), τα εργαλεία κλαδέµατος, τα µοσχεύµατα

80 Καταπολέµηση Fomitiporia mediterranea Όψιµο κλάδευµα µε ήπιο και ξηρό καιρό Απολύµανση κλαδευτικών εργαλείων µε δια$ λυµα φορμο$ λης 2% σε νερο η$ µε οινο$ πνευµα του εμπορι$ου Αποφυγή κλαδεύµατος ύποπτων µε προσβολή πρέµνων ταυτόχρονα µε τα υγιή Απολύµανση των τοµών κλαδέµατος Χρήση πολλαπλασιαστικού υλικού από υγιείς αµπελώνες (προσοχή στα µοσχεύµατα και τα εµβόλια ή τις καταβολάδες καθώς αυτά µπορεί να είναι προσβεβληµένα)

81 Καταπολέµηση Fomitiporia mediterranea Εµβάπτιση υποκειµένων (προληπτικά) πριν τον εµβολιασµό τους σε benomyl ή/ και αιώρηµα του µύκητα Trichoderma Εντοπισµός και σήµανση των µολυσµένων πρέµνων από το καλοκαίρι Αφαίρεση - αποµάκρυνση προσβεβληµένων/αποξηραµένων κλάδων, ακόµη και ολόκληρων πρέµνων και έπειτα καταστροφή τους Ψεκασµός πρέµνων µε πυκνό βορδιγάλειο πολτό

82 Ευτυπίωση Κλάση: Sordariomycetes (Ascomycota) Τάξη: Xylariales Οικ.: Diatrypaceae Γένος: Eutypa Είδος: E. lata Ξενιστές: αµπέλι, βερυκοκιά, ροδακινιά, αχλαδιά, ελιά, λεµονιά, 82

83 Ευτυπίωση Eutypa lata Ξενιστές: Έχει αναφερθεί σε περισσότερα από 80 είδη Θεωρείται ότι το αµπέλι είναι παγκόσµια ο αρχικός ξενιστής από τον οποίο αναπτύχθηκε ένα µεγάλο εύρος παθοτύπων Νεαρά πρέµνα λιγότερο ευαίσθητα στις µολύνσεις

84 Συµπτώµατα Eutypa lata Τα συµπτώµατα της Ευτυπίωσης για πολλά χρόνια αποδίδονταν σε άλλες ασθένειες του αµπελιού κυρίως τη Φόµοψη και την Ίσκα Προσβάλει τους κλάδους και τον κορµό

85 Συµπτώµατα Eutypa lata Οι µολυσµένοι βραχίονες δίνουν την άνοιξη πολλούς, νάνους βλαστούς µε παραµορφωµένα φύλλα

86 Συµπτώµατα Eutypa lata Ένα µήνα αργότερα εάν η προσβολή δεν έχει προχωρήσει πολύ εκπτύσσονται νέες κληµατίδες από κοιµώµενους οφθαλµούς, αλλά δε δίνουν σταφύλια

87 Σε εγκάρσιες τοµές βραχιόνων χαρακτηριστικοί κυκλικοί τοµείς µεταχρωµατισµένοι Συµπτώµατα Eutypa lata Το ξύλο εµφανίζει καστανό µεταχρωµατισµό, αλλά είναι σκληρό αντίθετα µε την προσβολή από ίσκα (µαλακό)

88 Συµπτώµατα Eutypa lata Οι προσβεβληµένοι βραχίονες και τα πρέµνα ξηραίνονται µέσα σε λίγα χρόνια το νεκρό ξύλο παραµένει συνεκτικό και βαρύ (δεν αποσαθρώνεται)

89 Βιολογία Eutypa lata Η ασθένεια της ευτυπίωσης ή νέκρωσης βραχιόνων προκαλείται από τον παθογόνο µύκητα Eutypa lata (Ασκοµύκητας). Τα αγενή σπόρια δεν παίζουν ρόλο στον κύκλο της ασθένειας Ευνοείται από καιρό υγρό και θερµοκρασίες C Η ευπάθεια των πληγών εξαρτάται από την εποχή και τις συνθήκες (αµπέλι: περισσότερο το χειµώνα) Έχει µεγάλο χρόνο επώασης ( συµπτώµατα 2-3 χρόνια µετά τη µόλυνση - πλήρες σύνδροµο σε 7-12 χρόνια)

90 Βιολογικός κύκλος Eutypa lata Ξερό ξύλο > 2-3 έτη Μολυσμένο πρέμνο Σχηματισμός περιθηκίων Έλκος Βλάστηση σπορίων Πληγή Διασπορά με τον άνεμο Παραγωγή ασκοσπορίων για 5 χρόνια

91 Καταπολέµηση Eutypa lata Αφαίρεση των προσβληµένων κλάδων πέρα από το σηµείο του µεταχρωµατισµού και καταστροφή Συλλογή και καταστροφή νεκρών δέντρων και πασσάλων που αποτελούν ξενιστές Κλάδεµα σε ξηρό καιρό (αποφυγή επιµολύνσεων) και επάλειψη των πληγών µε µυκητοκτόνο Καθυστέρηση κλαδέµατος όσο πιο πολύ αργότερα το χειµώνα κοντά στην περίοδο δακρύρροιας (Μάρτιο)

92 Καταπολέµηση Γεωργικές Προειδοποιήσεις Eutypa lata

93 Καταπολέµηση Γεωργικές Προειδοποιήσεις Eutypa lata

94 Καταπολέµηση Γεωργικές Προειδοποιήσεις Eutypa lata

95 Σηψιρριζίες Κλάση: Sordariomycetes (Ascomycota) Τάξη: Xylariales Οικ.: Xylariaceae Γένος: Rosellinia Είδος: R. necatrix Ξενιστές: µηλιά, βερυκοκιά, ροδακινιά, αµπέλι, εσπεριδοειδή, αβοκάντο, φράουλα κ.ά.

96 Σηψιρριζίες Κλάση: Agaricomycetes (Basidiomycota) Τάξη: Agaricales Οικ.: Physalacriaceae Γένος: Armillaria Είδος: A. mellea

97 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Παθογόνο: α) μύκητας Rosellinia necatrix β) μύκητας Armillaria mellea

98 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Εκτο% ς απο το αμπε%λι προσβάλλουν πολλα καλλιεργούµενα και δασικα δενδρώδη είδη (ελιά, γιγαρτόκαρπα, πυρηνόκαρπα, κωνοφόρα κ.ά.). Εµφανίζεται συνήθως σε υγρά και βαριά εδάφη όπου το ριζικό σύστηµα βρίσκεται συχνά σε συνθήκες ασφυξίας από υπερβολικη υγρασία.

99 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Η εμφα% νιση των συμπτωμα% των συνη% θως γι%νεται αργα το καλοκαι%ρι. Αρχικα, φυ% λλα αποξηραι%νονται και πε%φτουν. Παρατηρούνται ακο% µα ξηρα% νσεις κορυφω% ν σε κληματι%δες και αργο% τερα σε ο% λη την κληματι%δα η% και τον βραχι%ονα. Η εκδη% λωση µπορει να γι%νει σε μέρος του πρέµνου (ηµιπληγία) η% σε ολόκληρο το πρέµνο. Τα χαρακτηριστικα συμπτω% µατα διαπιστω% νονται µε εξε%ταση του υπο% γειου με%ρους.

100 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Ο φλοιός των ριζών είναι υγρός και σπογγώδης µε µυρωδια µανιταριου. Μεταξύ φλοιού και ξύλου σχηµατίζονται λευκές µυκηλιακές πλάκες (λευκή σήψη). Το ριζικό σύστηµα νεκρώνεται τµηµατικά ή και ολόκληρο.

101 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Σε προσπάθεια εκρίζωσης των προσβεβληµένων πρέµνων το σάπιο ριζικο σύστηµα σπάει εύκολα και παραµένει µέσα στο έδαφος

102 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Προσβολή νεαρών πρέµνων ή προσβολών στη βάση του κορµου και των κεντρικών χοντρών ριζών έχει ως αποτέλεσµα η ασθένεια να εξελίσσεται γρήγορα και το πρέµνο να νεκρώνεται απότοµα (αποπληξία). Χαρακτηριστικο συ# µπτωµα είναι και τα ριζόµορφα (καστανο-µελανοι σχηµατισµοι συνήθως σε δίκτυα, σαν λεπτα «κορδόνια») που σχηµατίζονται µεταξύ φλοιού και ξύλου, στην επιφάνεια των ριζών και στο έδαφος. Το φθινόπωρο και µετά την οριστική ξήρανση του πρέµνου εµφανίζονται συχνά στην περιοχή του λαιµού τα µανιτάρια του µύκητα.

103 Σηψιρριζίες Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Ριζόµορφα (καστανο-µελανοι σχηµατισµοι συνήθως σε δι#κτυα, σαν λεπτα «κορδόνια»)

104 Καταπολέµηση Rosellinia necatrix & Armillaria mellea Αµειψισπορά (διετής) Καλή αποστράγγιση εδάφους Άρδευση µε σταγόνες ή τεχνητή βροχή Χρήση υγιούς πολλαπλασιαστικού υλικού Εμβα% πτιση των φυτών σε διάλυµα του ανταγωνιστικου µύκητα Trichoderma πριν απο τη φύτευση Ριζοπότισµα με%χρι και το δεύτερο χρόνο ώστε να περιοριστούν οι πιθανότητες µολύνσεων Εκρίζωση και καταστροφή προσβεβληµένων πρεµνών

105 Όξινη σήψη Σύµπλοκο µυκήτων Πρόκειται για ασθένεια που παρατηρείται την περίοδο της ωρίµανσης των βοτρύων, όταν το ποσοστό των σακχάρων φθάνει το 10% περίπου. Η ευαισθησία των βοτρύων αυξάνει όσο πλησιάζει ο τρύγος. Η ασθένεια οφείλεται σε ένα σύµπλοκο βακτηρίων και σακχαροµυκήτων. Η µόλυνση συντελείται πάντα µέσω πληγών στις ράγες και προκαλείται ταχύτατη σήψη των ραγών. Η σήψη συχνά επεκτείνεται σε ολόκληρο τον βότρυ και η απώλεια στην παραγωγή µπορεί να είναι ιδιαίτερα υψηλή.

106 Όξινη σήψη Σύµπλοκο µυκήτων Κύριος φορέας µετάδοσης της ασθένειας είναι η µύγα του ξυδιού ή δροσόφιλα (Drosophila melanogaster) που επισκέπτεται τις πληγωµένες ράγες και µεταφέρει το µόλυσµα. Η παρουσία του εντόµου στον αµπελώνα αποτελεί ένδειξη ύπαρξης της ασθένειας.

107 Καταπολέµηση Σύµπλοκο µυκήτων Για την προστασία των ώριµων βοτρύων από την ασθένεια, συνιστάται η λήψη µέτρων για την αποτροπή δηµιουργίας πληγών στις ράγες όπως: Ø έγκαιρη και αποτελεσµατική καταπολέµηση του ωιδίου και της ευδεµίδας καθώς και άλλων εντόµων που προκαλούν φαγώµατα στις ράγες Ø ορθολογικό πρόγραµµα άρδευσης Ø αποφυγή υπερβολικής λίπανσης ορθολογική Ø χρήση ορµονικών σκευασµάτων σε πυκνόραγες ποικιλίες, προκειµένου οι βότρυες να γίνουν λιγότερο συµπαγείς και εφαρµογή χαλκούχων σκευασµάτων, τα οποία προκαλούν σκλήρυνση της επιδερµίδας των ραγών.

108 Καταπολέµηση Σύµπλοκο µυκήτων Η καταπολέµηση της δροσόφιλας παρουσιάζει δυσκολία, αφενός διότι δεν υπάρχει εγκεκριµένο εντοµοκτόνο και αφετέρου η καταπολέµηση τοποθετείται χρονικά πολύ κοντά στον τρύγο. Χηµική καταπολέµηση (προληπτικά όταν οι συνθήκες το ευνοούν) -cyprodinil -fludioxonil