ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ. μυθιστόρημα

Transcript

1 ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ μυθιστόρημα

2 Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη

3 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ Γιούντιν Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη Mυθιστόρημα

4 Τα ονόματα, οι καταστάσεις και κάποιες φωτογραφίες του βιβλίου, είναι αποτέλεσμα σύνθεσης της μυθοπλασίας και της έρευνας σε έγκυρα ιστορικά ντοκουμέντα. Έτσι, κάθε ομοιότητα με πραγματικά πρόσωπα ή γεγονότα είναι εντελώς τυχαία εκτός από εκείνα που αποτελούν ιστορικά δεδομένα. Τυπογραφική διόρθωση: Νέστορας Χούνος Σελιδοποίηση - Σύνθεση εξωφύλλου: Ευθύμης Δημουλάς 2012 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ & EKΔOΣEIΣ «ΑΓKYPA» Δ.A. ΠAΠAΔHMHTPIOY A.B.E.E. Λάµπρου Κατσώνη 271 & Γεωργίου Παπανδρέου, Άγιοι Ανάργυροι, Τ.Κ Τηλ.: Fax: Κεντρικό κατάστηµα: ΑΓΚΥΡΑ-ΠΟΛΥΧΩΡΟΣ, Σόλωνος 124 Αθήνα, Τ.Κ , Τηλ.: , Fax: agyra@agyra.gr ISBN: Χώρα προέλευσης: Ελλάδα Απαγορεύεται η αναπαραγωγή µέρους ή όλης της έκδοσης, η µεταφορά σε οποιοδήποτε ηλεκτρονικό αποθηκευτικό σύστηµα ή αναµετάδοση µε οποιασδήποτε µορφής ηλεκτρονικά, µηχανικά, φωτοτυπικά ή άλλα µέσα, χωρίς την προηγούµενη γραπτή άδεια του εκδότη. Ν. 2121/1993, καθώς και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν και στην Ελλάδα.

5 Στον Γιώργο Ξανθάκο

6 «Όταν οι αληθινοί άνθρωποι αντιληφθούν πόσο υπαρκτοί είναι οι χαρακτήρες μιας μυθοπλασίας και ότι τους μοιάζουν απόλυτα, τότε μισούν τον συγγραφέα». Έρνεστ Χέμινγουεϊ

7 ΤΟΥ ΙΔΙΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑ Ο Αλέξανδρος και άλλα διηγήματα, Πρόσπερος, 1977 Ένα μικρούτσικο δόντι, Οκτασέλιδο του Μπιλιέτου, αρ. 23, 1997 Το μαλλί της γριάς, έκδοση περιοδικού Εκπ. Κοινότητα, 2000 Κατακόκκινο σχεδόν θηλυκό, Ίνδικτος, 2000 Δέκα ροκ κι ένα μπλουζ για τρεις, Μεταίχμιο, 2004 Το μαντίλι του μάγου, Πανδώρα, 2009 ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΝΟΥΒΕΛΑ Καζαμπλάνκα καφέ, Άγκυρα, 2008 Η γυναίκα δέντρο, Νουβέλα, Πανδώρα, 2011 Γιούντιν, Μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη, Άγκυρα, 2012 ΜΕΛΕΤΗ ΔΟΚΙΜΙΟ Το ρόπτρο, Δίγλωσση ιστορική και αισθητική μελέτη με 430 ρόπτρα, από τον 4ο π.χ. μέχρι τον 20ό αιώ., Ιονική και Λαϊκή Τράπεζα, 1981 Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Όνειρο στο κύμα, Από τη μελέτη στην ερμηνεία, Πανδώρα, 2011 ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Dylan Thomas: Το πορτραίτο του καλλιτέχνη σαν νεαρού σκύλου, διηγήματα (σε συνεργασία με τη Βένια Δενδρινού), Πρόσπερος, 1980, 81 11

8 ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Από το 1965 και συστηματικά από το 1972 επιμελήθηκε εκατοντάδες βιβλία, έντυπα, περιοδικά, αφίσες και εξώφυλλα δίσκων. Ως λογοτεχνικός επιμελητής έχει επιμεληθεί κείμενα σε περισσότερες από τετρακόσιες εκδόσεις ποίησης, πεζογραφίας και δοκιμίου. Από το 1997 δημιούργησε και έκδωσε το έντυπο λογοτεχνικό περιοδικό Πανδώρα, και τις ομώνυμες εκδόσεις. Το 2011 δημιούργησε το διαδικτυακό περιοδικό: pandoraperiodiko.blogspot. com και το ιστολόγιο: romanosg.blogspot.com ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ Εκθέτει από μαθητής, το Από το 1984 έκανε 10 ατομικές εκθέσεις και έλαβε μέρος σε 40 ομαδικές. Έργα ζωγραφικής του βρίσκονται σε μουσεία, πινακοθήκες, συλλογές, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. ΔΟΚΙΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ Από το 1978 δημοσιεύει διηγήματα, δοκίμια και κριτικές λογοτεχνίας σε περιοδικά και εφημερίδες. Διδάσκει σε σεμινάρια και δίνει διαλέξεις Συγγραφής λογοτεχνίας και Αφηγηματολογίας. 12

9 Περιεχόμενα Θεσσαλονίκη, πόλη-καράβι Το όνειρο του Αφού Στα νερά του Θερμαϊκού Το κήτος Παιχνίδι σκιών Το πρώτο μοντάζ Το κομμένο νήμα Ένας καθρέφτης Έξοδος Η πρώτη διήγηση της Λέα Ο υπερεκτιμημένος Δύο φωτογραφίες για τη Λόρυ Το δεύτερο μοντάζ Υγρό χιόνι της μνήμης Αναδρομές σε αδιέξοδους δρόμους Όμορφη Θεσσαλονίκη Η Τορά της μνήμης Στου Χιρς Αυτόνομη Θεσσαλονίκη

10 Ρούχο χωρίς σώμα Τελεσίδικη νύχτα Όταν φυσούσε ο Βαρδάρης Η πρώτη διήγηση της Λόρυ Καπνός μετέωρος Η δεύτερη διήγηση της Λόρυ Η αχάριστη Αυτή που έκανε τη θάλασσα να πονάει Στην ψίχα της νύχτας Η τρίτη διήγηση της Λόρυ Ένα ταξίμι Η ταχύτητα του παρελθόντος Υλικό έξω από το μοντάζ To μπλόκο Η πρώτη διήγηση του Αλέξανδρου Τρομεροί καιροί Βυθός στο ταβάνι Η δεύτερη διήγηση της Λέα Ερωτοθάνατος μια λέξη Η τρίτη διήγηση της Λέα Ο διερμηνέας Η δεύτερη διήγηση του Αλέξανδρου Η διαγραφή Χαμένα, για πάντα, χρόνια Σπασμένο κανάτι Η μεγάλη σκιά Οι τελευταίες σημειώσεις της Λόρυ Στην άκρη της βελόνας Στον κήπο της λήθης Το χρυσόψαρο και η γυάλα Στην τσίλια

11 Στην πλατεία Δικαστηρίων Ο σκηνοθέτης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Σημειώσεις στο περιθώριο Σχετικά με τον θάνατο του George W. Pollk Η Θεσσαλονίκη μεταξύ Ελλήνων και Βουλγάρων Υλικό απουσίας Η μόνη αρραγής φυλή Παλιοί λογαριασμοί Ένα διαφωτιστικό αρχείο και μια επιταγή

12 Χάρτης Θεσσαλονίκης με τα κύρια σημεία όπου διαδραματίζεται η υπόθεση του μυθιστορήματος

13 Θεσσαλονίκη, πόλη-καράβι Η πόρτα άνοιξε με πάταγο, χτύπησε στον τοίχο, είδα τη Λόρυ στο πλαίσιο της κάσας να κρατά τις τρεις φωτογραφίες, ανοιχτή βεντάλια στο χέρι, αμήχανη από το ξαφνικό ρεύμα που συνόδεψε την είσοδό της στο γραφείο μου. Ο αέρας φούσκωσε ανάλαφρα τη μεταξωτή κίτρινη, δίχως ζώνη, ρόμπα της. Η λεπτή σιλουέτα της διαγράφηκε, μόνο με τα μαύρα εσώρουχα από μέσα. Έδειχνε σαν να είχε χάσει για λίγο την ευστάθειά της, τη συνηθισμένη επιθετικότητά της. Με πλησίασε αβέβαιη. «Τι είναι αυτές οι φωτογραφίες, θεία Αντζέλ; Συνέβη στην πραγματικότητα τέτοιο γεγονός;» Ήμουν ήδη εκνευρισμένη από τον τρόπο που εισέβαλε, με αυτά που κρατούσε, πού τα ξετρύπωσε; ήρθε κι εκείνο το «θεία», σπάνια με έλεγε έτσι, Αντζέλ με φώναζε μια ζωή Είχα, βέβαια, πολλούς άλλους λόγους να ταράζομαι μαζί της. Γιατί τη Λόρυ, ουσιαστικά, εγώ την είχα μεγαλώσει, αν και παιδί της αδερφής μου, της Λέα. Όσο για τις «απαντήσεις» που της είχα δώσει μέχρι τώρα για τη δική της ζωή, ήταν προσεκτικά επιλεγμένες. Εξάλλου, πάντοτε έστηνε έναν τοίχο γύρω 17

14 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ από το άτομό της. Δεν νοιαζόταν, δεν ρωτούσε, παρά για όσα την επηρέαζαν άμεσα. Τελευταία, όμως, η ταινία που γύριζε ο φίλος της σκηνοθέτης, ο Ελιάν, και η δουλειά που της είχε αναθέσει, της ξύπνησαν ένα όψιμο ενδιαφέρον, τόσο για τη Θεσσαλονίκη όσο και για τον εαυτό της. Βέβαια, κι αυτό το έδειχνε με τον συνηθισμένο δικό της ατομικιστικό τρόπο. Με το που άπλωσε μπροστά μου τις κιτρινισμένες φωτογραφίες, κατάλαβα. Ήταν εκείνες με το κήτος, το Στην πρώτη φαινόταν ένα τεράστιο ψαρίσιο σώμα και η ουρά του σαν προέκταση της ξηράς στο Καραμπουρνάκι. Μεγάλο όσο μια νέα μικρή χερσόνησος. Στη δεύτερη, ήταν τότε που το μεγαθήριο αυτό είχε κάνει τη βόλτα του προς την προβλήτα του Λευκού Πύργου, σχεδόν ξενέρισε, κι ο φωτογράφος το είχε πάρει από τέτοια γωνία που το κήτος έδειχνε έτοιμο να καταπιεί τον Πύργο. Στην τρίτη φωτογραφία, τραβηγμένη από τ ανοιχτά του Θερμαϊκού, η πόλη προβαλλόταν προοπτικά επάνω στην πλάτη του τεράστιου όντος, ίδια με αλλοπαρμένο καράβι, την ώρα που χάνει τον άνεμο στα πανιά, πορεία δεν υπάρχει και όλοι τρέχουν σαν τρελοί, άλλοι στο μάζεμα και άλλοι στο όρτσα. Πόλη-καράβι. Η Λόρυ στεκόταν αποσβολωμένη από το πρωτοφανές γεγονός, του κήτους, άγνωστο στους περισσότερους στη Θεσσαλονίκη. Αν δεν υπήρχαν και αυτές οι τρεις φωτογραφίες, θα έλεγε κανείς πως ήταν μυθοπλασία. Όσο η Λόρυ περίμενε να της εξηγήσω, μου δικαιολογήθηκε πως δεν έψαχνε, τις είχε βρει ξεχασμένες κάτω από ένα περιοδικό στο γραφείο μου, το παράθυρο ανοιχτό, φοβήθηκε ότι θα τις έπαιρνε ο αέρας. Έπαθα γλωσσοδέτη, όπως κάθε φορά που οι μνήμες στριμώχνονταν άτακτα μέσα μου. Τι να της έλεγα; Πώς να της εξηγούσα ότι και η ίδια είχε συμμετοχή στο ξεχωριστό αυτό γεγονός; Όταν ήταν μικρή, το είχε συναντήσει το κήτος. Κι 18

15 ΓΙΟΥΝΤΙΝ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ όπως εδώ και χρόνια με βόλευε ένας σχεδόν παραμυθένιος ιδεαλισμός για ανθρώπους και πράγματα, κάπου στο υποσυνείδητό μου υπήρχε και η εκδοχή πως εκείνη η συνάντησή τους είχε παίξει μεγάλο ρόλο. Ότι, δηλαδή, το τεράστιο ον ένιωσε τον πανικό και την αθωότητα ενός και μόνο μικρού κοριτσιού, και έτσι λυτρώθηκε η πόλη. Κάτι σαν τις δοξασίες «καβαλάρης άγιος εμφανίστηκε στα κάστρα, στο επταπύργιο». Από την άλλη, όταν ξέφευγα από τις ονειροφαντασίες μου, ήμουν άνθρωπος που αμφισβητούσα την πραγματικότητα, και μάλιστα την ιστορική. Ανήκα σ εκείνους που πρόβαλλαν με πικρό, ειρωνικό τρόπο την άποψη: «Ο κόσμος είναι μία αντικειμενική πραγματικότητα, η οποία υπάρχει ανεξάρτητα από εμάς» Κι ας πούμε ότι θεωρούσα την πραγματικότητα σαν κάτι που φωτογραφίζεται ή αποκαθίσταται μέσα από φωτογραφίες για ποιο πράγμα, ακριβώς, θα μιλούσα στη Λόρυ; Γι αυτά που έζησαν η οικογένειά μου και όλοι οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης, κυρίως με την Κατοχή; Ή για την πραγματικότητα άρνηση όλων αυτών όπως την αντιλαμβανόταν η ίδια επί δεκαετίες τώρα; Τι μπορούσαν να κάνουν οι φωτογραφίες και οι συναισθηματικές τους προσεγγίσεις; Τι αξία έχει μία στιγμή σε ένα φιλμ που το επόμενο κλάσμα του χρόνου είναι ήδη παρελθόν; Τον αέρα που φεύγει τον ανακαλείς με ένα κλικ; Όλα, τελικά, είναι μνήμη. Μνήμη στιγμών μέσα στον χρόνο που κυλάει διαρκώς. Κι αυτή η μνήμη ποτέ δεν είναι ίδια. Ποτέ. Όσο προσπαθούσα να συμμαζέψω τις σκέψεις μου, η Λόρυ είχε καθίσει σε μια καρέκλα απέναντί μου και περίμενε να της πω τα σχετικά με τις φωτογραφίες και το κήτος. Με μια ενστικτώδη κίνηση μόλις μπήκε, είχα κλείσει μπροστά μου τον φάκελο με τα αποκόμματα που μελετούσα. 19

16 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ Μέναμε δίπλα δίπλα, στον ίδιο όροφο, και είχαμε η μία τα κλειδιά του σπιτιού της άλλης. Τελευταία, εκτός από την πάγια δυσπιστία της ανεψιάς μου στους πάντες και τα πάντα, ώρες ώρες ένιωθα πως κι εμένα με έβλεπε καχύποπτα. Έτσι, κοντά σ όλα απέκτησα κι αυτόν τον φόβο ότι με παρακολουθούσε κι εκείνη. Μπορεί, όμως, να ήταν και η ιδέα μου. Γιατί εγώ έμπαινα στο διαμέρισμά της όχι μόνο για να την φροντίσω, αλλά και για να διαβάσω καθετί που την αφορούσε. Διάβαζα, αντέγραφα, ακόμη και φωτοτυπούσα τις προσωπικές της σημειώσεις, το ημερολόγιό της, από τα παιδικά κι εφηβικά της χρόνια μέχρι τώρα. Γι αυτή την πράξη μου ευθυνόταν η ίδια και ο ακραία παρορμητικός, αυτοκαταστροφικός της χαρακτήρας. Πολλές φορές, την είχα προστατέψει από τον εαυτό της. Ήταν ικανή για το χειρότερο. Ήλπιζα, πίστευα πως με αυτά τα στοιχεία θα μπορούσα να της φανώ χρήσιμη και στις μέχρι τώρα αποτυχημένες απόπειρές της για ψυχανάλυση. Το ζήτημα ήταν πως ήμουν ο μόνος άνθρωπος που ακόμα εμπιστευόταν κι αν ανακάλυπτε ότι την ήλεγχα κρυφά, η σχέση μας θα τιναζόταν στον αέρα. Απομείναμε να κοιταζόμαστε για λίγο, σαν να περιμέναμε να περάσουν κάποια υπόγεια σεισμικά κύματα δυσπιστίας. Ξαφνικά ένιωθα την απειλή μιας αλλοπρόσαλλης σύγκρουσης. Κάτι έτοιμο να εκραγεί, σε κάθε σημείο του αέρα, μέσα στο δωμάτιο. Σαν να τρέμαμε εσωτερικά αλλά εξωτερικά να παραμέναμε παγερά ακίνητες. Τρόμαξα μ αυτό το αίσθημα. Ίσως να έφταιγα εγώ, να ήμουνα υπερβολική, ίσως και να συνέβαινε. «Κατάλαβα, Αντζέλ, δεν πρόκειται ν ανοίξεις το στόμα σου», μου είπε. «Νευρίασες, ε; Έπρεπε να αφήσω τον αέρα να πάρει όλα τα χαρτιά σου πάνω από το γραφείο, να δούμε τώρα τι θα έλεγες;» 20

17 ΓΙΟΥΝΤΙΝ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Ο τόνος στη φωνή της με απειλούσε; Είχε φτάσει στο σημείο να με απειλεί; Εμένα; Επέμενα να μην της μιλάω. Δήθεν αδιάφορη κοίταξε την επίπεδη γυμνασμένη κοιλιά της, είχε μανία με τις γραμμές της, γραμμάριο δεν ήθελε να παίρνει, κι ύστερα, το ίδιο προσποιητά, έριξε μια ματιά από το πλάι στις όμορφες μακριές της γάμπες, και σαλιώνοντας το δάχτυλο έκανε σαν να επούλωνε ένα φανταστικό τραύμα στη μία. Ο ναρκισσισμός της ξεχείλιζε. Σηκώθηκε αποφασιστικά, μάζεψε ένα τσουλούφι από τα ξανθά μαλλιά της που σκίαζε τα γαλαζοπράσινα μάτια της, και περισσότερο σαν να μονολογούσε, «φεύγω», είπε, «έχω ραντεβού με τον Ελιάν, πάω στο μοντάζ της ταινίας. Δεν ξέρω αν θα έρθω ή θα κοιμηθώ μαζί του το βράδυ. Αν μαγειρέψεις για σένα, άφησέ μου και μένα φαγητό, στο ψυγείο». Αυτή τη φορά έκλεισε μαλακά πίσω της την πόρτα. Με το που άκουσα την εξώπορτα του διαμερίσματός μου να σφαλίζει, αλλά και του διπλανού, όπου έμενε, να τρίζει ελαφρά, όπως κάθε φορά που έμπαινε κι έβγαινε, ξανάνοιξα τον φάκελο που είχα προλάβει να κλείσω με την ξαφνική της είσοδο. Έγειρα πίσω την καρέκλα μου και κοίταξα πάνω από τις ταράτσες. Πίσω από μερικές πιο χαμηλές πολυκατοικίες διακρίνονταν ένα κομμάτι θάλασσα, η επάνω πολεμίστρα του Λευκού Πύργου με τη σημαία σε απόλυτη άπνοια, σε υποστολή αέρα, και στο βάθος αχνά τα γιγάντια μπράτσα των γερανών του λιμανιού χέρια πάνω από την πόλη. Κάπου πιο πίσω θα ήταν η εκβολή του Βαρδάρη. Ένα κοπάδι ψαρόνια σκίασε την εικόνα. Από χρόνια ένιωθα θεατής και αναγνώστης της ζωής μου. Συγκέντρωνα αποκόμματα εφημερίδων, μάζευα φωτογραφίες, γράμματα, σημειωματάρια. Συζητούσα πολύ και άκουγα προφορικές αφηγήσεις. Μελετούσα κάθε βιβλίο που θα μπο- 21

18 ΓΙΩΡΓΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ ρούσε να μου ολοκληρώσει την εικόνα της Θεσσαλονίκης πριν, κατά, και μετά την Κατοχή, και κυρίως διασταύρωνα πληροφορίες. Ενδιάμεσα, έγραφα και τα δικά μου. Κάτι σαν μυθιστόρημα με παρένθετα ντοκουμέντα, φωτογραφίες, έγγραφα. Είχα κάποια εμπειρία. Πριν από χρόνια, είχα συμβάλει στην καθαρογραφή του «Μακεδονικού Αρχείου», του καθηγητή Π. Α. Σβωλόπουλου, μετέπειτα Ακαδημαϊκού. Λάτρευα τη μελέτη της Ιστορίας, αλλά το βαθύτερο κίνητρό μου, στα οικογενειακά μας, δεν ήταν αυτό. Στη Θεσσαλονίκη, μετά την απελευθέρωση, πολλοί ήταν εκείνοι που τροφοδότησαν με στοιχεία τους φακέλους για τις υποθέσεις του Μέρτεν, του Άιχμαν, του Μπρούνερ, αλλά και κάθε δωσίλογου. Εγώ δεν είχα τέτοιες φιλοδοξίες. Πάνω απ όλα ήθελα να καταλάβω να απαντήσω στα δικά μου «γιατί». Και τα στοιχεία μου είχαν σχέση κυρίως με τη διάλυση και καταστροφή της οικογένειάς μας. Με οτιδήποτε αφορούσε τους δικούς μου ανθρώπους, τη γενιά μου, τη φυλή μας. Τον πατέρα μου, Ερρίκο Μπεφόρ τη μητέρα μου, Μαζαλτώφ Χάσκι που τη χάσαμε στα κρεματόρια του Άουσβιτς, την αδελφή μου Λέα, σύζυγο του ξαδέρφου μας Μωύς Μπεφόρ τον ίδιο τον Μωύς, αλλά και οποιονδήποτε σχετιζόταν με τα γεγονότα που μας αφορούσαν. Τι έγινε και διαλυθήκαμε, τελικά, μετά τον Εμφύλιο; Ήξερα πως μέσα στο σπίτι μας ήταν σαν να είχε ξεσπάσει μια επίμονη, παρατεταμένη φωτιά, από εκείνες που χωρίς ήχο κατακαίνε τα πάντα. Κι αυτό, αρκετό καιρό πριν από την είσοδο των Γερμανών στη Θεσσαλονίκη. Ακόμα έψαχνα σχετικά με ό,τι αφορούσε τους Παυλίδηδες. Ο πατέρας, ο Παναγιώτης, ήτανε συνεταίρος του πατέρα μου. Ο γιος του, ο Αλέξανδρος, που... δεν ήταν μόνο παιδικός μας φίλος, είχε συλληφθεί μαζί με την αδελφή μου και τους έστει- 22

19 ΓΙΟΥΝΤΙΝ ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ λαν πρώτα στο Άουσβιτς και μετά στο Μπέργκεν Μπέλσεν. Πώς και γιατί έγινε εκείνη η διπλή σύλληψη; Τι να υποθέσω, όταν την ίδια μέρα συλλάβανε και τη μητέρα μου! Κι αυτό, φυσικά, ολοκλήρωσε τη συμφορά μας. Ειδικότερα για τον Αλέξανδρο, ήξερα ότι το 1939 διέκοψε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και κατετάγη με την επιστράτευση που κάλεσε η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά. Το 1940 η μονάδα του βρέθηκε στα οχυρά, στο Ρούπελ. Μετά την κατάρρευση δεν τον χώραγε ο τόπος. Για διαστήματα τον χάναμε και δεν ξέραμε τι να υποθέσουμε. Μετά τον πόλεμο, άκουγα συχνά και με προσοχή στο ραδιόφωνο την εκπομπή «Αναζητήσεις του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού». Και κυρίως μία ανακοίνωση: «Ο Παναγιώτης Παυλίδης, κάτοικος Θεσσαλονίκης, αναζητά τον υιόν του Αλέξανδρο Παυλίδη. Ο Αλέξανδρος Παυλίδης, την Δευτέρα της 11ης Δεκεμβρίου του 1944, είχε ενταχθεί, από τους ναζί, σε ομάδα καταναγκαστικών έργων εντός του στρατοπέδου Μπέργκεν Μπέλσεν. Έκτοτε αγνοείται η τύχη του». Γενικά, όμως, είχα κουραστεί επί δεκαετίες, με τα κλεισμένα στόματα και τις άκρες-μέσες από ψέματα και αλήθειες, που σκέπαζαν την πόλη σάβανο. Δεν είχα καταλήξει στο ποιος τελικά κατέδωσε στους Γερμανούς τη μητέρα μου τη Μαζαλτώφ, τη Λέα και τον Αλέξανδρο. Γιατί η τόσο διαβολική σύμπτωση των συλλήψεων, κατάδοση μου έμοιαζε. Σκάλιζα λεπτομέρειες, πρόσωπα, ακόμη και τα πιο απίθανα. Μέχρι που έψαξα και βρήκα έναν «κολαούζο» που έσερνε μαζί του ο κουνιάδος μου, ο Μωύς, τον επονομαζόμενο Αφού έναν τύπο του σχοινιού και του παλουκιού που ό,τι κι αν έλεγε, όταν μιλούσε, κόλλαγε στο τέλος και ένα «αφού» Τον φώναξα ακόμη και στο σπίτι μου. Έψαχνα. 23

20 Η Αντζέλ, μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη, είναι Εβραία και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της, που αρχίζει πριν από τον Β παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία του Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη οικογένεια, χριστιανών. Στην Κατοχή, μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδήσουν δυο μεγάλοι έρωτες, ένας ιδεαλιστικός και ένας κολασμένος. Η αδελφή της Αντζέλ, η Λέα, θα βιώσει την κορύφωση του μεγάλου της έρωτα, μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Η Λόρυ, κόρη της Λέα, προσπαθεί να ξεπεράσει τον δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από την ψυχαναλύτριά της. Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύγκρουση με την επίσημη Ιστορία. Ντοκουμέντα και μυθοπλασία αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης και των θυμάτων της εποχής εκείνης. Οι Εβραίοι και οι χριστιανοί. Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων. Ποιος πρόδωσε, ποιον; Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων, και της εβραϊκής κοινότητας; Τι συνέβη μετά, στον Εμφύλιο; Πώς φτάσαν όλα αυτά να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα; Κομμάτια ζωής, αφημένα, μεταξύ ναζιστικών στρατοπέδων συγκεντρώσεως και σοβιετικών Γκουλάγκ. ΚΩ.: ISBN ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ