«Ανάπτυξη Βάσης Γεωγραφικών Δεδομένων και Περιβάλλοντος Χρήσης μέσω του Διαδικτύου για τα Γεωλογικά Μνημεία» Μεταπτυχιακή Διατριβή

Transcript

1 Ευχαριστίες Με την ολοκλήρωση της μεταπτυχιακής διατριβής, νιώθω πραγματική ανάγκη να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε άτομα που συντέλεσαν στην πραγματοποίησή της. Αρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Μιχάλη Βαΐτη, Επίκουρο Καθηγητή και επιβλέπων της παρούσας μεταπτυχιακής διατριβής, για την καθοδήγηση του και την υποστήριξη κατά τη διάρκεια εκπόνησης της συγκεκριμένης εργασίας. Στον κ. Ζούρο Νικόλαο Επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Γεωγραφίας και στον κ. Σουλακέλλη Νικόλαο Αναπληρωτή καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ για τις χρήσιμες συμβουλές και υπόδειξη κατευθύνσεων της θεωρητικής αναζήτησης. Επίσης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Σίμο Δημήτριο, υποψήφιο διδάκτορα του Τμήματος Γεωγραφίας αλλά και την κ. Κουκουρουβλή Νικολέτα απόφοιτη του μεταπτυχιακού Τμήματος Γεωγραφίας για τη σημαντική συμβολή τους στη διαμόρφωση των Διαδικτυακών εφαρμογών και για την παροχή στοιχείων απαιτούμενων για τη διεξαγωγή της εφαρμογής. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους γονείς μου για την ηθική και οικονομική συμπαράσταση και τους φίλους και συμφοιτητές μου για την παροχή πολύτιμης βοήθειας και υποστήριξης

2 Πίνακας Περιεχομένων ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... i ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 1 ABSTRACT ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΧΟΣ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ-ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Γεωλογική Κληρονομιά Γεωπάρκα Γεώτοποι Γεωλογικά Μνημεία-θέσεις Γεωγραφικά Δεδομένα Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών στο Διαδίκτυο(Webgis) Διαδραστικός -Δυναμικός Χάρτης ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΧΩΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.WEBGIS ΣΕ ΘΕΜΑΤΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΒΑΣΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Ανάλυση Απαιτήσεων Εννοιολογικός Σχεδιασμός Βάσεις Γεωγραφικών Δεδομένων Φυσικός Σχεδιασμός Όψεις ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΑ ΜΕΣΩ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ Γεωχωρικές Υπηρεσίες Διαδικτύου UMN Mapservers και Αρχεία Map

3 3.2.3 Δημιουργία και Διαμόρφωση διαδικτυακού περιβάλλοντος ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Εισαγωγή Δεδομένων ΕΠΙΔΕΙΞΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΕ ΣΤΑΤΙΚΟΥΣ ΧΑΡΤΕΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΛΙΣΤΑ ΔΙΚΤΥΟΥ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΓΕΩΠΑΡΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΕΙΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟ ΔΑΣΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΓΕΩΤΟΠΟΙ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΔΕΛΤΙΟ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ ΓΕΟΤΟΠΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ ΑΡΧΕΙΟ MAP

4 Κατάλογος Εικόνων ΕΙΚΟΝΑ 1: ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΓΕΩΠΑΡΚΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 2: ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ BREIFNE ΤΗΣ ΙΡΛΑΝΔΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑ 3: ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΩΝ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 4: ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΣΙΑΚΟΥ ΠΙΝΑΚΑ ΕΙΚΟΝΑ 5: ΒΑΣΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟ ΠEΡΙΒΑΛΛΟΝ PGADMIN ΕΙΚΟΝΑ 6: ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΔΙΩΝ ΚΑΙ ΕΓΓΡΑΦΩΝ ΤΗΣ ΟΨΗΣ ΤΩΝ ΓΕΩΤΟΠΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 7: ΟΨΕΙΣ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ PGADMIN ΕΙΚΟΝΑ 8: ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΕΙΣΜΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΒΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΙΚΟΝΑ 9: ΧΑΡΤΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΓΕΩΠΑΡΚΩΝ ΕΙΚΟΝΑ 10: ΧΑΡΤΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΓΕΟΤΟΠΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΔΑΣΟΥΣ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ ΕΙΚΟΝΑ 10: ΧΑΡΤΗΣ ΕΠΙΔΕΙΞΗΣ ΓΕΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΛΟΓΙΚΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΘΕΣΕΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟΛΙΘΩΜΕΝΟΥ ΔΑΣΟΥΣ

5 Κατάλογος Σχημάτων ΣΧΗΜΑ 1: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΧΗΜΑ 2: ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΡΟΗΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΧΗΜΑ 3: ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΛΑΣΗΣ ΣΧΗΜΑ 4: UML ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΧΗΜΑ 5: ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΚΛΑΣΗ «ΓΕΩΤΟΠΟΣ» ΣΕ «ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟ ΓΕΩΤΟΠΟ» ΚΑΙ «ΣΗΜΕΙΑΚΟ ΓΕΩΤΟΠΟ» ΣΧΗΜΑ 6: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΕΩΝ «ΓΕΟΤΟΠΟΣ ΜΕ «ΕΙΔΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ», «ΓΕΩΛΟΓΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ», «ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΓΕΟΤΟΠΟΥ», «ΧΡΗΣΗ ΓΕΟΤΟΠΟΥ», «ΓΕΩΠΑΡΚΟ», «ΧΩΡΑ», «ΝΟΜΟΣ», «ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ», «ΔΗΜΟΣ», «ΤΥΠΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ», «ΤΥΠΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ», «ΤΥΠΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ ΓΕΟΤΟΠΟΥ» ΣΧΗΜΑ 7: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΟΤΟΠΟΣ ΜΕ «ΓΕΩΠΑΡΚΟ», «ΧΩΡΑ», «ΝΟΜΟΣ», «ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ», «ΔΗΜΟΣ», ΑΛΛΗΛΟΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ ΜΕΤΑΞΥ «ΧΩΡΑ», «ΝΟΜΟΣ», «ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ», «ΔΗΜΟΣ», ΣΧΗΜΑ 8: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΩΤΟΠΟΣ» ΜΕ «ΧΡΗΣΗ ΓΕΩΤΟΠΟΥ» ΚΑΙ «ΘΕΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ». ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΘΕΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ» ΣΕ «ΣΗΜΕΙΑΚΗ ΘΕΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ» ΚΑΙ «ΠΟΛΥΓΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ ΓΕΩΛΟΓΙΚΟΥ ΜΝΗΜΕΙΟΥ» ΣΧΗΜΑ 9: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΟΤΟΠΟΣ» ΜΕ «ΤΥΠΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ», «ΤΥΠΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ» ΚΑΙ «ΤΥΠΟ ΚΛΑΣΗΣ ΓΕΟΤΟΠΟΥ» ΣΧΗΜΑ 10: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΟΤΟΠΟΣ» ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΑΣΗ «ΤΥΠΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ» ΣΧΗΜΑ 11: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΕΩΝ «ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΜΕ «ΤΥΠΟΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ», «ΓΕΟΤΟΠΟ», «ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ», «ΣΗΜΕΙΑΚΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ», «ΜΟΥΣΕΙΟ», «ΧΩΡΑ», «ΝΟΜΟ», «ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ» ΣΧΗΜΑ 12: ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΗΣ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΣΕ «ΣΗΜΕΙΑΚΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΚΑΙ «ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟ ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΣΧΗΜΑ 13: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΜΕ ΤΗΝ ΚΛΑΣΗ «ΓΕΩΤΟΠΟΣ» ΚΑΙ «ΜΟΥΣΕΙΟ» ΣΧΗΜΑ 14: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΜΕ ΤΙΣ ΚΛΑΣΕΙΣ «ΧΩΡΑ», «ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ», «ΝΟΜΑΡΧΙΑ» ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΑΥΤΩΝ ΚΛΑΣΕΩΝ ΣΧΗΜΑ 15: ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΚΛΑΣΗΣ «ΓΕΩΠΑΡΚΟ» ΜΕ «ΤΥΠΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ»

6 Κατάλογος Πινάκων ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ MAP ΑΡΧΕΙΟΥ ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

7 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή εκπονήθηκε στο πλαίσιο διεκπεραίωσης του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Γεωγραφία και Εφαρμοσμένη Γεωπληροφορική» του Τμήματος Γεωγραφίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με κατεύθυνση «Εφαρμοσμένη Γεωπληροφορική στη Διαχείριση Φυσικού Περιβάλλοντος και Κινδύνων». Το αντικείμενο το οποίο πραγματεύεται η εργασία αφορά τη διαχείριση πληροφοριών για γεωλογικά μνημεία, μέσω της ανάπτυξης πληροφοριακού συστήματος για γεωγραφικά δεδομένα. Το σύστημα αποτελείται από δύο μέρη: μια βάση γεωγραφικών δεδομένων και ενός συστήματος διαδικτυακής χαρτογραφίας. Ο σχεδιασμός της βάσης δεδομένων έλαβε υπόψη του τα τρία επίπεδα ιεραρχικής οργάνωσης των γεωλογικών μνημείων: γεωπάρκα, γεώτοποι και γεωλογικά μνημεία-θέσεις. Το σύστημα διαδικτυακής χαρτογραφίας επίσης έλαβε υπόψη του την παραπάνω οργάνωση, παρουσιάζοντας τα δεδομένα οργανωμένα σε επικαλύψεις (layers), από το γενικό επίπεδο (γεωπάρκα) στο ειδικό επίπεδο (γεωλογικά μνημεία-θέσεις). Για την επίδειξη του συστήματος χρησιμοποιήθηκαν δεδομένα που αφορούν τα Ευρωπαϊκά Γεωπάρκα, τους γεωτόπους του γεωπάρκου του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου και γεωλογικά μνημεία-θέσεις του συγκεκριμένου γεωπάρκου. Κατά την εκπόνηση της διατριβής έγινε εκτεταμένη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών της γεωπληροφορικής, ενώ τα περισσότερα λογισμικά που χρησιμοποιήθηκαν ήταν ελεύθερα και ανοικτού κώδικα. Η συγκέντρωση των πληροφοριών των γεωλογικών μνημείων σε ενιαία βάση γεωγραφικών δεδομένων και η απεικόνιση αυτών σε δικτυακό χώρο, επιτρέπει την ορθότερη και πιο ολοκληρωμένη διαχείρισή τους και συμβάλλει στην ενημέρωση του ενδιαφερόμενου κοινού

8 ABSTRACT The current thesis was prepared under the Postgraduate Studies Programme in "Geography and Applied Geo-informatics" at the Department of Geography of the University of Aegean. The orientation of the Postgraduate Studies Programme was Applied Geo-Informatics in Environmental and Risk Management. The thesis deals with the information management for geological monuments through the development of a geographical information system. The system is consisted of two parts: a database for Geographic Data and a webcartography system. The design of the database and of the web-cartography system were based on the three levels of hierarchical management of geological monuments: geoparks, geosites and geological monuments-stands. The three levels of hierarchical management are utilized on the wed-cartography system by presenting the data n overlaps (layers). The data that were used for the display of the web-cartography system, were the European Geoparks, the geosites and the geological monuments-stands of the Petrified Forest in Lesvos. During the preparation of the thesis, extended use of modern technologies of Geoinformatics was made, whereas the most of the softwares which were used were free and open source. The integration of information for geological monuments in a geographical database and its display on the internet allows for its correct and complete management and contributes to the information of the public

9 1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά Η γεωλογική και γεωμορφολογική κληρονομιά αποτελεί σημαντικό μέρος της ιστορίας του πλανήτη και του πολιτισμού της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο όρος αυτός αναφέρεται στη διατήρηση του γεωλογικού πλούτου που είναι άμεσα συνδεδεμένος με τo περιβάλλον και ειδικότερα με την προστασία της φύσης Σημαντικό μέρος αυτής της κληρονομιάς αποτελούν περιοχές όπως τα γεωπάρκα, οι γεώτοποι και οι θέσεις γεωλογικών μνημείων. Σε αρκετές χώρες του κόσμου έχουν καθοριστεί τα όρια τους και έχει θεσπιστεί νομοθεσία που προστατεύει τέτοιες περιοχές από την υποβάθμισή τους, κάτι που θα σήμαινε υποβάθμιση της γεωλογικής κληρονομιάς του πλανήτη. Η ανάγκη για την αναγνώριση, επισήμανση, μελέτη και προστασία τέτοιων περιοχών οδήγησε στη δημιουργία φορέων που έχουν σαν στόχο τη διατήρηση τους και την ενημέρωση του κοινού μέσω των δραστηριοτήτων που αναπτύσσουν. Η εξέλιξη των Γεωγραφικών Πληροφοριακών Συστημάτων στη σημερινή εποχή βοηθάει προς την κατεύθυνση αυτή. Τα Συστήματα αυτά παρέχουν α) εργαλεία για τη χαρτογράφηση περιοχών επιτρέποντας την ταυτόχρονη εισαγωγή στη βάση δεδομένων που φιλοξενούν και β) διαχείριση μεγάλου όγκου χωρικών και περιγραφικών πληροφοριών. Αρκετές εφαρμογές έχουν αναπτυχθεί πάνω σε θέματα γεωλογικής κληρονομιάς εντούτοις υπάρχει ένα κενό στην ενιαία ανάπτυξη και διαχείριση γεωπάρκων, γεοτόπων και γεωλογικών μνημείων-θέσεων. Η ανάγκη για την αναγνώριση, τεκμηρίωση και ανάδειξη τέτοιων σημαντικών για τη γεωλογική κληρονομιά περιοχών οδήγησε στο σχεδιασμό και την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης εφαρμογής που φιλοδοξεί να καλύψει το κενό σε αυτό τον τομέα. 1.2 Στόχος Η παρούσα εργασία πραγματοποιείται σε 2 στάδια: α) το πρώτο στάδιο πραγματεύεται το σχεδιασμό μιας γεωγραφικής βάσης δεδομένων που αφορά γεωπάρκα, γεώτοπους και γεωλογικά μνημεία-θέσεις και - 9 -

10 β) το δεύτερο στάδιο στο οποίο πραγματοποιείται πρώτα η οπτικοποίηση μέσω του διαδικτύου γεωπάρκων, γεοτόπων και γεωλογικών μνημείων-θέσεων. Η καταγραφή και οπτικοποίηση των στοιχείων που αφορούν τα γεωπάρκα, τους γεώτοπους και τα γεωλογικά μνημεία αποτελούν το αντικείμενο της παρούσης εργασίας. Η ιδέα αυτής της καταγραφής προέκυψε από την ανάγκη να δημιουργηθεί ένας χώρος που να είναι ευρύτερα προσβάσιμος και προσπελάσιμος (διαδίκτυο) για να μπορεί το κοινό να ενημερωθεί με σαφή τρόπο (απεικόνιση σε ψηφιακό χάρτη) για την τοποθεσία στην οποία βρίσκονται κάποια από τα σημαντικότερα γεωλογικά μνημεία της Ευρώπης και της Ελλάδας. Επιπλέον οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να λάβουν κάποιες λεπτομερέστερες περιγραφικές πληροφορίες που αφορούν τα συγκεκριμένα μνημεία καλώντας ορισμένα απλά ερωτήματα και ανακτώντας πληροφορίες από τη βάση δεδομένων. Η παρούσα μελέτη αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία έτσι ώστε το κοινό να γνωρίσει και να μελετήσει τη σημαντικότητα της διατήρησης και αξιοποίησης της γεωλογικής κληρονομιάς. 1.3 Διατύπωση Προβλήματος-Καινοτομία Το πρόβλημα εντοπίζεται στην απουσία μιας ολοκληρωμένης εφαρμογής οργάνωσης, διαχείρισης και ανανέωσης γεωγραφικών χαρακτηριστικών των μνημείων της γεωλογικής κληρονομιάς. Η ανάπτυξη του διαδικτύου, η εξοικείωση σε συνδυασμό με την εύκολη προσβασιμότητα του κοινού στις υπηρεσίες που προσφέρει ο κυβερνοχώρος και η διαχείριση μεγάλου όγκου γεωγραφικών πληροφοριών που προσφέρουν τα συστήματα γεωπληροφορικής στο διαδίκτυο αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες της σύλληψη της ιδέας για τη δημιουργία της συγκεκριμένης εφαρμογής Η εξέλιξη της Γεωπληροφορικής επιτρέπει την ανάπτυξη τέτοιων εφαρμογών που υποστηρίζουν τη διαχείριση βάσεων δεδομένων και την απεικόνιση σε χάρτη γεωγραφικών χαρακτηριστικών της βάσης. Εντούτοις η εφαρμογή προχωράει ένα βήμα παραπάνω στο σχεδιασμό και έρχεται να καλύψει το κενό που υπάρχει στην οργάνωση και διαχείριση δεδομένων για ένα

11 σημαντικό μέρος της γεωλογικής κληρονομιάς όπως γεωπάρκα, γεώτοποι και γεωλογικά μνημεία-θέσεις μνημείων μέσω της διαδικτυακής Γεωπληροφορικής. Η αξιοποίηση όλων των δυνατοτήτων που προσφέρει η διαδικτυακή Γεωπληροφορική αποτυπώνεται: α) με τη δημιουργία χωρικών βάσεων δεδομένων που περιέχουν και γενικά περιγραφικά χαρακτηριστικά και β) με την απεικόνιση δυναμικών χαρτών. Η παρούσα εργασία αρχικά στοχεύει στη δημιουργία ενιαίας βάσης γεωγραφικών δεδομένων γεωπάρκων, γεοτόπων, γεωλογικών μνημείων-θέσεων και εν συνεχεία στη δημιουργία απεικόνισης των δεδομένων αυτών σε διαδικτυακό περιβάλλον. 1.4 Εννοιολογικό Πλαίσιο Σε αυτό το κεφάλαιο καθορίζονται οι έννοιες και η ορολογία αυτών έτσι ώστε να γίνει κατανοητή πλήρως προς τον αναγνώστη η σημασιολογία τους Γεωλογική Κληρονομιά Ο όρος γεωλογική κληρονομιά χρησιμοποιείται για την κατάδειξη της μεταβολής των δομικών στοιχείων (πετρώματα) του γήινου φλοιού της γης μέσα από διεργασίες που συντελούνται στο πέρασμα των χρόνων. Οι γεωλογικές και γεωμορφολογικές εμφανίσεις καθώς και τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά τα οποία αποτελούν σημαντικά τεκμήρια της εξέλιξης ή της ιστορίας της γης θεωρούνται απαραίτητα γνωρίσματα της γεωλογικής κληρονομιάς. Τα στοιχεία αυτά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ιστορία η οποία απεικονίζεται πάνω σε αυτά μέσα από διεργασίες χρόνων (διάβρωση μηχανική ή χημική που οφείλεται στην επίδραση της ατμόσφαιρας και του κλίματος, πτυχώσεις, θρυμματισμοί, παραμορφώσεις, αλλοιώσεις κ.α.). Σημαντικές διεργασίες αποτελούν επίσης η θαλάσσια επίκληση, η ιζηματογένεση, οι σεισμικές κινήσεις του φλοιού της Γης και η δράση των παγετώνων, κυρίως στα βόρεια. Ένα μεγάλο μέρος της γεωλογικής κληρονομιάς του πλανήτη βρίσκεται κάτω από την ηπειρωτική και θαλάσσια επιφάνεια ενώ ένα άλλο τμήμα που μπορεί να παρατηρηθεί ευκολότερα και βρίσκεται στην επιφάνεια εδάφους. Το τμήμα αυτό είναι εκτεθειμένο στη διάβρωση που προκαλούν οι εξωτερικές

12 συνθήκες που επικρατούν (αέρας, βροχή, θερμότητα) αλλά και η δράση του ανθρώπου Γεωπάρκα Το πρόγραμμα που αφορά τα γεωπάρκα και αναπτύχθηκε από την UNESCO έχει ως στόχο την αναγνώριση παγκόσμιας σημαντικότητας μνημείων γεωλογικής και γεωμορφολογικής αξίας. Ο ορισμός της έννοιας των γεωπάρκων κατά την UNESCO είναι ο εξής: Ως γεωπάρκο ορίζεται μια περιοχή με σαφώς καθορισμένα όρια η οποία διαθέτει εξέχουσα και ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά. Ένα Γεωπάρκο περικλείει σημαντικό αριθμό γεωλογικών μνημείων με ιδιαίτερη σημασία ως προς την επιστημονική αξία, την ποιότητα, τη σπανιότητα, την αισθητική έλξη που προκαλούν και εκπαιδευτική αξία τους. Ένα γεωπάρκο αποτελεί μια εθνικά προστατευμένη περιοχή που περιέχει έναν διακεκριμένο αριθμό γεωλογικών μνημείων υψηλής σημαντικότητας, σπανιότητας και αισθητικής εμφάνισης. Σύμφωνα με την χάρτα του Ευρωπαϊκού Δικτύου Γεωπάρκων για να χαρακτηρισθεί ως «Ευρωπαϊκό Γεωπάρκο» μια περιοχή θα πρέπει να πληροί τα εξής κριτήρια: Να διαθέτει εξέχουσα και ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά. Να περικλείει σημαντικό αριθμό γεωτόπων με ιδιαίτερη σημασία ως προς την επιστημονική αξία, την ποιότητα, την σπανιότητα, την αισθητική έλξη και την εκπαιδευτική αξία τους. Η πλειοψηφία των θέσεων που παρουσιάζονται στην περιοχή ενός γεωπάρκου πρέπει να είναι τμήμα της γεωλογικής κληρονομιάς αλλά μπορεί να έχουν επίσης αρχαιολογικό, οικολογικό, ιστορικό ή πολιτιστικό ενδιαφέρον. Να διαθέτει ένα ισχυρό φορέα διαχείρισης και ένα αποτελεσματικό σχέδιο διαχείρισης Να διαθέτει σαφώς καθορισμένα όρια και ικανή έκταση ώστε εντός της έκτασης του να μπορούν να δημιουργηθούν οικονομικές δραστηριότητες ικανές να στηρίξουν μια ουσιαστική τοπική ανάπτυξη

13 Να αναπτύσσει και να εφαρμόζει μεθοδολογίες διατήρησης και προστασίας των γεωτόπων Να αναπτύσσει δραστηριότητες περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, επιστημονική έρευνα και εκπαίδευση σε ποικίλους τομείς των γεωεπιστημών, περιβαλλοντικής προστασίας και αειφόρου ανάπτυξης. Να αναπτύσσει ενεργό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής με την προβολή της τοπικής ταυτότητας συνδεδεμένης με τα στοιχεία της γεωλογικής κληρονομιάς και την ανάπτυξη του γεωτουρισμού. Τα μνημεία που εμπεριέχονται μέσα σε ένα γεωπάρκο πρέπει πέρα από το γεωλογικό να παρουσιάζουν και αρχαιολογικό, πολιτιστικό, ιστορικό και οικολογικό ενδιαφέρον. Είναι η πρώτη φορά που τα στοιχεία της γεωλογικής κληρονομιάς συνδέονται με την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής η οποία θεωρείται απαραίτητος όρος για την επιτυχία της πολιτικής διατήρησης και προστασίας των γεωλογικών μνημείων. Ένα γεωπάρκο εκπληρώνει 3 βασικούς στόχους οι οποίοι είναι: Διατήρηση Όσον αφορά τη διατήρηση, αναζητούνται συνεχώς μέθοδοι οι οποίοι προσφέρουν την καλύτερη δυνατή συντήρηση των σημαντικότερων γεωλογικών χαρακτηριστικών. Διάφορα μέτρα προστασίας παρέχονται από κάθε γεωπάρκο ξεχωριστά. Το σύνολο των γεωπάρκων βρίσκονται σε συνεργασία με πανεπιστήμια, γεωλογικές έρευνες και άλλα νόμιμα όργανα. Οι ενέργειες οι οποίες εκτελούνται από αυτά τα όργανα εντός του γεωπάρκου πρέπει να βρίσκονται σε αρμονία με τις τοπικές παραδόσεις και τους νόμιμους περιορισμούς που επιβάλλει μια τέτοια προστατευτέα περιοχή Εκπαίδευση Ένα γεωπάρκο οργανώνει διάφορες δραστηριότητες που έχουν σχέση με την γεωεπιστημονική και περιβαλλοντική γνώση την οποία μεταλαμπαδεύει στο κοινό. Η ενημέρωση πραγματοποιείται μέσω κέντρων πληροφοριών, μουσείων, τουριστικών οδηγών, σχολικών εκδρομών-περιηγήσεων, χαρτών, εκπαιδευτικών αντικειμένων και επιδείξεων, σεμιναρίων κ.α. Ένα γεωπάρκο επίσης,

14 συνεργάζεται με πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα ενθαρρύνοντας τον διάλογο μεταξύ γεωεπιστημόνων και κοινού. Γεωτουρισμός Ένα γεωπάρκο ενθαρρύνει την ορθή οικονομική ανάπτυξη του μέσω του γεωτουρισμού. Η διαφήμιση της τοπικής φυσικής κληρονομιάς προσελκύει πολυάριθμους επισκέπτες στο χώρο του γεωπάρκου και προτρέπει τις τοπικές επιχειρήσεις να επενδύσουν στον γεωτουρισμό Γεώτοποι Οι γεώτοποι αποτελούν υποσύνολο των γεωπάρκων. Ως γεώτοποι μπορούν να χαρακτηριστούν περιοχές της γεώσφαιρας αλλά και της υδρόσφαιρας που αφορούν κυρίως εδαφολογικούς, γεωμορφολογικούς και γεωλογικούς σχεδιασμούς, οι οποίοι αξίζει να διατηρηθούν λόγω της σπανιότητάς και της αντιπροσωπευτικότητας της δομής την οποία περιγράφουν. Ο ορισμός αυτών των περιοχών είναι αναγκαίος για την κατανόηση της δομής της λειτουργίας και την πρόβλεψη της εξέλιξης της γεώσφαιρας. Πέρα από τα παραπάνω οι γεώτοποι αξίζει να διατηρηθούν και για οικολογικούς, επιστημονικούς, αισθητικούς, εκπαιδευτικούς και πολιτιστικούς λόγους. Με τον όρο αυτό μπορούν να χαρακτηριστούν γεωλογικές δομές, χαρακτηριστικές ή σπάνιες μεταλλοφόρες εμφανίσεις, σπάνιες ορυκτολογικές παραγενέσεις, πετρολογικές εμφανίσεις, ιζηματογενείς δομές, σπάνια ή χαρακτηριστικά απολιθώματα, στρωματότυποι, χαρακτηριστικές τεκτονικές δομές, θέσεις σύγχρονων γεωλογικών και γεωμορφολογικών διεργασιών, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλους και ιδιαίτεροι γεωμορφολογικοί σχηματισμοί. (Βελιτζέλος κ.α.,2002) Γεωλογικά Μνημεία-Θέσεις Ο όρος του γεωλογικού μνημείου χρησιμοποιείται για σημεία-θέσεις ιδιαίτερου μνημειακού και γεωλογικού ενδιαφέροντος που βρίσκονται εντός των ορίων της περιοχής που περικλείει έναν γεότοπο. Αρκετές φορές ένα γεωλογικό μνημείο μπορεί να αποτελεί από μόνο του και ένα γεώτοπο ανάλογα με το μέγεθός του και την νομοθεσία που το ακολουθεί

15 Για τις θέσεις αυτές ισχύει όπως και για τους γεώτοπους καθεστώς προστασίας για αισθητικούς, πολιτιστικούς, οικολογικούς, επιστημονικούς και εκπαιδευτικούς λόγους. Κριτήρια Ταξινόμησης Γεωλογικών Μνημείων-Γεωτόπων Τα κριτήρια ταξινόμησης των γεωλογικών μνημείων-γεωτόπων ακολουθούν τα διεθνή κριτήρια και παρατίθενται παρακάτω. Έτσι για να χαρακτηριστεί γεώτοπος ένας χώρος θα πρέπει να προσδιορίζεται από: τη σπανιότητα του, που χαρακτηρίζει τον αριθμό ανάλογων εμφανίσεων που υπάρχουν στον πλανήτη ή την περιορισμένη γεωγραφικά εξάπλωση τους. την ποικιλία των ενδιαφερόντων που εμφανίζει από την άποψη της γεωλογικής ιστορίας, δομών, πετρωμάτων, απολιθωμάτων χλωρίδας και πανίδας, γεωμορφολογίας, παλαιογεωγραφίας και παλαιοκλιματολογίας. την πληρότητα παρουσίασης του φαινομένου που αντιπροσωπεύει. τον βαθμό φυσικότητας, που αναφέρεται στην ύπαρξη εμφανίσεων σχετικά ανεπηρέαστων από τον άνθρωπο και όσο γίνεται πιο κοντά στην πρωτογενή τους κατάσταση. την αντιπροσωπευτικότητα του, που αναφέρεται στην σύγκριση μεταξύ άλλων αντίστοιχων εμφανίσεων που υπάρχουν σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη. την ιδιαιτερότητα του. Η έννοια της ιδιαιτερότητας ενός γεωλογικού μνημείου ή τοπίου εμπεριέχει και την αισθητική πλευρά του. Η ομορφιά, γοητεία, η έλξη και ο εντυπωσιασμός που μπορούν να προκαλέσουν, όπως και η απόλαυση αποτελούν έννοιες σχετικές. το συνδυασμό φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο συνδυασμός του μνημείου ή του τοπίου με την παρουσία του ανθρώπινου πολιτισμού και η αλληλεπίδραση τους. τον συνδυασμό δύο ή περισσότερων από τα παραπάνω κριτήρια. τους ορατούς κίνδυνους που διατρέχει το κάθε μνημείο από τη σημερινή ανθρώπινη δραστηριότητα. (Βελιτζέλος κ. α., 2002)

16 1.4.5 Γεωγραφικά Δεδομένα Οι έννοιες γεωγραφικά και χωρικά δεδομένα είναι δυο έννοιες ταυτόσημες. Τα γεωγραφικά δεδομένα αποτελούν μια ειδική κατηγορία δεδομένων, τα οποία κατανέμονται στο χώρο και μεταβάλλονται στο χρόνο. Αποτελούν ουσιαστικά στοιχεία που καταγράφουν τη μορφή και τη θέση ενός γεωγραφικού χαρακτηριστικού καθώς επίσης και τις ιδιότητες του οι οποίες καθορίζουν και περιγράφουν το χαρακτηριστικό αυτό. Η χωρική τους έννοια περιλαμβάνει τη θέση στο χώρο στον οποίο βρίσκονται τα γεωγραφικά δεδομένα ενώ η χρονική τους έννοια αναφέρεται στις μεταβολές τις οποίες συντελούνται στα χαρακτηριστικά τους μέσα στο χρόνο. Οι χρονικές μεταβολές μπορούν να είναι τόσο αργές ώστε να θεωρούνται αμελητέες σχετικά με τη θέση των γεωγραφικών χαρακτηριστικών (π.χ. μετακίνηση ακτογραμμής) ή πολύ γρήγορες ώστε ο ρυθμός μεταβολής τους να θεωρείται σημαντική παράμετρος για την μελέτη του φαινομένου (ρυθμός κυκλοφορίας οχημάτων σε μια εθνική οδό). Στοιχεία που καταγράφουν τη μορφή και τη θέση ενός γεωγραφικού χαρακτηριστικού καθώς επίσης και τις ιδιότητες οι οποίες καθορίζουν και περιγράφουν το χαρακτηριστικό αυτό. Τα γεωγραφικά δεδομένα συχνά κατατάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες: τα φυσικά αντικείμενα, τις διοικητικές μονάδες, τα γεωγραφικά φαινόμενα και τις παραγόμενες πληροφορίες (Στεφανάκης, 2003). Κάθε γεωγραφικό δεδομένο αποτελείται από ένα σύνολο γνωρισμάτων τα οποία το χαρακτηρίζουν. Τα γνωρίσματα αυτά μπορούν να είναι είτε θεματικά, δηλαδή να αφορούν κάποια χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με την περιγραφή των δεδομένων όπως όνομα, κωδικό κ.τ.λ. και δεν έχουν χωρική διάσταση, είτε χωρικά όπως συντεταγμένες σημείων. Ως θεματικά αναγνωρίζονται και τα χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με τη γεωμετρία ενός γεωγραφικού δεδομένου. Τέτοια είναι κυρίως το εμβαδόν, η περίμετρος κ.α. Τα γνωρίσματα αυτά προκύπτουν έμμεσα από τα χωρικά αφού υπολογίζονται με βάση τη χωρική πληροφορία αλλά χρησιμοποιούνται ως περιγραφικά

17 1.4.6 Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών Τα γεωγραφικά δεδομένα έχουν ως στόχο την περιγραφή της πιστής πραγματικότητας μέσω της γραφικής αναπαράστασης των χωρικών οντοτήτων και φαινομένων του πραγματικού κόσμου. Η αναπαράσταση αυτών των χωρικών οντοτήτων και φαινομένων γίνεται μέσω ενός Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών. Η παρουσίαση των γεωγραφικών δεδομένων σε ένα τέτοιο σύστημα γίνεται με 3 τρόπους. α) Διανυσματικά (αρχεία Vector) β) Κυψελιδωτά ή ψηφιδωτά (αρχεία Raster) και γ) με την εφαρμογή ακανόνιστων τριγώνων (TIN) Tα διανυσματικά δεδομένα χωρίζονται σε 3 κατηγορίες: 1.τα σημειακά 2.τα γραμμικά 3.τα επιφανειακά Ανάλογα με τη φύση των δεδομένων τα γεωγραφικά δεδομένα μπορεί να αποτελούν α) φυσικά αντικείμενα (σπίτια, δρόμοι, άνθρωποι, λίμνες κ.τ.λ.) β) διοικητικές μονάδες ( ιδιοκτησίες, περιφέρειες, νομοί κ.τ.λ.) γ) γεωγραφικά φαινόμενα (υγρασία, θερμοκρασία, ατυχήματα, κατανομή θαλάσσιων πληθυσμών κ.τ.λ.) δ) παραγόμενες πληροφορίες (επίπεδο φτώχειας, καταλληλότητα εδάφους για καλλιέργειες κ.τ.λ.) (Στεφανάκης Ε.,2003) Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών στο Διαδίκτυο (WebGis) Η ανάπτυξη των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών στο Διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια είναι ραγδαία. Η χρησιμότητά τους έγκειται στη διαχείριση και απεικόνιση μέσω διαδικτύου γεωγραφικών δεδομένων. Το WebGis προχωράει ένα βήμα παραπέρα από τα κλασσικά GIS και αυτό εντοπίζεται στην προσβασιμότητα του κοινού σε ένα μεγάλο όγκο γεωγραφικών δεδομένων αλλά και περιγραφικών που τα συνοδεύουν. Επίσης το WebGis δίνει τη δυνατότητα ανάπτυξης δυναμικών χαρτών και την ευκαιρία στο χρήστη να επιδράση σε αυτούς

18 1.4.8 Διαδραστικός-Δυναμικός Χάρτης Ως διαδραστικός χάρτης (Interactive Map) ορίζεται ο ψηφιακός χάρτης ο οποίος παρέχει αναλυτικές πληροφορίες πλοήγησης στο χρήστη δίνοντάς του τη δυνατότητα να σχηματίσει μια πραγματική εικόνα για κάθε αντικείμενο στο μέτρο του δυνατού (σμίκρυνση, μεγέθυνση περιοχής με πεπερασμένα όρια). Παράλληλα δίνεται η δυνατότητα στο χρήστη να συλλέξει γενικότερες πληροφορίες οι οποίες αφορούν γεωγραφικά χαρακτηριστικά και δεν έχουν απαραιτήτως γεωγραφική υπόσταση (π.χ. πληθυσμός σε μια συγκεκριμένη πόλη). Ένας τέτοιος χάρτης επιτρέπει τη συνεχή ανανέωση, διαχείριση, αποθήκευση και τελικά οπτικοποίηση δεδομένων με χωρική υπόσταση. 1.5 Δομή της Εργασίας Παρατίθεται και αναλύεται σε αυτό το υποκεφάλαιο, ο σχεδιασμός που ακολουθήθηκε για την περάτωση της παρούσας εργασίας. Η εργασία αυτή χωρίζεται σε 2 βασικά μέρη: Α) Στο πρώτο μέρος, όπου εξελίσσεται η θεωρητική προσέγγιση του θέματος, με τη διευκρίνιση εννοιών και τρόπου διαχείρισης αυτών, παράθεση σημαντικών λειτουργιών για την επίτευξη της εφαρμογής και συνοπτική αναφορά σε εργασίες που χρησιμοποίησαν ως εργαλείο την γεωπληροφορική. Β) Στο δεύτερο μέρος, παρατίθεται η μεθοδολογία η οποία ακολουθήθηκε για την επίτευξη της εργασίας. Παρατίθεται συνοπτικά η διάρθρωση των κεφαλαίων. Στο πρώτο κεφάλαιο, «Εισαγωγή», παρουσιάζονται οι στόχοι, το πρόβλημα που οδήγησε στην τέλεση αυτής της εργασίας, παρατίθεται η υφιστάμενη κατάσταση των γεωλογικών χώρων που αξίζει να διατηρηθούν και να προστατευτούν ως μνημεία κληρονομιάς ενώ αναλύονται οι έννοιες και οι ορολογίες που θα μας απασχολήσουν στην τέλεση της εργασίας. Στο δεύτερο κεφάλαιο, «Βιβλιογραφική Ανασκόπηση», λαμβάνει χώρα η έρευνα της βιβλιογραφίας που σχετίζεται με γεωπάρκα, γεώτοπους και γεωλογικά μνημεία - θέσεις μνημείων καθώς και προβολή ιστοτόπων που δημιουργήθηκαν χρησιμοποιώντας εργαλεία γεωπληροφορικής για το σχεδιασμό ανάλογων εφαρμογών

19 Στο κεφάλαιο «Μεθοδολογία» παρατίθεται η περιγραφή και η χρήση των εργαλείων της γεωπληροφορικής. Αναλύονται οι κανόνες που διέπουν τα συστήματα βάσεων δεδομένων ο τρόπος σχεδιασμού και της ανάπτυξης της γεωγραφικής βάσης δεδομένων, ο τρόπος με τον οποίο οπτικοποιούνται τα δεδομένα των βάσεων και η αναπαράστασή τους σε διαδικτυακό τόπο. Ενώ λαμβάνει πλέον χώρα ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της βάσης με τη χρήση κατάλληλων λογισμικών και εργαλείων, ξεκαθαρίζονται οι έννοιες και σχεδιάζονται οι σχέσεις μεταξύ τους Το κεφάλαιο που ακολουθεί είναι η «Ανάλυση Θέματος». Στο κεφάλαιο αυτό. Εν συνεχεία και αφού δημιουργηθεί η βάση, προστίθενται τα υπάρχοντα δεδομένα (είτε είναι χωρικά είτε είναι περιγραφικά). Στο τελευταίο στάδιο αυτού του κεφαλαίου πραγματοποιείται η προβολή των δεδομένων σε διαδικτυακό χώρο μέσω παρουσίασης χάρτη στον οποίο ο χρήστης έχει τη δυνατότητα επιλογής εμφάνισης συγκεκριμένων χαρακτηριστικών. Παρατίθονται χάρτες που απεικονίζουν γεωπάρκα, γεώτοπους και γεωλογικά μνημεία-θέσεις σε μορφή εικόνας Στο κεφάλαιο «Συμπεράσματα» αναλύεται το περιβάλλον και οι δυνατότητες της εφαρμογής. Εν συνεχεία γίνεται μια αποκομιδή της εργασίας. Παρατίθενται προβλήματα κατά τη διάρκεια εκτέλεσης της εφαρμογής και παρουσιάζεται σκοπτικά η κριτική των αποτελεσμάτων. Στο τέλος αυτού του κεφαλαίου παρουσιάζονται και οι προοπτικές εξέλιξης της συγκεκριμένης εφαρμογής. Ακολουθεί η βιβλιογραφική αναφορά που χρησιμοποιήθηκε για την τέλεση της εργασίας. Τέλος, κάποιες επιπρόσθετες πληροφορίες (πληροφορίες για τα ευρωπαϊκά γεωπάρκα, παράθεση κώδικα εφαρμογής σε Μapserver, παράθεση του backup της βάσης, αναλύονται κάποια στοιχεία που αφορούν τα γεωπάρκα, τους γεώτοπους και τα γεωλογικά μνημεία) που αφορούν την εργασία παρατίθενται σε 3 συνολικά παραρτήματα

20 2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Σε αυτό το κεφάλαιο λαμβάνει χώρα η ανασκόπηση τόσο της ελληνικής όσο και της διεθνούς βιβλιογραφίας. Η σκωπτική εξέταση της βιβλιογραφίας βοήθησε στην κατανόηση βασικών εννοιών αλλά και παραμέτρων που θεωρούνταν καίριοι για το σωστό σχεδιασμό της βάσης γεωγραφικών δεδομένων. Η εξέταση των βιβλιογραφικών πηγών περιελάμβανε την κατανόηση των εννοιών που σχετίζονται με τη γεωλογική κληρονομιά και τα γεωλογικά μνημεία (γεωπάρκα, γεώτοποι, θέσεις γεωλογικών μνημείων). Παράλληλα η έρευνα επικεντρώθηκε στη δημιουργία, στο σχεδιασμό αλλά και στη διαχείριση βάσεων γεωγραφικών δεδομένων που σχετίζονται με γεωπάρκα, γεώτοπους και θέσεις μνημείων. Αντικείμενο της συγκεκριμένης έρευνας αποτέλεσε η απεικόνιση και η διάθεση των γεωγραφικών δεδομένων στο διαδίκτυο. Βάσει αυτής της έρευνας διαμορφώθηκε το πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην εργασία και παρουσιάζεται παρακάτω. Στις παρακάτω σελίδες γίνεται μια συνοπτική αναφορά παρόμοιων εφαρμογών, τόσο στο διεθνή όσο και στον ελλαδικό χώρο, στις οποίες χρησιμοποιήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν γεωγραφικά δεδομένα και διατέθηκαν μέσα από το διαδίκτυο. Όσο αναφορά τη θεωρητική προσέγγιση της εφαρμογής έγινε μια επισκόπηση σε βιβλιογραφικές αναφορές σε διεθνή και στον ελληνικό χώρο αλλά και σε πληροφορίες μέσω διαδικτύου. Βαρύτητα δόθηκε αρχικά στην κατανόηση των εννοιών της γεωλογίας και κυρίως στην αναζήτηση πηγών που αναφέρονταν σε γεωπάρκα, γεώτοπους και γεωλογικά μνημεία-θέσεις μνημείων. Κύρια πηγή πληροφοριών στον τομέα αυτό αποτέλεσε το βιβλίο «Άτλαντας Γεωλογικών Μνημείων» και το Δίκτυο των Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων μέσω του ιστοτόπου του ( Μεγάλο μέρος των θεωρητικών και ιστορικών πληροφοριών παρατίθεται στo Παράρτημα Α. Στο θεματολογικό πλαίσιο αναφέρονται συνοπτικά οι πληροφορίες οι οποίες αντλήθηκαν από τις συγκεκριμένες πηγές

21 2.1 Παραδείγματα Εφαρμογών Προβολής Χωρικών Δεδομένων σε Περιβάλλον WEBGIS σε θέματα σχετικά με τη γεωλογία Ακολουθούν κάποια ενδεικτικά παραδείγματα εφαρμογών που σχεδιάστηκαν σε περιβάλλον Mapserver. Europe Geoparks Map Η εφαρμογή αυτή απεικονίζει σημειακά 32 από τα 34 σημερινά Ευρωπαϊκά γεωπάρκα. Ο χάρτης αυτός δείχνει πως κατανέμονται γεωγραφικά τα συγκεκριμένα γεωπάρκα. Εικόνα 1. Διαδραστικός χάρτης Ευρωπαϊκών Γεωπάρκων (διαθέσιμο στο Η συγκεκριμένη εφαρμογή παρέχει δυνατότητες πλοήγησης στο χάρτη αλλά και μεγέθυνσης και σμίκρυνσης για τον εντοπισμό σημείων ενδιαφέροντος. Αποτελεί μια εφαρμογή σχετικά απλή στην οποία τα χωρικά δεδομένα εισάγονται στον Mapserver μέσω αρχείων shapefiles. Απουσιάζει η διαχείριση βάσεων δεδομένων και η περιγραφική πληροφορία που συνοδεύει τα γεωπάρκα. Τέλος, η απεικόνιση της χωρικής πληροφορίας εντοπίζεται μόνο στη σημειακή αποτύπωση ενώ απουσιάζει πλήρως η γραμμική και η πολυγωνική

22 Εφαρμογή Απεικόνισης Γεωλογικών Μνημείων στην περιοχή Breifne στην Ιρλανδία Εικόνα 2. Διαδραστικός χάρτης Σημαντικών Γεωλογικών μνημείων της περιοχής Breifne της Ιρλανδiας (διαθέσιμο στο H εφαρμογή αυτή απεικονίζει σημειακά χώρους γεωλογικών μνημείων στην περιοχή Breifne στην Ιρλανδία. Παρέχει δυνατότητες πλοήγησης, μεγέθυνση, σμίκρυνση, μέτρηση αποστάσεων αλλά και άλλες ποιο εξελιγμένες παροχές προς το χρήστη όπως εφαρμογή καννάβου, διαχείρισης και αποσυμπίεσης του αρχείου KML στο οποίο βασίστηκε ο σχεδιασμός της εφαρμογής κ.α. Παράλληλα επιτρέπει τη φόρτωση και απεικόνιση αρχείων shapefiles αρκεί βέβαια το προβολικό σύστημα να είναι κοινό με το προβολικό της εφαρμογής (Irish national grid) και το shapefile να συμπίπτει με την περιοχή που ορίζουν τα όρια του χάρτη. Σε αυτή την εφαρμογή τα γεωγραφικά δεδομένα ανακτώνται από αρχεία shapefile κάτι το οποίο συνεπάγεται απουσία διαχείρισης βάσεων δεδομένων. Τέλος οι περιγραφικές πληροφορίες τις οποίες παρέχει η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι ελάχιστες

23 Χαρτογράφηση Σημαντικών Γεωλογικών Μνημείων της Τσεχίας Η εφαρμογή αυτή περιέχει τα σημαντικότερα γεωλογικά μνημεία της Τσεχίας. Τα κυριότερα από αυτά αντιπροσωπεύουν γεωλογικούς, γεωμορφολογικούς, ορυκτολογικούς και παλαιοντολογικούς χώρους. Τέτοιοι χώροι αποτέλεσαν: προστατευόμενες περιοχές και περιοχές με σπάνια γεωλογικά χαρακτηριστικά Εικόνα 3. Διαδραστικός χάρτης Σημαντικών Γεωλογικών Χώρων της Τσεχίας (διαθέσιμο στο Η εφαρμογή αναπτύχθηκε σε περιβάλλον Mapserver και παρέχει δυνατότητες πλοήγησης στο χάρτη, μέτρηση αποστάσεων και υποβολής ερωτήσεων για το γεωγραφικό περιεχόμενο. Η εφαρμογή αυτή είναι αρκετά εξελιγμένη με αρκετές δυνατότητες. Χαρακτηριστική είναι η σύνδεση μεταξύ του Mapserver με τη γεωβάση για την επίδειξη γεωγραφικών δεδομένων ενώ σημαντικό πλεονέκτημα της συγκεκριμένης εργασίας αποτελεί η δυνατότητα υποβολής ερωτήσεων από το χρήστη για την ανάκτηση δεδομένων

24 3.ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Παρατίθεται το σχεδιάγραμμα που περιγράφει την αρχιτεκτονική του συστήματος της παρούσας εργασίας. WebBrowser Χρήστες Διαδίκτυο WebServer MapServer Map file Βάσεις δεδομένων Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων Χωρικά+ Περιγραφικά δεδομένα Σχήμα 1. Αρχιτεκτονική Συστήματος

25 3.1 Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Βάσεων Δεδομένων Παρουσιάζεται το διάγραμμα ροής που απεικονίζει τη σειρά των εργασιών που διεξάγονται έτσι ώστε να σχεδιαστεί σωστά η βάση που θα φιλοξενήσει τα δεδομένα. Ανάλυση Απαιτήσεων Εννοιολογική Σχεδίαση Λογική Σχεδίαση Φυσική Σχεδίαση Υλοποίηση Λειτουργία-Συντήρηση Σχήμα 2.Διάγραμμα Ροής Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Βάσεων Δεδομένων Στόχος της σχεδίασης ενός Συστήματος Βάσης Δεδομένων είναι α) να αναπαραστήσει κατάλληλα τα δεδομένα της εφαρμογής και β) να εξυπηρετήσει τις λειτουργικές απαιτήσεις της εφαρμογής μέσω της ελαχιστοποίησης του χρόνου απόκρισης και των απαιτήσεων σε μνήμη (Στεφανάκης,2003). Η φυσική σχεδίαση υλοποιείται με τη δημιουργία μιας βάσης δεδομένων. Ως Βάση Δεδομένων ορίζεται μια συλλογή από συσχετιζόμενα δεδομένα (Elmasri.R, Nathane.S.B, 2001). Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων καλείται μια συλλογή από προγράμματα που επιτρέπουν στους χρήστες να δημιουργήσουν και να συντηρήσουν μια βάση δεδομένων καθώς και να ανακτήσουν δεδομένα από αυτή.(στεφανάκης.ε,2003) Υπάρχουν 6 διαφορετικά επίπεδα του σχεδιασμού της βάσης αλληλένδετα μεταξύ τους. Τα επίπεδα του σχεδιασμού της βάσης είναι: Ανάλυση Απαιτήσεων

26 Είναι το πρώτο και βασικότερο βήμα του σχεδιασμού της βάσης. Αρχικά λαμβάνει χώρα ο προσδιορισμός των αναγκών του συστήματος και των χρηστών. Συντάσσονται οι παράμετροι οι οποίοι θα ικανοποιούν την πληρότητα του συστήματος έτσι όπως έχει σχεδιαστεί από τον χρήστη σε θεωρητικό επίπεδο. Σε αυτό το στάδιο ορίζονται οι χρήστες που θα έχουν πρόσβαση στο σχεδιασμό, την εισαγωγή, την τροποποίηση, την αποθήκευση και την προσπέλαση των δεδομένων αλλά και το είδος των δεδομένων που θα φιλοξενηθούν στη βάση. Εννοιολογική Σχεδίαση Σε αυτό το στάδιο επιδιώκεται η κατανόηση των δεδομένων που θα φιλοξενηθούν στη βάση, γίνεται ο προσδιορισμός των οντοτήτων, των γνωρισμάτων τους και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των οντοτήτων. Επίσης ορίζονται τα κλειδιά των οντοτήτων προσδιορίζονται οι όψεις και οι πιθανοί περιορισμοί. Μετά την περάτωση της εννοιολογικής σχεδίασης επιλέγεται το Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων που θα λάβει χώρα η υλοποίηση του συστήματος Λογική Σχεδίαση Στο στάδιο αυτό απεικονίζεται το εννοιολογικό σχήμα το οποίο μπορεί να υλοποιηθεί άμεσα στο επιλεγμένο Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων, ενώ παράλληλα αποκρύπτει τις λεπτομέρειες του φυσικού σχήματος του Συστήματος Βάσεων Δεδομένων (Στεφανάκης,2003). Φυσική Σχεδίαση Σε αυτό το στάδιο σχεδιάζονται οι δομές αποθήκευσης και προσπέλασης των δεδομένων. Με την ολοκλήρωση και της φυσικής σχεδίασης ολοκληρώνεται ο σχεδιασμός του Συστήματος Βάσεων Δεδομένων. Τα επόμενα στάδια αφορούν τη φυσική βάση δεδομένων. Υλοποίηση Πραγματοποιείται με την εισαγωγή των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί και επιλεγεί για τη βάση, μέσω λογισμικού Συστήματος Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων

27 Λειτουργία-Συντήρηση Σε αυτό το στάδιο στη βάση προστίθενται, αφαιρούνται ή τροποποιούνται δεδομένα που μεταβάλλονται στο χρόνο Ανάλυση Απαιτήσεων Σε αυτό το υποκεφάλαιο αναφέρονται ουσιαστικά οι πηγές από τις οποίες αντλήθηκαν πληροφορίες για τη στελέχωση των πεδίων και των πινάκων από τα οποία αποτελείται η βάση. Συγκεκριμένα για τον πληρέστερο σχεδιασμό των πεδίων που αφορούν τα γεωπάρκα αλλά και των υπολοίπων οντοτήτων που συσχετίζονται με αυτά, χρησιμοποιήθηκε ως κύρια πηγή ο ιστότοπος των ευρωπαικών γεωπάρκων ( ). Για τη στελέχωση των πεδίων των γεότοπων χρησιμοποιήθηκε το δελτίο απογραφής γεοτόπων το οποίο χορηγήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος «Γεωμορφολογικές και Γεωλογικές Συνιστώσες στη Διαχείριση του Φυσικού Περιβάλλοντος» από το διδάσκοντα και παρατίθεται στο Παράρτημα Β Εννοιολογικός Σχεδιασμός Για την υλοποίηση του εννοιολογικού σχεδιασμού χρησιμοποιήθηκε η γλώσσα UML.Η γλώσσα UML (Unified Modeling Language) αποτελεί μια ενοποιημένη γλώσσα σχεδιασμού και μοντελοποίησης αντικειμένων. H UML είναι μια μέθοδος απεικόνισης της δομής των οντοτήτων και των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ τους μέσω τυποποιημένων γραφικών παραστάσεων. Ως οντότητα, όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω, ορίζεται οποιοδήποτε αντικείμενο έχει φυσική ή εννοιολογική υπόσταση. Ιστορικά, σχεδιαστές και εμπνευστές της UML θεωρούνται οι Grady Booch, James Rumbaugh και Ivar Jacobson οι οποίοι το 1994 συνδύασαν και επέκτειναν τα ήδη υπάρχοντα μοντέλα που είχαν αναπτύξει ο καθένας ξεχωριστά Μέσω της UML ουσιαστικά υλοποιείται ο εννοιολογικός σχεδιασμός της βάσης ο οποίος προκύπτει από την ανάλυση απαιτήσεων. Επίσης καθορίζεται ο τύπος αλλά και ο βαθμός της συσχέτισης των τύπων οντοτήτων, των γνωρισμάτων τους και τον τύπο των δεδομένων τα οποία θα καταχωρηθούν αργότερα στη βάση

28 Σε ένα διάγραμμα UML οι τύποι οντοτήτων μοντελοποιούνται ως κλάσεις. Μία κλάση παρουσιάζεται ως κουτί που περιλαμβάνει 3 τομείς. Ο άνω τομέας περιέχει το όνομα της κλάσης, ο μεσαίος τομέας περιέχει τα γνωρίσματα της κλάσης ενώ ο κάτω περιλαμβάνει τις πράξεις που εφαρμόζονται, αν εφαρμόζονται, πάνω στα γνωρίσματα Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται μια απλή παράσταση μια τέτοιας μοντελοποίησης. Σχήμα 3. Συμβολισμός κλάσης Ο εννοιολογικός σχεδιασμός της βάσης υλοποιείται με την εφαρμογή της ενοποιημένης γλώσσας σχεδιασμού UML, η οποία παρέχει τη δυνατότητα γραφικής αναπαράστασης των οντοτήτων και των γνωρισμάτων τους αλλά και των σχέσεων που δημιουργούνται μεταξύ των οντοτήτων και απορρέουν από τον πραγματικό κόσμο. Οντότητες Η αναπαράσταση της πραγματικότητας απαιτεί τη σύνθεση ενός συνόλου διακριτών αλληλοσχετιζόμενων μονάδων που μπορεί να αποτελεί το κύριο αντικείμενο καταγραφής και επεξεργασίας πληροφοριών. Αυτές οι μονάδες ονομάζονται οντότητες και ορίζονται ως οι μονάδες ή τα αντικείμενα τα οποία έχουν φυσική ή εννοιολογική υπόσταση. (Στεφανάκης 2003) Κάθε οντότητα απαρτίζεται από ένα σύνολο γνωρισμάτων που τη χαρακτηρίζουν. Τα γνωρίσματα αποτελούν ουσιαστικά το σύνολο της σύνθεσης ενός αντικειμένου του πραγματικού κόσμου. Το είδος των γνωρισμάτων χωρίζεται σε 3 διαστάσεις: α) ταυτότητα β) χωρική διάσταση και γ) θεματική διάσταση Η ταυτότητα αποτελεί ένα γνώρισμα που χαρακτηρίζει μοναδικά μια πλειάδα μιας οντότητας. Η χωρική διάσταση περιέχει τη χωρική πληροφορία των

29 οντοτήτων (π.χ. γεωγραφική θέση, γεωμετρία κ.α.) ενώ η θεματική αφορά όλα τα μη χωρικά γνωρίσματα των οντοτήτων (π.χ. ονοματεπώνυμο εργαζομένου, όνομα καταστήματος, τύπος φυτοκάλυψης κ.τ.λ) Συσχετίσεις Η έννοια της συσχέτισης προκύπτει από την αλληλεξάρτηση μεταξύ των οντοτήτων που πηγάζουν από τον πραγματικό κόσμο. Οι συσχετίσεις μεταξύ οντοτήτων-πινάκων σε ένα Σύστημα Βάσεων Δεδομένων γίνονται βάσει κοινών πεδίων μεταξύ συσχετιζόμενων πινάκων. Κάθε συσχέτιση έχει ορισμένες ιδιότητες. Οι κυριότερες από αυτές είναι ο τύπος και ο βαθμός. Ο τύπος συσχέτισης ανάμεσα σε 2 οντότητες ορίζεται από την αντιστοιχία πλήθους τιμών από μια οντότητα στην άλλη. Οι τύποι μπορεί να είναι α) 1:1(ένα προς ένα) β) 1:Μ (ένα προς πολλά) και γ) Μ:Ν (πολλά προς πολλά) Ο βαθμός συσχέτισης αντιστοιχεί στο πλήθος των οντοτήτων με τις οποίες συσχετίζεται μια άλλη οντότητα. Ο βαθμός μπορεί να είναι: α) μοναδιαίος (δηλαδή μία οντότητα να συσχετίζεται με τον εαυτό της β) δυαδικός (να σχετίζεται με άλλη μία οντότητα) και γ) Απεριόριστος (3 ή περισσότερες οντότητες συμμετέχουν σε μια ενιαία συσχέτιση) Οι συσχετίσεις σε ένα Σύστημα Διαχείρισης Βάσεων Δεδομένων λαμβάνουν χώρα με την εφαρμογή ξένων κλειδιών σε συσχετιζόμενες οντότητες. Αναλυτικά, για δυαδικές συσχετίσεις όταν η συσχέτιση είναι τύπου 1:1 τότε τοποθετείται το κλειδί το ενός πίνακα ως πεδίο στον άλλο πίνακα. Το πεδίο αυτό όπως γίνεται κατανοητό είναι ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των 2 πινάκων και αποτελεί κλειδί για τον ένα πίνακα και ξένο κλειδί για τον άλλο. Όταν η συσχέτιση είναι 1:1 τότε αυτό το πεδίο μπορεί να τοποθετηθεί σε οποιονδήποτε από τους 2 πίνακες. Στην περίπτωση που η συσχέτιση είναι 1:Μ τότε το ξένο κλειδί τοποθετείται στον πίνακα που αντιπροσωπεύει το Μ (πολλά) ενώ όταν η σχέση είναι Μ:Ν τότε δημιουργείται νέος πίνακας, ο οποίος έχει ως πεδία τα κλειδιά των 2 πινάκων και κλειδί είτε τον συνδυασμό αυτών των πεδίων είτε ένα νέο πεδίο αυτόματης αρίθμησης. Γενίκευση-Ειδίκευση Αποτελούν 2 έννοιες οι οποίες συνδέονται με την κληρονομικότητα

30 Ειδίκευση καλείται η διαδικασία ορισμού των υποκλάσεων ενός τύπου οντοτήτων. Ο ορισμός των υποκλάσεων βασίζεται στα γνωρίσματα και στις συσχετίσεις των οντοτήτων της υπερκλάσης.(στεφανάκης,2003). Για παράδειγμα οι κλάσεις σημειακό γεωπάρκο και επιφανειακό γεωπάρκο αποτελούν ειδίκευση της κλάσης Γεωπάρκο. Η αντίθετη διαδικασία από αυτή που περιγράφηκε είναι η γενίκευση. Οι μέθοδοι με τις οποίες εφαρμόζεται η γενίκευση-ειδίκευση σε ένα σχεσιακό μοντέλο δεδομένων είναι 3 και είναι οι ακόλουθες: 1. τοποθετούνται ως κλειδιά στις υποκλάσεις το κλειδί της υπερκλάσης ή τοποθετείται στις υποκλάσεις ως ξένο κλειδί το πρωτεύων κλειδί της υπερκλάσης 2. δημιουργούνται μόνο οι πίνακες που θεωρούνται υποκλάσεις και σε αυτές τοποθετούνται τα κατηγορήματα του γενικού πίνακα-υπερκλάσης. 3.δημιουργείται μόνο ο γενικός πίνακας που αποθηκεύει τα κατηγορήματα των υποκλάσεων. UML Διαγράμματα Σχήμα 4. UML Διαγράμματα της Εφαρμογής

31 Σχήμα.5 Ειδίκευση κλάσης «γεώτοπος» σε «επιφανειακό γεότοπο» και «σημειακό γεότοπο» Η σχεδίαση της δομής της βάσης προέκυψε στο στάδιο της ανάλυσης απαιτήσεων όπου έγινε ο καθορισμός των οντοτήτων που λαμβάνουν μέρος στη βάση, των γνωρισμάτων τους, των σχέσεων που αναπτύσσονται μεταξύ των οντοτήτων, τον τύπο δεδομένων των γνωρισμάτων αλλά και τον βαθμό συσχέτισης. Οι συσχετίσεις ανάμεσα στις οντότητες πηγάζουν από την διερεύνηση του πραγματικού κόσμου. Ο βαθμός και ο τύπος συσχέτισης μεταξύ των οντοτήτων, όπως αποτυπώθηκαν στη UML παρατίθεται παρακάτω. Ανάλυση Διαγραμμάτων UML Όπως αναφέρθηκε σε προηγούμενο κεφάλαιο ο εννοιολογικός σχεδιασμός της βάσης αναπτύσσεται σε διάγραμμα UML. Στη συγκεκριμένη εργασία σχεδιάστηκαν 3 ξεχωριστά σχήματα UML. Στα 2 πρώτα σχήματα παρουσιάζεται ως κεντρική κλάση ο γεώτοπος ενώ στο τρίτο σχήμα ο ρόλος της κεντρικής κλάσης ανήκει στην οντότητα του γεωπάρκου. Ο σχεδιαστικός διαχωρισμός αυτός γίνεται έτσι ώστε να είναι εύκολα αναγνώσιμες από το χρήστη ή κάποιον ενδιαφερόμενο, οι οντότητες με τα γνωρίσματά τους αλλά και οι συσχετίσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των οντοτήτων. Οι κεντρικές οντότητες αναπτύσουν σχέσεις με διάφορες άλλες οντότητες που προέκυψαν από την ανάλυση απαιτήσεων και ο βαθμός και ο τύπος συσχέτισής τους αναλύονται λεπτομερώς παρακάτω. Στο παρακάτω σχήμα εμφανίζεται η κεντρική οντότητα του γεοτόπου με όλα της τα γνωρίσματα και ο τύπος συσχετισμού που τη συνδέει με τον

32 επιφανειακό και το σημειακό γεώτοπο. Οι κλάσεις σημειακός γεώτοπος και επιφανειακός γεώτοπος αποτελούν ειδίκευση της κλάσης γεώτοπος. Δηλαδή οι κλάσεις επιφανειακός και σημειακός γεώτοπος κληρονομούν τα χαρακτηριστικά από την κεντρική κλάση γεώτοπος. Τα ονόματα των οντοτήτων αλλά και των γνωρισμάτων τους δηλώνονται με την αγγλική τους ορολογία που θεωρείται παγκόσμια γλώσσα επικοινωνίας. Τα γνωρίσματα τα οποία περιέχει ένας γεώτοπος είναι το όνομά του (name), ο κωδικός του (code, έχει αποδοθεί από τον διαχειριστή της βάσης για λόγους λειτουργικότητας), η τοποθεσία στην οποία βρίσκεται (situation), το υψόμετρο που βρίσκεται (elevation), η περιγραφή της χλωρίδας (flora) αλλά και της πανίδας (fauna) που υπάρχει εντός των ορίων του, οι γεωγραφικές συντεταγμένες του (coordinations), η έκταση που καταλαμβάνει (area), οι διαστάσεις του (dimensions), το φύλλο χάρτη στο οποίο τον συναντάμε (sheet_of_map), η μυθολογική του αξία (mythological_value), άλλα ανθρωπογενή στοιχεία (individual_value), η ιστορία του-η ημερομηνία ανακάλυψής του (history_date_of_invention), συνοδευτικό κείμενο με περιγραφικά στοιχεία (slip text), βιβλιογραφία που συνοδεύει το γεότοπο (bibliography), καθεστώς προστασίας (status_of_protection), τύπος οικοτόπου (type_of_oikosite), φορέας διαχείρισης (management_organ), απειλές για τη διατήρηση του (threats_for_conservation), περιγραφή ιστορικού τόπου (historic_site), τεκμηρίωση (validation), συλλογές (collections), συγκριτικά στοιχεία (comparative_data), ιδιοκτησιακό καθεστώς (condition_ownership), βασικό γεωλογικό χαρακτηριστικό (basic_geological_attribute), ηλικία (age), γεωτεκτονική ζώνη (geotectonic_zone), περιγραφή παλαιοπεριβάλλοντος (paleoenviroment), περιγραφή απολιθωμάτων (fossils), περιγραφή ορυκτολογικώνπετρογραφικών χαρακτηριστικών (mineral_petrological_attributes), τεκτονικές δομές (tectonic_structures), στρωματογραφικές δομές (stromatographic_structures), πολιτιστικά μνημεία (cultural_monuments), γεωμορφολογικές διεργασίες (geomorphological_process),θέσεις εξόρυξης ορυκτών πόρων (stand_extraction_mineral_source), τεχνικές κατασκευές (technical_construction), 1 Φύλλο χάρτη από τη Γ.Υ.Σ.(1:50000) έχει αξία μόνο για Ελληνικούς γεώτοπους

33 κατηγορίες πετρωμάτων (classes_of_rocks), καθεστώς διαχείρισης (management_condition), άλλοι επιμέρους γεώτοποι (member_geosites). Όπως προαναφέρθηκε οι οντότητες «επιφανειακός γεώτοπος» (polygon_geosite) και «σημειακός γεώτοπος» (point_geosite) αποτελούν ειδίκευση της κλάσης «γεώτοπος» (geosite) και περιέχουν πέρα από τον κωδικό (code, κωδικός κοινός με αυτόν της κλάσης «γεώτοποι») και τη χωρική πληροφορία (shape) που τους συνοδεύει. Σε αυτή την περίπτωση έχει τοποθετηθεί ο κωδικός του γενικού πίνακα «γεώτοπος» στις υποκλάσεις «επιφανειακός γεώτοπος» και «σημειακός γεώτοπος». Σχήμα 6. Συσχέτιση κλάσεων «γεώτοπος» με «είδος πρόσβασης», «γεωλογικό μνημείο», «κατηγορία γεοτόπου», «χρήση γεοτόπου», «γεωπάρκο», «χώρα», «νομός», «περιφέρεια». «δήμος», «τύπος φωτογραφίας», «τύπος επιστημονικής υποστήριξης», «τύπος κατηγορίας γεοτόπου»

34 Σε αυτό το σχεδιάγραμμα απεικονίζονται με κίτρινο χρώμα οι κλάσεις που συμμετέχουν και στο επόμενο σχεδιάγραμμα στο οποίο εμφανίζεται ως κεντρική κλάση η κλάση «γεώτοπος». Σε αυτές και μόνο τις κλάσεις απουσιάζουν τα γνωρίσματα καθώς και οι συσχετίσεις μεταξύ τους για λόγους αναγνωσιμότητας του σχήματος. Σχήμα 7. Συσχέτιση κλάσης «γεώτοπος» με «γεωπάρκο», «χώρα», «νομός», «περιφέρεια», «δήμος». Αλληλοσυσχετισμοί μεταξύ «χώρα», «περιφέρεια», «νομός», «δήμος» Στο σχήμα που ακολουθεί αναλύονται γραφικά οι συσχετισμοί μεταξύ των κλάσεων. Η κεντρική κλάση «γεώτοπος» συνδέεται με τις κλάσεις «χώρα» και «περιφέρεια» με σχέση πολλά προς πολλά καθ ότι ένας γεώτοπος μπορεί να ανήκει θεωρητικά σε πολλές χώρες ενώ μια χώρα μπορεί να έχει εντός των συνόρων της από κανέναν μέχρι πολλούς γεώτοπους. Το ίδιο ισχύει και για τις περιφέρειες. Ο γεώτοπος μπορεί να ανήκει γεωγραφικά και διοικητικά σε περισσότερες από μια νομαρχίες ενώ μία νομαρχία μπορεί να έχει εντός των ορίων της κανέναν έως πολλούς γεώτοπους. Ακόμη ένας δήμος μπορεί να περιέχει κανέναν έως ένα γεότοπο ενώ ένας γεώτοπος μπορεί να ανήκει σε τουλάχιστον ένα δήμο

35 Η σχέση «γεώτοπος» - «γεωπάρκο» είναι ένα προς πολλά καθ ότι ένα γεωπάρκο μπορεί να περιέχει τουλάχιστον ένα γεώτοπο ενώ ένας γεώτοπος μπορεί να ανήκει μόνο σε ένα γεωπάρκο. Τέλος, ένας δήμος ανήκει σε μία χώρα, μία περιφέρεια και μία νομαρχία ενώ η χώρα, η περιφέρεια και η νομαρχία έχουν τουλάχιστον έναν δήμο. Οι συσχετισμοί μεταξύ των κλάσεων «χώρα», «περιφέρεια», «νομός» περιγράφονται παρακάτω στο σχήμα 12. Σχήμα 8. Συσχέτιση κλάσης «γεώτοπος» με «χρήση γεότοπου» και «θέση γεωλογικού μνημείου». Ειδίκευση κλάσης «θέση γεωλογικόυ μνημείου» σε «σημειακή θέση γεωλογικού μνημείου» και «πολυγωνική θέση γεωλογικού μνημείου» Η κλάση «χρήση γεοτόπου» περιέχει ως χαρακτηριστικά τον κωδικό της (code) και την περιγραφή της (description). Ο κωδικός αποτελεί έναν μοναδικό αριθμό ταυτοποίησης της χρήσης του γεοτόπου ενώ η περιγραφή αποτελεί κωδικοποιημένη κατηγορία (διδακτική, επιστημονική, τουριστική, πολιτιστική, άλλη). Όπως φαίνεται και από το σχήμα ένας γεώτοπος μπορεί να έχει τουλάχιστον μία χρήση ενώ μια συγκεκριμένη χρήση μπορεί να εμφανίζεται σε τουλάχιστον ένα γεότοπο. Η σχέση ανάμεσα στην κλάση «γεώτοπος»-«θέση γεωλογικού μνημείου» είναι ένα προς πολλά. Ένας γεώτοπος περιλαμβάνει στην έκτασή του τουλάχιστον μία θέση γεολογικού μνημείου ενώ μία συγκεκριμένη θέση γεωλογικού μνημείου μπορεί να εμφανίζεται να αποτελεί η ίδια ή όχι γεότοπο

36 Η κλάση «θέση γεωλογικού μνημείου» περιέχει τα γνωρίσματα κωδικός (code), που είναι αριθμός μοναδικής ταυτοποίησης της κλάσης, και περιγραφή (description) που περιγράφει τι είδους μνημείο βρίσκεται σε μια θέση (π.χ. απολιθωμένος κορμός δέντρου). Η κλάση «θέση γεωλογικού μνημείου» αποτελεί γενίκευση των κλάσεων «σημειακή θέση γεωλογικού μνημείου και «πολυγωνική θέση γεωλογικού μνημείου». Οι 2 αυτές υποκλάσεις κληρονομούν τα γνωρίσματα της κεντρικής κλάσης και περιέχουν επιπλέον χωρική πληροφορία (shape αποθήκευση συντεταγμένων). Σχήμα 9. Συσχέτιση κλάσης «γεώτοπος» με «τύπο φωτογραφίας», «τύπο επιστημονικής υποστήριξης» και «τύπο κλάσης γεωτόπου» Αρχικά δημιουργείται η συσχέτιση μεταξύ των κλάσεων «γεώτοπος» και «τύπος φωτογραφίας». Σε αυτή τη σχέση συμμετέχουν και κάποια γνωρίσματα τα οποία από μόνα τους δεν μπορούν να ενταχθούν σε μια από τις 2 κλάσεις και αποτελούν χαρακτηριστικά και των 2. Για το λόγο αυτό δημιουργείται μια καινούρια κλάση (Association Class) η οποία ονομάζεται «φωτογραφία» και περιέχει γνωρίσματα όπως ημερομηνία δημιουργίας, όνομα αρχείου και όνομα δημιουργού. Η κλάση «τύπος φωτογραφίας» διατηρεί ως γνωρίσματα τον κωδικό (code) και τον τύπο (type). Το κατηγόρημα τύπος στην κλάση «τύπος φωτογραφίας» περιέχει δεδομένα με κατηγοριοποιημένες τιμές (π.χ. φωτογραφία, χάρτης, σκίτσο) Η κλάση «γεώτοπος» συσχετίζεται με σχέση πολλά προς πολλά με την κλάση «τύπος φωτογραφίας» καθώς ο γεώτοπος μπορεί να έχει από κανένα εως