Γιατί απέτυχαν τα προηγούµενα επαναστατικά κινήµατα

Transcript

1 Άντον Πάνεκουκ Γιατί απέτυχαν τα προηγούµενα επαναστατικά κινήµατα Πηγή: sites. google. com/ site/ syrizaorizontia/in-thenews/ademosieutastaellenikaarthratouantonpanekouk ( ηµοσιεύτηκε το φθινόπωρο του 1940, στο περιοδικό Living Marxism, Τόµος 5, Νο 2) Πριν από τριάντα χρόνια, όλοι οι σοσιαλιστές ήταν πεπεισµένοι ότι ο επερχόµενος πόλεµος µεταξύ των µεγάλων καπιταλιστικών δυνάµεων θα σήµαινε την τελική καταστροφή του καπιταλισµού και ότι θα ακολουθούνταν από την προλεταριακή επαν άσταση. Αυτές οι ελ πίδες παρέµειναν ισχυρές, ακόµη και µετά το ξέσπασµα του πολέµου και την κατάρρευ ση του σοσιαλιστικού και εργατικού κινήµατος ως επαναστατικού παράγοντα. Ακόµη και τότε, ήταν πεπεισµένοι ότι η παγκόσµια επανάσταση θα επακολουθούσε, σαν συνέπεια του παγκόσµιου πόλε- µου. Και, πράγµατι, ήρθε. Σαν φωτεινό µετέωρο, η Ρωσική επανάσταση φούντωσε και έλαµψε σ όλη τη γη, και οι εργαζόµενοι σε όλες τις χώρες του κόσµου αναθάρρησαν κι άρχισαν να κινητοποιούνται. Λίγα χρόνια µετά, όµως, έγινε σαφές ότι η επανάσταση έπαιρνε την κατιούσα, ότι οι κοινωνικές αν αταραχές µειώνονταν και ότι το καπιταλιστικό καθεστώς, σιγά σιγά, παλινορθωνότανε στην εξουσία. Σήµερα, το επαναστατικό εργατικό κίνηµα βρίσκεται στο χαµηλότερο σηµείο του και ο καπιταλισµός είν αι πιο ισχυρός από οποτεδήποτε στο παρελθόν. Για άλλη µια φορά, γίνεται ένας µεγάλος πόλεµος και ξανά οι εργαζόµενοι και οι κοµµουνιστές αναρωτιούνται: άραγε αυτός ο πόλεµος θα αποδυναµώσει το καπιταλιστικό σύστηµα σε τέτοιο βαθµό ούτως ώστε να προκύψει µια εργατική επανάσταση; Άραγε θα επαληθευτεί αυτή τη φορά η προσδοκία µιας νικηφόρας πάλης για την ελευθερία της εργατικής τάξης;

2 Είναι σαφές ότι δεν µπορούµε να ελπίζουµε να βρούµε µια απάντηση σ αυτά τα ερωτήµατα, αν δεν καταλάβουµε γιατί απέτυχαν τα επαναστατικά κινήµατα µετά το Μόνον αν εξετάσουµε συστηµατικά όλες τις δυνάµεις που δρούσαν τότε, µπορούµε να αντιληφθούµε σε όλο το βάθος τους τις αιτίες εκείνης της αποτυχίας. Οφείλ ουµε, λοιπόν, να µελετήσουµε µε προσοχή αυτά που συνέβησαν πριν από είκοσι χρόνια στο παγκόσµιο εργατικό κίνηµα. II Η ανάπτυξη του εργατικού κινήµατος δεν ήταν ούτε το µόνο σηµαντικό γεγονός ούτε το σηµαντικότερο γεγονός στην ιστορία του προηγού µενου αιώνα. Το σηµαντικότερο γεγονός ήταν η ανάπτυξη του ίδιου του καπιταλισµού. Αναπτύχθηκε και όσον αφορά την ένταση µε την συγκέντρωση του κεφαλαίου, την διαρκή τελειοποίηση των βιοµηχανικών τεχνολογιών και την αύξηση της παραγωγικότητας αλλά και όσον αφορά την επέκτασή του. Ξεκινώντας από τα πρώτα κέντρα της βιοµηχανίας και του εµπορίου την Αγγλία, τη Γαλλία, την Αµερική και τη Γερµανία -, ο καπιταλισµός άρχισε να εισβάλλει σε άλλες χώρες, και αυτή τη στιγµή κατακτά όλη τη γη. Στη διάρκεια των προηγούµενων αιώνων, οι δυτικές χώρες είχαν κατακτήσει τις άλλες ηπείρους για να τις εκµεταλλευθούν σαν αποικίες. Κατά τα τέλη, όµως, του 19 ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, παρατηρού µε µια κατάκτηση ανώτερης µορφής: αυτές οι ήπειροι αφοµοιώθηκαν από τον καπιταλισµό έγιναν κι αυτές καπιταλιστικές. Αυτή η κοσµοϊστορική διαδικασία, που συνεχίστηκε µε αυξανόµενη ταχύτητα στη διάρκεια του προηγούµενου αιώνα, επέφερε θεµελιώδεις αλλαγές στην οικονοµική τους δοµή αυτή ήταν, µε λίγα λόγια, η βάση µιας σειράς επαναστάσεων σε όλο τον κόσµο. Στην προηγούµενη περίοδο, οι κεν τρικές χώρες του αναπτυγµένου καπιταλισµού, µε κυρίαρχη την µεσαία την αστική - τάξη, περιβάλλονταν από µια οµάδα άλλων, λιγότερο αναπτυγµένων χωρών. Εκεί, η 2

3 κοινωνική διάρθρωση ήταν ακόµη εντελώς αγροτική και λίγο ή πολύ φεουδαρχική οι µεγάλες πεδιάδες καλλιεργούνταν από κολίγους που τους εκµεταλλεύονταν οι γαιοκτήµονες. Αυτοί οι κολίγοι βρίσκονταν σε συνεχή, λίγο ή πολύ ανοιχτή, διαµάχη µε τους γαιοκτήµονες και τις βασιλικές δυναστείες. Στην περίπτωση των αποικιών, αυτή η εσωτερική καταπίεση εντείνονταν λόγω της εκµετάλλευσης από το ευρωπαϊκό α- ποικιοκρατικό κεφάλ αιο, που µετέβαλλε σε τοποτηρητές του τους ντόπιους βασιλιάδες και γαιοκτήµον ες. Σε άλλες περιπτώσεις, αυτή η ε- ντονότερη εκµετάλλευση από το ευρωπαϊκό κεφάλαιο ήταν αποτέλεσµα οικονοµικού δαν εισµού των κυβερνήσεων, που µε τη σειρά τους επέβαλλαν επαχθείς φόρους στου ς αγρότες. Οι σιδηρόδροµοι που κατασκευάστηκαν µετέφεραν από τις χώρες του αναπτυγµένου καπιταλισµού βιοµηχανικά προϊόντα - καταστρέφοντας µε αυτόν τον τρόπο τις παλιές τοπικές βιοτεχνίες των περιφερειακών χωρών - και από τις χώρες της περιφέρειας πρώτες ύλες και τρόφιµα. Αυτή η ανάπτυξη του διεθνούς εµπορίου τράβηξε το ενδιαφέρον των ακτηµόνων αγροτών και, βαθ- µιαία, τους δηµιούργησε την επιθυµία να γίνουν ελεύθεροι παραγωγοί και να πωλούν τα προϊόντα τους στην αγορά. Κατασκευάστηκαν εργοστάσια στις πόλεις, αναπτύχθηκε µια τάξη επιχειρηµατιών και εµπόρων, που, σιγά-σιγά, αισθάνθηκαν την αν άγκη µιας άλλης διακυβέρν η- σης για την καλύτερη εξυπηρέτηση των συµφερόντων τους. Οι νέοι που σπού δαζαν στα παν επιστήµια της ύσης έγιναν οι επαναστατικοί φορείς αυτών των τάσεων και τις διατύπωναν σε θεωρητικά προγράµµατα, διεκδικώντας κυρίως εθνική απελευθέρωση και ανεξαρτησία, υπεύθυνη και δηµοκρατική διακυβέρνηση, πολιτικά δικαιώµατα και ελευθερίες - όλα αυτά που θα τους επέτρεπαν αργότερα να βρουν µια σπουδαία θέση σαν αξιωµατούχοι και πολιτικοί ενός σύγχρονου κράτους. Αυτή η τυ πική καπιταλιστική ανάπτυξη στον υπόλοιπο κόσµο συνέβαινε ταυτόχρονα µε την ανάπτυξη του εργ ατικού κινήµατος στις κεντρικές χώρες του αναπτυγµένου καπιταλισµού. Υπήρχαν, λοιπόν, δύο επαναστατικά κινήµατα, όχι µόνον παράλληλα και ταυτόχρονα, αλλά που είχαν, επίσης, πολλά σηµεία επαφής. Είχαν έναν κοινό εχθρό, τον καπι- 3

4 ταλισµό, που µε τη µορφή του βιοµηχανικού καπιταλισµού εκµεταλλευόταν τους εργάτες στις µητροπόλεις της Ευρώπης και της Αµερικής και, από την άλλη, µε τη µορφή του χρηµατιστικού και αποικιοκρατικού καπιταλισµού, εκµεταλλευόταν τους αγρότες στις ανατολικές και αποικιακές χώρες, ενώ ταυτόχρονα στήριζε τους απολυταρχικούς κυβερνήτες τους. Οι επαναστατικές οµάδες αυτών των χωρών βρήκαν κατανόηση και συµπαράσταση µόνον από την πλευρά των σοσιαλιστών εργατών της υτικής Ευρώπης. Έτσι, βαφτίστηκαν κι αυ τοί σοσιαλιστές. Οι παλιές ψευδαισθήσεις, ότι οι επαναστάσεις των µεσαίων τάξεων θα έφερναν ελευθερία και ισότητα σε όλο τον πληθυσµό, ξαναγ εννήθηκαν µε άλλη µορφή. Στην πραγµατικότητα, υπήρχε µια βαθιά και θεµελιώδης διαφορά µεταξύ αυτών των δύο ειδών επαναστατικών σκοπών, που µπορούµε να τους ονοµάσουµε δυτικό και ανατολικό. Η προλεταριακή επανάσταση µπορεί να είναι το αποτέλεσµα ενός καπιταλισµού στο ανώτατο στάδιο της ανάπτυξής του και µόνον. Βάζει τέλος στον καπιταλισµό. Οι επαναστάσεις στις ανατολικές χώρες ήταν οι συνέπειες ενός καπιταλισµού στα πολύ αρχικά του στάδια. Αν τις δούµε από αυτή τη σκοπιά, µοιάζουν µε τις επαναστάσεις των µεσαίων τάξεων στις δυτικές χώρες και λαµβάνοντας πάντα υπόψη τις ιδιαιτερότητες από χώρα σε χώρα πρέπει να θεωρούνται σαν επαναστάσεις των µεσαίων τάξεων. Παρόλο που σ αυτές τις χώρες δεν υπήρχε πολυάριθµη µεσαία τάξη βιοτεχνών, µικροαστών και εύπορων αγροτών, όπως στην περίπτωση της Γαλλικής και Αγγλικής επανάστασης (επειδή στην Ανατολ ή ο καπιταλισµός έ- φτασε ξαφνικά και υπήρχε µικρότερος αριθµός µεγάλων εργοστασίων), ο γενικός τους χαρακτήρας παραµένει ανάλογος. Κι εδώ έχουµε την αφύπνιση και το πέρασµα από την στενά τοπικιστική άποψη ενός αγροτικού χωριού στη συνειδητοποίηση µιας κοινότητας σε εθνική κλίµακα, που έχει συµφέροντα πέρα από τα σύνορά της, σε παγκόσµιο επίπεδο την ανάδειξη του ατοµισµού που απελευθερώνεται από τους παλιούς κοινωνικούς δεσµούς την ανάπτυξη ενός δυναµισµού 4

5 για προσωπική εξουσία και πλούτο την απελευθέρωση από τις παλιές προκαταλήψεις και τη δίψα για γνώση σαν αναγκαίο µοχλό για την πρόοδο. Όλα αυτά αποτελούν τα απαραίτητα πνευµατικά εφόδια για το πέρασµα της ανθρωπότητας από τον αργ ό τρόπο ζωής των προκαπιταλιστικών συνθηκών στην ταχεία βιοµηχανική και οικονοµική πρόοδο, που θα ανοίξει στη συνέχεια το δρόµο για τον κοµµουνισµό. Ο γενικός χαρακτήρας µιας προλ εταριακής επανάστασης πρέπει να είναι εντελώς διαφορετικός. Αντί της εγωιστικής και απερίσκεπτης πάλης για τα ατοµικά συµφέροντα, πρέπει να υπάρχει η κοινή δράση για τα συµφέροντα της ταξικής κοινότητας. Μόνος του έν ας εργαζόµενος είναι ανίσχυρος µπορεί να αποκτήσει ισχύ µόνον σαν µέρος της τάξης του, σαν ένα µέλος µιας σφιχτοδεµένης οικονοµικής οµάδας. Ούτως ή άλλως, οι εργαζόµεν οι ως άτοµα παρατάσσονται µε µια συνειδητή πειθαρχία, επειδή είναι συνηθισµένοι να εργάζονται και να αγωνίζονται οµαδικά. Επιπλέον, οι νοοτροπίες τους πρέπει να απελευθερωθούν από τις κοινωνικές προκαταλήψεις και πρέπει να µάθουν να θεωρούν σαν κοινότοπη αλήθεια ότι, από τη στιγµή που θα είν αι γερά ενωµένοι, είναι εις θέσιν να δηµιουργήσουν την αφθονία και να ελευθερώσουν την κοινωνία από την αθλιότητα και την ανάγκη. Όλα αυτά αποτελούν µέρος των απαραίτητων πνευ µατικών εφοδίων για το πέρασµα της ανθρωπότητας από την ταξική εκµετάλλ ευση, την αθλιότητα, την καταστροφική µανία του καπιταλισµού, στον ίδιο τον κοµµουνισµό. Έτσι, λοιπόν, αυτά τα δύο είδη επανάστασης διαφέρουν µεταξύ τους όσο η αρχή και το τέλος του καπιταλισµού. Σήµερα, τριάντα χρόνια µετά, µπορούµε πλέον να το δούµε καθαρά. Μπορούµε, επίσης, να καταλάβουµε πώς ήταν δυνατόν, εκείνη την εποχή, αυτά τα δύο είδη επανάστασης να θεωρούνται όχι απλώς σαν σύµµαχοι αλλά σα να ήταν οι δύο όψεις της ίδιας µεγάλης παγκόσµιας επανάστασης: Όλοι υπέθεταν ότι η µεγάλη µέρα πλησίαζε η εργατική τάξη, µε τα µεγάλα σοσιαλιστικά κόµµατα και τις ακόµη µεγαλύτερες συνδικαλιστικές ενώσεις της, θα κατακτούσε σύντοµα την εξουσία. Και µετά, την ίδια στιγµή που θα 5

6 κατέρρεε η ισχύς του δυτικού καπιταλισµού, όλες οι αποικίες και οι ανατολικές χώρες θα απελευθερώνονταν από τη δυτική κυριαρχία, και θα αναλάµβαναν οι ίδιες τη δική τους εθνική ζωή. Ένας άλλος λόγος που συγχέονταν αυτές οι δύο διαφορετικές κοινωνικές επιδιώξεις ήταν ότι, εκείνη την εποχή, οι ιδέες σχετικά µε τη δυνατότητα µεταρρύθµισης του καπιταλισµού, µε την επιστροφή στις αρχικές του δηµοκρατικές µορφές, είχαν επιβληθεί εντελώς στην σκέψη των εργαζοµένων της ύσης. Ήταν λίγοι αυτοί που αντιλαµβανόντουσαν τι θα µπορούσε να σηµαίνει µια προλεταριακή επανάσταση. III O παγκόσµιος πόλεµος του , µε την µαζική καταστροφή των παραγωγικών δυνάµεων, άφησε βαθιές πληγές στην κοινωνική δοµή, ι- διαίτερα στις χώρες της κεν τρικής και της αν ατολικής Ευρώπης. Αυτοκρατορίες καταποντίστηκαν, παλιές κυβερνήσεις, που ξεπεράστηκαν από τα γ εγονότα, ανατράπηκαν, κατώτερες κοινωνικές δυνάµεις αν α- θάρρησαν, διάφορες τάξεις σε διάφορες χώρες, σε µια σειρά από επαναστατικά κινήµατα, προσπάθησαν να πάρουν την εξουσία και να πραγµατοποιήσουν τις ταξικές τους επιδιώξεις. Στις χώρες που βρίσκονταν στο ανώτατο στάδιο του καπιταλισµού, η ταξική πάλη των εργατών ήταν ήδη κυρίαρχος ιστορικός παράγοντας. Αυτοί οι εργάτες βίωσαν έναν παγκόσµιο πόλεµο κι έµαθαν ότι ο καπιταλισµός δεν διεκδικεί µόνον την εργατική τους δύναµη αλλά και τις ίδιες τις ζωές τους ότι του ανήκουν ολοκληρωτικά, ψυχή τε και σώµατι. Η καταστροφή του παραγωγικού µηχανισµού, η αθλιότητα και οι στερήσεις που υπέφεραν στη διάρκεια του πολέµου, η απογοήτευση και η απελπισία µετά την ειρήνευση, προκάλεσαν κύµατα δυσαρέσκειας και κοινωνικής αναταραχής σε όλες τις χώρες που συµµετείχαν στον πόλε- µο. Επειδή η Γερµανία είχε ηττηθεί, εκεί ο ξεσηκωµός των εργαζοµένων πήρε µεγαλύτερη έκταση. Στη θέση του προπολεµικού συντηρητισµού, εµφανίστηκε ένα ν έο πνεύµα µεταξύ των Γερµανών εργαζοµέ- 6

7 νων, ένα µίγ µα θάρρους, εν εργητικότητας, δίψας για ελ ευθερία και ε- παναστατικής µαχητικότητας εν αντίον του καπιταλισµού. εν ήταν παρά µια αρχή, αλλά ήταν η πρώτη αρχή µιας προλ εταριακής επανάστασης. Στις ανατολικές χώρες της Ευρώπης, η πάλη των τάξεων είχε διαφορετική σύνθεση. Οι ευγενείς γαιοκτήµονες εκδιώχθηκαν οι ακτήµονες αγρότες πήραν στην κατοχή τους τη γη έκανε την εµφάνισή της µια τάξη µικρών ή µεσαίων ελ εύθερων γαιοκτηµόνων. Αυτοί που πριν συνωµοτούσαν επαναστατικά έγιναν ηγέτες, υπουργοί και στρατηγοί στα νέα εθνικά κράτη. Αυτές οι επαν αστάσεις ήταν επαν αστάσεις των µεσαίων τάξεων και, ως εκ τούτου, σηµείωναν την αρχή µιας απεριόριστης ανάπτυξης του καπιταλισµού και της βιοµηχανίας. Στη Ρωσία, αυτή η επανάσταση πήγε βαθύτερα από οπουδήποτε αλλού. Επειδή ανέτρεψε την τσαρική εξουσία, που ήταν για ένα αιώνα µια κυρίαρχη δύναµη στην Ευρώπη και ο µισητότερος εχθρός κάθε δηµοκρατικού και σοσιαλιστικού κινήµατος, η ρωσική επανάσταση έγινε οδηγός όλων των επαναστατικών κινηµάτων στην Ευρώπη. Ο επικεφαλής της είχε συνδεθεί για πολλά χρόνια µε τους σοσιαλιστές ηγέτες της δυτικής Ευρώπης, ακριβώς όπως ο Τσάρος υπήρξε σύµµαχος των κυβερνήσεων της Αγγλίας και της Γαλλίας. Είναι αλήθεια ότι το πρωταρχικό κοινωνικό περιεχόµενο της Ρωσικής Επανάστασης οι κατασχέσεις των γαιών από τους ακτήµονες αγρότες και η συντριβή της δυναστείας και της κάστας των ευγενών µεγ αλογαιοκτηµόνων δείχν ει ότι είναι µια επανάσταση των µεσαίων τάξεων, και οι ίδιοι οι µπολσεβίκοι τόνιζαν άθελά τους αυτό το χαρακτηριστικό, συγκρίνοντας υπερβολικά συχνά το κόµµα τους µε τους Γιακωβίνους της Γαλλικής Επανάστασης του Αλλά οι εργαζόµενοι της ύσης δεν το θεώρησαν αυτό σαν κάτι ξένο κι άσχετο µε την δική τους υπόθεση, αφού κι αυτοί οι ίδιοι ήταν γεµάτοι από ιδεολογικές παραδόσεις µικροαστικής ελευθερίας. Εξάλλ ου, η Ρωσική Επανάσταση, πέρα από το να προκαλεί τον θαυµασµό των εργαζο- µένων της ύσης, έκανε και κάτι πολύ περισσότερο: τους έδειξε ένα 7

8 επιτυχηµένο παράδειγµα µεθόδων δράσης και οργάνωσης. Στις αποφασιστικής σηµασίας στιγµές της Ρωσικής Επανάστασης, η δύναµή της ήταν η δύναµη της αυθόρµητης µαζικής δράσης των βιοµηχανικών εργατών στις µεγάλες πόλεις. Από αυτές τις δράσεις, οι Ρώσοι εργαζόµενοι ανάπτυξαν αυτή την µορφή οργάνωσης που είναι η καταλληλότερη για την ανεξάρτητη δράση: τα σοβιέτ ή συµβούλια. Έτσι, έγιναν οι φάροι και το παράδειγµα προς µίµησιν για τους εργαζόµενους των άλλων χωρών. Ένα χρόνο µετά, το Νοέµβρη του 1918, όταν κατέρρευσε η Γερµανική Αυτοκρατορία, το κάλεσµα για την παγκόσµια επανάσταση που εξέπεµψαν οι Ρώσοι µπολσεβίκοι χαιρετίστηκε κι έγιν ε δεκτό µε ενθουσιασµό από τις σηµαντικότερες επαναστατικές οµάδες της δυ τικής Ευρώπης. Αυτές οι οµάδες που αποκαλούνταν κοµµουνιστικές, είχαν τόσο πολύ εντυπωσιαστεί από τον προλ εταριακό χαρακτήρα της επαναστατικής πάλης στη Ρωσία, που παραβλέψανε το γ εγονός ότι, από οικονοµική άποψη, η Ρωσία βρισκόταν προηγουµένως µόλις στην αρχή του καπιταλισµού και ότι τα προλεταριακά κέντρα ήταν απλώς µικρές νησίδες µέσα σ έναν ωκεανό πρωτόγονης αγροτιάς. Εξάλλου, έλεγαν τότε ότι, όταν γίνει η παγκόσµια επανάσταση, η Ρωσία θα είναι απλώς µια επαρχία του κόσµου ο τόπος όπου άρχισε η µεγάλη µάχη -, ενώ οι χώρες του αναπτυγµένου καπιταλισµού θα έπαιρναν σύντοµα την σκυτάλη και θα καθόριζαν αυτές την πορεία του κόσµου. Όµως το πρώτο κίνηµα εξέγ ερσης των Γερµανών εργ αζοµένων ηττήθηκε. Οι πρωτοπόροι εργαζόµενοι που έλαβαν µέρος ήταν µειοψηφία οι µεγάλες µάζες έµειναν στο περιθώριο της εξέγερσης, τρέφοντας την ψευδαίσθηση ότι τώρα, µετά τον πόλεµο, ήταν επιτέλους δυνατόν να έχουν ειρήνη και ηρεµία. Εναντίον των εξεγερµένων, ορθώθηκε µια συµµαχία του Σοσιαλδηµοκρατικού κόµµατος, που, εκείνη τη χρονική στιγµή, οι ηγέτες του κατείχαν τα κυβερνητικά έδρανα, και των παλιών κυρίαρχων τάξεων, της αστικής τάξης και των στρατιωτικών. Την ώρα που οι σοσιαλδηµοκράτες νανούριζαν τις µάζες για να τις αδρανοποιήσουν, οι άλλοι οργάνωναν οπλισµένες οµάδες για να συντρίψουν το κί- 8

9 νηµα της εξέγερσης και δολοφονούσαν τους επαναστάτες ηγέτες, τον Κάρλ Λήµπνεχτ και την Ρόζα Λούξεµπουργκ. Η ρωσική επανάσταση έδωσε περισσότερη ενέργεια στην αστική τάξη µε τον φόβο που της προκάλεσε, απ όση έδωσε στους εργαζόµενους µε τις ελπίδες που τους δηµιούργησε. Παρόλο που, για µια στιγµή, η πολιτική οργάνωση της αστικής τάξης κατέρρευσε, η πραγµατικές της υλικές και ιδεολογικές δυνάµεις παρέµειναν πανίσχυρες. Οι σοσιαλιστές ηγέτες δεν έκαναν τίποτε για να εξασθεν ίσουν αυτές τις δυνάµεις φοβόντουσαν την προλεταριακή επανάσταση όσο και η αστική τάξη. Έκαναν τα πάντα για να παλινορθώσουν την καπιταλιστική τάξη πραγµάτων εξάλλου, εκείνη τη στιγ µή, βρίσκονταν στην κυβέρνηση, µε υ- πουργούς και προέδρους. Αυτό δεν σηµαίνει ότι η προλεταριακή επανάσταση στη Γερµανία ήταν µια πλήρης αποτυχία. Απέτυχε µόνον η πρώτη επίθεση, η πρώτη εξέγερση. Η στρατιωτική κατάρρευση δεν οδήγησε κατευθείαν σε προλ ε- ταριακή εξουσία. Η πραγµατική δύναµη της εργατικής τάξης που βασίζεται στην ξεκάθαρη συνειδητοποίηση των µαζών για την κοινωνική τους θέση και την αναγκαιότητα του αγώνα, την έντον η δραστηριοποίηση εκατον τάδων χιλιάδων ανθρώπων, τον ενθουσιασµό, την αλληλεγγύη και την ακλόνητη ενότητα στη δράση, την πλήρη επίγνωση του απώτατου σκοπού: να πάρουν τα µέσα παραγωγής στα ίδια τους τα χέρια είχε ακόµη αρκετό δρόµο ούτως ώστε, βαθµιαία, να ωριµάσει και, σε κάθε περίπτωση, να αναπτυχθεί. Ούτως ή άλλως, η τόση αθλιότητα και η κρίση που απειλούσαν την εξαντληµένη, κατεστραµµένη και φτωχή µεταπολεµική κοινωνία, προοιωνίζονταν αναπόφευκτα νέες µάχες. Σε όλες τις καπιταλιστικές χώρες, την Αγγλία, τη Γαλλία, την Αµερική και τη Γερµανία, εµφανίστηκαν το 1919 διάφορες εργατικές επαναστατικές οµάδες. ηµοσίευαν εφηµερίδες και φυλλάδια, δείχνοντας στους συντρόφου ς τους εργάτες τα νέα κοινωνικά δεδοµένα, τις νέες συνθή- 9

10 κες και µεθόδους πάλης, και βρήκαν σηµαντική ανταπόκριση από τις ανήσυχες µάζες. Παρουσίαζαν την ρωσική επανάσταση σαν το µέγιστο παράδειγµα, τις µεθόδους της στη µαζική δράση και τη µορφή οργάνωσης των σοβιέτ ή συµβουλίων. Οργανώθηκαν σε κοµµουνιστικά κόµµατα και οµάδες, και συνδέθηκαν µε το κόµµα των Μπολσεβίκων, το Ρωσικό Κοµµουνιστικό κόµµα. Έτσι, η εκστρατεία για την παγ κόσµια ε- πανάσταση ξεκίνησε. ΙV Σύντοµα, όµως, αυτές οι οµάδες συνειδητοποίησαν, µε ολοένα και οδυνηρότερη έκπληξη, ότι κάτω από το όνοµα του κοµµουνισµού προπαγανδίζονταν από τη Μόσχα αρχές και ιδέες που ήταν διαφορετικές από τις δικές τους. Αυτές οι οµάδες έδειχναν τα ρωσικά σοβιέτ σαν τα νέα όργανα των εργαζοµένων για την αυτοδιαχείριση της παραγωγής. Σιγά-σιγά, όµως, έγινε γνωστό ότι τα ρωσικά εργοστάσια διοικούνταν και πάλι από διευθυντές που ορίζονταν άνωθεν, και ότι το Κοµµουνιστικό κόµµα κατέλαβε όλα τα σηµαντικά και αποφασιστικά πολιτικά πόστα. Οι δυτικοί κοµµουνιστές διακήρυτταν, σαν πολιτική µορφή της προλ ε- ταριακής επανάστασης, τη δικτατορία του προλ εταριάτου, που, σε α- ντίθεση µε την κοινοβουλευτική δηµοκρατία, περιλάµβανε οργανικά την αρχή της αυτοκυβέρνησης της εργατικής τάξης. Οι εκπρόσωποι και οι ηγέτες που έστειλε η Μόσχα στη Γερµανία και τη δυτική Ευρώπη διακήρυτταν ότι η δικτατορία του προλεταριάτου περιλαµβανόταν οργανικά στη δικτατορία του κοµµουνιστικού κόµµατος. Οι δυτικοί κοµµουνιστές έβλεπαν σαν ένα από τα κύρια καθήκοντά τους να διαφωτίζουν τους εργαζόµενους σχετικά µε το ρόλο του σοσι- 10

11 αλδηµοκρατικού κόµµατος και των οµοσπονδιακών συνδικαλιστικών ενώσεων (unions). Τονίζανε ότι σ αυτές τις οργανώσεις οι δράσεις και οι αποφάσεις των ηγεσιών υποκαθιστούσαν τις δράσεις και τις αποφάσεις των εργαζοµένων, και ότι αυτοί οι ηγέτες δεν θα ήταν ποτέ ικανοί να διεξαγάγουν µια επαναστατική πάλη, ακριβώς επειδή η επανάσταση συνίσταται στην αυτόνοµη δράση των εργαζοµένων ότι οι δράσεις των συνδικαλιστικών ενώσεων και η κοινοβουλευτική πρακτική έχουν αξία στην περίπτωση ενός καπιταλιστικού κόσµου στην αρχική και ειρηνική του περίοδο, αλλ ά είναι εντελώς ακατάλλ ηλ ες σε επαναστατικές περιόδους, οπότε αποπροσανατολίζουν απλώς τους εργαζόµενους από τους σηµαντικούς στόχους και σκοπούς, για να τους κατευθύνουν σε εξωπραγµατικές µεταρρυθµίσεις ότι, συνεπώς, δρουν σαν εχθρικές και α- ντιδραστικές δυνάµεις ότι όλη η εξουσία αυτών των οργανώσεων, στα χέρια των ηγεσιών, χρησιµοποιείται τελικά εναντίον της επανάστασης. Την ίδια στιγµή, η Μόσχα απαιτούσε από τα κοµµουνιστικά κόµµατα να συµµετέχουν στις κοινοβουλευτικές εκλογές και σε όλη τη δουλειά των οµοσπονδιακών συνδικαλιστικών ενώσεων. Οι δυτικοί κοµµουνιστές διακήρυτταν την ανεξαρτησία, την ανάπτυξη πρωτοβουλιών, την αυτοδυναµία, την απεξάρτηση από τους ηγέτες και την αµφισβήτησή τους ότι οι εργαζόµενοι δεν πρέπει να υιοθετούν τα συνθήµατα καµιάς ηγεσίας και καµιάς οµάδας, όποια κι αν είναι αυτή, ούτε καν των δικών µας οµάδων πρέπει να σκέφτονται, ν αποφασίζουν και να δρουν οι ίδιοι για λογαριασµό τους. Η Μόσχα, από την πλευρά της, διακήρυττε, σε πολύ υψηλότερους τόνους, ότι η υπακοή στους ηγέτες ήταν η κύρια αρετή του αληθινού κοµµουνιστή. Οι δυτικοί κοµµουνιστές δεν αντιλήφθηκαν αµέσως πόσο θεµελιώδης ήταν η αντίφαση. Έβλεπαν ότι η Ρωσία, δεχόµενη από παντού επιθέσεις από αντεπαναστατικούς στρατούς, που υποστηρίζονταν από τις κυβερ- 11

12 νήσεις της Αγγλίας και της Γαλλίας, είχε ανάγκη από τη συµπαράσταση και τη βοήθεια των εργαζοµένων της ύσης όχι από τις µικρές οµάδες που καταφέρονταν µε σφοδρότητα εναντίον των παλιών οργανώσεων, αλλά από τις ίδιες τις παλιές µαζικές οργανώσεις. Προσπάθησαν να πείσουν τον Λένιν και τους Ρώσου ς ηγέτες ότι ήταν λάθος πληροφορη- µένοι για τις πραγµατικές συνθήκες και το µέλλον του εργατικού κινή- µατος στη ύση. Ματαίως, βέβαια. Εκείνη την εποχή, δεν καταλ άβαιναν ότι στην πραγµατικότητα επρόκειτο για µια σύγκρουση µεταξύ δύο αντιλήψεων για την επανάσταση, που η µια αφορούσε µια επανάσταση των µεσαίων τάξεων και η άλλη την προλεταριακή επανάσταση. εν πρέπει να µας παραξενεύει το γεγονός ότι ο Λένιν και οι σύντροφοί του ήταν εντελώς ανίκανοι να καταλάβουν ότι η επικείµενη προλεταριακή επανάσταση στη ύση ήταν κάτι το εντελώς διαφορετικό από τη δική τους ρωσική επανάσταση. Ο Λέν ιν δεν γνώριζε τον καπιταλισµό από µέσα, στον υψηλότερο βαθµό της ανάπτυξής του, σαν έναν κόσµο όπου οι προλεταριακές µάζες αυξάνονται ολοένα και προχωρούν προς µια περίοδο όπου θα είναι από κάθε άποψη ικανές να καταλάβουν την εξουσία και να πάρουν στα χέρια τους έναν δυνητικά τέλειο παραγωγικό µηχανισµό. Ο Λένιν γνώριζε τον καπιταλισµό µόνον απ έξω, σαν έναν ξένο, ληστρικό, καταστρεπτικό τοκογλύφο, όπως θα πρέπει να του είχε φανεί η δράση του δυτικού χρηµατιστικού και αποικιοκρατικού κεφαλαίου στη Ρωσία και τις άλλες ασιατικές χώρες. Η ιδέα του ήταν ότι, για να νικήσουν οι µάζες των δυτικών εργαζοµένων, το µόνο που έπρεπε να κάνουν ήταν να ενωθούν µε την αντικαπιταλιστική ε- ξουσία που εγκαθιδρύθηκε µε την επανάσταση στη Ρωσία έπρεπε να ακολουθήσουν το παράδειγµα της Ρωσίας και να σταµατήσουν να αναζητούν πεισµατικά άλλου ς δρόµους. Στη ύση, λοιπόν, έπρεπε να ε- φαρµόσουµε ευέλικτες τακτικές για να πάρουµε µε το µέρος µας, το ταχύτερο δυνατόν, τις µεγάλες µάζες των µελών των σοσιαλιστικών κοµµάτων και των συνδικαλιστικών ενώσεων έπρεπε να τους πείσουµε ν αφήσουν τους ηγέτες και τα κόµµατά τους (που ήταν συνδεδεµένοι µε τις εθνικές κυβερνήσεις τους) και να ενταχθούν στα κοµµουνιστικά 12

13 κόµµατα, χωρίς ν α είναι απαραίτητο να αλλάξουν τις ιδέες και τις πεποιθήσεις του ς. Έτσι, αυτές οι τακτικές που προτείνονταν από τη Μόσχα ήλθαν σαν λογικό επακόλουθο της βασικής παρανόησης. Και αυτά που υποστήριζε η Μόσχα είχαν ασύγκριτα µεγαλύτερη βαρύτητα, επειδή είχε το κύρος που προσδίδει µια νικηφόρα επανάσταση απέναντι σ αυτήν που είχε ηττηθεί (τη γερµανική επανάσταση). Πώς θα µπορούσε να είναι κανείς σοφότερος από τους δασκάλους του; Το ηθικό κύρος του Ρωσικού κοµµουνισµού ήταν τόσο αδιαµφισβήτητο που, ένα χρόνο µετά τον αποκλ εισµό της, η γ ερµανική αριστερή αντιπολίτευση ζήτησε ν α ξαναγίνει δεκτή στην Τρίτη ιεθνή, σαν «συ µπαθόν» µέλος, µε συµβουλευτική ψήφο. Πέρα, όµως, από το ηθικό κύρος, οι Ρώσοι διέθεταν και την υλική δύναµη του χρήµατος. Μια τεράστια ποσότητα εκδόσεων, που επιχορηγούνταν αδρά από τη Μόσχα, πληµµύρισε τις δυτικές χώρες: εβδοµαδιαία περιοδικά κι εφηµερίδες, φυλλάδια, ενθουσιώδεις αρθρογραφίες για τα ρωσικά επιτεύγµατα, επιστηµονικά περιοδικά, που όλ α προωθούσαν τις απόψεις των Ρώσων κοµµουνιστών. Οι µικρές κοµµουνιστικές οµάδες της ύσης, µε τα φτωχά οικονοµικά τους µέσα, δεν είχαν καµιά πιθανότητα ν αντιδράσουν αποτελεσµατικά σ αυτήν την ολοµέτωπη επίθεση θορυβώδους προπαγάνδας. Έτσι, οι νέες αναζητήσεις για τις απαραίτητες προϋποθέσεις της επανάστασης, που µόλις είχαν αρχίσει να αναπτύσσονται, χτυπήθηκαν ανελέητα και καταπνίγηκαν από τα πανίσχυρα όπλα της Μόσχας. Επιπρόσθετα, οι ρωσικές επιχορηγήσεις χρησιµοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν έναν αριθµό µισθωτών κοµµατικών γραµµατέων που, µε το φόβο της απόλυσης, µετατράπηκαν φυσιολογικά σε πειθήνιου ς υποστηρικτές των ρωσικών θέσεων. Όταν έγινε φανερό ότι ακόµη κι όλα αυτά δεν ήταν αρκετά, ο Λένιν ο ίδιος έγραψε το πασίγνωστο φυλλάδιό του, «Αριστερισµός, η παιδική ασθέν εια του κοµµουνισµού». Παρόλο που τα επιχειρήµατά του έδει- 13

14 χναν απλώς την αδυναµία του να καταλάβει τις συνθήκες του δυτικού καπιταλισµού, το γεγονός ότι ο ίδιος ο Λένιν, µε το πάντα ανέπαφο κύρος του, έπαιρν ε τόσο ανοιχτά θέση σε εσωτερικές αντιδικίες, είχε πολύ µεγάλη επίδραση σε µεγάλο αριθµό κοµµουνιστών της ύσης. Παρόλα αυτά, η πλειοψηφία του γερµανικού κοµµουνιστικού κόµµατος παρέµεινε πιστή στη γνώση που είχε αποκτήσει από τις εµπειρίες της από τους εργατικούς αγώνες. Έτσι, στο συνέδριο του Κοµµουνιστικού κόµµατος που έγινε στη Χαϊδελβέργη, ο δρ. Λέβι, µε διάφορα βρώµικα κόλπα, έβαλε ως πρώτο στόχο του να διαιρέσει την πλειοψηφία - αποκλείοντας ένα µέρος της και οδηγώντας στη µειοψηφία το άλλο -, καταφέρνοντας µε αυτόν τον τρόπο να κερδίσει µια επίσηµη και εµφανή νίκη για τις θέσεις των µπολσεβίκων. Οι αποκλεισµένες οµάδες συνέχισαν για µερικά χρόνια να διαδίδουν τις ιδέες τους. Οι απόψεις τους, όµως, πνίγονταν στον πάταγο της ρωσικής προπαγάνδας. Ως εκ τούτου, δεν είχαν αξιόλογη επίδραση στα πολιτικά γεγονότα των επόµενων χρόνων. Το µόνο που µπορούσαν να κάνουν ήταν να διατηρήσουν και να συν εχίσουν να αναπτύσσουν τις αντιλήψεις τους για τις προϋποθέσεις της προλεταριακής επανάστασης, µε συλλογικές θεωρητικές συζητήσεις και κάποιες εκδόσεις, και να τις κρατήσουν ζωντανές για το µέλλον. Οι απαρχές της προλεταριακής επανάστασης στη ύση οδηγήθηκαν σε πρόωρο τέλος από αυτήν την πανίσχυρη επανάσταση των µεσαίων τάξεων στην Ανατολή. V Άραγε είναι σωστό να αποκαλούµε επανάσταση µεσαίων τάξεων τη Ρωσική επανάσταση, αυτήν που εξολόθρευσε την µπουρζου αζία και ε- γκαθίδρυσε τον σοσιαλισµό; Λίγα χρόνια µετά την επανάσταση, εµφανίστηκαν στις µεγάλες πόλεις, αυτής της Ρωσίας που πλήττονταν από τη φτώχεια και τις στερήσεις, 14

15 ειδικά καταστήµατα µε φανταχτερές βιτρίνες, γεµάτες εκλεπτυσµένα και παν άκριβα εδέσµατα, αποκλειστικά για τους πλούσιους, ενώ ταυτόχρονα άνοιξαν πολυτελή νυχτερινά κέντρα, στα οποία σύχναζαν κυρίες και κύριοι µε επίσηµο βραδινό ένδυµα υπουργοί και υφυ πουργοί, υ- ψηλά ιστάµενοι αξιωµατούχοι, διευθυντές εργοστασίων και επιτροπών. Οι φτωχοί τους κοιτούσαν στο δρόµο µε δέος και οι απογοητευµένοι κοµµουνιστές έλεγαν: «να η νέα µπουρζουαζία». Έκαναν λάθος. εν ήταν µια ν έα µπουρζουαζία αλλά µια ν έα κυρίαρχη τάξη. Όταν εµφανίζεται µια νέα κυρίαρχη τάξη, οι απογοητευ µένοι επαναστάτες συνηθίζουν πάντα να την αποκαλούν µε το όνοµα της απερχόµενης κυρίαρχης τάξης. Έτσι, στη Γαλλική επαν άσταση, αποκαλούσαν του ς αν ερχόµενους καπιταλιστές «νέα αριστοκρατία». Στη Ρωσία, η νέα τάξη, που καθόταν στέρεα στο θρόνο της σαν αφέντης του παραγωγικού µηχανισµού, ήταν η γραφειοκρατία. Ήταν προορισµένη να παίξει στην Ρωσία τον ίδιο ρόλο που έπαιξε στη ύση η µεσαία τάξη, η αστική: µέσω της εκβιοµηχάνισης, να αναπτύξει τη χώρα και να την οδηγήσει, από τις πρωτόγονες συνθήκες στις οποίες βρισκόταν, στην υψηλή παραγωγικότητα. Με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που οι αστοί στην Ευρώπη αναδείχτηκαν από το πλήθος των ανώνυµων καθηµερινών ανθρώπων, των βιοτεχνών, των αγροτών - και µερικών αριστοκρατών -, βασιζόµεν οι στην ικανότητα, την τύχη και την πανουργία τους, οι γραφειοκράτες που βασίλευαν τώρα στη Ρωσία αναδείχτηκαν κι αυτοί από την εργατική τάξη και τους αγρότες και από κάποιου ς παλιούς αξιωµατικούς του στρατού-, βασιζόµενοι στην ικανότητα, την τύχη και την πανουργία του ς. Με τη διαφορά ότι στην ΕΣΣ δεν κατείχαν τα µέσα παραγωγής ατοµικά αλλά συλλογικά έτσι, και ο µεταξύ τους ανταγωνισµός έπρεπε να διεξάγεται µε άλλες µορφές. Αυτό σηµαίνει µια θεµελιώδη διαφορά στο οικονοµικό σύστηµα συλλογική, σχεδιασµένη παραγωγή και εκµετάλλευση αντί της ατοµικής και χαοτικής παραγωγής και εκµετάλλευσης κρατικό καπιταλισµό αντί του ιδιωτικού καπιταλισµού. Εντούτοις, για τις µάζες των εργαζοµένων η διαφορά είναι ασήµαντη, όχι θεµελιώδης για άλλη µια φορά, µια µεσαία τάξη τους εκµεταλλεύονταν. Τώρα, όµως, αυτή η 15

16 εκµετάλλευση εντείνεται ακόµη περισσότερο από τη δικτατορική µορφή της διακυβέρνησης, από την απόλυτη έλλειψη όλων εκείνων των ε- λευθεριών και των δικαιωµάτων, που στη ύση αφήνουν περιθώρια δράσης στον αγώνα των εργαζοµένων εναντίον της αστικής τάξης. Αυτός ο χαρακτήρας της σύγχρονης Ρωσίας καθόρισε και τον αγωνιστικό χαρακτήρα της Τρίτης ιεθνούς. Εναλλάσσοντας τις φλογερές ρητορείες µε τον πιο ανούσιο κοινοβουλ ευτικό καιροσκοπισµό, ή συνδυάζοντας και τα δύο, η Τρίτη ιεθνής προσπάθησε να πάρει µε το µέρος της τις µάζες των εργαζοµένων της ύσης. Εκµεταλλεύτηκε τον ταξικό ανταγωνισµό των εργαζοµένων εναντίον του καπιταλισµού για να προσδώσει ισχύ στο Κόµµα. Απορρόφησε τον επαναστατικό ενθουσιασµό της νεολαίας και όλη την επαναστατική ορµή των µαζών, απέτρεψε την ανάπτυξή τους σε µια αυξανόµενη προλεταριακή δύναµη και τις σπατάλησε σε άχρηστες πολιτικές περιπέτειες. Έλπιζε ότι µε αυτόν τον τρόπο θα υπερνικούσε τη δυτική αστική τάξη δεν ήταν, όµως, ικανή να το πετύχει, επειδή αδυνατούσε παντελώς να καταλάβει τον βαθύτερο χαρακτήρα του µεγάλου καπιταλισµού. Αυτός ο καπιταλισµός δεν είναι δυνατόν να κατακτηθεί από µια εξωτερική δύναµη µπορεί να νικηθεί µόνον από δυνάµεις που δρουν στο εσωτερικό του, από την προλεταριακή επανάσταση. Η ταξική κυριαρχία µπορεί να καταστραφεί µόνον από την πρωτοβουλία και την οξυδέρκεια µιας εργατικής τάξης που στηρίζεται στις δικές της δυνάµεις. Η κοµµατική πειθαρχία και η υπακοή στους κοµµατικούς ηγέτες µπορεί να οδηγήσει µόνον στην κυριαρχία µιας νέας τάξης. Μάλιστα, στην Ιταλία και τη Γερµανία, αυτή η πρακτική του Κοµµουνιστικού Κόµµατος έκαν ε ευκολότερη την ιδεολογική επικράτηση του φασισµού. Τα Κοµµουνιστικά Κόµµατα που αν ήκουν στην Τρίτη ιεθνή είναι ολ ό- τελα υλικά και πνευµατικά εξαρτηµένα από τη Ρωσία, είναι οι υπάκουοι υπηρέτες των κυβερνητών της Ρωσίας. Όταν, µετά το 1933, η Ρωσία αισθάνθηκε ότι θα έπρεπε να συµµαχήσει µε τη Γαλλία εναντίον της Γερµανίας, όλη η προηγούµενη αδιαλλαξία της ξεχάστηκε ως διά µαγείας. Η Κοµιντέρν έγινε πρωταθλητής της «δηµοκρατίας» και συ µ- 16

17 µάχησε όχι µόνον µε τους σοσιαλιστές αλλά και µε µερικά καπιταλιστικά κόµµατα, στο σχήµα που ονοµάστηκε «Λαϊκό Μέτωπο». Βαθ- µιαία, άρχισε να χάνει την ελκτική της δύναµη, που την όφειλε στον ισχυρισµό της ότι αντιπροσώπευ ε τις παλιές επαν αστατικές παραδόσεις το εργατικό της ακροατήριο µειώθηκε. Την ίδια ώρα, όµως, άρχισε να αυξάνεται η επιρροή της στις µεσαίες τάξεις των διανοουµένων στην Ευρώπη και την Αµερική. Εκείνη την εποχή, εκδίδονταν ένας µεγάλος αριθµός βιβλίων και περιοδικών, για όλους τους τοµείς της κοινωνικής σκέψης, από εκδοτικούς οίκους στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Αµερική, που δύσκολα έκρυβαν το γεγονός ότι λίγο ή πολύ ανήκαν στα Κ.Κ. Κάποιες από αυτές τις εκδόσεις ήταν όντως αξιόλογες ιστορικές µελέτες ή συλλογές εκλ αϊκευµένων κειµένων στη συντριπτική τους πλειοψηφία, όµως, επρόκειτο για ανάξιες λόγου παρουσιάσεις του λεγόµενου Λενινισµού. Όλη αυτή η εκδοτική παραγωγή δεν απευθυνόταν φυσικά στους εργαζόµενους αλλ ά στου ς διανοούµενους, για να τους πάρουν µε το µέρος του ρωσικού κοµµουνισµού. Αυτός ο νέος τρόπος προσέγγισης είχε επιτυχία. Ο σοβιετικός πρώην διπλωµάτης, Αλεξάντερ Μπαρµίν, αναφέρει στα αποµνηµονεύµατά του πόσο εξεπλάγη όταν διαπίστωσε ότι, την ίδια στιγµή που ο ίδιος και άλλοι µπολσεβίκοι άρχιζαν να έχουν αµφιβολίες για την έκβαση της ρωσικής επανάστασης, στη υτική Ευρώπη, η µεσαία τάξη των διανοουµένων, παραπλανηµένοι από τις προπαγανδιστικές δοξολογίες για τις επιτυχίες των πενταετών σχεδίων, άρχισαν να δείχνουν συµπάθεια και ενδιαφέρον για τον κοµµουνισµό. Η αιτία είναι σαφής: τώρα που ήταν ολοφάνερο ότι η Ρωσία δεν ήταν πια ένα εργατικό κράτος, ένιωσαν ότι αυτή η κρατικό-καπιταλιστική εξουσία στα χέρια µιας γραφειοκρατίας βρισκόταν πιο κοντά στα δικά τους ιδεώδη διακυβέρνησης από την τάξη των διανοουµένων, σε σχέση µε την εξουσία του µεγάλου χρηµατιστικού κεφαλαίου που κυριαρχούσε στην Ευρώπη και την Αµερική. Τώρα που εδραιώθηκε στη Ρωσία η εξουσία του Κοµµουνιστικού Κόµµατος, µιας νέας µειοψηφίας που κυριαρχεί στις µάζες των Ρώσων 17

18 εργαζοµένων, οι υπηρέτες του στο εξωτερικό έπρεπε να στραφούν προς εκείνες τις τάξεις από τις οποίες θα µπορούσαν να αναδυθούν νέα κυβερνητικά στελέχη, όταν θα κατέρρεε ο ιδιωτικός καπιταλισµός στις χώρες τους. Βέβαια, για να πετύχουν αυτά τα σχέδια, έχουν ανάγκη από µια εργατική επανάσταση που αυτή και µόνον είναι σε θέση να γκρεµίσει την καπιταλιστική εξουσία. Στη συνέχεια, θα προσπαθήσουν να εκτρέψουν την επανάσταση από τους αρχικούς της σκοπούς και να την κάνουν εργαλείο της κοµµατικής τους εξουσίας. Βλέπουµε, λοιπόν, µε τι είδους δυσκολίες θα βρεθεί αντιµέτωπη µια µελλοντική εργατική επανάσταση: Θα έχει να πολεµήσει όχι µόνον µε την αστική τάξη αλλά και µε τους εχθρούς της αστικής τάξης. εν θα είναι αρκετό να αποτινάξει µόνον το ζυγό των τωρινών της αφεντικών πρέπει να γλιτώσει κι απ αυτούς που θα προσπαθήσουν να γίνουν τα µελλοντικά της αφεντικά. VI Ο κόσµος σήµερα έχει µπει στο νέο του µεγάλο ιµπεριαλιστικό πόλεµο. Οι εµπόλεµες κυβερνήσεις, όση σύνεση κι αν επιδείξουν στη διαχείριση των οικονοµικών και κοινωνικών δυνάµεων, προσπαθώντας ν αποφύγουν το απόλυτο χάος, δεν θα µπορέσουν να αποτρέψουν µια κοινωνική καταστροφή. Με την γενική εξάντληση και φτώχεια, που πλήττουν µε ιδιαίτερη σφοδρότητα την ευρωπαϊκή ήπειρο, µε ακόµη κραταιό το πνεύµα της θηριώδους επιθετικότητας, οι αναπόφευκτες νέες ρυθµίσεις του παραγωγικού συστήµατος θα συνοδευτούν από βίαιους ταξικούς αγώνες. Έπειτα, όταν ο καπιταλισµός καταρρεύσει, το επίµαχο ζήτηµα θα είν αι: από τη µια µεριά, σχεδιασµένη οικονοµία, κρατικός καπιταλισµός, εκµετάλλευση των εργαζοµένων από την άλλη µεριά, ελευθερία των εργαζοµένων και κυριαρχία τους πάνω στην παραγωγή. 18

19 Η εργατική τάξη πηγαίνει σ αυτόν τον πόλεµο επιβαρυµένη µε την καπιταλιστική παράδοση της υποταγής στα κόµµατα και την φαντασίωση µιας επανάστασης ρωσικού τύπου. Η τεράστια πίεση αυ τού του πολ έ- µου θα οδηγήσει τους εργαζόµενους σε αυθόρµητη αντίσταση εναντίον των κυβερνήσεων και στα πρώτα βήµατά τους στις νέες µορφές πάλης. Όταν η Ρωσία αρχίσει τον πόλεµο εναντίον των υτικών υνάµεων, θα ξανανοίξει το συρτάρι της µε τα παλιά συνθήµατα και θα καλέσει τους εργαζόµενους να αρχίσουν µια «παγκόσµια επανάσταση εναντίον του καπιταλισµού», σε µια προσπάθεια να πάρει µε το µέρος της τους επαναστατηµένους εργ αζόµενους. Συνεπώς, ο Μπολσεβικισµός θα έχει α- κόµη µια ευκαιρία. Αυτό, όµως, δεν πρόκειται να αποτελέσει λύση για τα προβλήµατα των εργαζοµένων. Όταν η γενική αθλιότητα αυξηθεί και οι ταξικές συγκρούσεις γίνουν αγριότερες, οι εργαζόµενοι θα πρέπει, αναγκαστικά, να πάρουν στην κατοχή τους τα µέσα παραγωγής και ταυτόχρονα να βρουν τρόπους να απαλλαγούν από την επιρροή του Μπολσεβικισµού. Άντον Πάννεκουκ Μετάφραση: Γ. Παπαπαναγιώτου 19