Οι ατοµικές πράξεις και η πάλη των µαζών

Transcript

1 Άντον Πάννεκουκ Οι ατοµικές πράξεις και η πάλη των µαζών Πηγή: sites. google. com/ site/ syrizaorizontia/in-thenews/ademosieutastaellenikaarthratouantonpanekouk ( ηµοσιεύτηκε τον Μάρτιο του 1933, στο PERSDIENST VAN DE GROEP VAN INTERNATIONALE COMMUNISTEN No 7) Για τον εµπρησµό του Ράϊχσταγκ (σ.τ.µ., του γερµανικού κοινοβουλίου) από τον Van der Lubbe, διατυπώθηκαν πολλές και διαφορετικές απόψεις. Στα όργανα της κοµµουνιστικής αριστεράς (Spartacus, De Radencommunist), η πράξη χαρακτηρίστηκε ως πράξη ενός επαναστάτη κοµµουνιστή. Να επιδοκιµάζεις και να χειροκροτείς µια τέτοια πράξη σηµαίνει ότι την φέρνεις σαν παράδειγµα προς µίµησιν, ότι προτείνεις να επαναληφθεί. Αξίζει, λοιπόν, να µπούµε στον κόπο να καταλάβουµε ποια ήταν όντως η χρησιµότητά της. Πως θα µπορούσε να έχει νόηµα µια τέτοια πράξη; Μόνον εάν είχε ως στόχο και αποτέλεσµα να δώσει ένα χτύπηµα και να αποδυναµώσει την κυρίαρχη αστική τάξη. Στην περίπτωση αυτή, τέτοιο ζήτηµα δεν τίθεται. Η αστική τάξη δεν πληγώθηκε ούτε τόσο δα από τον εµπρησµό του Ράϊχσταγκ, η κυριαρχία της δεν απειλήθηκε καθόλου, απ όποια σκοπιά κι αν το δει κανείς. Ίσα-ίσα, η κυβέρνηση των ναζί άρπαξε την ευκαιρία να ενισχύσει σηµαντικά τους κατασταλτικούς µηχανισµούς και την τροµοκρατία της εναντίον του εργατικού κινήµατος - και πρέπει να µελετηθούν µε προσοχή οι µελλοντικές συ νέπειες αυτής της ν έας κατάστασης 1. 1 (Σ.τ.µ.) Αµέσως µετά τον εµπρησµό του Ράιχσταγκ, ο Χίτλερ δείχνει ανενδοίαστα τον πραγµατικό του εαυτό. Από την εποµένη µέρα κιόλας, την 28 η Φεβρουαρίου του 1933, αποδίδει τον εµπρησµό σε µια κοµµουνιστική συνοµωσία µε επικεφαλής τον Γκεόργκι Ντηµητρώφ και συλλαµβάνει τέσσερεις χιλιάδες στελέχη του Γερµανικού Κοµµουνιστικού Κόµµατος, το οποίο θέτει, de facto, εκτός νόµου. Την ίδια µέρα, υποχρεώνει τον Χίντεµπουργκ, τον πρόεδρο της ηµοκρατίας, να υπογράψει ένα διάταγµα «για την προστασία του λαού και του κράτους», το οποίο αναστέλλει τις θεµελιώδεις ελευθερίες, δίνει έκτακτες εξουσίες στην αστυνοµία και, ουσιαστικά, βάζει τέλος στη δηµοκρατία της Βαϊµάρης. Στις 23 Μαρτίου του 1933, στο Νταχάου κοντά στο Μόναχο, ανοίγει τις πύλες του για τους πολι-

2 Ακόµη, όµως, κι αν µια τέτοια πράξη όντως έπληττε ή αποδυνάµωνε την κυρίαρχη αστική τάξη, η µόνη συνέπειά της θα ήταν να οδηγήσει τους εργάτες στο συµπέρασµα ότι για την απελευθέρωσή τους τέτοιες ατοµικές πράξεις θα ήταν αρκετές από µόνες τους. Η µεγάλη αλήθεια που πρέπει να αφοµοιώσουν και να πιστέψουν, ότι µόνον η µαζική δράση ολόκληρης της εργατικής τάξης µπορεί να νικήσει την αστική κυριαρχία, αυτή η στοιχειώδης αλήθεια του επαναστατικού κοµµουνισµού θα αποσιωπηθεί και θα συγκαλυφθεί, και αυτό θα τους οδηγούσε µακριά από την αυτόνοµη µαζική ταξική δράση. Οι επαν αστατικές µειοψηφίες, αντί να συγκεντρώνουν όλ ες τους τις δυν άµεις στην προπαγάνδιση των θέσεών του ς στις µάζες των εργαζοµένων, θα τις σπαταλούσαν σε ατοµικές πράξεις, οι οποίες, ακόµη κι όταν εκτελούνται από µια πολυάριθµη οµάδα µε την µεγαλύτερη αυταπάρνηση, δεν πρόκειται σε καµιά περίπτωση να ταρακουνήσουν την κυριαρχία της αστικής τάξης. Στην πραγµατικότητα, η αστική τάξη µπορεί εύκολα να αντιµάχεται τέτοιες οµάδες, χάρη στις ισχυρότατες δυνάµεις καταστολής που διαθέτει. Είναι δύσκολο να βρει καν είς στην ιστορία επαναστατική ο- µάδα που να έδρασε µε τόση αυταπάρνηση όσην έδειξαν οι ρώσοι νιχιλιστές, κατά το δεύτερο µισό του 19ου αιώνα. Κάποιες στιγ µές, µάλιστα, είχε φανεί πως, µέσω µιας σειράς από καλά οργανωµένες ατοµικές απόπειρες, θα κατόρθωναν να ανατρέψουν τον τσαρισµό. Στο τέλος, όµως, ο τσάρος κάλεσε έναν γάλλο αστυνοµικό να αναλάβει την αντιτροµοκρατική εκστρατεία, στη θέση της ανίκανης ρωσικής αστυνοµίας αυτός, µέσα σε λίγα χρόνια, κατάφερε να εξαρθρώσει τελείως το κίνη- µα των νιχιλιστών, χάρη στην ενεργητικότητα και την χαρακτηριστικά δυτική µεθοδικότητά του. Αυτό που, τελικά και οριστικά, ανέτρεψε το πανίσχυρο τσαρικό καθεστώς ήταν το κίνηµα των µαζών που αναπτύχθηκε τις επόµενες δεκαετίες. Κι όµως, θα µπορούσε να αναρωτηθεί κανείς, µια τέτοια πράξη δεν έχει άραγ ε την αξία της σαν διαµαρτυρία εναντίον της ελεεινής ψηφοθηριτικούς αντιπάλους των ναζί το πρώτο από µια ατέρµονη σειρά στρατοπέδων συγκέντρωσης. Η συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή 2

3 κής πολιτικής που αποπροσανατολίζει τους εργάτες από τον κύριο αγώνα τους; Μια διαµαρτυρία έχει αξία µόνον στο µέτρο που βοηθάει στη δηµιουργία αυ τοπεποίθησης στου ς εργάτες, δίνοντάς τους την εντύπωση ότι είναι δυνατοί, ή, αλλιώς, επειδή αναπτύσσει τη συνειδητοποίησή τους. Πώς, όµως, µπορεί κανείς να ισχυρίζεται ότι ένας εργαζόµενος, ο ο- ποίος επί χρόνια πίστευ ε ότι ψηφίζοντας σοσιαλδηµοκράτες ή κοµµουνιστές υπερασπίζονταν τα συµφέροντά του, θ αρχίσει να αµφιβάλλει για την ψηφοθηρική πολιτική µόνον και µόνον επειδή κάποιοι έβαλαν φωτιά στο κοινοβούλιο; Εντελώς αστεία πράγµατα. Η ίδια ή αστική τάξη κάνει πολύ περισσότερα για να γιατρέψει τους εργαζόµενους από τις οποιεσδήποτε ψευδαισθήσεις µπορεί να τρέφουν για τον κοινοβούλιο, αποδυναµώνοντας το, διαλύοντάς το και αφαιρώντας του κάθε αποφασιστική και ουσιαστική λ ειτουργία (σ.τ.µ. Βλ. προηγού µενη υποσηµείωση). Ορισµένοι γερµανοί σύντροφοι ισχυρίστηκαν ότι αυτό έχει µόνον θετικές πλευρές, αφού, κατ αυτόν τον τρόπο, κλονίστηκε η εµπιστοσύνη των εργ αζοµένων στον κοινοβουλευτισµό. Αναµφίβολα δικαιούµαστε, όµως, να αν αρωτηθούµε µήπως βλέπουν λίγο απλοϊκά τα πράγµατα, διότι, σ αυτή την περίπτωση, οι δηµοκρατικές ψευδαισθήσεις θα εισχωρούσαν απλώς από άλλο µονοπάτι. Εκεί όπου δεν υπάρχει δικαίωµα ψήφου, εκεί όπου το κοινοβούλιο είναι ανίσχυρο, η κατάκτηση της «πραγ µατικής δηµοκρατίας» γίν εται κεντρικό αίτηµα και οι εργαζόµενοι νοµίζουν ότι αυτό είναι το µόνο πράγµα για το οποίο αξίζει να παλέψουν. Αντίθετα, το αποτέλεσµα µιας συστηµατικής προπαγάνδας, που από κάθε γεγονός προσπαθεί να αναπτύσσει µια συνειδητοποίηση της πραγ µατικής σηµασίας του κοινοβουλίου και της εξέλιξης της ταξικής πάλης, είναι ότι δεν αφήνει ποτέ την εργατική τάξη να παραπλανηθεί ή να χάσει το δρόµο της και αυτό είναι πάντοτε το ουσιώδες. Μήπως όµως, η ατοµική πράξη µπορεί να έχει αξία σαν σινιάλο για ε- ξέγερση, σαν µια ισχυρή ώθηση που θέτει σε κίνηση την πάλη των µαζών; 3

4 Είναι γνωστό από την ιστορία ότι η δράση ενός ατόµου σε στιγµές κοινωνικής έντασης µπορεί να έχει το αποτέλεσµα που έχει µια σπίθα πάνω από ένα βαρέλι µε µπαρούτι. Σίγουρα, πλην όµως, η προλεταριακή επανάσταση δεν έχει τίποτε το κοινό µε την έκρηξη ενός βαρελιού µε µπαρούτι. Ακόµη κι αν το Κοµµουνιστικό Κόµµα προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του και όλους τους άλλους ότι η επανάσταση µπορεί να ξεσπάσει ανά πάσα στιγµή, ξέρουµε ότι το προλεταριάτο έχει ακόµη πολύ δρόµο να διανύσει µέχρι να εκπαιδευτεί καλά σ αυτόν το νέο τρόπο πάλης, την πάλη των µαζών. Επιπλέον, στις απόψεις αυτές διακρίνουµε έναν ροµαντισµό αστικής προέλευσης. Στις αστικές επαναστάσεις, η ανερχόµενη αστική τάξη - και ο λαός που την ακολουθούσε- βρισκόταν αντιµέτωπη µε τους ηγ ε- µόνες ως άτοµα και τους απολυταρχικούς κατασταλτικούς µηχανισµούς τους µια απόπειρα µε στόχο τον ίδιο το βασιλιά ή κάποιον υπουργό του ήταν δυνατόν να ισοδυναµεί µε σινιάλο για εξέγερση. Η άποψη ότι, ακόµη και σήµερα, µια ατοµική πράξη θα µπορούσε να θέσει σε κίνηση τις µάζες βασίζεται στην αστική έννοια του αρχηγού, όχι του εκλ εγµένου αρχηγού του κόµµατος, αλλά του αρχηγού που ορίζει ο ίδιος τον εαυτό του αρχηγό και που µε τη δράση του παρασύρει τις µάζες. Η προλεταριακή επανάσταση δεν έχει τίποτε το κοινό µ αυτόν τον απαρχαιωµένο ροµαντισµό του αρχηγού. Η εργατική τάξη προχωρεί στους αγώνες της ωθούµενη από µαζικές κοινωνικές δυνάµεις, και όχι επειδή την παρακινούν κάποια άτοµα µε τους λόγους ή τις πράξεις τους κάθε πρωτοβουλία, λοιπόν, πρέπει να εκπορεύεται από την εργατική τάξη και µόνον. Ωστόσο, θ αναρωτηθεί κανείς, η µάζα, εντέλει, δεν αποτελείται κι αυτή από άτοµα και οι µαζικές δράσεις δεν είναι το σύνολο ενός µεγάλου αριθµού ατοµικών δράσεων; Βεβαίως, κι εδώ φτάνουµε στην πραγµατική αξία της ατοµικής πράξης. Αποκοµµένη από τη µαζική δράση, η πράξη ενός ατόµου, που νοµίζει ότι από µόνος του µπορεί ν α πραγµατοποιήσει κάτι πολύ σπουδαίο, είναι άχρηστη. Όταν, όµως, αποτελεί µέρος ενός µαζικού κινήµατος, τότε 4

5 η αξία της είναι πραγµατικά πολύ σπουδαία. Η εργατική τάξη την ώρα της πάλης δεν είναι ένα σύνταγµα από οµοιόµορφες µαριονέττες, που προχωρούν µε στρατιωτικό βηµατισµό και που µεγαλ ουργούν καθοδηγούµενες από την τυφλή δύναµη της ίδιας τους της κίνησης. Αντίθετα, είναι µια µάζα από πολλές και διαφορετικές προσωπικότητες, που ω- θούνται από µια και µόνη θέληση, που συµπαραστέκονται ο ένας τον άλλον, που παροτρύνει ο ένας τον άλλον, που ενθαρρύνει ο ένας τον άλλον. Η ακατανίκητη δύν αµη ενός τέτοιου κινήµατος βασίζεται, ακριβώς, στις διαφορετικές δυνάµεις πολλών ανθρώπων που όλ οι µαζί συντείνουν προς τον ίδιο σκοπό. Σ αυτό το πλαίσιο, η τόλµη των γενναιοτέρων από αυτούς θα βρει την ευκαιρία να εκφραστεί µε ατοµικές θαρραλέες πράξεις, ενώ η νηφαλιότητα των άλλων θα οδηγεί αυτές τις πράξεις προς τον κατάλληλο στόχο, έτσι ώστε να πιάνουν τόπο και να µη χάνονται στο βρόντο. Επίσης, σ ένα ανερχόµενο δυναµικό κίνηµα, αυτή η αλληλεπίδραση δυνάµεων και πράξεων έχει πολύ µεγάλη αξία όταν καθοδηγείται από µια ξεκάθαρη αντίληψη σχετικά µε το τι είναι αυτό που κινητοποιεί τους εργαζόµενους τη συγκεκριµένη στιγµή, τι είναι αναγκαίο να γίνει και το πώς ν αναπτύξουν τη µαχητικότητά τους. Σ αυτήν την περίπτωση, όµως, χρειάζεται πολύ περισσότερη δουλειά, επιµονή, τόλµη και θάρρος, απ όσο χρειάστηκε για να βάλει κάποιος φωτιά σ ένα κοινοβούλιο. Μετάφρ. : Γ. Παπαπαναγιώτου 5