Θ. Α. ΑΜΕΛΙ ΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

Transcript

1 Θ.Α. ΑΜΕΛΙ ΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2010

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η Θεµατογραφία αυτή προσπαθεί να κάνει µια νέα προσέγγιση στην εξοικείωση του µαθήµατος των Αρχαίων Ελληνικών. Ο Γ τόµος περιλαµβάνει µια επιλογή 20 κειµένων διαφόρων αρχαίων συγγραφέων µε δικανικό περιεχόµενο. Η δοµή της θεµατογραφίας είναι η εξής: Ι) Θέµα. ΙΙ) Λεξιλόγιο. ΙΙΙ) Μετάφραση. IV) Λεπτοµερής συντακτική ανάλυση. Για τις απαντήσεις των συντακτικών φαινοµένων ο καθηγητής ή ο µαθητής µπορεί να προσφεύγει στις αντίστοιχες ενότητες του βιβλίου µου «Συντακτικό των Αρχαίων Ελληνικών». V) Ασκήσεις γραµµατικής. Υπάρχουν σε πίνακες ένα πλήθος ερωτήσεων για να εξασκείται ο µαθητής σε όλα τα γραµµατικά φαινόµενα που είναι απαραίτητα να γνωρίζει. VI) Απαντήσεις των ασκήσεων της γραµµατικής. Έτσι µπορεί ο ίδιος ο µαθητής να ελέγχει και µόνος του τις απαντήσεις. Σηµαντική θα είναι η επίσης βοήθεια που µπορεί να βρει για κάθε γραµµατικό φαινόµενο στο βιβλίο µου «Γραµµατική των Αρχαίων Ελληνικών». VII) Λεξιλόγιο πολιτικών όρων. Είναι συγκεντρωµένος ένας µεγάλος αριθµός λέξεων και όρων που είναι απαραίτητος να γνωρίζει κάποιος για τη µετάφραση των κειµένων της θεµατογραφίας. Το ηλεκτρονικό αυτό βιβλίο είναι σε µορφή PDF, ώστε ο συνάδελφος - καθηγητής µπορεί εύκολα να επιλέξει ό,τι χρειάζεται για τη διδασκαλία της θεµατογραφίας και να προσφέρει ένα πλήθος κειµένων και ασκήσεων στο µαθητή. 2

3 Ο µαθητής, επίσης, µπορεί να εξασκηθεί δοκιµάζοντας πρώτα µόνος του να απαντήσει ορθότητα των απαντήσεών του. σ ένα µεγάλο αριθµό θεµάτων και στη συνέχεια να ελέγξει την Θεσσαλονίκη

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Θέµα 1 ο ηµοσθένης, Ολυνθιακός Β Θέµα 2 ο ηµοσθένης, Β Ολυνθιακός Θέµα 3 ο ηµοσθένης, Ολυνθιακός Γ Θέµα 4 ο ηµοσθένης, Κατά Φιλίππου Β Θέµα 5 ο ηµοσθένης, Κατά Φιλίππου Γ Θέµα 6 ο ηµοσθένης, Ολυνθιακὸς Γ, Θέµα 7 ο ηµοσθένης, Περί του στεφάνου Θέµα 8 ο ηµοσθένης, Περί του στεφάνου Θέµα 9 ο Λυσίας, Κατά Αγοράτου Θέµα 10 ο Λυσίας, Κατά Αλκιβιάδου Α Θέµα 11 ο Λυσίας, Κατά Ερατοσθένους Θέµα 12 ο Λυσίας, Κατὰ Ερατοσθένους Θέµα 13 ο Λυσίας, Κατὰ Ερατοσθένους Θέµα 14 ο Αισχίνης, Κατά Κτησιφώντος Θέµα 15 ο Αισχίνης, Περί της παραπρεσβείας Θέµα 16 ο Αισχίνης, Περί της παραπρεσβείας Θέµα 17 ο Αισχίνης, Κατά Τιµάρχου Θέµα 18 ο Ισοκράτης, Περί Ειρήνης Θέµα 19 ο Ισοκράτης, Περὶ Ειρήνης Θέµα 20 ο Ανδοκίδης, Περί των µυστηρίων Λεξιλόγιο δικανικών όρων

5 Ι. ΘΕΜΑ 9 ο γώ ο ν, νδρες δικασταί, δίκαιον καί σιον γο µαι ε ναι κα µοί κα µ ν πασι τιµωρε σθαι καθ σον καστος δύναται, κα ποιο σι τα τα νοµίζω µ ν κα παρά θε ν κα παρ νθρώπων µεινον ν γίγνεσθαι. ε δ µ ς, νδρες θηνα οι, ξ ρχ ς τ ν πραγµάτων πάντων κο σαι, ν ε δ τε πρ τον µ ν τρόπ µ ν δηµοκρατία κατελύθη κα φ του, πειτα τρόπ ο νδρες π γοράτου πέθανον, κα δ,τι ποθν σκειν µέλλοντες πέσκηψαν παντα γ ρ τα τα κριβ ς ν µαθόντες διον κα σιώτερον γοράτου τουτουί καταψηφίζοισθε. θεν ο ν µε ς τε στα διδάξοµεν κα µε ς µαθήσεσθε, ντε θεν µ ν ρξοµαι διηγε σθαι. (Λυσίας, Κατά Αγοράτου 3 4) 5

6 ΙΙ. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ δίκαιος ο σύµφωνος µε τον ανθρώπινο νόµο σιος ο σύµφωνος µε το θείο νόµο τιµωρο µαί τινα τιµωρώ ποθν σκω θανατώνοµαι δ µάλιστα, βέβαια πισκήπτω αφήνω εντολή δέως µε ευχαρίστηση καταψηφίζοµαί τινος καταδικάζω κάποιον θεν απ όπου, από το σηµείο από το οποίο στα (επίρρηµα) ευκολότατα διδάσκω εξηγώ, διαφωτίζω ντε θεν από εκεί, από το σηµείο αυτό 6

7 ΙII. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Εγώ, λοιπόν, άνδρες δικαστές, νοµίζω ότι είναι σύµφωνο µε τους ανθρώπινους και τους θείους νόµους και για µένα και για όλους εσάς να τιµωρήσετε (τον Αγόρατο) όσο µπορεί ο καθένας και αν κάνουµε αυτά, νοµίζω ότι και από µέρους των θεών και από µέρους των ανθρώπων θα είναι καλύτερα για µας. Πρέπει όµως, άνδρες Αθηναίοι, να ακούσετε από την αρχή όλα τα πράγµατα, για να γνωρίζετε πρώτα πρώτα µε ποιο τρόπο καταλύθηκε για σας η δηµοκρατία και από ποιον, έπειτα µε ποιον τρόπο οι άνδρες θανατώθηκαν εξαιτίας του Αγόρατου και µάλιστα τι εντολές άφησαν, όταν θανατώνονταν. Γιατί, αν µάθετε ακριβώς όλα αυτά, µε περισσότερη ευχαρίστηση και ευσέβεια θα καταδικάσετε αυτόν εδώ τον Αγόρατο. Από το σηµείο από το οποίο, λοιπόν, και εµείς ευκολότατα θα διαφωτίσουµε και εσείς θα µάθετε, από εκεί θα αρχίσω να διηγούµαι. 7

8 IV. ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 1. γώ ο ν, νδρες δικασταί, δίκαιον καί σιον γο µαι ε ναι κα µοί κα µ ν πασι τιµωρε σθαι: Κύρια συµπερασµατική πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική ( γο µαι) και δηλώνει το πραγµατικό. γο µαι γώ δίκαιον καί σιον ε ναι υποκείµενο απρόσωπες εκφράσεις, ειδικά αντικείµενα του τος συνδέονται παρατακτικά µε το κα κα µοί κα µ ν δοτική προσωπική απλή συνδέονται παρατακτι- κα µε κα - κα πασι τιµωρε σθαι κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο µ ν τελικό απαρέµφατο, υποκείµενο των απρόσω- πων εκφράσεων δίκαιον καί σιον ε ναι 2. καθ σον καστος δύναται: ευτερεύουσα αναφορική επιρρηµατική πρόταση κρίσεως. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία σον ως επιρρηµατικός προσδιορισµός του τρόπου. Εκφέρεται µε οριστική (δύναται) και δηλώνει το πραγµατικό. δύναται καστος καθ σον υποκείµενο εµπρόθετος προσδιορισµός του τρόπου 8

9 3. κα ποιο σι τα τα νοµίζω µ ν κα παρά θε ν κα παρ νθρώπων µεινον ν γίγνεσθαι: Κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (νοµίζω) και δηλώνει το πραγµατικό. νοµίζω ( γώ) µεινον ν γίγνεσθαι µ ν κα παρά θε ν κα παρ νθρώπων εννοούµενο υποκείµενο απρόσωπη έκφραση, αντικείµενο του τος δοτική προσωπική απλή εµπρόθετος προσδιορισµός της προέλευσης εµπρόθετος προσδιορισµός της προέλευσης συνδέονται παρατακτικά κα - κα ποιο σι υποθετική µετοχή, συνηµµένη (ε ποιο µεν) ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΗΛΩΝΕΙ ε ποιο µεν ν γίγνεσθαι Απλή σκέψη ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ ε ποιο µεν ν γένοιτο Απλή σκέψη µ ν τα τα υποκείµενο της µετοχής ποιο σι σύστοιχο αντικείµενο της µετοχής ποιο σι 4. ε δ µ ς, νδρες θηνα οι, ξ ρχ ς τ ν πραγµάτων πάντων κο σαι: Κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική ( ε ) και δηλώνει το πραγµατικό. 9

10 ε κο σαι µ ς τ ν πραγµάτων πάντων ξ ρχ ς νδρες θηνα οι απρόσωπο τελικό απαρέµφατο, υποκείµενο του απρ. τος ε υποκείµενο του απαρεµφάτου κο σαι αντικείµενο του κο σαι (άµεση αντίληψη) κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο τ ν πραγµάτων εµπρόθετος προσδιορισµός του χρόνου κλητική προσφώνηση επιθετικός προσδιορισµός στο νδρες 5. ν ε δ τε: ευτερεύουσα τελική πρόταση επιθυµίας. Εκφέρεται µε υποτακτική (ε δ τε) και δηλώνει σκοπό προσδοκώµενο. ε δ τε ( µε ς) εννοούµενο υποκείµενο 6. πρ τον µ ν τρόπ µ ν δηµοκρατία κατελύθη κα φ του: ευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική πρόταση κρίσεως µερικής αγνοίας. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία. Εξαρτάται από το ε δ τε (δηλώνει γνώση) ως αντικείµενο. Εκφέρεται µε οριστική (κατελύθη) και δηλώνει το πραγµατικό. κατελύθη δηµοκρατία µ ν υποκείµενο δοτική προσωπική αντιχαριστική 10

11 τρόπ φ του πρ τον µ ν δοτική του τρόπου επιθετικός προσδιορισµός στο τρόπ εµπρόθετος προσδιορισµός του ποιητικού αιτίου επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου 7. πειτα τρόπ ο νδρες π γοράτου πέθανον: ευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική πρόταση κρίσεως µερικής αγνοίας. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία. Συνδέεται χρονικά µε το πρ τον µ ν - πειτα µε την προηγούµενη (6 η ) πρόταση. Εξαρτάται από το ε δ τε (δηλώνει γνώση) ως αντικείµενο. Εκφέρεται µε οριστική ( πέθανον) και δηλώνει το πραγµατικό. πέθανον ο νδρες π γοράτου τρόπ πειτα υποκείµενο εµπρόθετος προσδιορισµός της αιτίας δοτική του τρόπου επιθετικός προσδιορισµός στο τρόπ επιρρηµατικός προσδιορισµός του χρόνου 8. κα δ,τι ποθν σκειν µέλλοντες πέσκηψαν: ευτερεύουσα πλάγια ερωτηµατική πρόταση κρίσεως µερικής αγνοίας. Εισάγεται µε την αναφορική αντωνυµία,τι. Συνδέεται παρατακτικά µε το κα την προηγούµενη (7 η ) πρόταση. Εξαρτάται από το ε δ τε (δηλώνει γνώση) ως αντικείµενο. Εκφέρεται µε οριστική ( πέσκηψαν) και δηλώνει το πραγµατικό. πέσκηψαν 11

12 (ο νδρες),τι µέλλοντες (ο νδρες) ποθν σκειν εννοούµενο υποκείµενο σύστοιχο αντικείµενο χρονική µετοχή, συνηµµένη ( τε µελλον) υποκείµενο της µετοχής µέλλοντες τελικό απαρέµφατο, αντικείµενο της µετοχής µέλλοντες 9. παντα γ ρ τα τα κριβ ς ν µαθόντες διον κα σιώτερον γοράτου τουτουί καταψηφίζοισθε: Κύρια αιτιολογική πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε δυνητική ευκτική ( ν καταψηφίζοισθε) και είναι απόδοση του υποθετικού λόγου της απλής σκέψης. ν καταψηφίζοισθε ( µε ς) γοράτου τουτουί διον κα σιώτερον εννοούµενο υποκείµενο αντικείµενο επιθετικός προσδιορισµός στο γοράτου επιρρηµατικοί προσδιορισµοί του τρόπου συνδέονται παρατακτικά µε το κα µαθόντες υποθετική µετοχή, συνηµµένη (ε µάθοιτε) ΥΠΟΘΕΣΗ ΑΠΟ ΟΣΗ ΗΛΩΝΕΙ ε µάθοιτε ν καταψηφίζοισθε Απλή σκέψη ( µε ς) τα τα υποκείµενο της µετοχής µαθόντες σύστοιχο αντικείµενο της µετοχής µαθόντες 12

13 παντα κριβ ς κατηγορηµατικός προσδιορισµός στο τα τα επιρρηµατικός προσδιορισµός του τρόπου 10. θεν ο ν µε ς τε στα διδάξοµεν: Κύρια συµπερασµατική πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική (διδάξοµεν) και δηλώνει το πραγµατικό. διδάξοµεν µε ς στα θεν υποκείµενο επιρρηµατικός προσδιορισµός του τρόπου επιρρηµατικός προσδιορισµός του τόπου 11. κα µε ς µαθήσεσθε: Κύρια συµπερασµατική πρόταση κρίσεως. Συνδέεται παρατακτικά τε κα µε την προηγούµενη (10 η ) πρόταση. Εκφέρεται µε οριστική (µαθήσεσθε) και δηλώνει το πραγµατικό. µαθήσεσθε µε ς υποκείµενο 12. ντε θεν µ ν ρξοµαι διηγε σθαι: Κύρια πρόταση κρίσεως. Εκφέρεται µε οριστική ( ρξοµαι) και δηλώνει το πραγµατικό. ρξοµαι ( γώ) εννοούµενο υποκείµενο 13

14 διηγε σθαι ( γώ) µ ν ντε θεν τελικό απαρέµφατο, αντικείµενο του τος υποκείµενο του απαρεµφάτου (ταυτοπροσωπία) αντικείµενο του απαρεµφάτου διηγε σθαι επιρρηµατικός προσδιορισµός του τόπου 14

15 V. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ 1) νδρες, νθρώπων, ρχ ς: Να κλιθούν Ενικός Πληθυντ Ενικός Πληθυντ Ενικός Πληθυντ Ο Γ Α Κ 2) µοί, του: Να κλιθούν Ενικός Πληθυντικ Ενικός Πληθυντ Ενικός Πληθυντ Ο Γ Α Κ 3) διον, σιώτερον, στα: γραφούν τα παραθετικά των επιρρηµάτων ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ 15

16 4) Να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι: ΕΝΕΣΤ ΠΑΡΑΤΑΤ ΜΕΛΛΟΝ ΑΟΡΙΣΤ ΠΑΡΑΚ ΥΠΕΡΣ γο µαι δύναµαι κούω µανθάνω ρχοµαι 5) Να γίνει χρονική αντικατάσταση: ποιο σι, γίγνεσθαι, πέθανον, διδάξοµεν, µαθήσεσθε ΕΝΕΣΤΩΤ ΠΑΡΑΤΑΤ ΜΕΛΛΟΝ ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜ ΥΠΕΡΣΥΝ 6) Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση: ε δ τε, κατελύθη, πέθανον ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ 16

17 VΙ. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ 1) νδρες, νθρώπων, ρχ ς: Να κλιθούν Ενικός Πληθυντ Ενικός Πληθυντ Ενικός Πληθυντ Ο νήρ νδρες νθρωπος νθρωποι ρχή ρχαί Γ νδρός νδρ ν νθρώπου νθρώπων ρχ ς ρχ ν νδρί νδράσι νθρώπ νθρώποις ρχ ρχα ς Α νδρα νδρας νθρωπον νθρώπους ρχήν ρχάς Κ νερ νδρες νθρωπε νθρωποι ρχή ρχαί 2) µοί, του: Να κλιθούν Ενικός Πληθυντ Ενικός Πληθυντικός Ο γώ µε ς στις ο τινες Γ µο - µου µ ν ο τινος - του ντινων µοί µοι µ ν τινι - τ ο στισι Α µέ - µε µ ς ντινα ο στινας Κ 3) διον, σιώτερον, στα: γραφούν τα παραθετικά των επιρρηµάτων ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ δέως διον διστα σίως σιώτερον σιώτατα δίως ον στα 17

18 4) Να γραφούν οι αρχικοί χρόνοι: ΕΝΕΣΤ ΠΑΡΑΤΑΤ ΜΕΛΛΟΝ ΑΟΡΙΣΤ ΠΑΡΑΚ ΥΠΕΡΣ γο µαι γούµην γήσοµαι γησάµην γηµαι γήµην δύναµαι ( )δυνάµην δυνήσοµαι ( )δυνήθην δεδύνηµαι δεδυνήµην κούω κουον κούσοµαι κουσα κήκοα κηκόειν µανθάνω µάνθανον µαθήσοµαι µαθον µεµάθηκα µεµαθήκειν ρχοµαι ρχόµην ρξοµαι ρξάµην ργµαι ργµην 5) Να γίνει χρονική αντικατάσταση: ποιο σι, γίγνεσθαι, πέθανον, διδάξοµεν, µαθήσεσθε ΕΝΕΣΤ ΠΑΡΑΤ ΜΕΛΛΟΝ ΑΟΡΙΣΤ ΠΑΡΑΚ ΥΠΕΡΣΥΝ ποιο σι ποιήσουσι ποιήσασι πεποιηκόσι γίγνεσθαι γενήσεσθαι γενέσθαι γεγεν σθαι - γεγονέναι ποθν σκουσι πέθν σκον ποθανο νται πέθανον τεθνήκασι τεθνήκεσαν διδάσκοµεν διδάσκοµεν διδάξοµεν διδάξαµεν δεδιδάχαµεν δεδιδάχεµεν µανθάνετε µανθάνετε µαθήσεσθε µάθετε µεµαθήκατε µεµαθήκετε 6) Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση: ε δ τε, κατελύθη, πέθανον ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ στε ε δ τε ε δείητε - ε δε τε στε κατελύθη καταλυθ καταλυθείη καταλυθήτω πέθανον ποθάνωσι ποθάνοιεν ποθανόντων 18

19 Ι Κ Α N Ι Κ Ο Ι Ο Ρ Ο Ι γοµαι φόνου: κατηγορούµαι για φόνο γω ε ς δίκην: οδηγώ στο δικαστήριο γών δίκη, δικαστικός αγώνας δικ βλάπτω κάποιον, ενεργώ παράνοµα α ρ αποδείχνω κάποιον ένοχο, πετυχαίνω την καταδίκη του τ ν δίκην: κερδίζω τη δίκη α τία αιτία, αφορµή, κατηγορία α τίαν χω: κατηγορούµαι α τίαν λαµβάνω: κατηγορούµαι πιφέρω α τίαν τινί: ρίχνω το σφάλµα σε κάποιον α τίαν πέχω: είµαι υπό κατηγορία ν α τί χω τινά, δι α τίας χω τινά: κατηγορώ κάποιον πολύω τινά τ ς α τίας: απαλλάσσω κάποιον από την κατηγορία, αθωώνω α τι µαι τινά: κατηγορώ, κατακρίνω κάποιο τινά τινος +γενική της αιτίας: κατηγορώ κάποιον για κάτι τινά περί τινος: κατηγορώ κάποιον για κάτι κούω κακ ς κούω πό τινος: κακολογούµαι από κάποιον λίσκοµαι κηρύσσοµαι ένοχος, καταδικάζοµαι σε θάνατο θανάτου: καταδικάζοµαι σε θάνατο ψευδοµαρτυρι ν: καταδικάζοµαι για ψευδορκία λλότρια ξένες υποθέσεις λλοτρίως χω πρ ς τινα: διάκειµαι εχθρικά σε κάποιον µαρτάνω διαπράττω αδίκηµα, έχω άδικο, βλάπτω, απατώ περί πολλούς: αδικώ πολλούς µάρτηµα αδίκηµα γνώµης: κακός υπολογισµός 19

20 µφισβητο ντες µφισβητ ναίρεσις ναιρ ναπείθω νάστατος ντιλογία ντίπαλος ντιποιο µαι ντόµνυµι ξι πάγοµαι παθής πελαύνω πισχυρίζοµαι πογιγνώσκω πογράφω πογράφω ποδείκνυµι ποδηµ ποδιαιτ ποδίδωµι πολύοµαι πολύω αντίδικοι έχω αξιώσεις στην περιουσία κάποιου ακύρωση νόµων ακυρώνω, διαγράφω πείθω ολότελα κάποιον και τον παίρνω µε το µέρος µου, πείθω κάποιον να κάνει κάτι, εξαπατώ, αποπλανώ πρόσφυγας αντιπαράθεση λόγων ισόπαλος διεκδικώ, ανταποδίδω ορκίζοµαι και εγώ αξιώνω, έχω την αξίωση, θεωρώ δίκαιο φυλακίζοµαι ατιµώρητος, αβλαβής εξορίζω, αποµακρύνω αρνούµαι κατηγορηµατικά αθωώνω καταγράφω, κάνω απογραφή αποκηρύσσω κάποιον, καταγγέλλω, κατηγορώ νόµους: δηµοσιεύω νόµους φεύγω από την πατρίδα µου αθωώνω εξοφλώ τα χρέη µου τ ς διαβολάς: αναιρώ, ανασκευάζω τις συκοφαντίες τ ς α τίας: αθωώνω από την κατηγορία 20