4. Σηµειώ -στε. 8 Μάθηση ως διαδικασία και όχι µόνον ως περιεχόµενο ή αποτέλεσµα 9 Διαθεµατική ολική προσέγγιση της διδασκαλίας και µάθησης

Transcript

1 ΑΣΚΗΣΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Με βάση τα παρακάτω παιδαγωγικά κριτήρια αξιολογήστε το µαθησιακό περιβάλλον µίας διδακτικής παρέµβασης σηµειώνοντας την ύπαρξή τους είτε µε εισαγωγή σχολίου πάνω στα σηµεία του ίδιου του κειµένου είτε µε ένα X στη δεξιά στήλη αυτού εδώ του πίνακα. (Στην επόµενη σελίδα θα βρείτε αναλυτικότερη περιγραφή των κριτηρίων αυτών για καλύτερη κατανόηση). Συζητήστε τα κατόπιν στην οµάδα εργασίας κατά τη συνάντησή µας στο εργαστήριο ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΙΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 3. 1 Λαµβάνονται υπόψη τα πρότερα γνωστικά δοµήµατα/σχήµατα/ αναπαραστάσεις των µαθητών (που µπορεί να είναι έννοιες, ιδέες, προσωπικές θεωρίες, στάσεις, αξίες κτλ) και υποστηρίζεται ο µετασχηµατισµός τους µε διευκολυντικές διαµεσολαβήσεις (εργαλεία, δραστηριότητες, αλληλεπιδράσεις µε εκπαιδευτικό και συνοµηλίκους). 2 Σχετική αυτονοµία και περισσότερος έλεγχος της διαδικασίας από τους ίδιους τους µαθητές. Ευκαιρίες αναθεώρησης και αυτοδιόρθωσης. Ευκαιρίες να κάνουν πράγµατα, να συζητούν πάνω σε αυτά και να αναστοχάζονται. Σχετική συµµετοχή των µαθητών και στη µαθησιακή στοχοθεσία των µαθησιακών δραστηριοτήτων 3 Αυθεντικό µαθησιακό πλαίσιο µε νόηµα για τους µαθητές, κοντά στην εµπειρία τους και την κοινωνική τους «πραγµατικότητα» (Εικονικές αναπαραστάσεις, ιστορίες, προσοµοιώσεις, παραδείγµατα, ρεαλιστικές δράσεις, οικεία πολιτιστικά εργαλεία.). 4 Οι µαθητές δρουν και διαχειρίζονται προβληµατικές καταστάσεις και αυθεντικά δεδοµένα. Παροχή στους µαθητές κατάλληλων δεδοµένων ή µαθησιακού υλικού, καθώς και διαδικασίες διαχείρισής τους για την προαγωγή της σκέψης και την «ανακάλυψη» της γνώσης (Πρωτογενή δεδοµένα, αντικείµενα, υλικά, κείµενα κατάλληλα επεξεργασµένα, εικόνες, παραδείγµατα, κτλ, τα οποία οι µαθητές προβληµατοποιούν, οργανώνουν, ιεραρχούν, αναλύουν, συσχετίζουν µε ποικίλους τρόπους για να ανακαλύπτουν νέες σχέσεις, κανόνες, αρχές, θεωρήµατα και να µετασχηµατίσουν τις αρχικές τους «θεωρίες».) 5 Πολλαπλές αναπαραστάσεις της γνώσης (συµβολικές, εικονικές, γραφικές, ενδεικτικές, πραξιακές) παράλληλα. Οι ποικίλες µεθοδολογίες και τα νέα περιβάλλοντα της σύγχρονης τεχνολογίας συµβάλλουν σε αυτό. 6 Ενεργός κατασκευή και όχι αναπαραγωγή της γνώσης Η γνώση δεν δίνεται πάντα έτοιµη για να την αναπαραγάγουν οι µαθητές, αλλά διευκολύνεται η οικοδόµησή της µέσα από ενεργούς µετασχηµατισµούς των πρότερων ιδεών και της προαγωγής της σκέψης και της ανάπτυξης σε ανώτερα επίπεδα (Σχετικό µε όλα τα παραπάνω) 7 Δια-µαθητική αλληλεπίδραση και οµαδική συνεργασίασυλλογικότητα, που εξελίσσεται µέσα από στάδια στο πλαίσιο απλής ή και σύνθετης µαθησιακής δραστηριότητας. 8 Μάθηση ως διαδικασία και όχι µόνον ως περιεχόµενο ή αποτέλεσµα 9 Διαθεµατική ολική προσέγγιση της διδασκαλίας και µάθησης 4. Σηµειώ -στε εδώ µε X

2 10 Διευκολυντικός, συντροφικός και συντονιστικός ρόλος του εκπαιδευτικού 11 Κοινωνικό πλαίσιο της µάθησης Κλίµα- Παιδαγωγικές διαπροσωπικές σχέσεις 12 Αποποινικοποίηση και αξιοποίηση του λάθους 13 Γνωστική µαθητεία ή και συνεργασία µε ειδικούς πέραν του εκπαιδευτικού 14 Παροχή «σκαλωσιάς µάθησης» για την πραγµάτωση λανθανουσών δυνατοτήτων 15 Η αξιολόγηση ως µέρος της µαθησιακής διαδικασίας και όχι µόνον ως µέσον ιεράρχησης των µαθητών 16 Ευνοϊκοί για την προσωπική ανάπτυξη όροι της Ψυχοπαιδαγωγικής Συµβουλευτικής Xαρακτηριστικά ενός εποικοδοµιστικού διδακτικού περιβάλλοντος Η µελέτη των χαρακτηριστικών ενός εποικοδοµιστικού διδακτικού περιβάλλοντος, όπως αναφέρονται σε ποικίλες πηγές της σχετικής βιβλιογραφίας, οδηγεί στη διαπίστωση ότι υπάρχει γενική συµφωνία ως προς τα στα εξής χαρακτηριστικά 1 : 1. Μετασχηµατισµός πρότερων γνωστικών δοµηµάτων /σχηµάτων / αναπαραστάσεων: Οι πρότερες κατασκευές της γνώσης των µαθητών (γνωστικά δοµήµατα/σχήµατα) π.χ, ιδέες, πεποιθήσεις, αντιλήψεις και στάσεις των ίδιων των µαθητών έρχονται στο προσκήνιο και λαµβάνονται υπόψη κατά τη διαδικασία της µάθησης, έτσι ώστε να διευκολυνθούν µε τις ανάλογες διευκολυντικές παρεµβάσεις του εκπαιδευτικού στην αφοµοίωση της νέας γνώσης ή ακόµη και στην αλλαγή των προηγούµενων γνωστικών δοµηµάτων τους, προκειµένου να επιτύχουν την οικοδόµηση της νέας γνώσης 2. Σχετική αυτονοµία, έλεγχος της διαδικασίας από τους ίδιους τους µαθητέςευκαιρίες αυτοδιόρθωσης: Ο/η µαθητής/τρια παίζει κεντρικό ρόλο στην οικοδόµηση της µάθησης και στον έλεγχο της διαδικασίας, ενώ συγχρόνως του παρέχονται ευκαιρίες για αυτοδιόρθωση και αυτοβελτίωση µέσα από συχνές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, πειραµατισµό, επεξεργασία διαφορετικών προσεγγίσεων της γνώσης, αναθεωρήσεις και ενεργούς µετασχηµατισµούς των προηγούµενων ιδεών του/της. Επίσης, σχετική συµµετοχή των µαθητών στη µαθησιακή στοχοθεσία : Στις περιπτώσεις σύνθετων µαθησιακών δραστηριοτήτων σε πλαίσιο αυτόνοµης, οµαδοσυνεργατικής διερεύνησης και 1 (Η σειρά της παρουσίασής τους δεν είναι ιεραρχική. Επίσης, πολλά από τα χαρακτηριστικά αυτά είναι αλληλένδετα και δύσκολα διαχωρίζονται. Ο διαχωρισµός τους εδώ γίνεται για λόγους έµφασης και ιδιαίτερης προβολής τους)

3 επίλυσης προβλήµατος οι µαθητές ενθαρρύνονται να γίνουν µέτοχοι στη διαδικασία στοχοθεσίας των µαθησιακών δραστηριοτήτων και στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών µε ευγενή εσωγενή κίνητρα (προσωπικά ενδιαφέροντα, κοινωνική αναγνώριση, διδραµάτιση κοινωνικού ρόλου κτλ). 3. Αυθεντικό µαθησιακό πλαίσιο-νόηµα για τους µαθητές: Οι µαθησιακές καταστάσεις, τα περιβάλλοντα µάθησης, οι υπό ανάπτυξη δεξιότητες, το περιεχόµενο και τα έργα των µαθητών: Ø έχουν νόηµα για τους ίδιους, Ø είναι αυθεντικά, συνδέονται µε την εµπειρία, όπως, για παράδειγµα, ρεαλιστικά προβλήµατα ή καταστάσεις, πραγµατικά αντικείµενα, οικεία κοινωνικά πλαίσια, προσοµοιώσεις, δραµατοποιήσεις, δράσεις και αλληλεπιδράσεις στο σχολείο και το άµεσο κοινωνικό περιβάλλον, συνεργασία µε έµπειρα άτοµα κτλ Ø αναπαριστούν τις «φυσικές» πολυπλοκότητες του «πραγµατικού» κόσµου Ø ενεργοποιούν πολλούς τοµείς της προσωπικότητας των µαθητών (γνωστικό, αξιολογικό, ψυχοκοινωνικό, συναισθηµατικό, βουλητικό, αισθητικό κτλ). 4. Διαχείριση κατάλληλων δεδοµένων/µαθησιακού υλικού από τους µαθητές για την «ανακάλυψη της γνώσης: Οι µαθητές χειρίζονται πρωτογενείς πηγές και δεδοµένα χωρίς να αποκρύπτεται η συνθετότητα/πολυπλοκότητα των προβληµάτων του «πραγµατικού» κόσµου, τα οποία εντάσσονται σε ένα διαλογικό πλαίσιο που υποβοηθά την ενεργό παραγωγή («ανακάλυψη») της γνώσης (βλ. και πιο κάτω, «Εµπλοκή σε ανώτερα επίπεδα µάθησης»). Δίνεται έµφαση στην έκθεση και εµπλοκή των µαθητών σε διεργασίες και δεξιότητες επίλυσης προβληµάτων, σκέψης ανώτερου επιπέδου και βαθύτερης κατανόησης. (Συσχετίσεις εννοιών, παραγωγή γενικεύσεων/κανόνων/αρχών, εννοιολογικά οικοδοµήµατα, υπέρβαση δεδοµένων µε κατασκευή προωθηµένου νοήµατος, επίλυση νέων προβληµάτων και παραγωγή θεωρίας /πρωτότυπων γνωστικών και πολιτιστικών προϊόντων, ανάπτυξης συστήµατος αξιών, εποικοδοµητικών στάσεων κ.ά). Δίνεται έµφαση στην παροχή ευκαιριών Ø για κριτικές και διερευνητικές διεργασίες, Ø για αυτόνοµη αναζήτηση της γνώσης από τους µαθητές, Ø καθώς και για εµπειρίες επιτυχίας στην επίτευξη των στόχων τους. Για το σκοπό αυτό δίνεται ο κατάλληλος χώρος, χρόνος, και άλλες απαραίτητες συνθήκες µάθησης (π.χ., κίνητρα, προβληµατισµός, αυθεντικές δραστηριότητες και καταστάσεις, ανοιχτά προβλήµατα, ποικιλία πηγών και εργαλείων διαχείρισης και µοντελοποίησης δεδοµένων, διαπραγµάτευση νοηµάτων, συνεργατικό πλαίσιο, δυνατότητες αυτοδιόρθωσης, κατάλληλη ανάδραση και υποστήριξη από πλευράς εκπαιδευτικού, πολλαπλότητα κριτηρίων αξιολόγησης κ.ά). Η µαθησιακή διαδικασία λαµβάνει χώρα όχι µόνον σε ατοµικό, αλλά και σε συνεργατικό/συλλογικό πλαίσιο, όπου ενθαρρύνεται η διαπραγµάτευση και η κοινωνική αλληλεπίδραση και εµπειρία. 5 Πολλαπλές αναπαραστάσεις της γνώσης: Κατά τη µαθησιακή διαδικασία παρέχονται πολλαπλές αναπαραστάσεις της γνώσης από τους εκπαιδευτικούς και τους µαθητές. (πολυαισθητηριακές, λεκτικές και συµβολικές,

4 εικονιστικές/γραφικές, ενδεικτικές, πραξιακές, αισθητικές κ.ά). Οι ποικίλες µεθοδολογίες και τα νέα περιβάλλοντα της σύγχρονης τεχνολογίας συµβάλλουν σε αυτό. 6 Ενεργός κατασκευή της γνώσης-διευκόλυνση της ενεργού κατασκευής της γνώσης (Σχετικό µε όλα τα παραπάνω): Δίνεται έµφαση στην οικοδόµηση (κατασκευή) και παραγωγή και όχι στην αναπαραγωγή της γνώσης. Καλλιεργείται η φυσική περιέργεια και ο προβληµατισµός των µαθητών και ενθαρρύνεται η πρωτοβουλία και η άρθρωση προσωπικού λόγου, η ανάγνωση του περιεχοµένου «πίσω από τις γραµµές», η υπέρβαση των «δεδοµένων» και της έτοιµης γνώσης. 7 Δια-µαθητική αλληλεπίδραση και οµαδική συνεργασία συλλογικότητα: Ευνοούνται τα περιβάλλοντα της συλλογικής και συνεργατικής µάθησης και η διεύρυνση των οπτικών και των εναλλακτικών προσεγγίσεων της γνώσης από τους µαθητευόµενους µε παροχή ευκαιριών κοινωνικής διαπραγµάτευσης, διαλογικής αντιπαράθεσης, γνωστικής ευελιξίας και σύνθεσης ιδεών. 8 Μάθηση ως διαδικασία και όχι µόνον ως περιεχόµενο ή αποτέλεσµα: Πέραν της µάθησης µε τη µορφή περιεχοµένου, οι µαθητές εµπλέκονται και σε δραστηριότητες µε έµφαση στην ίδια τη διαδικασία της µάθησης. Παρέχονται επίσης ευκαιρίες, δραστηριότητες, εργαλεία και µαθησιακά περιβάλλοντα κατά τρόπο που να ενθαρρύνεται η µεταγνώση, ο αναστοχασµός, η αυτο-ανάλυση, η κριτική αυτοαξιολόγηση και αυτορρύθµιση σε ένα ψυχολογικά ασφαλές κοινωνικό πλαίσιο. 9 Διαθεµατική ολική προσέγγιση της διδασκαλίας και µάθησης: Αναδεικνύεται η πολυπλοκότητα της γνώσης, όπως προαναφέρθηκε, ιδιαίτερα µέσα από διεργασίες εννοιολογικών διασυνδέσεων και συσχετίσεων, καθώς και µε τη διεπιστηµονική/ενιαιοποιητική, διαθεµατική προσέγγιση της µάθησης. 10 Διευκολυντικός, συντροφικός και συντονιστικός ρόλος του εκπαιδευτικού: Οι εκπαιδευτικοί λειτουργούν ως διευκολυντές και µέντορες και αντιλαµβάνονται τη διδασκαλία ως ευκαιρία συνεχούς µάθησης και για τους ίδιους, µαζί µε τους µαθητές 11 Κοινωνικό πλαίσιο της µάθησης Κλίµα- Παιδαγωγικές διαπροσωπικές σχέσεις: Δίνεται ιδιαίτερη σηµασία στο κοινωνικό πλαίσιο της µάθησης (π.χ, οι σχέσεις εξουσίας και οι ρόλοι στην παιδαγωγική και δια-µαθητική επικοινωνία, οι δοµές, οι µορφές και τα εµπόδια της κοινωνικής αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας µέσα στην τάξη, η νοµιµοποίηση της πολλαπλότητας των προσεγγίσεων της γνώσης, η αυθεντικότητα της κοινωνικής περίστασης, η ψυχολογική ασφάλεια για την ανάπτυξη του αυτοσυναισθήµατος των µαθητών, η εποικοδοµητική αξιοποίηση διαφορετικών πολιτιστικών περιβαλλόντων ως πεδίου µάθησης, η χρήση τόσο των µαθηµατικών «του δρόµου» - δηλαδή των ανεπίσηµων µαθηµατικών προσεγγίσεων και προβληµάτων εκτός του σχολείου - όσο και των επίσηµων µαθηµατικών του ακαδηµαϊκού πλαισίου, η εµπλοκή στη µάθηση και άλλων φορέων πέραν του εκπαιδευτικού, όπως έµπειροι επιστήµονες, καλλιτέχνες, επαγγελµατίες, ακόµη και συνοµήλικοι, ο βαθµός του «ανοίγµατος» στην εξωσχολική κοινότητα κ.ά).

5 12 Αποποινικοποίηση και αξιοποίηση του λάθους: Τα λάθη προσεγγίζονται ως ευκαιρία κατανόησης των πρότερων γνωστικών κατασκευών των µαθητών και ανίχνευσης αναγκών και ως αφετηρία για σχεδιασµό της προώθησης της µαθησιακής τους ανάπτυξης. 13 Γνωστική µαθητεία ή και συνεργασία µε ειδικούς πέραν του εκπαιδευτικού: Δίνονται ευκαιρίες στους µαθητευόµενους για γνωστική µαθητεία (πραξιακή µάθηση σε συνεργασία µε τον εκπαιδευτικό ή και µε έµπειρους ειδικούς για την παραγωγή αυθεντικού έργου) κατά την οποία εµπλέκονται σε δραστηριότητες, ανάπτυξη δεξιοτήτων και µαθησιακά προϊόντα κλιµακούµενης δυσκολίας και πολυπλοκότητας. Οι µαθητές παίζουν ρόλο αυθεντικού βοηθού σε ένα έργο. 14 Παροχή «σκαλωσιάς µάθησης» για την πραγµάτωση λανθανουσών δυνατοτήτων: Παρέχεται στους µαθητές «σκαλωσιά µάθησης» προκειµένου να υποβοηθηθούν να προχωρήσουν πέραν των φαινοµενικών ορίων της ικανότητάς τους (σε µία δεδοµένη περίσταση και αναπτυξιακή φάση) και να πραγµατώσουν λανθάνουσες δυνατότητες, που αναπτύσσονται µόνο µε τη διαµεσολάβηση των διευκολυντών της µάθησης (του εκπαιδευτικού, άλλων έµπειρων ατόµων, ακήµη και οµηλίκων) 15 Η αξιολόγηση ως µέρος της µαθησιακής διαδικασίας και όχι µόνον ως µέσον ιεράρχησης των µαθητών: Η αξιολόγηση δεν χρησιµοποιείται ως µέσον ιεράρχησης της ακαδηµαϊκής θέσης των µαθητών, αλλά είναι και αυτή αυθεντική και διαπλέκεται µε τη διαδικασία της µάθησης/διδασκαλίας. Χρησιµοποιεί πολλαπλά κριτήρια και συχνά προκύπτει από την παρατήρηση, καθώς και την ποιοτική και ποσοτική ανάλυση της συµπεριφοράς και του έργου των µαθητών. Σηµειώσεις του εκπαιδευτικού κατά την όλη διαδικασία, τήρηση ατοµικών του έργου των µαθητών και µέθοδοι αυτο-αξιολόγησης υιοθετούνται παράλληλα, µερικές φορές και πέραν των διαφόρων τεστ και διαγωνισµάτων. 16 Ευνοϊκοί για την προσωπική ανάπτυξη όροι της Ψυχοπαιδαγωγικής Συµβουλευτικής (Σχετικό µε το παροηγούµενο): Αναγνωρίζεται η σηµασία της ψυχοκοινωνικής και συναισθηµατικής/προσωπικής ανάπτυξης των µαθητών. Για το σκοπό αυτό κατά την επικοινωνία µαθητών εκπαιδευτικού και µεταξύ των µαθητών γίνεται συνειδητή προσπάθεια και εφαρµόζονται βιωµατικές δραστηριότητες κατά τις οποίες εφαρµόζονται αρχές της Συµβουλευτικής Ψυχολογίας.