"ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ; Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΛ."

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟηΚΟ EKIIAIAEVTIKO 1ΑΡΥΛ1Α KABA.VVL LXOAH ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΙΤηΉ Α Κ Η ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: "ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ; Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΛ." ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ι>πΐ)ρληθείοα crtov καθηγητή κ. ΝΙΚΟΑΑΟ ΘΕΡΙΟΥ από τον σπουόαστή ΣΩΤΗΡΙΟ ΜΑΓΙΟΠΟΥΑΟ από την Αθήνα Κισσάβου 28 τ.κ Βριλήσσια Εναρξη Παράδοση Οκτώβριος 1992 Νοέμβριος 1994

2 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Π Ι Ν Α Κ Α Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Ω Ν 1. Εισαγωγίι 2. Ε ν ν ο ια των επενδύσεω ν /(fiziph 2.1 Διώκριση επενδιίσεω ν Α καθάριστες Ε π εν δ ύ σ εις Π αγίου υ λ ικ ο ύ κεφ αλαίου Ε π ενδ ύ σ εις σε απιοθέματα Καθαρές επ ε ν δ ύ σ εις 2. 2 Επενδύσεις των επιχειρΐισεων σε πότγ ια κεφύλαια Για τί κρνουν επενδύσεις οι επιχειρίισεις Π ρ ο σ δ ιο ρ ισ τ ικ ο ΐ π α ρ ά γο ν τες των επενδιίσεων των επ ιχ ειρ ή σ εω ν σε Π άγιο Κ εφ άλαιο Το ύφος του επ ιτ ο κ ίο υ Το κόστος των κεφ αλαιουχικών αγαθών Το κόστος της εργα σία ς Το απόθεμα κεφαλαιουχικών αγαθών Τα κ υ β ερ ν η τικ ά κ ίν η τρ α γ ι α την ενθάρρυ νση των επ εν δ ύ σ εω ν Οι φόροι στα επ ιχ ειρ η μ α τικ ά κέρδη Π ροσδοκίες και ψ υ χ ο λο γ ικ ο ί π α ρ ά γοντες των επ ιχ ε ιρημαπγΐών Τεχνολογικές εξ ελ ίξ εις και καινοτομίες Ε π ίπ εδ ο το υ εισοδήμοπτος και το υ π ρ ο ϊό ν το ς τη ς οικονομ ί α ς Επενδύσεις των επιχειρήσεω ν σε αποθέματα. Γιαπτί διατηρούν αποθέματα οι επ ιχειρήσ εις.

3 Προσδ ooplaxlkoc παρ<ϊγοντες τ η ς μ ετα β ολή ς των απο0εμ<ίτων των επ υ χείρ ή σ εω ν 2. 4 npoo5loploti.koc π α ρ ά γοντες τ ο υ μ εγ έ θ ο υ ς των επενδχκιεων σε κ α τ ο ικ ί ε ς 2. 5 Δ η μόσιες Ε π εν δ ύ σ εις 3. Η π ο ρ ε ία των επενδύσεω ν τ η ς Ε λλ η ν ικ ή ς ο ικ ο ν ο μ ία ς απο το μ έ χ ρ ι σήμερα σ χηματισμός κεφ αλα ίου απο το μ έχ ρ ι σήμερα 4. Η π ο ρ ε ία των επενδύσεω ν στη ν Ε λληνικ ή β ιο μ η χα ν ία τα τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια Οι εξ ελ ίξεις του Π οιές ήταν ο ι προβ λέψ εις γ ια το Οι ε κ τ ιμ ή σ ε ις γ ια την π ο ρ ε ία τ η ς Ελλην ικ ή ς Β ιομη χανία ς γ ι α το (μ ε βάση την έρ ευ να τη ς ICAP HELLAS Η Ευρωπαϊκή ενοποίη ση και ο ι σ υ ν έ π ε ιέ ς τη ς γ ια την ανάπτυξη τ η ς Ε λ λ η ν ικ ή ς Β ιο μ η χα νία ς Οι π ρ ο ο π τικ ές ανάπ τυ ξη ς τ η ς Ε λληνικ ή ς Β ιομη χανία ς γ ια το (μ ε βάση την έρευ να τη ς ICAP HELLAS) Τα κέρδη και ο ι ζ η μ ιέ ς στη ν Ελληνικ ή Β ιομη χανία το Σχέση ιδίω ν προς σ υ ν ο λ ικ ά κεφ άλα ια στην Ελληνική Β ιομη χανία τα 3 τ ε λ ε υ τ α ία χρ ό ν ια 4. 8 Α ποδοτικότητα ιδίω ν κεφαλαίων

4 -3-5. Auappofi Κεφαλαίων 5.1 Λόγος Atoppofiq Κεφαλαίων 5. 2 Τρόπος Δυαρροής Κεφαλαίων των Ε π ο χ ευ - ρf1σεωv προς το εξω τερ υ κ ό Σ υ νέπ ει,ες τη ς δtαppot^ς κεφαλαίων προς το εξω τεplκό γ ι-α την OLKovoptKfi ανότπτυξη τη ς Ε λλόδα ς Η σημα σία τ η ς α π ελευ θέρω ση ς των συναλλαγών σε συνόλλατγμα γ ι α τ υ ς επ εv δ ΰ σ εl ς τη ς ΕλληνυκΥις BLOμηχαvCας. 6. T l απέδωσολ^ τα κ ίν η τρ α τ η ς ΙΟ ετια ς το υ Πρωτογενείς Τομέας Δ ευτερογενείς Τομέας Τ ρ ιτο γ εν ώ ς Τομέας Ε π εν δ υ τικ ό σ χ έ δ ια που εκκρεμούν 0 Α ναπτυξιακός Νόμος / 9 0. Ε ν ν ο ια παρα- γωγικώς επ έν δ υ σ η ς. Π ο ιές ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς υ π ό γο ν τα ι σ το Νόμο / Επιχορήγηση επενδύσεω ν Επιδότη ση ε π ιτ ο κ ίο υ Α φ ορολόγητες εκ π τώ σ εις Α υξημένες οπτοσβέσεις Υπαγωγές σ το Νόμο /9 0 Τ ι π ρ ο β λέπ ει ο ν έο ς Α ναπτυξιακός Νόμος 7. Π οιους κ ιν δ ύ ν ο υ ς κ ρ ύ β ει η μείω ση των επιτοκ ίων.

5 -4- Το ΧρημοπΓοστήροο Αξ ι-ών κ α ι η σημα σία του γ ι,α την oι,κovoμlκf1 ανάπτυξη τη ς χώρας. T l π ρ έπ ει να γ ίν ε ι, γ t a να αvα βα Θ μ tστεί α υ τό ς ο σ η μα ντικ ό ς γ t a τη ν α νάπ τυξη των Ελληνικώ ν ε π ιχ ε tp t1σεωv. Χ ρη μ α τοοικ ονομικ ός θ ε σ μ ό ς. Τα μ εγά λα έργα υποδομής που χρημα τοδοτ ο ύ ν τ α ι ΟΠΟ την Ευρωπαϊκή Κ ο ινό τη τα και η σημα σία το υ ς γ ι α την ανόιπτυξη τη ς Ε λ λ ά δ α ς. Το ν έο σ χ έ δ ιο π ερ ιφ ερ εια κ ή ς Α νάπτυξης Πως θα χρηματοδοτηθούν τα μεγά λα έρ γα. Β α σ ικ ές π ο λ ιτ ικ έ ς επενδνίσεων. Συμπεράσματα

6 Κ Α Τ Α ΛΟΓΟΣ ΣΤΑΤ ΙΣ ΤΙ ΚΩ Ν ΠΙΝΑΚΩΝ Σ τα τι,σ τι,κ ο Ι Π ίνακες Α καβόρυστες επ ε ν δ ύ σ ε ις π α γ ίου κ εφ αλα ίου - ΑκαθίιρLcrca Εγχώ ριο π ροϊόν και Α καθόριστη Δαπόνη τη ς ο ικ ο ν ο μ ία ς. Ιδ ιω τ ικ έ ς και Δ η μόσιες Ε π ενδ ύ σ ε ις Π αγίου Κ εφαλαίου και η σχέση το υ ς με το ΑΕΠ. Ιδ ιω τ ικ έ ς Ε π εν δ ύ σ εις στη μεταπο ίηση. Συμμετοχή Ιδιω τικώ ν Ε π ενδύσεων στη μ ετα π ο ίη ση. Κατανομή Ε π εν δ υ τικ ή ς Δαπόνης στην Ελληνικ ή Β ιομη χανία Ερευνα Επενδύσεων στη Β ιομ/νία Λόγος Ιδίω ν προς ξ έ ν α κεφ αλαία

7 ΚΑΤΑΛΟΓΟΙ: E YN TM H m in Α.Ε.Π. ΒΙ.ΠΚ. Δ.Ε.Κ.Ο. ΕΛ.ΚΕ.Ι1Α. Ε.Ο.Μ.Μ.Ε.Χ. Ε.Τ.Β.Λ. ΕΦ.Τ.Ε. ΚΕ.Ι1.Ε. Μ,Ο.Π. Ο.ΟΧ.Α. Π.Δ.Ε. ΣΙΓΑ. ΥΠ.ΕΘ.Ο. Ακαθάραηο Εθνικό Προϊόν ΒΜ3μηχσνικες Περιοχές Δημόσιες Επιχειρήσεις Κοινής Οφέ>^ιας Σειληνικό Κένιρο ΠαραγϋητικόττρΔς Ελληνικός Οργανισμός Μικρομεσαίων Μεταποιητικών Εΐπιχειρήσεων και Χειροτεχνίας Ελληνική Τράπεζα Βιομηχσνιχής Ανάπτυξης Ειδικός Φόρος Τραπεζικών Εργασιών Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερειητ&ν Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων Σχέδια Περιφερειακής Ανάπτυξης Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας

8 Ο φειλονται ο δ ι,α ΐτερ ες ε υ χ α ρ ϋ σ τ ίε ς σ το ν κ ύ ρ ίο Νυκόλαο θ ε ρ ίο υ γ ι,α την σ υ ν ερ γ α σ ία μ α ς, στη ν oι.κoγέvεl ά: μου, σ το υ ς υπαλλήλους τη ς Βιβ λι,οθήκης το υ ΙΟΒΕ γ ι,α τη ν πoλύτlμη β ο ή - θευ Ρ τ ο υ ς, σ τους Κ αθηγητές μου το υ ΤΕΙ ΚαβΡλας γ La τlς γνώσευς που μου προσέφ εραν, σ το Τ εχνυκό και Υπαλληλυκό προσωπικό του ΤΕΙ Καβόλας και στην Ολγα γ ι α την ψυχική υπ οστή ριξη που μου έ δ ε ι ξ ε σ το μ εγα λ ύ τερ ο μ έρος τ η ς π ρ ο- σπλθειλς μου. Τ έλος αφιερώνω την ερ γ α σ ία α υ τή, στην μνήμη τη ς αγαπημένης μου γ ια γ ιύ ς Δ έσ π οινας.

9 Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η ECvat γεv tκ ώ ς παραδεκτό 0 x t η otkovoplkfi ανλπτυξπ μυας χώρας εξαρτίτταϋ κ ατό μ εγό λ ο ποσοστό οτπο το ύψος Kat τη σ ύ ν θ ε ση των επενδύσεω ν που πρα γμ α τοποιούν ol ουκονομι-κοί φ ο ρ είς και Ao lhoc π α ρ ό γο ν τες τ η ς χώρας αυτf1ς. Σκοπός τη ς ερ γ α σ ία ς α υ τή ς ε ί ν α ι να παρoυσldσεl την π ο ρ ε ία τη ς otκovoμlκtlς α ν ύ π τυ ξη ς τη ς χώρας μας σπο την πλευρό: των παραγωγυκών επενδύσεω ν π α γ ίο υ κεφ αλα ίου τη ν τ ε λ ε υ τ α ία 2 0 ε τ ί α, να θ ί ξ ε ι τα προβλήματα και το υ ς παρότγοντες που καθήλωσαν την χώρα μας σε χαμηλούς ρυθμ ούς σνό:π τυ ξη ς, να παροιχτιώ σει το υ ς παρότγοντες που π ρ ο σ δ ιο ρ ίζ ο υ ν την π ο ρ ε ία των επενδύσεω ν και να κ ρ ίν ε ι όσο το δυ νατόν π ιο α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό - την γ ε ν ικ ό τε ρ η π ρ ο - σ π ό θεια όλων των φορείων τ η ς ο ικ ο ν ο μ ία ς - και κυρίω ς τ η ς β ιο μηχανίας - γ ι α την ε π ίτ ε υ ξ η της σ νόπ τυξη ς. Κστό την δ ιό ρ κ ε ια τ η ς π ρ ο σ π ό θ ειό μου να ολοκληρώσω αυτή την ερ γα σ ία - έ ρ ευ ν α, συνόντησα α ρ κ ε τ έ ς δ υ σ κ ο λ ίε ς, που σε ο ρ ι σμ έν ες π ερ ιπ τώ σ εις μ'έκανοτν να σμφιβόλω ό χ ι μόνο γ ια το αν θα κατόρθωνα να τελειώ σ ω την ερ γ α σ ία α λ λό και γ ι α το αν η χώρα μας έ χ ε ι π ρ ο ο π τικ ές α ν ό π τυ ξ η ς.α ς γίνω όμως π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο ς. Η εικ ό ν α των επενδύσεω ν πα γ ίο υ κεφ αλαίου στη χώρα μας ε ί ναι μόλλον Θέμα που κ ό π οιους το υ ς φ ο β ίζ ε ι ενώ κόπτοιους ό λλους τους αφ ήνει α δ ιό φ ο ρ ο υ ς. Δεν ε ξ η γ ε ί τ α ι δ ια φ ο ρ ετικ ό τ ο γ εγ ο ν ό ς ότι πολλό οικονομικό έντυπα σπανίως ασχολούνται με τ ις παραγω γικές ε π ε ν δ ύ σ ε ις στην ο ικ ο ν ο μ ία μ α ς. Ο λοι σ ναφ έροντα ι στην ανόπτυξη α λλό συνήθως αναλώ νονται σε θ έμ α τα όπως ο πληθω ρισ μός, τα ε λ λ είμ μ α τα το υ Δ η μοσίου, την π ο ρ ε ία των κερδώ ν, των ε π ιχ ειρ ή σ εω ν, το χ ρ η μ α τισ τή ρ ιο χω ρίς όμως να βα θα ίνουν στον θεμελιώ δη και α ναγκα ίο γ ι α την ανόπτυξη τ η ς ο ικ ο ν ο μ ία ς μας όρο τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις.

10 Πέρα α π 'α υ τ ό πρέπευ να το ν ίσ ω ό τυ ε ί ν α ι σ π ό ν ιε ς ο ι εκ δ ό σ ε ι ς που π ερ ιέχ ο υ ν σ τ ο ι χ ε ί α γ ι α την π ο ρ ε ία των επενδχ^σεων των Ελληνικώ ν Βιομηχανιώ ν τα τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια, ενώ α υ τέ ς ο ι ε λ λ ό - χ ισ τ ε ς ε κ δ ό σ ε ις έγ ιν α ν σ τα π λ α ίσ ια ερευνώ ν κώποιων ο ικ ο ν ο μ ι κών ιδρυμότων (ΙΟΒΕ, ΚΕΠΕ κ. λ. π. ) και συνδέσμων (Σ Ε Β ). Παρώλληλα βα π ρ έπ ει να το ν ίσ ω τη ν α π ο υσ ία α π 'τ ι ς Β ιβ λιο θπ - κ ες Τραπεζών και όλλων οικο νομικώ ν φορέων προσφόττων σ τ ο ιχ ε ίω ν που αφορούν το Θέμα α υτή ς τ η ς ε ρ γ α σ ία ς. Ολα α υ τό τα προβλήματα με ανόγκασαν να αναζητήσω και να αντλήσω ένα μεγόλο μ έρος α π ' το υ λ ικ ό γ ι α την ερ γ α σ ία απο τ ι ς εφ η μ ε ρ ίδ ες και τα ο ικ ο ν ο μ ικ ό π ε ρ ιο δ ικ ό, έ τ σ ι ώστε η έρ ευ ν α αυτή να ε ί ν α ι όσο το δυνατόν π ιο επ ίκ α ιρ η και να α ν τα π ο κ ρ ίν ε- τ α ι στην π ρα γμ α τικ ότη τα όσο γ ί ν ε τ α ι π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο. Το γ εγ ο νό ς αυτό έφ ερε κόποια νέα προβλήματα όπως η γ ν η σ ιό τη τα σ τ ο ιχ ε ίω ν και η α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α, που π ισ τεύω ό τ ι τ α ξεπ έρασα κ όνοντας διασταύρω ση πηγών και π α ρ εμ βα ίνοντα ς σ ε κ όπ οια σ η μ ε ία που έ κ ρινα έλ λειψ η α ν τ ικ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α ς. Σκοπός μου ε ί ν α ι να παρουσιόσω μ ια εικ ό ν α τ η ς Ε λληνικ ή ς π ρ α γμ α τικ ότη τα ς στο Θέμα των επενδι^σεων. Δε Θα προβώ σ ε "β α θ υ σ τό χ α σ τες" μ α κ ρ οοικ ονο μικ ές α ν α λ ύ σ ε ις, α λ λό Θα θέσω τ ο Θέμα απλό, δ ι ό τ ι π ιστεύω ό τ ι ένα Θέμα π ρ έπ ει να π α ρ ο υ σ ιό ζ ετα ι και να α ν τ ιμ ε τω π ίζ ε τ α ι ρ ε α λ ισ τ ι κ ό.

11 2. ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Η έ ν ν ο ια των επενδύσεω ν σ τη μακροοικονομικπ (1 ) επ ισ τή μ η δ ια φ έρ ει απο την έν ν ο ια που δ C v ετα ι σ το ν όρο κ α θ η μ ερ ιν ό. Επένδυση στην Μακροακονομικη σ η μ α ίν ε ι δ η μ ιο υ ρ γ ία ν έο υ κεφαλα ιο υ χικ ο ύ εξο π λ ισ μ ο ύ. Η επένδυση σε μ ια ο ικ ο ν ο μ ία κ α τό τη δ ιό ρ κ ε ια μ ια ς ο ρ ισ μ έ ν η ς χ ρ ο ν ικ ή ς π ερ ιό δ ο υ α ν τιπ ρ ο σ ω π εύ ετα ι απο το μ έρος το υ π ρ ο ϊό ν το ς που δ ια π τίθετσ ι γ ι α τη δ η μ ιο υ ρ γ ία νέων κ τιρ ίω ν και εγκ α τα στόσεω ν, ν έο υ μ ηχα νικ ού ε ξ ο π λ ισ μ ο ύ και γενικώ ς νέων παραγωγικών μέσων η γ ι α π ρ ο σ α υ ξή σ εις κ α ι θ ε λ τ ι ώ - σ ε ι ς σε π α λ ιό κ τ ίρ ι α και εγκοπταστόσεις ή μηχα νικ ό ε ξ ο π λ ι σ μ ό (2 ) Η επένδυση π ερ ιλ α μ β ό ν ει επ ίσ η ς και τη μ ετα β ολή των οπτοθεμότων των επ ιχ ειρ ή σ εω ν (3 ) και α ν τιπ ρ ο σ ω π εύ ετα ι απο τ ο μ έ γ ε θ ο ς τη ς δαπόνης που γίνετα ι για την αγορό του προϊόντος το οποίο χρησ ιμ ο π ο ιε ί τ α ι γ ι α τη δ η μ ιο υ ρ γ ία των π ιο πόνω κ εφ αλα ιουχικώ ν αγαθώ ν. 1. Το θεωρητικό μέρος της μακροβικονομ ικής σνόλυσης της εργασ ία ς σ τη ρ ίχ τη κ ε σ το β ιβ λ ίο "Εισαγω γή στην μ α κ ροοικ ονο μικ ή οικ ο νο μ ικ ή Τόμος Β ' των ΑΘηνός ΤΤετρόκη Κώττη κ α ι Γ εω ρ - γ ίου Χ ρ. Κώττη. 2. Οι δα πόνες γ ια τα καταναλω τικό κ εφ α λα ιο υ χικ ό α γα θό π.χ. ψ υγεία, τ η λ ε ο ρ ό σ ε ις κ.λ.π. που οτγορόζονται α π 'τ α νο ικ ο κ υ ρ ι ό θεω ρούντα ι συνήθως ως μ έρος τ η ς δαπόνης γ ι α κατανόλωση και ό χ ι τη ς δαπόνης γ ι α επ ένδυση. 3. Η αύξηση των απαθεμότων θ ε ω ρ ε ίτ α ι ως θ ε τ ι κ ή και η μείω σή το υ ς ως αρνη τικ ή επ ένδυση. Στην περίπτω ση αυξήσεων των τ ι μών αποθεμότω ν θ ε ω ρ ε ίτ α ι ό τ ι η ε π ιχ ε ίρ η σ η π ρ α γ μ α το π σ ιε ί επένδυση α γσρόζσντα ς τα ί δ ια τη ς τα π ρ ο ϊό ν τα.

12 -2- Η επένδυση στην ο ικ ο ν ο μ ία δεν περ <-λαμ Βσνε l τη δαπλνη γ t a την αγορώ μ ετοχώ ν, ομ ο λο γ ιώ ν, οικοπέδω ν και παλιών κ τιρ ίω ν ti μηχανικών εγκατυαστώσεων, γ ι α τ ί τ α αγσθώ αυτώ δεν αντιπ ροσω πεύουν αύξηση το υ κ εφ α λα ιου χικ ού εξ ο π λ ισ μ ο ύ τ η ς ο ικ ο ν ο μ ία ς. Σ τ ι ς κ α θη μ ερ ιν ές μας σ υ ζ η τ ή σ ε ις η αγορλ των α ν τικ ε ιμ έν ω ν αυτών χ α ρ α κ τη ρ ίζε τα ι ως επ ένδυση γ ια ε κ ε ίν ο ν που τα α γ ο ρ Λ ζ ει, αλλώ γ ι α την ο ικ ο ν ο μ ία σ το σύνολό τ η ς η α γορό αυτή δεν ε ί ν α ι τ ίπ ο τ ε όλλο απο μ ια μ ετα β ίβ α σ η τ η ς κ υ ρ ιό τη τα ς αγαθών ή χρηματιστη ριακώ ν τίτλω ν απο ένα πρόσωπο σε ώλλο και γ ι συτό το λόγο δεν θ ε ω ρ ε ίτ α ι ως επ ένδυ σ η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΕΤΓΕΝΔΥΣΕΩΝ Οι επ ε ν δ ύ σ ε ις δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι σ ε δυο κ α τ η γ ο ρ ίε ς : Τ ις ακαθόρ ι σ τ ε ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις π α γ ίου υ λ ικ ο ύ κεφ αλα ίου και τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις σε αποθέματα ( 1 ) ΑΚΑΘΑΡΙΣΤΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΑΓΙΟΥ ΥΛΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ Η κ α τη γορία αυτή των επενδύσεω ν που ε ί ν α ι και η σ π ου δα ιότερ η απο τ ι ς δυο α π ο τ ε λ ε ί τ α ι απο δα π όνες γ ι α πόσης φύσεως κ α τα σ κ ευές, δ ρόμου ς, ε γ κ α τα σ τ ό σ ε ις, μ η χα νο λογικό εξο π λισ μ ό και γ ε ν ικ ό νέα παραγωγικό μέσα που γ ί ν ο ν τ α ι κατό τη δ ιό ρ κ ε ια μ ια ς ορισ μ έν η ς χρ ο νικ ή ς π ερ ιό δ ο υ. Οι α κ α θό ρ ισ τες ε π ε ν δ ύ σ ε ιε ς π α γ ίο υ υ λ ικ ο ύ κεφ αλαίου σ ε μ ια ο ικ ο νομ ία μπορούν να δ ια κ ρ ιθ ο ύ ν σ ε τ ρ ε ι ς κ α τ η γ ο ρ ίε ς : α. Ε π εν δ ύ σ εις των επ ιχ ειρ ή σ εω ν σ ε π ό γ ια κεφ όλα ια β. Ε π εν δ ύ σ εις των νοικοκυριώ ν σε κ α τ ο ικ ίε ς γ. Ε π ενδ ύ σ εις το υ Δ ημοσίου γ ι α τη ν κατασκευή διαφόρων έργω ν. (1 ) Γ. Δ. Δημοπούλου: Μ ακροοικονομική θεω ρ ία. Αθήνα 1993 σε λ. 24.

13 ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ Η κ α τη γ ο ρ ία αατίι π ε ρ l λαμβλνε t τη μετα β ολή των αποβεμοτων των ετοίμων αγαθών που έχουν παραχθεΐ στη δt(j[pκει,α μ tag περιόδου αλλώ δεν έχουν π ω λ η θεΐ. Ανώλογα με το φορέα που πραγμαχοπο tε t xlq επ ενδιίσε t g,ανττές δ ια κ ρ ίνο ν τα υ σε δημόσlεg και, σε Lδtω τlκέg ΚΑΘΑΡΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Kαθαpέg επεvδΰσε^,g ο ν ο μ ά ζ ο ν τα ι, ο ι επεvδ^lσεlg που προκύπτουν όταν απο τlg α κ α θα p tστεg επεvδύσεl g κότα τη διόφ ίκεια p ia g oplσμέvηg π ερ ιό δ ο υ α φ αιρέσουμε τ ι g α π o σ β έσ ε ιg, όπου α π ο - a 3 0 o g ig κ α λο ύντα ι ο ι ψθορέρ το υ κεφ αλα ίου τηη oικovoμcαg μ lag opισμ έvηg xpovikfig π ε ρ ιό δ ο υ. Οταν η ακ α θά ριστη επ ένδυση ε ί ν α ι μ ικ ρ ό τερ η απο τη\/απόσβεση τ ό τ ε υ π ά ρ χει α ρ νη τικ ή καθαρίι ε π έ ν δ υ ση fi α π ο επ ένδ υση ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΠΑΓΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΑ Το π ερ ισ σ ό τερ ο εν δια φ έρ ον εcδog επεvδύσεω g λόγω τ ο υ μ ε γ έ - Θoυg το υ σε σχέση με τα άλλα ειδ η ' επενδύσεω η και τηg σημα σiαg του γ ια την ο ικονομικ ίι ανάπ τυξη τηg χώpαg - ε ί ν α ι η επ ένδυση των επ ιχ ειρ ή σ εω ν σε π ά γ ια κεφ άλαια δηλαδή στη ν κσπτασκευή κ τ ι ρίων γ ια την δ ιεξα γω γή τηg παραγωγικήg δ ια δ ικ α σ ία g, στη ν αγορά μηχανημάτων και γ ε ν ικ ά στην αύξηση των παραγωγικών μέσων τηg ε π ιχ ε ίp η σ η g ΓΙΑΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ 01 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Αν γ ί ν ε ι δ εκ τή η σ υ ν η θισ μ έν η παραδοχή τηη O ικovoμικήg ό τ ι α v τ ικ ε ιμ ε v ικ ό g OKon0g των επ ιχ ειρ ή σ εω ν ε ί ν α ι η μ εγ ισ το π ο ίη σ η του κέpδoυg τoυg (1 ), είνα ι εύκολο να δ ειχ τεί ότι η απόφασή (1 ) Π άρ'όλο που η ε π ιχ ε ίρ η σ η μ π ο ρ εί να έ χ ε ι και άλλoυg σ τ ό - χ ο υ έ, συvήθωg σ το μακροχρόνιο διά σ τη μ α ο K 0piog σ τό χog τoυg ε ί ν α ι η μ εγ ισ το π ο ίη σ η το υ κέpδoυg.

14 απο την αναμενόμενη σ χετl κ t1 α π ο δοτι,κ ότη τα τ η ς ε επ ενδύσεω ς α υ τίις, δηλαδδ απ το κ έρδος nou η ε π ιχ ε ίρ η σ η π ε ρ ι μ έ ν ε ι να πραγματοποιήσει σε σχέση με το κέρδος ποα θα έχ ει αν χρησιμοποιήσει διαφορετικό τα χρήματα που δια τίθεν τα ι για την επένδυ σ η. Οσο μ εγα λύ τερ ο ε ί ν α ι το αναμ ενόμενο κ έρδος απο μ ια έπένδυση τόσο μεγαλύτερη θα είνα ι η πιθανότητα για την επ ιχ είρηση να την α ν α λ ό β ε ι. Γ ια το λόγο α υ τό όσο μ εγ α λύ τερ η ε ί ν α ι η αναμενόμενη α π ο δ ο τικ ό τη τα των επ ενδύσ εω ν, δηλαδή η ικα νότητώ το υ ς να αποφέρουν κέρδη τόσο μ εγα λ ύ τερ ο ε ί ν α ι το μ έ γ ε θ ο ς των επενδύσεω ν στην ο ικ ο ν ο μ ία ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙ ΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΠΑΓΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Το μ έγ εθ ο ς των επενδύσεω ν των επ ιχ ειρ ή σ εω ν ε π η ρ ε ό ζ ε τ α ι απο διόφ ορους π α ρ ό γο ν τες ΤΟ ΥΨΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΤΟΚΙΟΥ Κάθε ε π ιχ είρ η σ η που α π ο β λ έπ ει στη μ εγ ισ το π ο ίη σ η των κερδών τη ς μ π ορεί να θεω ρ η θεί ό τ ι έ χ ε ι έναν κατάλογο απο διάφ ορά επ έ ν δ υ τικ ά έργα με δια φ ο ρ ετικ ή α π ο δ ο τικ ό τη τα κ εφ α λα ίου. Π οιά απο τα έργα αυτά θα πρα γματοποιη θούν εξα ρ τ ά τ α ι απο τη σχέση μ ετα ξύ τη ς α π ο δ ο τικ ό τη τα ς το υ κεφ αλα ίου που α ν τ ι σ τ ο ι χ ε ί σε κάθε έργο επενδύσεω ς και το υ ε π ιτ ο κ ίο υ που επικροπτεί στη ν α γ ο ρά. Η επ ιχ είρ η σ η θα έ χ ε ι συμφέρον να π ρ α γμ α το π ο ιή σ ει μόνον τα έργα που έχουν οριακή α π ο δ ο τικ ό τη τα κεφ αλα ίου (1 ) μ εγ α λύ τερ η -4- το υ ς να προβούν σε μ ια au^kekpcpevri επένδιχτη θα ε ξ α ρ τ η θ ε ΐ (1 ) Κατά τον Keynes οριακή α π ο δ ο τικ ό τη τα το υ κ εφ αλα ίου ε ί ν α ι το ε π ιτ ό κ ιο που ε ξ ισ ώ ν ε ι την παρούσα α ξ ία των μ ελλοντικ ώ ν αποδόσεων με το κόστος μ ια ς επ έ ν δ υ σ η ς.

15 απο το επ υ τόκι,ο. Α ναλυτοκότερα αν η optakfi ano6oxlk 0TnTa το υ κεφ αλαίου ε ί ν α ι μεγαλ\3τερη απο τ ο ε π ι τ ό κ ιο σ υ μ φ έρ ει τη ν ε π ι χ είρ η σ η να δ α ν ε ισ τ ε ί χρήματα ή να χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ε ι δ ικ ό τ η ς κ ε - φ όλαια α ν, έ χ ε ι δ ια θ έ σ ιμ α και να π ρ α γ μ α το π ο ιή σ ει τη ν επ ένδυση Αν α ν τ ίθ ε τ α η οριακή α π ο δ ο τικ ό τη τα το υ κεφ α λα ίου ε ί ν α ι μ ικ ρ ό τερ η απο το ε π ι τ ό κ ιο η ε π ιχ ε ίρ η σ η θα ζη μ ιω θε ί αν δ α ν ε ι σ τ ε ί χρήμοπτα γ ια να ε π ε ν δ ύ σ ε ι. Αν η ε π ιχ ε ίρ η σ η έ χ ε ι δ ικ ό τ η ς κ εφ ό- λαια και η οριακή α π ο δ ο τικ ό τη τα το υ κ εφ α λα ίου ε ί ν α ι μ ικ ρ ό τερ η απο το ε π ιτ ό κ ιο σ υ μ φ έρ ει στην ε π ιχ ε ίρ η σ η να δ α ν ε ί σ ε ι τ α κεφ ό- λαια α υ τό με το τρ έχ ο ν ε π ι τ ό κ ιο α ν τ ί να τ α ε π ε ν δ ύ σ ε ι κ α ι να έ χ ε ι μ ικ ρ ό τερ η α π ο δ ο τικ ό τη τα. Η ζήτηση γ ια επ ε ν δ ύ σ ε ις ε π η ρ ε ό ζ ε τ σ ι κυρίω ς απο τ ο ύιφος το υ πραγμοττικού (1 ) και ό χ ι το υ ο ν ο μ α σ τικ ο ύ ε π ι τ ο κ ίο υ χορηγήσεω ν. 0 λόγος ε ί ν α ι ό τ ι ενώ σε π ερ ίο δ ο υψηλού ρυθμού πληθω ρισμού ο ι ο φ ε ιλ έ τ ε ς φ α ίνετα ι να ε π ιβ α ρ ύ ν ο ν τα ι πολύ α π 'τ ι ς Τ ρ ό π ε ζ ε ς,σ τ η ν πρόξη όταν αποπληρώνουν τα δ ό ν ε ιό τ ο υ ς, η πραγματτική α ξ ία το υ ποσού που κοτταβόλλουν ε ί ν α ι μ ικ ρ ό τερ η α π ' τη ν π ρα γματική α ξ ία του ποσού που δ α ν είσ τη κ α ν. Σε ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ερ ιό δ ο υ ς που υ π ό ρ χ ει υψηλός ρυθμός πληθω ρισμού και δεν έχουν α ναπ ροσαρμοσθεί επ α ρ - κώς προς τα πόνω τα ονόμαστικό επιτόκια, τα πραγμοπτικό επ ιτόκ ια ε ί ν α ι α ρ ν η τικ ό ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Οσο μ εγα λύ τερ ο ε ί ν α ι το κ όστος μ ια ς σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν η ς επ έ ν δ υ σης τόσο μικρότερη είνα ι η αποδοτικότητα της, αν όλοι οι όλ- (1 ) Ονομαστικό ε π ι τ ό κ ιο χορηγήσεων ε ί ν α ι το ε π ι τ ό κ ιο με το οποίο ο ι Τ ρ ό π εζες επ ιβ α ρύνουν ε κ ε ίν ο υ ς που δ α ν ε ίζ ο ν τ α ι α π 'α υ τές ενώ πραγμοπτικό ε π ι τ ό κ ιο ε ί ν α ι ε κ ε ίν ο ατιο τ ο ο ποίο έ χ ε ι α φ α ιρ εθ εί ο ρυθμ ός το υ π ληθω ρισμού.

16 aol παρλ κοντες παραμένουν σ τ α θ ε ρ ο ί. Γοα το ν Λόγο αυτό όταν α υ ξόνοντα υ ol τ ι μ έ ς των κ εφ αλα ιουχικώ ν αγαθών μ ε ιώ ν ε τ α ι π ζήτηση γ ια επένδυση στην ο ικ ο ν ο μ ία και αντί,στροφα όταν μ ειώ ν ο ν τα ι ο ι τ ι μ έ ς των κεφ αλα ιουχικώ ν αγαθών α υ ξ ό ν ε τ α ι η ζήτηση γ ι α επ έ ν δ υ σ η ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οταν α υ ξ ό ν ε τ α ι το κ όστος ερ γ α σ ία ς συνήθως μ ειώ ν ο ν τα ι και τα κέρδη των ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν. Ακόμα και αν ο ι ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς μπορέσουν να μ ετα θ ιθ ό σ ο υ ν την ατύξηση το υ κόστους το υ ς σ το υ ς α γορα σ τές των προϊόντω ν τ ο υ ς, ο ι πω λήσεις το υ ς θα μειω θούν και αυτό θα έ χ ε ι ως α π ο τέλεσ μ α μ ικ ρ ό τερ α κ έρ δ η. Γ ι α τον λόγο αυτό όταν α υ ξ η θ ε ί το κ όστος ερ γ α σ ία ς μ ε ιώ ν ε τ α ι η α π ο δ ο τικ ό τη τσ τ η ς επένδυσης και κατό σ υ ν έ π ε ια μ ε ιώ ν ε τ α ι το μ έ γ ε θ ό ς τ η ς. Στο μ ακροχρόνιο δ ιό σ τη μ σ όμως, όταν α υ ξ ό ν ε τ α ι το κ όστος εργασίας ορισμένες επ ιχειρήσεις θα έχουν συμφέρον να χρησιμοποιήσουν π ερ ισ σ ό τερ ο κ εφ όλα ιο και λ ιγ ό τερ η ερ γ α σ ία στην παραγωγική δ ια δ ικ α σ ία, δηλαδή θα έχουν συμφέρον να υποκαταστήσουν ορισμένους εργότες με μηχανήματα και αυτό θα έχ ει ως αποτέλεσμα να α υ ξ η θ ε ί η επ ένδυση. Η τ ε λ ικ ή επ ίδρα ση στην επένδυση μ ια ς αυξήσεως το υ κ όστους ερ γ α σ ία ς θα ε ξ α ρ τ η θ ε ί αηο τα σ χ ε τ ι κό μεγέθη των πιο πόνω δυο αντιθέτω ν επιδρόσεων ΤΟ ΑΠΟΘΕΜΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥΧΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ Λόγω του νόμου τη ς φ θείνο υ σ α ς απόδοσης όσο μ εγα λύ τερ ο απόθεμα κεφ αλαίου έ χ ε ι μ ια ο ικ ο ν ο μ ία με σ τα θερ ο ύ ς το υ ς ό λλ ο υ ς σ υ ν τ ε λ ε σ τέ ς παραγωγής τόσο μ ικ ρ ό τερ η θα ε ί ν α ι η απόδοση των πρόσθετων μονόδων κ εφ α λα ίου. Γ ι α το ν λόγο αυτό αν μ ια ο ικ ο ν ο μ ία συσσω ρεύσει σ χ ε τ ικ ό μ εγό λ ο απόθεμα κεφ αλα ίου κοττό τη δ ι ά ρ κ εια μ ια ς ο ρ ισ μένης χ ρονικ ή ς π ερ ιό δ ο υ, η επένδυση κατό τ ι ς

17 -7- επ ό μ εν ες π ερ ιό δ ο υ ς θα μ ε ι ω θ ε ί, ^ locti η oplokti α π ο δ ο τίκ ό τη τα του κεφαλαίου θα είνα ι χαμηλότερη ΤΑ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΑ ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΤΩΝ ΕΠΕΝ ΔΥΣΕΩΝ Οταν η χώρα έχ ε ο ανόγκη π ερισσότερω ν επενδύσεω ν η κ υ β έρνηση μ π ο ρ εί να εφ αρμόσει ένα σύστημα κινίιτρων γ ι α τη ν ε ν θ ά ρ - ρυνσίι τ ο υ ς. Τα κ ίν η τρ α μπορούν να έχουν τη μορφή: α. Ε π ιχ ο ρ η γήσεων που καλύπτουν μ έρ ο ς το υ κ όστους τη ς παραγω γικής ε π έ ν - δύσεω ς, β. επ ιδ ο τή σ εω ς το υ ε π ιτ ο κ ίο υ των δα νείω ν που παίρνουν από ΤρΛ πεζες π ρ ο κ ειμ έν ο υ να πρα γματοποιήσουν τή ν επ έ ν δ υ σ η, γ. Απαλλαγής απο φόρους μ έρους των κερδών γ ι α να σ χ η μ α τ ι σ τ ε ί ε ι δικ ό α π ο θεμ α τικ ό γ ι α να χ ρ η μ α το δ ο τη θεί μ 'α υ τ ό η επένδχχ^η, δ. Με ιώσεως ορισμένω ν ασφ αλιστικώ ν εισφορών επιβ αρύνσεω ν γ ι α τη μείωση το ύ λ ε ιτ ο υ ρ γ ικ ο ύ κ ό σ το υ ς, ε.α π α λλα γή ς απο τ ο υ ς δβσμούς των μήχανημόπτων και των πρώτων υλών που ε ι σ ό γ ο ν τ α ι απο τ ο εξω τ ε ρ ι κ ό, σ τ. Απαλλαγής γ ια ο ρ ισ μ έν α χ ρ ό ν ια απο το υ ς φόρους των κερδών που θα προκόψουν απο μ ια νέα επένδυση και ό λλ α παρόμ οια ΦΟΡΟΙ ΣΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΚΕΡΔΗ Μια ε π ιχ ε ίρ η σ η εν δ ια φ έ ρ ε τ α ι συνήθως γ ι α τήν μ ε γ ισ το π ο ίή σ ή των καθαρών κερδών που απομένουν γ ια τή διανομή σ τ ο υ ς ι δ ιο κ τ ή τ ε ς τή ς μετλ τήν πληρωμή των φόρων που α ν τ ισ τ ο ιχ ο ύ ν σ'α υτότ. Η επ ιβ όρυνσή των επ ιχ ειρ ή μ α τικ ώ ν κερδών με υψηλούς σ ύ ν τ ε - λεσ τές φόρου απ ο θα ρ ρ ύ νει τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις σ τον επ ιχειρ η μ οπ τικ ό τομέα,για τί μικραίνει σημαντικό η αποδοτικότητα του κεφαλαίου ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗ ΜΑΤΙΩΝ Ενας σ η μα ντικ ός παρόγοντα ς που ε π η ρ εά ζ ει το μ έ γ ε θ ο ς τ η ς επενδύσεω ς των επ ιχ ειρ ή σ εω ν και κατά σ υ ν έ π ε ίά τη σ υ ν ο λ ικ ή επ

18 ένδυση στην οικονομία είνα ι οι προσδοκίες των επιχειρήσεων» ι προσδόκαγε ς των επ ιχ ειρ ή σ εω ν σ χ ε τ ικ ή με τ ι ς σ υνθή κ ες που αφορούν τη διεξα χω χή των εργα σιώ ν τ ο υ ς σ το μ έλ λ ο ν. Αν υπ ή ρ χ ει α ι σ ιο δ ο ξ ί α γ ι α το μέλλον ο ι α ν α μ εν ό μ εν ες α π ο δ ό σ εις μ ια ς επ έ ν δυσης θα ε ί ν α ι μ εγ α λ ύ τερ ες απο ε κ ε ί ν ε ς που θα ανα μ ένοντα ν αν υπήρχε σ κ επ τικ ισ μ ό ς ή α π α ισ ιο δ ό ξ ία και γ ι α ταν λόγο ατττό η οριακή α π ο δ ο τικ ό τη τα το υ κεφ αλα ίου και η π ιθ α ν ό τη τα να πραγμα τ ο π ο ι η θ ε ί η επένδυση θα ε ί ν α ι μ εγ α λ ύ τερ η. Οι π ρ ο σ δ ο κ ίες των ε π ιχ ειρ η μ α τιώ ν διαμορφ ώ νονται με θήση τ ι ς ε κ τ ιμ ή σ ε ι ς το υ ς γ ι α διήφ ορα γ εγ ο ν ό τα και ε ξ ε λ ί ξ ε ι ς στην ο ικ ο ν ο μ ία, καθώς επ ίσ η ς και γ ι α τ ι ς ε ι δ ι κ έ ς σ υ ν θή κ ες που αφορούν τ ι ς ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς τ ο υ ς. Μ εταβολές σ το εισόδη μ α και το ν κύκλο εργα σιώ ν των ε π ι χ ε ι ρήσεω ν, σ το ποσοστό κ έρ δ ο υ ς, στη φ ορολογική ή τη ν ερ γ α τικ ή π ο λ ιτ ικ ή το υ Κρήτους στο ρυθμό πληθω ρισμού, σ τ ι ς τ ι μ έ ς των μετοχών στο Χ ρ η μ α τισ τή ρ ιο, στην Π ο λ ιτικ ή Καχήσταση τη ς χώρας και σε δεκ ή δ ες ήλλους σ υναφ είς π α ρ ή γοντες επ η ρεή ζουν τη ν δ ι α μόρφωση των προσδσκιών το υ ς γ ι α τ ι ς α να μ ενόμ ενες α π ο δ ό σ εις των επενδύσεω ν και γ ια το λόγο αυτό επ η ρεή ζουν το μ έ γ ε θ ο ς τ η ς επένδυσης στην ο ικ ο ν ό μ ια ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ Μια τ εχ ν ο λ ο γ ικ ή ε ξ έ λ ι ξ η ε ί ν α ι δυνατόν να μ ε τ α β ή λ ε ι την ο ρ ι σ τικ ή α π ο δ ο τικ ό τη τα το υ κεφ αλαίου και κατή σ υ ν έ π ε ια να μ ε τ α - β ή λ ει την α π ο δ ο τικ ό τη τα τη ς επ ένδυση ς και το μ έ γ ε θ ο ς τη ς επ ένδυσης στην ο ικ ο ν ο μ ία. Οι καινοτομίες (όπως π.χ. η εισαγωγή ενός νέου και η βελτίω ση εν ό ς υπήρχσντος π ρ ο ϊό ν τ ο ς, ή η εισατγωγή εν ό ς ν έο υ τρ ό που παραγωγής) δημιουργούν ανή γκ ες γ ι α νέα κ εφ α λα ιου χικ ή α γ α -

19 - 9-80c Kat απ ο τελούν έναν α π ' το υ ς κ υp Lότεpoυς α υ ξ η τtκ o ύ ς παροτγοντβς επ έν δ υ σ η ς ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ενας σ η μα ντικ ός παρλ γοντας που επηρεό:ζει, το ΐΛ*ιος τ η ς ε π έ ν δυσης είν α υ το επ ίπ εδ ο το υ εισ ο δ ή μ α το ς K at το υ προσόντος τη ς ο ικ ο ν ο μ ία ς. Οσο υψ ηλότερο ε ί ν α ι τ ο επ ίπ εδ ο το υ εισ ο δ ή μ α το ς τόσο μ εγα λύ τερ ο ε ί ν α ι και τ ο μ έ γ ε θ ο ς των πωλήσεων και των κερ δών των επ ιχ ειρ ή σ εω ν και τόσο μ εγα λύ τερ η κοττό σ υ ν έ π ε ια ε ί ν α ι η επ ένδυση. Αυτό σ υ μ β α ίν ε ι δ ι ό τ ι όταν τα κέρδη των ε π ι χ ε ι ρ ή σεων ε ί ν α ι σ χ ε τ ικ (ϊ υψηλά: ο ι π ρ ο σ δ ο κ ίες γ ι α μ ε λ λ ο ν τ ικ ά κέρδη β ελ τιώ ν ο ν τα ι και το γ εγ ο ν ό ς α υ τό α υ ξ ά ν ει την α π ο δ ο τικ ό τη τα του κεφ αλαίου και τη ν επ έν δ υ σ η. Ακόμα όταν τα κέρδη των ε π ι χειρήσεω ν ε ί ν α ι σ χ ε τ ικ ά μ εγά λα η δυνσττότητα των επ ιχ ειρ ή σ εω ν να αυτοχρηματτοδοτήσουν ν έ ε ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις σ υ ξ α ν ε τ α ι και η π ρ σ γ- ματτοποίηση των επενδύσεω ν αυτών γ ί ν ε τ α ι ε υ κ ο λ ό τερ η. Γ ι α το υ ς λόγους αυτούς το μ έ γ ε θ ο ς τη ς επέvδ^jσης στην ο ικ ο ν ο μ ία κατά τη δ ιά ρ κ ε ια μ ια ς ο ρ ισ μ έ ν η ς χ ρ ο ν ικ ή ς π ερ ιό δ ο υ ε π η ρ ε ά ζ ε τ α ι απο το επ ίπ εδ ο το υ π ρ ο ϊό ν το ς και το υ εισ ο δ ή μ α το ς τη ς π ερ ιό δ ο υ αυτ ή ς, αλλά σε ο ρ ισ μ έ ν ε ς π ερ ιπ τώ σ εις και απο το επ ίπ εδ ο το υ ε ι σοδήματος προηγουμένων π εριόδω ν ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΕ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ. ΓΙΑΤΙ ΔΙΑΤΗΡΟΥΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΑ 01 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Η διατή ρηση αποθεμάτω ν απο τ ι ς ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς γ ί ν ε τ α ι γ ι α την ομαλή διεξα γω γή τ η ς παραγωγής, την αποφυγή δηλαδή καθυστερήσεων απο τη μη έγ κ α ιρ η ύπαρξη αναγκαίων πρώτων υ λ ώ ν.υ λ ι κών κ. λ. π., καθώς επ ίσ η ς και γ ι α την ομαλή εξυπ η ρέτη σ η τ η ς αγοράς την αποφυγή δηλαδή αδυνα μ ία ς ικανοποποιήσεω ς τ η ς ζ ή τ η - σης απο τη μη έγκαιρη ίή αραχθέντω ν π ροϊόντω ν.

20 -10- Η ίδοα η παραγωγ LKti δι,α δϋκασία προυποβετεί- οπωσοηποτε την ύπαρξη μ ΐ-ας ορυσμένη ς ποσότη τα ς αποθεμόττων, πέρα απο τη ν ο π ο ία όμως ol επ ι,χε ίρήσε ι,ς κρατούν συνήθως επ ϋ π λέον π ο σ ό τη τε ς κ t a την αvτlμετώπlσn αναγκών που ε ί ν α ι δυ νατόν να δη μιου ργηβούν απο α π ρ όβλεπ τες π ερ ισ τά ισ εις ( 1 ) ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΉΣ ΜΕΤΑΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ποσότητα των αποθεμότων που διατη ρείται απο μια επ ιχ είρηση δεν ε ί ν α ι καθορισμένη α λ λό εξαρτάτται απο τη φύση των ε ρ γασιών τ η ς, τ ι ς σ υ νθή κ ες παραγωγής, το στίστημα και τ ι ς π ή γες ανεφ οδ ια σμού, των όγκο των πωλήσεων, το σιίστημα δ ια θέσ εω ς π ροϊόντω ν, την ν ο ο τρ ο π ία, τ ι ς δ ι α θ έ σ ε ι ς και τ ι ς π ρ ο σ δ ο κ ίες των δ ιο ικ ο ύ ντω ν και απο δ ε κ ό δ ες ότλλους παρώ γοντες που σ χ ε τ ί ζο ν τα ι με τον εφ οδια σμό, την παραγωγή και την δ ιά θ εσ η των προ ιόντω ν. Η διατή ρηση αποθεμότω ν απο μ ια ε π ιχ ε ίρ η σ η συνεπ ό:γετα ι ένα κ όστος που το σ υ νολικ ό το υ μ έ γ ε θ ο ς α υ ξ ό ν ε τ α ι με την αύξηση τη ς π οσότη τα ς των αποθεμότω ν. Ενα σ η μα ντικ ό μέρος α υ τού το υ κόστους ε ί ν α ι ο τόκος το υ κεφ αλα ίου που δ ε σ μ ε ύ ε τ α ι γ ι α τη δ ια τήρηση των αποθεμότω ν. Ε τσ ι όταν μ ετ α β ό λ λ ε τ α ι το ε π ι τ ό κ ιο μ ετα β ό λ λ ετα ι και το κ όστος δ ια τή ρησης μ ια ς ο ρ ισ μ έ ν η ς ποσότη τας αποθεμότω ν γ εγ ο νό ς το ο π ο ίο ω θεί τ ι ς ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς α νόλογα να αυξήσουν ή να μειώ σουν την ποσότη τα των αποθεμότω ν τ ο υ ς. (1 ) Οι ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς μ π ο ρ εί να έχουν α π οθέματα εξ α ι τ ί α ς τη ς αδυναμίας το υ ς να δ ια θέσ ο υ ν στην αγορό α λλό στην π ερίπτω ση αυτή ε ί ν α ι α ν επ ιθύ μ η τα και δεν απ ο τελούν η θελη μ ένη επένδυση των επιχειρήσεω ν.

21 -11- Enec6ti όμως τα όρυα μέσα σ τα οπ ο ία oc ε π ι χ ε tp n o e ι,ς μπορούν να μεταβο λουν τα αποβέματο; το υ ς είν α ο κστα κανόνα πεplo plσμένα, α π α ϋ τ ε ΐτα ι μ ια σημαντι,κίι μετα β ολή το υ επ tτo κ L o υ γ t a να π ει-σ τεί η ε π ιχ ε ίρ η σ η να μεταβ<iλεl την ποσότητα των αποθεμ<ϊτων τ η ς. Ενας π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο σ η μ α ν τικ ό ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ τικ ό ς παράγοντας το υ ύψους των αποβεμόπτων τη ς ε π ιχ ε ίρ η σ η ς ε ί ν α ι το μ έγ εβ ο ς των πωλήσεων. Οι ε π ι χ ε ι ρ ή σ ε ι ς σ υ ν ή θ ίζο υ ν να δ ια τη ρ ούν μ ια ο ρ ισ μ έ ν η σχέση μ ετα ξύ των αποθεμόχων των πρώτων υλών, των υλικώ ν κλπ, και το υ μ εγ εβ ο υ ς τ η ς παραγωγής και μ ετα ξύ των αποβεμόττων των προϊόντω ν και το υ μ ε γ έ θ ο υ ς των πωλήσέων. Το μ έ γ ε θ ο ς τη ς παραγωγής των επ ιχ ειρ ή σ εω ν εξα ρ τίττα ι απο το μ έγ εθ ο ς των πωλήσέων και το μ έ γ ε θ ο ς των πωλήσέων α π ' το ύψος του εισ ο δ ή μ α το ς στην ο ικ ο ν ο μ ία. Συνεπώς μ ετα β ο λ ές σ το ύψος του εισ ο δ ή μ α το ς μ ετα β ό λλουν το μ έ γ ε θ ο ς των πωλήσέων και την παραγωγή και γ ι α το λόγο α υ τό μ εταβάλλουν το ε π ιθ υ μ η τό ύψος των αποθεμάτων των επ ιχ ειρ ή σ εω ν και δημιου ργούν ανάγκη γ ια επένδυση ή αποεπένδυση σε α π ο θέμ α τα ΠΡΟΣΔIΟΡΙΣΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΜΕΓΕΘΟΥΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΕ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ Ενας σ η μ α ν τικ ό ς π ρ ο σ δ ιο ρ ισ τικ ό ς παράγοντας το υ μ ε γ έ θ ο υ ς των επενδύσεω ν σ ε κ α τ ο ικ ίε ς ε ί ν α ι το ύψος το υ ε π ι τ ο κ ίο υ. Μία αύξηση το υ ε π ιτ ο κ ίο υ α υ ξα ν ει τ ι ς π ε ρ ιο δ ικ έ ς ε π ιβ α ρ ύ ν σ ε ις γ ια την εξυπ η ρέτηση των χρηματικών κεφαλαίων που χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ ν τα ι γ ια την επένδυση και γ ια το λόγο αυτό μ ειώ ν ει τη ζήτηση γ ια ν έ ε ς κ α τ ο ικ ί ε ς. Α ν τ ίθ ε τ α μ<6οί μείωση το υ ε π ιτ ο κ ίο υ μ ε ιώ ν ε ι τ ι ς επιβαρύνσεις αυτές και αυξάνει τ ις επενδύσεις σε κ ατοικ ίες. Ενας άλλος παράγοντας που επ η ρ εά ζει το μ έ γ ε θ ο ς τ η ς ε π ε ν δ ύ - σεως σε κατοικίες είνα ι το ύψος του προσωπικού διαθέσιμου ε ι -

22 -12- σοδίιματος στην ο οκ ονομ ία. Υψ ηλότερο δ tα θ έσ L μ o εοσόδημα κ ό ν ει δυνατίι την συσσώρευση κ εφ αλα ίου γ υα τη ν αγορώ κ α τ ο ικ ία ς καί δ ιε υ κ ο λ ύ ν ε ι την α ν τιμ ετώ π ισ η των περυοδίκώ ν επιβαρύνσεω ν γυα την εξυπ η ρέτηση των σχετικ ώ ν δ α ν είω ν. Το ύψος των επενδύσεω ν σε καττοϋκίες σ ε μ ία ο ικ ο ν ο μ ία επηρ ε ά ζ ε τ α ι ακόμα α π 'τ ι ς μ ετα β ο λ ές σ το μ έ γ ε θ ο ς καί τη δημογραψ ί- Kf) διάρθρωση το υ πληθυσμού. Αύξηση fi μείω ση τ ο υ πληβιχτμού μ ία ς χώρας αυξό:νεί fi μ ε ιώ ν ε ι α ν τ ίσ τ ο ι χ α τη ζή τηση σ τ έ γ η ς καί τη ζίιτηση γ ια επένδυση σε κ α ττο ίκ ίες. Ακόμα αύξηση το υ α ρ ιθμ ο ύ των γόμων, μεταβολή στη δίόρθρω ση ηλίκ ίώ ν τ ο υ πληθυσμού καί ό λ λ ο ί παρόμοίοί παρόγοντες μ ετα β ό λλουν τη ν ανόγκη γ ι α σ τέγη καί για επένδυση σε κ ατοικίες. Η συσσώρευση χρηματικών κεφαλαίων π.χ. μ ε τ ό απο π ερ ίο δ ο ευ η μ ερ ία ς της ο ικ ο νομ ία ς α υ ξ ό ν ε ί τη ν ζή τηση γ ια επένδυση σε κ α τ ο ικ ί ε ς. Το Ιδ ίο σ υ μ β α ίν ε ι καί μ ε τ ό απο μ ία π ερ ίο δ ο π ε ρ ιο ρισμ ού κατασκευής νέων κ τιρ ίω ν όταν υπ όρχουν συσσω ρευμένα χρημα τικό κεφ όλαία καί το απόθεμα των σ π ίτίώ ν ε ί ν α ι σ χ ε τ ικ ό μ ίκ ρ ό. Τ έλος ένας σ η μα ντικός παρόγοντα ς που ε π η ρ ε ό ζ ε ί το μ έ γ ε θ ο ς των επενδύσεω ν σε κ α τ ο ικ ίε ς ε ί ν α ι ο ί π ρ ο σ δ ο κ ίες γ ι α την α π ο - δ ο τίκ ό τη τα των χρημότων που θα επ εν δ υ θούν σε σ ύγκ ριση με ό λ - λες δ υ ν α τό τη τες π.χ. το ύψος των εν ο ικ ίω ν ε π η ρ ε ό ζ ε ί την αποδο τίκότητα των επενδύσεων σε κατοικ ίες.

23 -12α ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Οι. δημόσοες επενδο σει,ς α π ο τε λ ο ύ ν τ α ι απο τ ι ς επ ε ν δ ιίσ εις των ΚραπΓικών Υπηρεσιών και Ο ργανισμών, τ ι ς επ ενδ\ 1σεις των Ο ργανισμών ΤοπικΠς Α υ το δ ιο ίκ η σ η ς, και τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις των Δημοσίων Επ ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν. Οι επ ε ν δ ύ σ ε ις των Κρατικών Υπηρεσιώ ν των Κρατικώ ν Ο ργανισμών και των Οργανισμών Τ οπικ ής Α υ το δ ιο ίκ η σ η ς συνήθω ς οπιοθλέπουν στην ικα νοποίη ση κοινω νικώ ν αναγκών και ε ί ν α ι α π ο τέλεσμα π ολιτικ ώ ν αποφύσεων. Οι α ποφ ύσεις α υ τέ ς συνήθως σ τ η ρ ί ζ ο ν τ α ι σε κ ο ιν ω νικ ύ ή π ο - λ ι τ ικ ύ κ ρ ιτ ή ρ ια και δεν επ η ρ εύ ζο ν τα ι απο π α ρ ύ γ ο ν τες που επ η - ρεύ ζουν τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις των ιδιω τικ ώ ν ε π ιχ ε ιρ ή σ ε ω ν. Οι ε π ε ν δ ύ σ ε ις όμως των Δημοσίων Ε π ιχ ειρ ή σ εω ν π ρ έπ ει να δ ι - έπ ο ντα ι α π 'τ ι ς ί δ ιε ς α ρχές και να α π ο φ α σ ίζο ν τα ι με θύση τα ί δ ια κ ρ ιτ ή ρ ια όπως στην περίπτω ση των ιδιω τικ ώ ν επ ενδύσεω ν. Γ ια το λόγο αυτό μ π ορεί να θ εω ρ η θεί ό τ ι ε π η ρ εύ ζ ο ν τα ι απο το υ ς ίδ ιο υ ς παρ ύγοντες που επ η ρεύ ζουν και τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις των ιδιω τικώ ν ε π ιχ ειρ ή σ εω ν.

24 Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ 1970 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Στη δ ε κ α ε τ ία το υ '8 0 η Ελληνι,κίι Ο ικ ονομία ε ί χ ε να α ν τ υ μ ε - τω π ίσ ει τον αυξημένο κ ο ιν ο τ ικ ό α νταγω νισμό και την προσαρμογή της σε νέες και περισσότερο έντονες ανταγω νιστικές συνθήκες. Οι ε π ι δ ό σ ε ις τη ς Ε λληνικ ή ς Ο ικ ονομία ς στην π ερ ίο δ ο ήταν ιδια ίτερα απογοητευτικές και το γεγονός αυτό σε μεγάλο θαβμό αποδόθηκε σ τ ι ς εσφ α λμένες ε π ι λ ο γ έ ς τ η ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς π ο λ ιτ ικ ή ς. Η διεύρυνση του Δημοσίου τομέα και η διόγκωση των ελ λειμάτων αχιτού είχ ε σαν αποτέλεσμα την αύξηση των πραγματικών επ ι τοκίω ν χορηγήσεων και το υ κ όστους δ α ν εισ μ ο ύ. Ο δ α ν εισ μ ό ς των επ ιχ ειρ ή σ εω ν σε συνάλλαγμα σε μ ια χώρα όπου υ π ά ρ χ ει σ υ ν εχή ς διολίσθηση του νομίσματος δεν είνα ι ευχερής. Πέρα α π 'α υ τά, η επ ε κ τα τικ ή ε ισ ο δ η μ α τικ ή π ο λ ιτ ικ ή και η ύπαρξη εν ό ς π λέγμ α τος ε λ έγ χ ο υ και μέτρων α σ τυνόμευ σ η ς των τιμώ ν είχ α ν σαν α π ο τέλεσμα τη σ η μα ντικ ή συρρίκνω ση των κερδώ ν. Η κάμψη τη ς α π ο δ ο τικ ό τη τα ς το υ επ εν δ εδ υ μ έν ο υ κεφ α λα ίου σ ε σ υ ν δυασμό με τη σ χ ε τ ικ ή αύξηση το υ κόστους δ α ν εισ μ ο ύ σ ε μ εγά λο βαθμό ε ρ μ η ν ε ύ ε ι, τη σ τα σ ιμ ό τη τα σ τ ι ς επενδ\1σεις και κ α τ 'ε π έ κ ταση την αδυναμία τη ς παραγωγής ν 'ο π /τα π ο κ ρ ιθ εί σ το συνεχώ ς μ εταβαλλόμενο υ π όδειγμ α τ η ς ζή τηση ς αγαθών και υ π η ρ εσ ιώ ν. Οι διαφ ορές που έχουν παρατηρη θεί όσον αφορά τη δ ια χ ρ ο ν ικ ή εξέλιξη του προϊόντος σ τις διάφορες χώρες σε μεγάλο βαθμό ερμηνεύοντα ι αηο την ε ξ έ λ ι ξ η των δυο κρίσιμω ν μ ετα β λη τώ ν, α. Το μ έγ εθο ς το υ δ ια θ έ σ ιμ ο υ κεφ αλα ίου β. Την α η ο τελεσ μ α τικ ό τη τα το υ υπ ά ρχοντος κεφ α λα ίου. Οι α π ο τα μ ιεύ σ ε ις και ο ι επ ε ν δ ύ σ ε ις σαν ποσοστό το υ ΑΕΠ γ ι α το σύνολο των χωρών το υ ΟΟΣΑ παροχχιίασαη/ απότομη κάμψη αμέσως

25 -14- μετώ τ ις ενεργειακές κρισέις και το 1983 πλησίασαν το χαμηλότερ ο σ η μ ε ίο των τελευτα ίω ν ετώ ν. Το 1983 ο λόγος επενδύσεω ν ΑΕΤΤ γ ια το σύνολο των χωρών το υ ΟΟΣΑ ήταν κότω το υ 20% ( 1 ). Μετό τ ο ο λόγος επενδιίσεων ΑΕΤΤ α ρ χ ί ζ ε ι να α υ ξό ν ει γ ι α το σύνολο των χωρών το υ ΟΟΣΑ. Παρό την αύξηση όμως αυτή και σήμερα ακόμα ο λόγος εξ α κ ο λ ο υ θ ε ί να ε ί ν α ι σε μ ικ ρ ό τερ α επ ίπ εδ α α π 'α υ τό τ η ς δ ε κ α ε τ ία ς το υ '6 0 και των αρχών τη ς δ ε κ α ετία ς το υ '7 0. Η συσχέτιση του λόγου επενδύσεων ΑΕΤΤ και του ρυθμού αύξησης το υ ΑΕΤΤ σε σ τα θ ερ ές τ ι μ έ ς ε ί ν α ι π ρ όγμ α τι υψηλή. Οι διαφ ο ρ ο π ο ιή σ ε ις που υπόρχουν σε ο ρ ισ μ έ ν α έτη ερ μ η ν εύ ο ν τα ι cmo τ ι ς δ ια κ υ μ ό ν σ εις στην ε ξ έ λ ι ξ η τη ς γεω ργικ ή ς παραγωγής. Οπως ε ί ν α ι γνωστό ο γεω ργικ ός τομέα ς α π ο τε λ ε ί το 15% το υ ΑΕΤΤ και καχώ σ υ ν έπ εια ο ι ανό δ ι ε τ ί α α υ ξ ο μ ειώ σ εις τ η ς γεω ργικ ή ς παραγωγής σε συνδυασμό με τυχόν δυσμενείς καιρικές εξ ε λ ίξ ε ις, διαφοροπ οιούν τον ρυθμό μετα β ολή ς το υ Α καθόριστου Ε θν ικ ο ύ ΤΤροιόντος. Στη δ ε κ α ε τ ία του '7 0 ο ι ε π ε ν δ ύ σ ε ις σαν ποσοστό το υ ΑΕΤΤ, διατη ρήθη καν στο 24,3% το υ ΑΕΤΤ και το ποσοστό α υ τό ήταν μ εγα λύ τερο το υ μέσου όρου το υ ΟΟΣΑ. Στη δ ε κ α ε τ ία αυτή ο ρυθμός α νόπτυξη ς τ η ς Ε λληνικ ή ς Ο ικονομ ία ς σ υ ν έ χ ισ ε να ε ί ν α ι ικ α ν ο π ο ιη τικ ό ς και ητσν μ εγ α λ ύ τερ ο ς το υ μέσου όρου των χωρών του ΟΟΣΑ. Η μείω ση το υ ΑΕΤΤ το οφ ειλό τα ν σ τα γνωστό γ εγ ο νό τα τη ς Κύπρου και την κ ρίση σ τ ι ς Ε λληνοτο υ ρ κ ικ ές σ χ έ σ ε ι ς. Η μείωση των επενδύισεων σαν ποσοστό στο ΑΕΤΤ συνδέθηκε με την απότομη μείωση των επενδύσεων σ τις (1 ) Το σ τ α τ ισ τ ικ ό σ τ ο ιχ ε ί α το υ κεφ αλα ίου 3 ε ί ν α ι απο το ΥΤΤΕΘΟ και δη μοσιεύτηκαν σ τ ι ς στην εφ η μερίδ α Νοτυτεμπο- ρ ικ ή.

26 -15- ο ικ ο δ ο μ ές καυ σε μεγώλο Βαθμό ήταν συνέπ ει,α τ η ς πρώτης ε ν ε ρ - γεία κ /ις κ ρ ίσ η ς. Ε κ το τε οι, επεvδ^jσεlς σαν ποσοστό σ το ΑΕΠ στην π ερ ίοδο βελτι,ώθηκαν σημαντοκώ και το γ εγ ο ν ό ς α υ τό ήταν αρκ ετό γ ca να σ τ η ρ ί ξ ε ι έναν σ χ ε τ tκ ό ϋκανοπουητί-κό ρυθμό αύξησης το υ ΑΕΤΤ. θα πρέπευ όμως να σ η μευω θεί 0 t l προς το τ έ λ ο ς τη ς δ ε κ α ε τ ία ς το υ '7 0 o t ρ υ θμ ο ί α ύξησης το υ ΑΕΤΤ (ϊρχι,σαν να μει-ώνονταυ Kat παρό το γ εγ ο νό ς ότυ ol επενδ\1σει,ς σαν ποσοστό το υ ΑΕΤΤ ήταν το 24,2% ο ρυθμ ός αύξησης το υ ΑΕΤΤ π ε ρ ιο ρ ίσ θ η κε στο 1,8% γ ta να π έσε l το 1981 στο 0,1%. Τα σ τ ο ι χ ε ί α α υ τό δ ε ίχ ν ο υ ν ό τ ι ε ί ν α ι δυ νατόν να υ π ό ρ ξ ε ι χαμηλός ρυθμός ή ακόμη και σ τα σ ιμ ό τη τα στη μετα β ολή το υ ΑΕΤΤ και όταν ο ι ε π ε ν δ ύ σ ε ις εξα κ ολουθούν να ε ί ν α ι σ ε υψηλό ε π ίπ ε δ ο. Το γεγ ο νό ς αυτό θα π ρ έπ ει κυρίω ς να οσιοδοθεί στην υποαπασχόληση του υπ όρχοντος παραγωγικού εξο π λ ισ μ ο ύ παρό την ύπαρξη ε ν ό ς ικ α ν ο π ο ιη τικ ο ύ ε π ιπ έδ ο υ σ υ ν ο λ ικ ή ς ζή τη σ η ς. Η α υξημένη ζήτηση ε ί ν α ι δυνατόν να σ τρ α φ εί στα ε ισ α γ ό μ εν α π ρ ο ϊό ν τα όταν α υ τό είναι περισσότερο ανταγωνιστικό. Και αυτή ακριβώς είνα ι η περίπτωση των ετών Η επ εκ τα τικ ή εισ ο δ η μ α τικ ή π ο λ ιτ ικ ή παρόλληλα με τη συγκρατημένη δ ιο λ ίσ θ η σ η το υ εθ ν ικ ο ύ νομ ίσ μ α τος μ είω σ ε την α ντα γω νισ τικ ό τη τα τη ς ο ικ ο ν ο μ ία ς, π ε ρ ιό ρ ισ ε το ρυθμό α νόπ τυ ξης ενώ συγχρόνως δ ιευ ρ ύ ν θη κ ε το έλ λ έ ιμ α το υ Ισ ο ζ υ γ ίο υ Τρεχουσών σ υ ν - αλ λαγών. ΤΤέρα απο τα ανωτέρω θα π ρ έπ ει να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι ο ι επ ε ν δ ύ σ ε ι ς τη ς δ ε κ α ετία ς τ ο υ '7 0 δεν π έτυχα ν να β ελτιώ σουν τη δ ι ό ρ - θρωση τη ς Ε λληνικ ή ς Ο ικονομία ς ο ύ τε να μειώ σουν την έν το ν η εξόρτη ση τη ς απο τα εισ α γ ό μ εν α υγρό καύσιμα.

27 -16- Etol μετλ την εμφώνυαη Kat τ η ς δ ε ύ τερ η ς εν ερ γ ευ α κ ή ς κρίσης σε δ ιά σ τη μ α 6 ετών η Ελληνικ ή Ο ικονομία ήταν τ ε λ ε ίω ς α π ρ ο ετο ί μαστη να δ ε χ θ ε ί και να απορροφήσει ομαλά το ν έο αστό ε π ε ισ ό - δ ΙΟ. Στη δ ε κ α ε τ ία το υ 80 η Ελληνικ ή Ο ικ ονομία ε ισ ή λ θ ε σε μ ια σ ε ιρ ά απο δ ια ρ θρω τικ ά προβλήματα, με έν α παραγωγικό δυναμικό σ χ ε τ ικ ά υπ ο β α θμ ισ μ έν ο, με συνεχή π τω τική τάση σ τα κέρδη των επ ιχ ειρ ή σ εω ν και κυρίως με έξαρση σ τ ι ς β α σ ικ ές μ α κροοικονομ ικ έ ς α ν ισ ο ρ ρ ο π ίε ς. Σ υ ν έ π εια των υφισταμένω ν χρονικώ ν υ σ τερ ή σεων, η σχετική κάμψη των επενδύσεων άρχισε να γίνετα ι αισθητή μ ετά το Το ο ι ε π ε ν δ ύ σ ε ις σαν ποσοστό το υ ΑΕΓΓ ήταν μ ό λ ις το 18,5% και η πτω τική τάση σ υ ν εχ ίσ τη κ ε μ έ χ ρ ι και το θα π ρ έπ ει να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι και η κάμψη των επενδύσεω ν των ετών 1986 και αντανακλά κυρίω ς στην απότομη μείω ση των Δημοσίων Επενδύσεων κατά τη δ ιά ρ κ ε ια το υ σ τ α θ ε ρ ο π ο ιη τικ ο ύ προγράμματος τη ς π ερ ιό δ ο υ Οπως ε ί ν α ι γνωστό μ ετα ξύ των ετών 1986 και ο ι Δημόσ ι ε ς Ε π εν δ ύ σ εις (Κράτους και Δημοσίων ε π ιχ ειρ ή σ εω ν ) μειώ θηκαν σε σταθερές τιμ ές κατά 35%. Η εξέλιξη αυτή των Δημοσίων Επενδύσεων ήταν κ α θ ο ρ ισ τικ ή ς σημα σίας γ ι α το μ έ γ ε θ ο ς και τη ν π οιό τη τα τη ς υπάρχουσας υπ οδομής. Οι ιδ ιω τ ικ έ ς επ ε ν δ ύ σ ε ις αμέσως μ ετά την εφαρμογή το υ σ τα θε ρ ο π ο ιή τικ ο ύ προγράμματος α ρ χ ίζο υ ν να αυξάνουν,.^ε ό τ ι αφορά το επ ίπ εδ ο των επενδύσεω ν σε κ α τ ο ικ ίε ς θα π ρ έπ ει να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι παρά την ανάκαμψη των τελευ τα ίω ν ετών εξακολουθούν να ε ί ναι σ η μα ντικά κάτω α π 'τ ο επ ίπ εδ ο το υ Η π ο ρ ε ία αυτή των επενδύσεων σε κατοικίες σε κάποιο βαθμό ίσως να είνα ι επιθυμητή δεδομένου ότι ο τομέας αυτός δεν θεω ρείται ιδια ίτερα

28 -17- παραγωγ ίκός και- KaTaAfi^eL να δεσμεύεϋ τερλστί-ους πόρους. Πέρα απο τ ι ς γ ε ν ι κ ό τ ε ρ ε ς επ υ δ ιώ ξει.ς τ η ς οι,κονομ ΐ-κής π ο λ ι,- τι,κίις η απόλυτη μείω ση των επενδ\1σεων σε κ α το ι,κ ίε ς ΟΛ/τσνακλό την επ ίδρα ση καο όλλων ερμηνευτικ ώ ν μεταβλητώ ν όπως και- τ η ς σχετι-κtlς γήρανσής το υ πληθυσμού τη ς αύξησης των πραγμοττί-κών επ ιτο κ ίω ν και γενυ κά τον περι-ορί-σμό τη ς χρημ α τοδ ότησης προς τον κστασκευαστυκό το μ έα. Η ε ξ α ε τ ία ήταν γ ι,α το μ εγα λύ τερ ο μ έρ ο ς τ η ς Ε λ λ η - νυκής βΐ-ομηχανίας π ερ ίο δ ο ς ικανοπουητυκής κ ερ δ ο φ ο ρ ία ς. Ε ν τυ πωσιακό ε ί ν α ι το γ εγ ο ν ό ς ό τ ι η αυξημένη αυτή κερδοφόρα των επ ιχ ειρ ή σ εω ν σ υ ν ε χ ίσ τη κ ε τα τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια μ έσα σε σ υ ν θή κ ες υφέσεως που έ χ ε ι π λ ή ξ ε ι και τη β ιομ η χα νία όπως π ι σ τ ο π ο ιε ίτ α ι απο τη σ τα θερ ή πτώση το υ δ ε ίκ τ η παραγωγής. Απο ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς π λ ευρός η εντυπω σιακή ώνοδος των κερδών ε ί ν α ι α ξ ιο σ η μ είω τη αφού κότω απο ο ρ ισ μ έ ν ες π ρ ο ϋ π ο θ έσ εις τα κέρδη α υ τό θα μπορούσαν να σ τη ρ ίξ ο υ ν την ανόκαμφη τ η ς ο ικ ο ν ο μ ία ς. Πρόγματτι το ό τ ι μέσα σε συνθή κ ες υφέσεως ένα α ξ ιό λ ο γ ο τμήμα τη ς β ιο μ η χ α ν ία ς μας δεν έ χ ε ι καμφθεί α λ λό α ν τ ί θ ε τ α έ χ ε ι ισ χ υ ρ ο π ο ιη θ ε ί και π α ρ όγει νέο πλούτο με τη μορφή κερδών ε ί ν α ι παρήγορο και ελ π ιδ ο φ ό ρ ο. Παρήγορο γ ι α τ ί δ ε ί χ ν ε ι ό τ ι υπ όρχουν α ν θ ε κ τ ικ έ ς παραγω γικές μ ο νόδες και ελπιδοφ όρο γ ι α τ ί τ α κέρδη αυτό θα μπορούν να χρηματοδοτήσουν επ ε ν δ ύ σ ε ις επ εκ τό σ ο ^ ς και εκ σ υ γχρονισ μ ο ύ. Αν όμως τα υψηλό κέρδη είνα ι αναγκαία συνθήκη για να γ ί νουν ε π ε ν δ ύ σ ε ις, δεν ε ί ν α ι και ικατνή συνθήκη όπως σ π ο δ έ ικ ν ύ ε ι η ε μ π ε ιρ ία των τριώ ν τ ε λ ε υ τα ίω ν ετώ ν. Οπως προανέφερα μ ε τ ό το σ τα θ ερ ο π ο ιη τικ ό πρόγραμμα , ο ι ι δ ιω τ ικ έ ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις όρχισαν να αυξόνουν και μ ό λ ισ τα με επ ιτα χ υ ν ό μ εν ο ρ υ θμ ό, α λλό απο το 1990 η όνοδος σ τα μ ότη σ ε και μ ό λ ισ τα το 1991 ε ίχ α μ ε θ εα

29 -18- ματι,κίι πτώση, που σύμφωνα με τα σ τ o tχ e C σ το υ ΥΤΤΕΘΟ έφ τασε το 10,2%. Το 1992 σημειώ θηκε π ερ α ιτέρ ω πτώση κατώ 1,7% (2 ) σ τα κεφλλαια που επενδύθηκαν απο ι δ ιώ τ ε ς. Αν και το μ εγα λύ τερ ο τμήμα τη ς πτώσεως αυτής ο φ ε ίλ ε τ α ι σ τη μεγύ λη κώμψη που έ χ ε ι σ η μ ε ιω θ ε ί στη δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα γ ι α ο ικ ο δ ο μ έ ς, δεν έχουμ ε επ ίσ η ς ο υ σ ια σ τικ ή όνοδο όσον αφορώ τ ι ς ε π ε ν δ ύ σ ε ις στη θ ιο μ η χ α ν ία. Ενα μικ ρό τμήμα των κερδών τ η ς β ιο μ η χ α ν ία ς κ α τευ θύ νθη κ ε σε επ ε ν δ ύ σ εις εκ σ υ γχρονισ μ ού, αλλώ ε π ε ν δ ύ σ ε ις δ ιεύ ρ υ ν σ η ς και επ έκτα σης τη ς παραγωγής ικα νές να α ν τισ τρ έφ ο υ ν την πτω τική π ο ρ εία και να σηματοδοτήσουν την ανάκαμψη δεν γ ί ν ο ν τ α ι. Το μ εγα λύ τερ ο μ έρος των κερδών δ ι α τ ί θ ε ν τ α ι γ ι α τη χρημ α τοδοτικ ή ανακούφιση των ε π ιχ ειρ ή σ εω ν, δηλαδή γ ι α τη ν υποκατάσταση δανειακώ ν κεφαλαίων με ί δ ια ώστε να α π ο τρ α π εί η επιβάρυνση απο τα υψηλά τρ α π ε ζικ ά ε π ι τ ό κ ια. Πέρα α π 'α υ τά π ρ έπ ει να σημειώ σουμε ό τ ι σ το Υ π ο υ ρ γείο Ε θ ν ι κής Ο ικονομίας έχουν υ π εβ λ η θ ε ί ε π ε ν δ υ τ ικ έ ς π ρ ο τά σ ε ις τίψους 1 3 2,8 δισεκατομμυρίω ν δραχμών. Οι π ρ ο τά σ ε ις τελ ο ύ ν υπο έ γ κ ρ ι ση γ ια την υπαγωγή το υ ς στον νόμο / και π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ι α σ χ έ δ ια τα ο π οία επ ρ ό κ ε ιτο να εγ κ ρ ιθ ο ύ ν κοπτά το δ ε ύ τερ ο εξά μ η νο το υ Σ υ νολικ ά υπ εβλήθησαν 126 π ρ ο τά σ ε ις απο τ ι ς ο π ο ίε ς ο ι 94 αφορούσαν στο μ ετα π ο ιη τικ ό το μ έα και η α ξ ία το υ ς ήταν 1 0 5,3 δ ι σ. δ ρ χ. ο ι 9 ήταν π ρ ο τά σ ε ις γ ι α ε π ε ν δ ύ σ ε ις σ τ ι ς υπηρε σ ί ε ς ύψους 1 3,3 δ ι σ. ο ι 8 γ ι α ε π ε ν δ ύ σ ε ις σ τον το υ ρ ισ μ ό ( 9,3 δ ι σ. δ ρ χ.) και ο ι 5 ύψους 4, 9 δ ι σ.σ τ ο ν πρω τογενή τ ο μ έα. Το 1991 το ί δ ιο διάστημα ε ίχ α ν υ π ο β λ η θεί 80 ε π ε ν δ υ τικ ά σ χ έ δ ια σ υνολικ ή ς α ξ ία ς 7 0,9 δισεκ α τομμυρίω ν δραχμών. (1 ) Νίκος Νικολάου Αρθρο. Το ΠΑΣΟΚ η Ν.Δ. και ο ι ιδ ιω τικ έ ς επ ε ν δ ύ σ εις Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ/ΑΝΑΠΤΥΞΗ σε λ. 2. (2 ) Πηγή ΥΠ.ΕΘ.Ο.

30 Ο ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟ 1970 ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ Η πραγμαπ:οπο1ηση επενδύσεω ν δεν εcvαl πώ ντοτε επ α ρ κ ά ς,α λλά είν α υ θεμ ελ ιώ δ η ς καί, α να γκ α ίο ς όρος γ υα την οι,κονομοκπ ανόπτυ ξη. Η αύξηση τη ς παραγωγικής δυναμ ι,κ ότητα ς, η δημuotjpγlα νέων θέσεω ν ε ρ γ α σ ία ς, η ει,σαγωγή ν έα ς τ ε χ ν ο λ ο γ ί α ς, η αύξηση τη ς παραγωγ υκότητας και, σχεδό ν κόθε όλλη έκφραση τ η ς α νάπ τυξη ς έΐν α υ συνάρτηση το υ ύψους και τ η ς σ ύ ν θεσ η ς των επενδ\1σεων (1 ) Μπορεί ασφάλώς να υπoστηplχτεc ότυ η κάμψη των επενδιίσεων ο δ η γ εί άργά ή γρήγορα στην οι,κονομυκή σ τ α σ ιμ ό τη τα κ α ι τον o t - κονομικό μαρασμό. Με την έννουα αυτή η τ ε λ ε υ τ α ία στήλη το υ πίνακα 1 α π ο τε λ ε ί την π ιο εύγλω τη ίσως εικ ό ν α γ ι α την πτω τική πορεία της Ελληνικής Οικονομίας την τελευταία 15ετία. Η δαπάνη γ ια σχημ α τισμό νέο υ κεφ αλα ίου (κ α θα ρ ές επενδ\1σεις παγίου κεφ αλαίου) που υ π ερ έβ α ιν ε το 20% το υ Α καθάριστου Εγχώρ ιο υ Π ροϊόντος τα πρώτα χ ρ ό ν ια τ η ς ΙΟ ετία ς το υ '7 0 μ ειώ θηκε γύρω στο 13-14% το δεύτερο ήμισυ της ΙΟ ετίας αυτής και συνεχ ίζ ο ν τα ς την πτω τική τη ς π ο ρ ε ία, διαμορφώθηκε γύρω σ το 5-6% την περίοδο Η κάμψη ήταν ιδια ίτερα έντονη σε ορισμένους κλάδους όπως η γεω ρ γ ία, όπου τ α τ ε λ ε υ τ α ία χ ρ ό ν ια ό χ ι μόνο δεν δημ ιουργή θηκε νέο κ εφ ά λα ιο, αλλά μ ε ιώ ν ε τ α ι το π ρουφιστάμενο,η ενέργεια -ύδρευση-αποχέτευση και οι μεταφορές επ ι κ ο ιν ω νίες. Οι σ υ ν ο λ ικ ές α κ α θ ό ρ ισ τες επ ε ν δ ύ σ ε ις π α γ ίο υ κεφ αλα ίου σε σ τα θερ ές τ ιμ έ ς διαμορφώθηκοπ/ το σ το επ ίπ εδ ο του 1972 S3 δισ. δρχ. περίπου - έναντι 77 δισ. δρχ. το 1986, (1 ) Γ. Μ πίτσικας. Ο σ χημ α τισ μ ό ς Κ εφ αλαίου. (Π ερ ιλ α μ β ά ν ετα ι στην έρευ να το υ ΚΕ.ΠΕ. Η ανάπ τυξη τ η ς Ε λλά δος Π αρελθόν, Παρόν και π ρ ο τά σ ε ις π ολιτικ ή ς]ΐα θή να Λ ε κ ε μ σ ε λ

31 -20- Kat 83 δισ. δρχ. το Στην τελευταία 15ετ1α σντ l του Tg τ ραπ λασιασμού που 6 ί χ 6 ε π υ τ ε υ χ θ ε ΐ κατά τ η ν προηγ ούμενη I S e r l g α ν τ ί το υ τ ε τ ρ α π λασlασμou που ε ί χ ε επ L τευ χθεc κατρ την προηγού μενη 1 5 ε τ ί α (απο 24 π ερ ίπ ο υ δι,σ. δ ρ χ. το σε 100 δι,σ. δ ρ χ. το 1973) πραγματοποΐ-ήβηκε μείω ση κατα 23% π ε ρ ί που. Η ευκόνα ε ί ν α ι ανώλογη και με &ώση τα λοιπρ σ τ ο ι χ ε ί α το υ Πίνακα Ι. Η επενδυτική καβίζηση παροπτηρήθηκε τόσο στον ιδιω τικό τομέα όσο και στον Δ ημόσιο. Οπως φ α ίν ε τα ι απο τα σ τ ο ι χ ε ί α το υ Πίνακα 1, το ποσοστό των ιδιω τικώ ν επενδύσεω ν σ το ΑΕΠ, απο 0, 2 2 το 1973 μ ειώ θηκε στο 0,1 2 το αυξήθη κε σ το 0, 1 5 το 1990 και διαμορφώθηκε σ το 0, 1 3 το Το α ν τ ίσ τ ο ι χ ο ποσοστό των δημόσιων επενδύσεω ν απο 0, 0 9 το μειώ θηκ ε σ το 0,0 4 το 1988 και διαμορφώθηκε στο 0, 0 5 το Π ρέπει όμως να σ η μ ε ιω θ ε ί ό τ ι κατό τα τ ε λ ε υ τ α ία 6 χ ρ ό ν ια, σ τ ι ς ιδ ιω τ ικ έ ς επ ε ν δ ύ σ ε ις σ η μ ειώ θη κ ε' μ ια μ ικρή αύξηση η ο π ο ία π ρ έπ ει να σ υ ν δ έ ε τ α ι και με τ ι ς α υ ξη μ ένες ε π ι δ ο τ ή σ ε ις το υ ς απο το Δημόσιο και την Ευρωπαϊκή Κ ο ινότη τα. Η έντο ν η καμφη των δημόσιων επενδύσεω ν μ ε τ ό τα πρώτα χρόν ια τ η ς ΙΟ ετία ς το υ (π ίνα κ α ς ί.) ε ί ν α ι κυρίως α π ο τέλεσ μ α του π ερ ιο ρ ισ μ ο ύ των χρηματοδοτικώ ν δυνατοτήτω ν το υ Δ ημοσίου που σ υ ν δ έ ε τ α ι με τη γρήγορη απίξηση των τρεχουσώ ν δαπανών το υ και την εξαφό[νιση τη ς δημόσια ς α π ο τα μίευσ η ς και στη σ υ ν έ χ ε ια τη μεταβολή τη ς σε έν το ν α α ρ ν η τικ ή. Η δη μόσια α π οτα μίευση που α ντιπ ροσώ πευ ε το 16% π ερ ίπ ου των δημοσίων εσόδων το , π ε ρ ιο ρ ίσ τη κ ε σε πολύ χαμηλά επ ίπ εδ α μετά το 1974 και μετοτυράπηκε σε έν το ν α α ρ νη τικ ή το Ε ίν α ι π ε ρ ιτ τ ό να τ ο ν ί σ ε ι κ α ν ε ίς το δυσμενή α ν τίκ τυ π ο απο τον τον π ερ ιο ρ ισ μ ό στο σχημα τισμό τ ε χ ν ικ ή ς και κ οινω νικ ής υπ ο δ ο -

32 -21- μίΐς στην ουκονομυκή ανώ πτυξη, αφού είνα ι, αvαμφlσβητητd ό τ ι η έλλειψ η υποδομΐις. μ ε ιώ ν ε ι την α π ο δ ο τικ ό τη τα των ιδιω τικ ώ ν επ εν δύσεων, α υ ξ ό ν ε ι το κ όστος παραγωγίις και σποσκώπτε ι την α ν τ α - γ ω ν ισ τικ ό τ η τ α. Η κόμψη των ιδιω τικ ώ ν επενδύσεω ν ο φ ε ίλ ε τ σ ι κυρίω ς στη μ ε ί ωση τη ς o ίκovoμίκ flς α π ο δ ο τικ ό τη τα ς, που ίιταν κατό κ ύ ρ ιο λόγο απο τέλεσμα τη ς ο ικ ο νο μ ικ ή ς π ο λ ιτ ικ ή ς που ακολουθήθ ηκε. Η αύξηση το υ κ όστους ερ γ α σ ία ς με ρυθμούς πολύ γρ η γο ρ ό τερ ο υ ς τη ς παρ αγω γικότητας, ο δ ι ο ικ η τ ικ ό ς έ λ ε γ χ ο ς των τιμώ ν μ έ χ ρ ι π ριν λίγα χ ρ ό ν ια, που καττέστησε δυσχερή ή και αδύνατη τη ν προσαρμογή των τιμώ ν σ το κ ό σ το ς, η συναλλαγμα τική π ο λ ιτ ικ ή (σκληρή δραχμή) που π ε ρ ιό ρ ισ ε την α ν τα γ ω νισ τικ ό τη τα τ η ς εγχώ ρ ια ς παρα γωγής, ο έ ν το ν ο ς πληθω ρισμός και ο εν το π ισ μ ό ς των ιδιω τώ ν σπο τ ι ς α γορές χρήμα τος και κεφ αλαίου λόγω των μεγόλω ν δανειακώ ν αναγκών το υ Δ η μοσίου, το υψηλό κόστος το υ χρήμ α το ς, γ ι α το υ ς ίδιους λόγους και τέλος το αρνητικό κλίμα σε βόρος της επ ι χ ειρ η μ α τικ ή ς δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς και το υ κ έρ δ ο υ ς, α π ο τέλεσ α ν τα κ υ ρ ιό τερ α α ί τ ι α τη ς επ ε ν δ υ τ ικ ή ς α π ρ α ξία ς. Π αρόλληλα οια λλεπ ώ λ - ληλες ε κ λ ο γ ικ έ ς α ν α μ ετρ ή σ εις την π ερ ίο δ ο ' η κρίση στα Βαλκόνια και ο π όλεμ ος σ τον Π ερσικό Κόλπο δημ ιούργησοτν κλίμ α α β εβ α ιό τη τα ς γ ια το υ ς ε π ε ν δ υ τ έ ς. Πέρα απ'αυτό είνα ι χαρακτηριστικό ότι τα πολύ ισχυρό επενδ υ τικ ό κ ίν η τρ α (υψηλό ποσοστό επ ιχορή γησης το υ κόστους κατασκ ευ ή ς, επ ιδότη σ η ε π ι τ ο κ ίο υ, α φ ορολόγητες ε κ π τώ σ ε ις, α υ ξημ έ νες α π ο σ β έσ εις κ. λ. π. ) σ τα π λ α ίσ ια κυρίως των Ν / Ν / , Ν / , Ν / , Ν /9 0 και διαφ ό ρων κανονισμών τ η ς Ευρωπαϊκής Κ οινό τη τα ς να α ν τ ισ τ α θ μ ίζ ο υ ν τους γ εν ικ ό τε ρ ο υ ς δ υ σ μ ε ν ε ίς π α ρ όγοντες που επ ικ ρ ό τη σ α ν. Η ε ξ έ λιξη αυτή αποδεικνύει ότι τα επενδυτικό κίνητρα που δ ίν ει η