Лекц 16 Гетероцагирагт нэгдэл

Transcript

1 Лекц 16 Гетероцагирагт нэгдэл Нүүрстөрөгчийн атомаас гадна өөр элементийн атомыг цагирагтаа агуулсан нэгдлийг гетероцагирагт нэгдэл гэнэ. Гетероцагирагт нэгдлийн уламжлал нь нуклейны хүчил, хлорофилл, витаминууд байдаг. Гетероцагирагт нэгдүүдийг ихэвчлэн түүхэн нэршлээр нэрлэдэг. Тэдгээрийг цагирагийн тоо, гетероатомын төрөл, гетероатом ба нягтарсан цагирагийн тоо болон ароматик систем агуулсан эсэхээр нь ангилна.цагирагийн тоогоор нь гурав, дөрөв тав ба зургаан гишүүнт гэж ангилдаг. a. Гурван гишүүнт гетероцагирагт нэгдэл оксиран азиридин b. Дөрвөн гишүүнт гетероцагирагт нэгдэл оксетан c. Таван гишүүнт гетероцагирагт нэгдэл азетидин фуран тетрагидрофуран тиофен пиррол пирролидин d. Зургаан гишүүнт гетероцагирагт нэгдэл пиридин диоксан -пиран пиримидин 2. Гетероатомын төрлөөр нь ангилна. a. Азот агуулсан гетероцагирагт нэгдэл пиррол пиридин хинолин b. Хүчилтөрөгч агуулсан гетероцагирагт нэгдэл фуран -пиран хромон

2 c. Хүхэр агуулсан гетероцагирагт нэгдэл тиофен. Гетероатом ба нягтарсан цагирагийн тоогоор нь ангилна. a. Нэг гетероатомт гетероцагирагт нэгдэл тетрагидротиофен тиазол пиррол b. Хоѐр гетероатомт гетероцагирагт нэгдэл пиримидин пиридин индол пиразол пиридазин имидазол c. Нягтарсан цагирагийн тоогоор нь хоѐр ба гурван нягтарсан цагирагт гетероцагирагт нэгдэл гэж ангилж болно. пиперидин хинолин изохинолин пурин. Хюккелийн дүрэмд захирагдах эсэхээр нь ангилна. a. Ароматик гетероцагирагт нэгдэл акридин тиофен фуран b. Ароматик шинж үзүүлдэггүй гетероцагирагт нэгдэл пиррол пиридин тетрагидрофуран тетрагидротиофен пирролидин Ароматик шинж чанаргүй гетероцагирагт нэгдлүүд харгалзах ангийн алифатик нэгдлүүдтэй төсөөтэй шинж чанар үзүүлдэг. Жишээ нь диоксан болон тетрагидрофуран нь энгийн эфирийн, пирролидин нь хоѐрдогч амин нэгдлийн шинж чанарыг үзүүлнэ. диоксан

3 Таван гишүүнт гетероцагирагт нэгдлүүд Таван гишүүнт нэг гетероатомт гетероцагирагт нэгдлүүдэд фуран, тиофен ба пиррол, хоѐр гетероатомт гетероцагирагт нэгдлүүд оксазол, изоксазол, тиазол, изотиазол, пиразол ба имидазол орно. Гетероцагирагт нэгдлүүдийг гетероатомаас эхэлж дугаарлах ба хоѐр гетероатом агуулсан бол гетероатомын дугаарын нийлбэр бага байхаар дугаарыг сонгоно. Түүнчлэн гетероатомын зэргэлдээ орших нүүрстөрөгчөөс эхлэн гэж дугаарладаг оксазол фуран тиофен пиррол пиразол изоксазол имидазол изотиазол Гарган авах аргууд: Пиррол, тиофен, фуран болон тэдгээрийн уламжлалыг нийлэгжүүлэн гаргах ба зарим байгалийн бүтээгдэхүүнийг боловсруулан гарган авдаг. 1. Пирролыг гаргахдаа чулуун нүүрсний давирхайг фракцлан нэрэх болон этинийг аммиактай урвалд оруулна. 2 C = тиазол пиррол 2. Таван гишүүнт гетероцагирагт нэгдлүүд харилцан хувирах Юрьевын урвалыг Al 2 катализатор ашиглан С-д явуулна Фуран, тиофен ба пирролын уламжлалт нэгдүүдийг 1.-дикарбонилт нэгдлээс доорх урвалуудаар гаргана. a. Дикарбонилт нэгдлийг С температурт фосфорын ангидридтай халааж фураны уламжлалыг гаргаж авна. C -C - C 2 - C 2 -C -C P 2 C C C 2.-äèìåòèëôóðàí

4 b. Дикарбонилт нэгдлийг P 2 тай халааж тиофены уламжлалыг гаргана. C -C - C 2 - C 2 -C -C P 2 t 0 C C C 2,-диметилтиофен c. Аммиак эсвэл амин нэгдэлтэй дикарбонилт нэгдлийг хольж халаах замаар пирролын уламжлалыг гаргадаг. C -C - C 2 - C 2 -C -C t 0 C C C 2,-диметилпиррол Пирролын байгалийн уламжлалууд. Пирролын байгалийн уламжлалуудад хлорофилл, гемоглобин, витамин В 12 ордог. Дөрвөн пирролын атом нь порфины цагираг үүсгэн гемоглобин уургийн гем-д төмөртэй, хлорофиллд магнитай, витамин В 12 т кобальттай комплекс үүсгэн хүн амьтны организмд хүчилтөрөгч зөөх, ургамлын навчинд нарны гэрлийн оролцоотой фотосинтез явагдахыг нөхцөлдүүлдэг. Хлорофилл нь Е10 гэсэн дугаартай хүнсний нэмэлт ногоон будаг болж хэрэглэгддэг. Порфин хар улаан талст бодис бөгөөд түүний молекул нь пирролын цагираг агуулсан макроцагирагт сопряженный систем үүсгэдэг. Порфины молекулд азотын атомд 2 устөрөгчийн атом байрлах ба металлаар халагдсан байж болно. Тогтвортой комплекс үүсгэдэг ба үүнд металлын ион азотын атомын үйлчлэлийн талбайд оршдог. Халагдсан порфин нь порфирин хэмээн нэрлэгддэг. Энэ нь маш чухал байгалийн нэгдлийн үндэс болдог. Хүчилтөрөгчийг уушгинаас биеийн эс болгонд зөөдөг гемоглобин хэмээх цусны улаан бодис нь глобин уургаас ба уургийн бус хэсгийн гемээс бүтдэг улаан өнгөтэй хромопротейд байдаг. Гем нь Fe (II) агуулсан порфирин юм. Гемийн бүтцийг доорх зургаар үзүүллээ. Fe (II) агуулсан порфирин

5 Ургамлын ногоон пигмент болох хлорофилл нь хэсэгчлэн гидрогенжсэн порфирины цагирагт комплекс холбогдсон магни агуулдаг. Ургамлаас хлорофилл а (хар хөх талст), ба хлорофилл в (хар ногоон талст) ялгадаг. Пропионы хүчлийн нэг үлдэгдэл нь фитол cпирттэй эфиржсэн байдаг. хлорофилл а Хлорофилл фотосинтезийн процесст маш чухал үүрэг гүйцэтгэх ба гэрлийн энергийг химийн энерги болгон хувиргадаг. Ногоон ургамал нарны гэрлийн нөлөөгөөр ийг шингээж органик бодис үүсгэдэг. Витамин (цианкобаламин) нь хар улаан талст бодис, усанд уусдаг. Микроорганизмд нийлэгждэг. Бүтцийн үндэс нь хэсэгчлэн гидрогенжсэн пирролын цагирагаас бүтсэн макроцагираг болдог. цианкобаламин Физикийн ба химийн шинж Фуран 1 0 С температурт буцалдаг, хлороформын сул үнэртэй, усанд уусдаггүй харин бүх органик уусгагчтай холилддог өнгөгүй шингэн. Тиофен 8 0 С температурт буцалдаг, сулавтар үнэртэй, усанд уусдаггүй, органик уусгагчтай холилддог өнгөгүй шингэн бодис. Пиррол 10 0 С-д буцалдаг, өвөрмөц үнэртэй, агаарт болон гэрэлд улаан хүрэн өнгөтэй болж хувирдаг өнгөгүй шингэн. Бүх гишүүнт гетероцагирагт нэгдлүүдийн молекулууд хавтгай бүтэцтэй.

6 гишүүнт гетероцагирагт нэгдлүүд ароматик цагирагт электрофил халалцах урвалд ордог. Эдгээр нь галогенжих, нитрожих, сульфожих ба ацилжих урвалд бензолоос илүү идэвхтэй ордог онцлогтой. Ароматик цагирагт электрофил халалцах урвал 2-р байранд ихэвчлэн явагдана. 1. Галогенжих урвал. a. Фуран нь харьцангуй нам температурт бромжино. Урвал завсрын шатыг дамжин 2- бромфураныг үүсгэнэ. Br 2 Br Br õ éòýíä -Br Br 2-бромфуран b. Тиофен нь сульфурилхлоридоор нам температурт хлоржих урвалд орно. 2 Cl 2 Cl Cl 2-хлортиофен c. Пиррол нь сульфурилхлоридтой 2-хлорпиррол үүсгэдэг бол иодтой тетраиодпиррол буюу иодолыг үүсгэнэ. 2 Cl 2 ýôèð Cl Cl J J 2 J 2 иодол 2. Нитрожих урвал. 2-хлорпиррол Нитрожих урвалд ацилнитрат ба цуугийн ангидридын эсвэл азотын ба цуугийн хүчлийн хольцыг нитрожуулагчаар ашиглана. J J C -C- 2 (C C) 2, 10 0 C 2 + C C 2-нитрофуран C -C- 2 (C C) 2, 10 0 C 2-нитротиофен 2 + C C C -C- 2 (C C) 2, 0 C 2 + C C 2-нитропиррол. Сульфожих урвал. Фуран ба пирролыг пиридинсульфотриоксидоор (C ), хүчлээр сульфожуулна. тиофеныг хүхрийн C - + C пиридин пиррол-2-сульфохүчил 2 êîíö + 2 тиофен-2-сульфохүчил C - + C фуран-2-сульфохїчил

7 . Ацетилжих урвал. Ацетилжуулагч урвалжаар цуугийн ангидрид ба BF, ncl, ZnCl 2 хүчлийн холимгийг хэрэглэдэг. (C C) 2 (C C) 2 C-C BF + C C ncl 2-ацетилфуран (C C) 2 C-C + C C зэрэг Льюисын C-C + C C 2-ацетилтиофен 2-ацетилпиррол. Гидрогенжих урвалд орно. гишүүнт гетероцагирагт нэгдлүүд гидрогенжиж аромат шинж чанар үзүүлдэггүй ханасан гетероцагирагт нэгдлийг үүсгэнэ. [] [] тетрагидрофуран (C 2 + a) тетрагидротиофен (тиофан) [] (C C+ Zn) 2 Pt пирролин пирролидин 6. Исэлдэх урвал. Зөвхөн фуран нь ванадийн (V) оксидон катализаторын оролцоотойгоор 00 0 С-д агаарын хүчилтөрөгчөөр исэлдэнэ. 2 V 2, 00 0 C малейны ангидрид 7. Пирролын амины устөрөгч нь металл калийгаар халагдах урвалд ордог. Энэ нь пирролын сул хүчиллэг шинж чанар үзүүлдэгтэй холбоотой. + K + 1/2 2 K калийн пирролят 8. Пиррол нь карбонилжих, формилжих, азожих ба алкилжих урвалуудтай ордог. a. Шүлтийн оролцоотойгоор хлороформоор формилжино. CCl K C 2-формилпиррол

8 b. Диазоны давстай азожих урвалд орно. + C 6 Cl = - C 6 + Cl 2-фенилазопиррол c. Металлын пирролят нь карбонилжих урвалд орно. C 2 P,t 0 CK Пиррол-2-карбоны хүчлийн калийн давс d. Калийн пирролят нь алкилгалогенидтай алкилжих урвалд ордог. C J - KJ C t 0 Пирролын уламжлалууд болох хлорофилл, гемоглобин ба витамин В 12 байгальд өргөн тархсан бодисууд юм. Эдгээр болдисууд нь пирролын цөмөөс тогтсон порфины молекулд агуулагдана. Порфины цөм дахь пирролын цагирагийн -байрлал дахь устөрөгчийн атомыг радикалаар халахад порфирины бүтэц үүсдэг. Байгалийн олон тооны чухал нэгдлүүд нь порфирины металл агуулсан уламжлал байдаг. Хүн ба амьтны цусны пигмент болох гемоглобин нь төмрийн ион (Fe 2+ ) агуулна. Порфирины магний агуулсан уламжлал нь ургамлын ногоон пигмент болох хлорофилл юм. Фотосинтезийн процессийн үед ногоон ургамлын хлорфилл нь гэрлийн энергийн нөлөөгөөр нүүрсний диоксидыг шингээн авч хүчилтөрөгч ялгаруулан органик бодисыг үүсгэдэг байна. Иймд дэлхийд органик бодисыг үүсгэдэг үндсэн процесс нь фотосинтез юм. C Таван гишүүнт нягтарсан гетероцагирагт нэгдлүүд. Индол, Пиррол, фуран ба тиофен болон бензолын цагирагаас тогтсон нягтарсан бицагирагт нэгдлийг индол, кумарон ба тионафтен гэдэг. 6 7 индол (бензопиррол) -метилпиррол 6 7 кумарон (бензофуран) 6 2-метилпиррол Эдгээрээс практикт өргөн хэрэглэгддэг бодис нь индол ба түүний уламжлалууд байдаг. Гарган авах арга 1. Чичибабины арга. Анилин ба ацетилены хооронд явагдах конденсацийн урвалаар индолыг гаргах арга юм. 7 тионафтен (бензотиофен) анилин 2 + C C - 2 ацетилен индол

9 2. Индолын уламжлалыг гарган авах нийтлэг арга нь Фишерийн урвал байдаг. Альдегид ба кетоны фенилгидразон нь полифосфорын хүчил, борын фторид ба цайрын хлорид зэрэг хүчлийн катализаторын үйлчлэлэр цагирагжих урвалд орж индолын уламжлал үүсгэдэг. ÏÔÕ -=C C + C ацетофеноны фенил гидразон 2-метилиндол BF -=C-C C ацетоны фенилгидразон 2-метилиндол C + ZnCl 2 C -=C C 2 -C -метилиндол (скатол) + Физик ба химийн шинж Индол нь 2 0 С температурт хайлдаг, эвгүй муухай үнэртэй, өнгөгүй талст бодис бөгөөд 1866 онд Байер байгалийн будаг болох индигогоос гаргасаг учир индол гэж нэрлэсэн. Жасмин болон апельсины цэцгэнд агуулагдана. Бензолын болон пирролын шинж чанарыг үзүүлнэ. Индолын цагирагт явагдах электрофил халалцах урвал -р байрлалд явагддаг. 1. Галогенжих урвал. 2 Cl 2 Cl Cl 2. Нитрожих урвал C C 2 -хлориндол 2 - C C -нитроиндол. Сульфожих урвал. C - -C -индолсульфохїчил

10 . Азожих урвал. C 6 2 Cl =-C 6 - Cl -фенилазоиндол. Индол нь пирролын адил сул хүчиллэг учраас азотын устөрөгч нь металлаар халагдана. + K 6. Металлорганик нэгдэл үүсгэнэ. C MgJ K Калийн индолят - C MgJ -магнийниод индол Индолын уламжлалуудад гетероауксин буюу -индолилцуугийн хүчил, амин хүчил болох триптофан, индоксил болон хөх, цагаан индиго будаг орно. C 2 C C 2 -C-C гетероауксин Индоксил нь кето ба енол хэлбэрт орших бөгөөд түүнийг исэлдүүлж хөх индиго будгийг гаргаж авна. 2 триптофан 2-2 2[] 2 Хєх индиго Цагаан индиго Индиго будгийг хэрэглэхийн өмнө түүнийг шүлтлэг уусмалд ангижруулж цагаан индиго будагт хувиргана. Хєх индиго

11 Зургаан гишүүнт гетероцагирагт нэгдлүүд. Нэг гетероатомт, хоѐр гетероатомт болон хоѐр ба гурван нягтарсан цагирагт зургаан гишүүнт гетероцагирагт нэгдүүдээс хамгийн түгээмэл хэрэглэгддэг нэгдэлд пиридин ба түүний уламжлалууд ордог пиридин 2-метилпиридин (α -пиколин) C C -метилпиридин (β - пиколин) C C C(C ) 2 -метилпиридин (γ - пиколин) C C C C 2,6-диметилпиридин (2.6-лутидин) 2,,6-триметилпиридин (коллидин) Пиридины молекул дахь азотын атомын холбогдоогүй хос электрон цагирагийн - электронтой харилцан үйлчлэлцдэггүй, харин -электроны ароматик секстет нь нүүрстөрөгчийн атомын, азотын нэг электроноор үүсдэг байна. Пиридин хавтгай бүтэцтэй бөгөөд азотын атом нь хөрш хоѐр нүүрстөрөгчийн атомтайгаа sp 2 эрлийз орбиталийн холбоогоор холбогдсон байдаг. Пиридины молекул дахь С-С холбооны урт бензолтой адил 0.19нм, харин С- холбооны урт 0.1 нм бөгөөд азотын атом нь илүү цахилгаан сөрөг чанартай. Гарган авах арга Пиридин ба түүний гомологууд чулуун нүүрсний давирхай болон ясны тосонд агуулагдан оршдог бөгөөд пиридиныг чулуун нүүрсний давирхайгаас ялгаж авна. Үүнээс гадна пиридины цөм нь алкалоид, витамин, кофермент болон эмийн бэлдмэлийн найрлаганд агуулагддаг. Пиридин ба түний уламжлалыг дараах аргуудаар синтезлэнэ. 1. Ацетилен ба цианы хүчлийн хольцыг улайсгасан хоолой дундуур нэвтрүүлэхэд пиридин үүсдэг. -изопропилпиридин C C + C t 0 2. Пиридины гомологуудыг доорх урвалуудаар гаргаж авдаг. a. Ацетальдегидыг аммиактай хольж халаах. C -C + t 0 пиридин 2-метилпиридин C b. Ацетиленийг катализаторын оролцоотойгоор аммиактай конденсацлах C C + êàò C 2 C 2-метил--этилпиридин

12 . Кетохүчлийг альдегид ба аммиактай конденсацлах Ганчийн арга. C C -C-C 2 -CC + C - C + C C 2,,6-триметилпиридин Физик ба химийн шинж Пиридин (C ) 11 0 С температурт буцалдаг өнгөгүй, өвөрмөц муухай үнэртэй шингэн. Ус, этанол, диэтилийн эфиртэй дурын харьцаагаар холилддог. Бензолын молекулын СН= хэсгийг = бүлгээр солиход ионжилтийн анхдагч потенциал ба электрон нэгдүүлэх чадварын утга эрс өсдөг. Үүний улмаас пиридин электрофил урвалжтай урвалд муу ордог бол нуклеофил урвалжтай урвалд орох өндөр идэвхтэй нэгдэл юм. Пиридины молекул дахь азотын атомын холбогдоогүй хос электрон нь атомын секстет үүсгэхэд оролцдоггүй учраас пиридин суурилаг болон нуклеофил шинж чанарыг үзүүлдэг байна. 1. Пиридины суурилаг шинж чанар. Пиридин суурилаг шинж чанартай учраас усан уусмал нь лакмусын цаасыг хөх өнгөтэй болгодог. Иймд хүчтэй эрдэс хүчилтэй давс үүсгэнэ. + - C + Cl = [C ] Cl Пиридин хялбар алкилжиж -алкилпиридины давс үүсгэдэг. + C J C J -метилпиридиний иодид 2. Ароматик цагирагт электрофил халалцах урвалд орно. Пиридины цагирагт -электроны нягтрал сул байдаг учраас электрофил халалцах урвалд тодорхой хатуу нөхцөлд орно. Ихэвчлэн -р байранд халалцана. a. Галогенжих урвал Br C Br + Br b. Сульфожих урвал -бромпиридин c. Нитрожих урвал 20% îëåóì 20 0 C + 2 пиридин--сульфохүчил C -нитропиридин + 2

13 Пиридин ба түүний уламжлалыг исэлдүүлэхэд пиридин - оксид үүснэ. C 0% 2 2 +C C C -метилпиридин 70 0 C -метилпиридин--оксид Пиридины оксидын халалцах урвал ихэвчлэн 2 ба -р байранд явагддаг C -нитропиридин--оксид пиридин--оксид. Нуклеофил урвалжтай халалцах урвалд орно. Үүний тод жишээ бол Чичибабины урвал юм. Энэ урвалд пиридинийг натрийн амидтай толуол эсвэл,-диметиланилины орчинд халаана. t 0 + a 2 (C 6 C ) - a a 2-аминопиридин 2 ба -аминопиридин таутомер хувиралд оршдог боловч амин хэлбэр нь илүү тогтвортой юм. 2 2 Илүү хүчтэй нуклеофилтай пиридин халалцах урвалд орно C 6 Li + Li (C 6 C ) C 6 Пиридины уурыг калийн шүлттэй 00 0 С-д халаахад 2-гидроксипиридин үүсгэдэг. амино хэлбэр + K 00 0 Үүнээс гадна 2-аминопиридинийг эрдэс хүчлийн оролцоотой натрийн нитритээр үйлчилж 2- гидроксипиридинийг гарган авч болно. имино хэлбэр 2-гидроксипиридин 2-фенилпиридин 2 a 2, 2 2-гидроксипиридин

14 Ийм аргаар -гидроксипиридинийг нэгэн адил гаргана. 2 -аминопиридин a 2, 2. Ангижрах урвал. Пиридин катализат ангижрах урвалаар ароматик шинж чанар үзүүлдэггүй гетероцагирагт нэгдэл болох пиперидин үүснэ. 6 [] -гидроксипиридин пиридин пиперидин Пиридины практикийн ач холбогдол бүхий уламжлалуудад дараах бодисууд багтана. Үүнд: витамин РР буюу никотины хүчлийн амид, изониазид буюу пиридин--карбоны хүчлийн гидроазид, сульфидин болон алкалоид болох никотин, никотины хүчил, анабазин тус тус ордог. C- 2 C витамин РР изониазид сульфидин C никотин C Никотины хүчил анабазин Пиридины эгнээний нэгдэл болох В-ийн төрлийн витаминууд амин хүчлийн карбоксилгүйжих болон ферментэн исэлдэх-ангижрах урвалд чухал үүрэгтэй оролцдог. C 2 C C 2 C 2 C пиридоксин (витамин В 6 ) C пиридоксаль

15 Пиримидин ба пурин. Пиридин ба пурины цөм нь генетик мэдээллийг дамжуулах ба хадгалах үүрэгтэй нийлмэл биоорганик бүтэц болох нуклейны хүчлийн найрлаганд ордог пиримидин пурин Нуклеины хүчлийн найрлаганд ордог пиримидины уламжлалууд болох урацил, цитозин ба тиминийг пиримидины сууриуд гэж нэрлэдэг C óðàöèë (2.-äèîêñèïèðèìèäèí) òèìèí (-ìåòèë-2.-äèîêñèïèðèìèäèí) öèòîçèí (2-îêñè--àìèíîïèðèìèäèí) Пурины уламжлал болох аденин ба гуаниныг пурины сууриуд гэх бөгөөд тэд нуклеины хүчлийн найрлаганд ордог. Нуклейны хүчлийн гидролизоор үүсдэг. 2 2 Аденин нь чөлөөт байдлаар цай, чихрийн манжин, зөрөг цэцэг, мөөгөнд байдаг бол гуанин нь аденинтай хамт ургамал ба амьтны зарим эрхтэнд агуулагдана мөн загасны хайрс, арьсанд ихээр агуулагдана. Пиридин ба пурин нь ээлжилсэн -электроны систем агуулсан хавтгай бүтэцтэй молекул бөгөөд тэд гетероароматик нэгдэлд хамаарагдана. Пурины уламжлал болох кофеин нь цай ба кофенд, теобромин нь цай ба какаонд тус тус агуулагдана. аденин (6-аминопурин) гуанин (6-окси-2-аминопурин) C C C C êîôåèí (1..7-òðèìåòèë-2.6-äèîêñèïóðèí) C òåîáðîìèí (.7-äèìåòèë-2.6-äèîêñèïóðèí)

16 Хүчилтөрөгч агуулсан 6 гишүүнт гетероцагирагт нэгдэл Хүчилтөрөгч агуулсан гетероцагирагт нэгдэл болох - ба -пиран ба пирон түүний уламжлалууд химийн, физиологийн болон үйлдвэрийн ач холбогдол бүхий бодисууд байдаг. -пирон ба бензолын нягтарсан цагирагт уламжлал болох кумарин олон тооны ургамалд агуулагдаж оршдог. -пироны уламжлалуудад хромон ба флавон орно Хромоны цагирагийг токоферол буюу Е-витамины молекул агуулна. C хромон -пиран -пиран -пирон кумарин флавон -пирон C C C C (C 2 ) -C-(C 2 ) -C-(C 2 ) -C-C -токоферол C Флавоны полигидроксилт уламжлал болох кверцетин нь ургамлын шар пигмент юм. кверцетин Кверцетиныг ангижруулахад үүсдэг цианидин нь ихэнх цэцэг, жимс ба ногооны будагч пигмент байдаг.

17 Гол төлөөлөгч ба уламжлалуудын хэрэглээ. Нэр Томьѐо Хэрэглээ Жишээ Хлорофилл Е10 дугаар бүхий хүнсний нэмэлт Витамин В 12 Хорт хавдар, цус багадах, мэдрэлийн ба элэгний өвчнийг эмчлэхэд хэрэглэнэ. Фуран Индол Органик синтезэд Сулруулсан уусмал нь жасмины үнэртэй тул үнэртэй ус хийхэд. Тетрагидрофуран, пиррол, пирролидин, малейны ба янтарын хүчлийг гарган авахад Резерпин Цусны даралт бууруулагч, төв мэдрэлийн системд үйлчлэн тайвшруулагчаар Анальгин Өвчин намдаагч, халуун бууруулагч болон үрэвслийн эсрэг Пенициллин халууралт, гэдэсний халдварт өвчин болон бактерын эсрэг үйлчилгээтэй

18 Никотин Төв мэдрэлийн системийг сэргээж, цусны даралтыг нэмэгдүүлэх (бага тунгаар), инсектицид байдлаар Морфин Өвчин намдаагч хэрэгсэл, наркотик Гербицид Хогийн ургамал устахад