Case Study: Region 3 of Tehran City Mehdi Bahrampour 1, Mohammad Reza Bemanian 2

Transcript

1 با بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین از استفاده 3 منطقهی تهران شهر موردی نمونهی تهران مدرس تربیت دانشگاه شهرسازی دکترای -دانشجوی پور بهرام مهدی تهران bemanian@modares.ac.ir مدرس تربیت دانشگاه معماری گروه مدیر و -دانشیار بمانیان* رضا محمد 1391/6/15 پذیرش: تاریخ دریافت: 1391/2/25 تاریخ چکیده قابل ایران شهری شبکهی در امروز که است خدماتی سیستم نارسایی و خدمات توزیع نظام درهمریزی به منجر شهرنشینی گسیختهی لجام و سریع رشد هستند. بحران مدیریت پایگاههای میگردد روشن آن حیاتی اهمیت واکنش فاز در که بحران مدیریت حوزهی در حساس و مهم مراکز جمله از است. درک داشت. خواهد کاربری آن بهینهی خدماترسانی و موفقیت در شایانی کمک کاربری آن شرایط گرفتن نظر در شهری کاربری نوع هر مکانیابی در است بدیهی منظور این به پرداخت. خواهیم پایگاهها این مکانیابی در ضروری الزامات درک به آنها کارکردهای و بحران مدیریت پایگاههای شناخت با مقاله این در گردیده استفاده کارشناسان نظرات از معیارها ویتبندی و ارزشگذاری جهت تحلیل بخش در و شدهاند تدوین پایگاهها این مکانیابی برای معیارهایی با سپس شد. پرداخته )EXPERT CHOICE( نرمافزار معیارها وزن محاسبهی به )AHP( روش نظری مبانی با مذکور نظرات مطابقت با و است در و شده تحلیل و ترکیب حاصل اطالعات اطالعاتی الیههای بهصورت نظر مورد معیارهای تعریف و جغرافیایی اطالعات سیستم مکانی تحلیلگر از استفاده است. شده ارائه پایگاهها این استقرار برای مناسب بلوک نهایت در و محاسبه بلوک هر پیکسلهای ارزش میانگین به توجه با بلوک هر نهایی ارزش نهایت ارزیابی و تصمیمگیری روشهای بحران مدیریت مکانیابی بحران مدیریت پایگاههای کلیدی: واژههای 51 بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین Study on Optimum Location of Disaster Management Sites Case Study: Region 3 of Tehran City Mehdi Bahrampour 1, Mohammad Reza Bemanian 2 Abstract Rapid and ungovernable growth of urbanity leads to irrelevant system of services distribution and its insufficiency which can be observed in city network of Iran. One of these important centers in the field of disaster management whose vital importance in the response phase is obvious, is Disaster Management Sites (DMSs). It is obvious that, considering the quality of any land use program in locating them has a worthy effect on its success and optimum servicing. Considering the DMS s requirements in their locating can guarantee their efficiency in needful times too. So in this research, DMSs and their function have been recognized to identify their necessary requirements in locating them. For this purpose, some criteria have been codified. In the analysis part, experts advices have been considered to evaluate and give preference to the criteria and then they (advices) have been made compatible with AHP method to calculate criteria s weight with Expert Choice program. Then with spatial analysis of and transforming the criteria to information layers, the resultant information has been combined and analyzed and finally the ultimate value of each block has been calculated considering the average value of pixels of each block and then the optimum block for locating DMS has been proposed. Finally, it is remarked that considering the physical requirements, their different effect and their buffers in locating DMSs impress the rate of their servicing. Keywords: Disaster Management Sites, Site Selection, Disaster Management, Decision Making And Evaluation Methods 1 PhD Candidate in Urban Planning, Art and Architecture Faculty, Tarbait Modares University 2 Associate Professor in Architecture, Art and Architecture Faculty, Tarbait Modares University

2 52 بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین مقدمه از زیستی مجتمعهای و شهرها استقرار مکان انتخاب چگونگی و شهری برنامهریزان معماران ذهنی و فکری دغدغهی دیرباز است. بوده کردهاند بازی نقش زمینه این در که کسانی تمامی نقاط و نظامی پادگانهای راهها کنار در کهن شهرهای استقرار ذهنی فعالیت نوعی شکلگیری نشانگر همگی سوقالجیشی و دوام بسا چه است. بوده مکانها این بهینهی استقرار جهت در نشاندهندهی تاریخ گسترهی در شهرها این از شماری مانایی است. بوده فکری روند این موفقیت سکونتگاهها استقرار مکان تعیین در دقت و کالن مقیاس در تنها نه شهرها سطح در شهری خدمات مکانیابی نیز خردتر مقیاس در بلکه یکی میان این در نماید. کمک شهرها مانایی و دوام به میتواند نیز در جاری زندگی و شهر بقای و مانایی اساسی و مهم موضوعات از ناشی خطرات که چرا است. طبیعی بالیای و سوانح برابر در آنها آسیب سکونتی پهنههای به بهشدت میتواند... و سیل زلزله از بزرگ شهرهای از بسیاری قرارگیری با ایران در موضوع این که برساند مییابد. چندان دو اهمیتی زلزلهخیز نقاط در کشورمان کوچک و آسیبپذیر پهنههای در ساز و ساخت که داشت نظر در باید البته ساخت در کالبدی الزامات دیگر و ساختمانی کدهای نگرفتن نظر در است. کرده آسیبپذیر را پهنهها این بهشدت نیز شهری سازههای کید تأ شهری برنامهریزی در توجه قابل و مهم جنبههای از یکی در زیرا است. طبیعی بالیای مقابل در شهر آسیبپذیری به توجه و بسیاری مکانگزینی و سرمایهگذاری باالی حجم به توجه با شهر توجه جلب جامعه اجتماعی و اقتصادی ابزارهای و تأسیسات از و تلفات حوادث این بروز صورت در که چرا میکند طلب را بیشتری داشت. خواهد بهدنبال زیادی جانی و مالی خسارات شهرنشین جمعیت برابری هشت افزایش به توجه با موضوع این بر شهرها قرارگیری دیگر سوی از و ایران در اخیر سال 50 طی در کمربند روی بر ایران موقعیت به توجه )با ناپایدار و سست پهنههای مدیریت شرایطی چنین در مییابد. حیاتی اهمیتی زلزله( جهانی ساختاردهی به و باشد داشته قرار آمادگی مرحلهی در باید بحران افراد به بتواند تا بپردازد مختلف گروههای و افراد سازماندهی و بخشهای و عناصر اهمیت امر این برساند. یاری سانحهدیده میسازد. آشکار بهخوبی را بحران مدیریت مختلف بزرگ شهرهای در جمعیت باالی تراکم به توجه با میان این در به ساماندهی و بحران مدیریت به خاص توجه تهران شهر بهویژه کنترل یا و احتمالی زلزلهی نامطلوب اثرات کاهش به منجر که اموری این در است. پراهمیت و حیاتی امری گردد بحران از بعد وضعیت حیاتی بستر کردن مهیا جهت بحران مدیریت پایگاههای شرایط در واکنش و آمادگی پیشگیری اقدامات برای مناسب تاکتیکی و زلزله نظیر بزرگ طبیعی بحرانهای بهویژه مختلف بحرانهای در پایگاهها این جایگاه اهمیت وجود با شدهاند. گرفته نظر در الگوی حاضر حال در بحران مدیریت سیستم بودن تاکتیکپذیر مهمترین از یکی بهعنوان پایگاهها این جانمایی جهت مدونی شهر سطح در جامعه با بحران مدیریت بخش ارتباطی بخشهای زلزله جهانی کمربند در ایران کشور موقعیت به توجه با و ندارد وجود میرسد. بهنظر ضروری فوق الگوی تبیین و بررسی کمی مشخصات بررسی و توجه با میگردد سعی مقاله این در لذا و انتخاب و کالبدی الزامات گرفتن نظر در با سایتها این کیفی و شود. پرداخته سایتها این مکانیابی به مناسب مدل از استفاده یافتن راستای در تحقیق این فوق موارد به توجه با ترتیب این به است: گرفته شکل موارد این به پاسخ مدیریت پایگاههای جانمایی بر تأثیرگذار کالبدی عوامل هستند اثری میزان و وزن چه دارای و کدامند بحران مدلهایی و ابزار چه با تأثیرگذار معیارهای به توجه با کرد جانمایی را پایگاهها این و تحلیل را عوامل این میتوان بحران مدیریت برنامهریزی جنبههای تمامی که است اصطالحی بحران مدیریت بعد و قبل فعالیتهای بر مشتمل بحران با مرتبط و بحران برای دو هر مدیریت به اصطالح این همچنین میگیرد. بر در را بحران از مدیریت ]1[ میپردازد. نیز بحران پیامدهای و مخاطرات جانبهی آمادگی خسارتها کاهش شامل اصلی رکن چهار دارای بحران واقع در بحران مدیریت ]2[ است. عادیسازی و بازسازی و واکنش الزم تدارکات و تمهیدات کردن فراهم و آمادگی ایجاد از است عبارت ]3[ آن. تخریبی آثار رساندن حداقل به یا و بحران با رویارویی برای تشریفات- حد در و نسبی بهصورت حتی حوادث- برابر در آمادگی حفظ برای کند ایجاد متفاوتی شرایط فاجعه بروز صورت در میتواند درک میدهد روی فاجعه بروز هنگام که وقایعی تمام از باید آمادگی باشیم. داشته کاملی و صحیح مسائل با درگیر بهنحوی که کسانی و بحران مدیریت مسئولین کنند. شروع صفر از که نیستند مجبور غیرمترقبهاند حوادث با مقابله صورت هر در اما است غیرعادی ناگوار رویداد یک فاجعه چند هر مناطق ساکنین و کردهاند برخورد آن گونههای با بشری جوامع میکنند. سازگار بحرانی وضعیت با را خود شکلی به آسیبدیده باالخره باشد که سطحی هر در مردم آمادگی و شکلی هر در فاجعه ساماندهی فکر به اگر دارد. وجود محیط با سازگاری برای راهی چگونه و چرا مردم ببینیم باید هستیم بحران مدیریت اقدامات است این مهم دلیل یک میکنند. سازگار غیرعادی شرایط با را خود مادی منابع و انسانها با مقایسه در غیرمترقبه حوادث بیشتر که نیستند. برخوردار مالحظهای قابل سنگینی و عظمت از باقیمانده حوادث با بشری جوامع تودههای و افراد انطباق و انعطاف قابلیت نیست. پیشبینی غیرقابل چندان اجتماعی تشنجات و فیزیکی بخشی حداقل )یا است مطرح فاجعه با رابطه در که مشکالتی بیشتر راه یافتن و آن( اطالعاتی و سازمانی ویژگی به مربوط مشکالت از مدیریت هدف مهمترین و بزرگترین راستا این در ممکن حلهای است. بحران بحران از بعد و حین قبل سطح 3 در زمانی لحاظ از بحران مدیریت است. تقسیمبندی قابل این در آمادگی حفظ و پیشگیری بحران: وقوع از قبل میگیرد. صورت سطح بحران وقوع هنگام از پیش که است اقداماتی مجموعه پیشگیری:

3 53 انجام آن زیانبار آثار کاهش یا مخاطرات وقوع از جلوگیری هدف با میشود. مردم و دولت جامعه توانایی که است اقداماتی مجموعه آمادگی: آمادگی میدهد. افزایش بحران مدیریت مختلف مراحل انجام در را ایجاد برنامهریزی پژوهش آموزش اطالعات جمعآوری شامل است. مانور و تمرین منابع تأمین مدیریتی ساختارهای عملیات نجات و امداد مقابله بحران: وقوع حین است. بحران وقوع هنگام به مربوط امنیت تأمین درمان بهداشت نجات امداد شامل مقابله: مهار فاضالب دفع جامد زاید مواد دفع تدفین ارتباطات ترابری است. هشدار و سوخترسانی خطرناک مواد کنترل آتش مجموعه ساماندهی و بازسازی بحران وقوع از پس میگیرد. صورت بحران وقوع از پس که است عملیاتی بحران از پس آسیبدیده منطقهی یک شرایط بازگرداندن بازسازی: و پایدار توسعهی ویژگیهای گرفتن نظر در با عادی شرایط به ]4[ است. ایمنی ضوابط کلیهی خطر برابر در آمادگی از: عبارتند بحران مدیریت اصلی مرحلهی چهار این حادثه. اثر کاهش و خسارتها بازسازی وقوع هنگام به واکنش میآید. در اجرا به مجموعه یک بهصورت فاجعه بروز بههنگام فرآیند دیگر مراحل در مراحل این از یک هر که چند هر 1( شمارهی )جدول دنبال را ویژه هدفی خود نوبهی به یک هر همه این با میشوند ادغام میدهد. تشکیل را بعدی مرحلهی استخوانبندی و میکند تواناییهای مجموعه و میگیرد صورت فاجعه وقوع از پیش آمادگی بیشتر بحران مدیریت از مرحله این میدهد. تشکیل را بحران مدیریت دارد. کید تأ اضطراری مواقع در عملیاتی طرحهای و شبکهها ایجاد بر وقوع از پس یا وقوع حین وقوع از پیش بیدرنگ واکنش میگیرد. انجام فاجعه تخریب و انسانها جراحت میزان رساندن حداقل به واکنش از هدف تخلیهی خطر اعالم مانند فوری اقدامات رشته یک انجام با آنها اموال سرپناه تأمین و امن مناطق به قربانیان انتقال و جستجو خطر منطقهی است. مجروحان به پزشکی فوری خدمات ارائهی و فرآیند این در میشود. آغاز فاجعه وقوع از پس بیدرنگ بازسازی فاجعهدیده ناحیهی نیاز مورد خدمات حداقل که است آن بر تالش و وارده خسارتهای بازسازی آن بلندمدت هدف و بماند محفوظ بازسازی فوری اقدامات است. عادی وضعیت به جامعه بازگرداندن حفظ شده ایجاد ضایعات و نخاله پاکسازی خطر ارزیابی از: عبارتند قربانیان. نیاز مورد تسهیالت و سرپناه غذایی مواد تأمین روند سرگیری از و جامعه بنای تجدید شامل: نیز بازسازی بلندمدت اقدامات است. احتمالی حوادث اثر کاهش برای برنامههایی اجرای و توسعه روند از ناشی خسارتهای بازسازی دوران در میتواند هم اثرات کاهش گیرد. انجام احتمالی فاجعهی برابر در آمادگی مرحلهی در هم و فاجعه کاربری برای طرحهایی تهیهی از: عبارتند فاجعه اثر کاهش اقدامات راه از حوادث کاهش حادثهخیز نواحی در توسعه مدیریت و زمین درست تقویت آسیبپذیر نواحی از تجاری( و )مسکونی ساختمانهای انتقال و تصمیمگیرندگان ساختن گاه آ و مربوطه استانداردهای اعمال با سازهها آموزشی. شبکههای بهیاری خطر از اجتماعی گروههای بحران مدیریت چهارگانهی مراحل فاجعه: اثر کاهش 1- یا کاهش برای اقداماتی مجموعه حوادث خطر میزان بردن بین از مال و جان بر تکنولوژیک و طبیعی فرآیند این )در بلندمدت در مردم در جامعه که است این بر فرض نیست مهم و دارد قرار خطر معرض داده روی بحرانی وضعیت که باشد(. همگانی مقررات ساختمانی مقررات - حوادث بیمهی - حادثه اطالعرسانی شبکههای - اراضی کاربری مدیریت - حادثه تحلیل و تجزیه - اراضی بهرهبرداری - سیستم بازسازی و نظارت - همگانی آموزش - پژوهش و تحقیق - سازهها و جمعیت محل تغییر - خطر ابعاد از نقشه تهیهی - ایمنی مقررات - جریمهی یا خوشحسابی جایزهی - مالیاتی. -حفظپایاییوتداومخدماتدولت آمادگی 2- شبکهیانتشارخبردرمواقعاضطراری - مجموعهاقداماتفوریبرای -ارتباطاتاضطراری افزایشتوانعملیاتیوایجاد -مراکزعملیاتی تسهیالتیبرایواکنشمؤثردربرابر گرایشهایخبریموضوعات - کهرویدادهاست. حادثهای -اطالعاتعمومیدرمواقعاضطراری طرحهاونظامها اجرایدرست - -توافقدرموردهمکاریهایدوجانبه -مدیریتاستفادهیدرستازمنابع کارکناننهادهایواکنشدر آموزش - برابرخطر شبکههایاعالمخطر. - واکنش 3- وقوع از پیش اقداماتی انجام فاجعه وقوع از پس درست یا حین حداقل به و مردم جان نجات برای اموال به که خسارتهایی رساندن طرحها بهاجرادرآوردن - شبکهیانتشارخبر بهجریانانداختن - دستوراقداماتهمگانیبرایحفظ - جانخوددربرابرمعرضخطر تشکیلستادمرکزیبرایهدایت - عملیاتاضطراری میآیدوافزایشاثربخشی آنهاوارد گاهسازیمردمازرویدادها آ - عملیاتبازسازی. جستجوبراییافتنقربانیانوانتقال - آنانبهمناطقامن همهیمنابعوامکاناتموجود بسیج - شبکهیاعالمخطر. بهجریانانداختن - بازسازی 4- بازگرداندن برای اقداماتی مجموعه استانداردهای و امکانات حداقل ناحیهی و مردم برای زیستی اقدامات انجام و فاجعهدیده -مشاورهدرامورمربوطبهبحران برآوردخرابیوخسارت - پاکسازینخالهوضایعات - پاکسازیآلودگی - -راهاندازیمراکزیاریرسانی -پرداختبیمهبهفاجعهدیدگان بلندمدتبرایبازگرداندنجامعهبه کمکهایمالیبه پرداختوامو - حالتبهترازحالتعادی. مناطقفاجعهدیده -اطالعرسانیبهمردم. بحران ] 5 [ مدیریت چهارگانهی مراحل : شمارهی 1 جدول بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین

4 54 بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین بحران مدیریت پایگاههای بیش وسعت و نفر میلیون هفت از بیش جمعیت با تهران کالنشهر و سیاسی اقتصادی اصلی مراکز دارندهی بر در مربع کیلومتر 700 از با منطقهای در شهر این که است حالی در این است. کشور حکومتی میدهد نشان تاریخی شواهد و داشته قرار زمینلرزه زیاد بسیار خطر قرار تهران شهر فعلی محل در گذشته در که آبادیهایی و شهرها که شدهاند. ویران شدید زلزلههای وقوع اثر در دفعات به داشتهاند در شدید زلزلهای وقوع 1379 سال در شده انجام برآوردهای مطابق میکند شدید خسارات دچار را ساختمانها درصد 50 تا 40 بین تهران سهمیلیون از بیش و مجروح و کشته نفر هزار 400 تا 300 حدود و گستردهای شبکهی همچنین ]6[ میگذارد. بهجای بیخانمان نفر خطوط خیابانها و جادهها نظیر شهری شریانهای و تأسیسات از برق گاز آب تأسیسات و خطوط تونلها و پلها مترو و راهآهن بر زلزله صدمات که دارند وجود شهر در مخابرات و بنزین و نفت وضعیت به شهر بازگشت مالی و جانی خسارات ایجاد بر عالوه آنها میسازد. طوالنی بسیار را عادی شهری نامطلوب بافت و جمعیت زیاد تراکم که است درحالی این بازماندگان به کمک و امدادرسانی کار تهران مناطق از بسیاری در برای برنامهریزی شرایط این در ساخت. خواهد دشوار بسیار را حادثه بهعبارت یا و زمینلرزه از حاصل مخاطرات کاهش و پیشگیری میرسد. بهنظر چاره راه تنها و ضروری بسیار ریسک مدیریت سادهتر مدیریت ستاد اضطراری جلسهی در بم زلزلهی وقوع بهدنبال پشتیبانی پایگاه 120 ساخت 82/10/15 تاریخ در تهران شهر بحران بحران مدیریت و پیشگیری سازمان توسط بحران مدیریت احداث دستور 82/12/6 تاریخ در و گردید تصویب و پیشنهاد ]7[ گردید. ابالغ تهران شهرداری 22 گانه مناطق بهتمامی پایگاهها معماری عملکردی جنبههای از پایگاهها این طراحی در دقتنظر شهرداری عمرانی پروژههای بین در را پایگاهها مجموعه سازهای و در و کارآیی جنبههای به همزمان توجه لزوم میسازد. متمایز تهران نیازهای دیگر و ایمنی تأمین راستای در مختلف عوامل گرفتن نظر و همهجانبه بررسیهای نیازمند... و مجموعه ضروری و حیاتی توجه با مناسب زمین تأمین و انتخاب بررسی است. بوده متعددی پارامترهای گرفتن نظر در لزوم و تهران شهر در موجود تنگناهای به برنامهریزی مطابق بود. دشوار و حساس بسیار موضوعی متعدد تسا شده انجام بهگونهای پایگاهها زمین انتخاب آمده بهعمل پایگاه یک تهران شهرداری نواحی از یک هر در حتیالمقدور که پایگاه یک تهران شهرداری منطقهی هر در همچنین شود. احداث مابقی و شده داده اختصاص بحران مدیریت ویژهی کاربری به و آموزش بحران مدیریت محوری کارکرد با منظوره چند پایگاهها ]7[ شدهاند. گرفته نظر در ورزش است اهمیت مورد مجموعهها این ساخت از بیش که آنچه نحوهی پیرامون همهجانبهنگر و عملی صحیح برنامهریزی توجه با و منظور بههمین است. پایگاهها این مدیریت و بهرهبرداری اقدام بحران مدیریت و پیشگیری سازمان موضوع اهمیت به کارگاه یک برگزاری همچنین و موضوع پیرامون برنامهریزی به حد در تا نمود موضوع صاحبنظران تمامی شرکت با مهندسی و گرفته قرار بررسی و نقد مورد مسئله اجزای و ارکان تمامی امکان گردد. تهیه پایگاهها برای همهجانبهنگری مدیریتی دستورالعمل جانبه چند و مؤثر جدی همکاریهای دارد ضرورت همچنین ورزش سازمان بحران مدیریت و پیشگیری سازمان مدیریت بین اجتماعی و فرهنگی حوزهی و شهر( ورزشی - فرهنگی )شرکت بحران پشتیبانی چندمنظورهی پایگاههای کامل آمادگی درخصوص گیرد. انجام مناطق شهرداران محوریت با بحران با مقابله راستای در و عملیاتی بستر کردن مهیا پایگاهها این ایجاد از راهبردی هدف مقابله و آمادگی پیشگیری اقدامات تحقق برای مناسب تاکتیکی زلزله نظیر بزرگ طبیعی بحرانهای بهویژه مختلف بحرانهای در شهر بحران مدیریت سیستم نمودن تاکتیکپذیر دیگر بهعبارت و پایگاهها این نگهداشتن زنده و پویا فعال جهت ]7[ است. تهران عادی شرایط در مردم توسط آنها مؤثر شناسایی و درازمدت در این برای نیز بانوان( )مختص ورزشی و آموزشی کاربریهای عمدهی هدف ترتیب این به که است شده گرفته نظر در مجموعهها است جامعه در نشاط و شادابی ترویج و فرهنگسازی همانا که دیگر یابد. تحقق نیز شبکهی توسعهی پایگاهها این دیگر استفادهی موارد جمله از عملیات هدایت و کنترل مرکز حادثهی ارزیابی سیستم شتابنگاری ]7[ است. تهران شهر بحران مدیریت و پیشگیری سازمان مقابلهی پشتیبانی پایگاههای احداث و مکانیابی زمینهی در موجود روند سطح در موجود( پایگاه 97 جانمایی و )توزیع بحران مدیریت در پایگاه یک حداقل وجود براساس تهران شهر گانهی 22 مناطق است. بوده شهرداری ناحیهی هر نقطهی بحران مدیریت پشتیبانی پایگاه 97 احداث و مکانیابی در که بوده منطقه شهرداری سوی از زمین معرفی و شناسایی پروژه شروع موجود قابلیتهای و امکانات حداکثر از بهرهبرداری بر مبتنی امر این میآورد. فراهم را پروژه بیشتر چه هر تحقق موجبات و است منطقه در به توجه با مناسب زمین تأمین و انتخاب بررسی اینکه به توجه با متعدد پارامترهای گرفتن نظر در لزوم و تهران شهر در موجود تنگناهای آمده بهعمل برنامهریزی مطابق بود دشوار و حساس بسیار موضوعی رد حتیالمقدور که است شده انجام بهگونهای پایگاهها زمین انتخاب شود. احداث پایگاه یک تهران شهرداری نواحی از یک هر ترکیب حاصل بحران از پس شرایط پیچیدگی که است واضح اما عوامل برخی است شده سعی منظور این به است. متعددی عوامل برای مقابله توان و احتمالی بحرانهای ایجاد در مؤثر و موجود شهر در بحران مدیریت پشتیبانی پایگاههای احداث به نیاز بررسی گردد. منظور تهران کردن مهیا که پایگاهها احداث هدف به دستیابی راستای در پیشگیری اقدامات تحقق برای مناسب تاکتیکی و عملیاتی بستر طبیعی بحرانهای بهویژه مختلف بحرانهای در مقابله و آمادگی سیستم نمودن تاکتیکپذیر دیگر بهعبارت و زلزله نظیر بزرگ معیارهای و ضوابط است الزم میباشد تهران شهر بحران مدیریت ره موجبات که گردد تنظیم بهگونهای آنها احداث در مکانیابی را آنها تأثیرگذاری سطح گسترش و اقدامات شدن عملیاتیتر چه نماید. فراهم

5 55 تدقیقشاخصهایمکانیابی آن در بسیاری معیارهای و عوامل که است فرآیندی مکانیابی میتوانند که عواملی تمامی ارزیابی است بدیهی میشوند. دخیل که است عملی باشند مؤثر کاربری یک بهینهی مکان انتخاب در فرآیندی بین این در لذا است. دشوار بسیار غیرممکن نگوییم اگر کهبتواندتمامیعواملی گردد نتیجهیمطلوبرهنمون میتواندبه کند. مدل داشت خواهند نظر مورد انتخاب در را تأثیر بیشترین که مورد منطقهی و مذکور کاربری دقیق شناخت مستلزم رویکرد این ]8[ است. نظر برای را زیر معیارهای میتوانیم ما تصمیم ساختارهای به توجه با کردنتابعهدفتشخیصدهیم: فرموله میشود کمینه کهتابعهدف مجموع(یعنیجایی )کمینه کارایی مشتریان همهی که وزندار جمالت مجموع که است محلی آن و حالت )یعنی باشد. صادق تابع آن در داشته منظور محاسبات در را میانگین( کمینهمیشود کهتابع بیشینه(یعنیجایی )کمینه بدترینحالت یکی )در میشود. منظور مشتریان برای مطلوبیت شرایط حداقل و مثال برای دوم حالت در است( دخیل هزینه یا وقت حداکثر آنها از نقاط تعداد با منطقه پوشش اورژانسی خدمات مکانگزینی جهت دو از یکی به نظریه این تأمین برای میگیرد. صورت )ایستگاهها( کرد: میتواناقدام صورتزیر وقت که دهید استقرار چنان را آنها شده داده ایستگاه P الف. گردد. کمینه ) بدترینحالت) δmax دخیلدر )Pmin( ایستگاههای حداقل تعداد شده: داده )δ( ب.وقتدخیل توجه با کمک درخواستهای به مؤثر جوابگویی برای لزوم مورد ]9[ میگردد. بهوقتدخیلدادهشدهتعیین زیرا است طوالنی زمانی دوره با تصمیمگیری فرآیند مکانیابی نتیجهی شاخصهایموجودبایستیآزمایششده تعدادزیادیاز روشهای از میتواند ارزیابی این گردند. ارزیابی ممکن تصمیمات به نظر مورد معیارهای و جنبهها آن در که پذیرد صورت گوناگونی روشهای این ]10[ میگیرد. قرار سنجش مورد همزمان صورت هک میشود نامیده معیاره چند تصمیمگیری کلی بهطور ارزیابی در زیادی کاربرد روشها این از یکی بهعنوان )AHP( روش ]11[ مطالعاتشهرییافتهاست. فهرست 2 شمارهی جدول در مکانگزینی اصلی شاخصهای مؤسسه( )مکانیابی خصوصی بخش در آنها نقش شدهاند. از بعضی دارد. تفاوت خدمات( )مکانیابی عمومی بخش با و میشوند داده نمایش ریاضی مدل کمک به ساده کامال آنها معموال کرد. استفاده روش این از میتوان بهندرت بقیه مورد در داخل در معیارها سایر و هدف تابع داخل در هزینه شاخصهای هب مکانیابی شاخصهای میگردند. منظور )محدودیت( شرایط مراحل با مطابق که دارند بستگی آنها مشخصات و خدمات نوع کنند.] 1 [ فرآیندتصمیمتغییر میتواننددر مختلف هزینهها با مرتبط شاخصهای تقاضا با مرتبط شاخصهای منطقهای و محلی شاخصهای غیراقتصادی شاخصهای ]1[ مکانیابی اصلی شاخصهای 2: شمارهی جدول نقل و حمل هزینههای - کار نیروی توزیع - منابع عرضهی مکان - مالیاتی سیستمهای یا و انگیزش - بازار نواحی تقاضا فضایی توزیع توزیع شبکه بیرونی تسهیالت - نواحی در مالی دسترسی - انرژی عرضهی -... و زمین به دسترسی - و اجتماعی سیاسی مشخصات امنیتی فرهنگی حقوقی محدودیتهای و شرایط )قضایی( مدیریت پایگاههای کارکردهای و ویژگیها به توجه با ادامه در شاخصهای قالب در پایگاهها این مکانیابی شاخصهای بحران شمارهی جدول میشوند. تبیین شده معرفی مکانیابی اصلی در که است بحران مدیریت پایگاههای کارکردهای از ماتریسی 3 ار مکانیابی اصلی شاخصهای سطرها در و کارکردها ستونها مکانیابی در مؤثر عوامل موارد این به توجه با میگذارد. بهنمایش شدهاند. تعیین بحران مدیریت پایگاههای ضروری و مؤثر عوامل برخی میآید بر 3 جدول بررسی از که همانطور اصلی شاخص چند در بحران مدیریت پایگاههای مکانیابی در بهکارگیری تسهیل و خوانایی راستای در شدهاند. تکرار مکانیابی این دستهبندی مذکور پایگاههای مکانیابی فرآیند در عوامل این در اصلی عوامل ترتیب این به میگردد. پیشنهاد دسته 6 در عوامل رویکردی با که بحران مدیریت پایگاههای بهینهی مکان شناخت 4 شمارهی جدول مطابق دسته شش در شدهاند بررسی کالبدی است. بررسی قابل شناسایی به فوق عوامل از کدام هر تدقیق با میگردد سعی ادامه در یافت. دست بحران مدیریت پایگاههای مکانیابی معیارهای کامل شهری بافت ویژگی رد که پایگاهها این قرارگیری بستر بهعنوان شهری بافت بیشک نقش میگیرند قرار مذکور پایگاههای به نسبت بالفصل محدودهای زمان در پایگاهها این خدماترسانی فرآیند کردن بهینه در بهسزایی داشت. خواهد لزوم شهری بافتهای آسیبپذیرترین از بافتها این فرسوده: بافت - بحران مواقع در خدماترسانی ویت از بافت این لذا هستند برخوردارند. زمان در مسکونی کاربریهای به خدماترسانی مسکونی: بافت - بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین

6 کارکردهای پایگاهها شاخصهای اصلی مکانیابی شاخصهای مرتبط با هزینه - مرکز بهداشتی درمانی - مرکز اورژانس - مرکز امداد و نجات - تجهیز وسایل تیمهای امداد و نجات - ارائهی خدمات درمانی و بهداشتی - نزدیکی به بیمارستان و مراکز درمانی - مرکز آتشنشانی - نزدیکی به ایستگاه آتشنشانی - استقرار دفاتر شورایاری و فعالیت های مردمی - رسیدگی به وضع بانوان در معرض خطر - محل انتقال امن شهروندان به محل اسکانهای موقت - استقرار موقت خانوادهها بهویژه در بحرانهای کوچک - توجه به فضای باز قابل توجه : فضای سبز زمین بایر و ورزشگاه - وعدهگاه حضور نیروهای امدادی داخلی و خارجی - محل استقرار تیمهای استانهای معین - استقرار ستاد مدیریت بحران نواحی - دسترسی راحت به معابر اصلی - ویژگیهای زمین مورد نظر )شیب ارتفاع و یکنواختی ارتفاع( - نصب تجهیزات شتابنگاری ویژه سیستمهای ارزیابی خسارت - پایگاه اطالعرسانی - محل نگهداری آمار و اطالعات شناسایی افراد گمشده - شناسایی و مدیریت اموات - ذخیرهسازی اجناس اهدایی مردم در شرایط بحران - توزیع مواد غذایی و امدادی - ذخیرهسازی کاالهای امدادی و تجهیزات ویژهی جستجو و نجات - دپوی اقالم دارویی و پزشکی شاخصهای مرتبط با تقاضا - نزدیکی به بافت مصنوعی - نزدیکی به بافت فرسودهی شهری - دسترسی به معابر اصلی - نزدیکی به بافت مسکونی - نزدیکی به بافت فرسوده شهری - دسترسی به معابر اصلی 56 ش م اره ب ه ار و تابستان 1391 شاخصهای محلی و منطقهای شاخصهای غیراقتصادی - نزدیکی به بیمارستان و مراکز درمانی - نزدیکی به ایستگاه آتشنشانی - در راستای تأمین زمین: فضای سبز زمین بایر ورزشگاه - نزدیکی به مراکز نیروی انتظامی - دوری از عناصر خطرزا: عوامل مؤثر در حرکت الیههای زمین: گسل مسیل قنات و تونل مترو عوامل آتشزا: خطوط انتقال برق گاز نفت جایگاههای سوخترسانی و سایر تأسیسات مرتبط ویژگیهای زمین مورد نظر - دوری از عناصر خطرزا: عوامل مؤثر در حرکت الیههای زمین: گسل مسیل قنات و تونل مترو عوامل آتشزا: خطوط انتقال برق گاز نفت جایگاههای سوخترسانی و سایر تأسیسات مرتبط - نزدیکی به مراکز نیروی انتظامی جدول شمارهی 3: ماتریس کارکردهای پایگاههای مدیریت بحران استفاده از تبیین الگوی جانمایی پایگاههای مدیریت بحران با بحران از وظایف حیاتی این پایگاهها هستند. از سویی در بعضی مناطق کاربریهای دیگری ازجمله فضای سبز و پارکها در سطح فرا منطقهای وجود دارند که لزوم تدقیق وزن مناسب برای کاربری مسکونی را نشان میدهد. ویژگیهای ارتباطی در طراحی این پایگاهها عمده توجه روی مسئلهی زلزله بوده است. یکی از مشکالتی که عمدتا در هنگام زلزله در برابر عملیات امداد و نجات وجود دارد بسته شدن راههای ارتباطی در اثر جابهجاییهای ناشی از زلزله و یا آوار شدن بناهای تخریب شده در معابر است. این نکته روشن میسازد بلوکهایی که دسترسیهای بهتری به معابر اصلی دارند قطعا شرایط مناسبتری را نسبت به سایر بلوکها خواهند داشت. برخورداری از دسترسی مناسب و مطلوب به بزرگراه و خیابانهای اصلی میتواند زمینهی مناسبی را برای تردد عوامل مستقر در پایگاه فراهم کند اما توجه به این نکته نیز ضروری است که توجه به تأمین مسیرهای مناسب جایگزین با توجه به معابر محدوده نیز باید مد نظر گرفته شود. ویژگیهای همجواری ویژگیهای همجواری در واقع بهعنوان بخشی از ویژگیهای

7 57 برابر مساحتی با 3 ناحیهی و منطقه( مساحت درصد )21/8 هکتار و بزرگترین بهترتیب منطقه( مساحت درصد )11/8 هکتار 346 با رد دیگر ناحیهی چهار مساحت و بوده منطقه ناحیهی کوچکترین ]12[ میگیرد. قرار حد دو این میان ردیف معیارها ردیف معیارها بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین 1 شهری بافت ویژگیهای 2 3 هم-جواری ویژگیهای 4 5 بودن شامل ویژگیهای 6 ارتباطی ویژگیهای عدم ویژگیهای همجواری اندازهای روابط ویژگیهای پایگاههای مکانیابی در کالبدی اصلی معیارهای 4: شمارهی جدول ]نگارندگان[ بحران مدیریت آنها حریم تدقیق و معیارها تبیین بحران طی مدیریت پایگاههای مکانیابی معیارهای معرفی از پس بررسی نیز آنها از یک هر برای نظر مورد حریم معیارها این بر مروری میشوند. ارزشها تدقیق و تصمیمگیری تکنیک تبیین تعیین بعدی مرحلهی آنها حریمهای و معیارها تعیین از پس تکنیک شد عنوان که همانطور است. گزینهها از یک هر ارزش معیارها ارزیابی جهت استفاده مورد تکنیک بهعنوان )AHP( با شده گرفته نظر در معیارهای ترتیب این به است. شده انتخاب بررسی )EXPERT CHOICE( نرمافزار در مذکور تکنیک از استفاده ضریب محاسبهی از پس که بهطوری شدهاند. ارزشگذاری و ضرایب آن کنترل و شده تشکیل ماتریسهای از یک هر ناسازگاری این 1 شمارهی نمودار در شدند. مشخص گزینهها از یک هر اهمیت پرسشنامهها از که آنها برای محاسبهشده ضرایب همراه به معیارها است. گردیده مشخص شدهاند استخراج.۰۰۷.۰۳۷.۱۳۸.۰۲۸.۰۳۹.۰۲۸.۰۱۱.۰۰۶.۰۱۴.۰۱۴.۰۴۶.۱۰۳.۰۲۵.۰۰۵.۰۶۷.۰۴۶.۲۱۷.۰۳۶.۰۸۸.۰۱۰.۰۱۰.۰۰۵ همجواری با مرتبط کاربریهای هستند. ح مطر مراکز این توپولوژیک همجهت حرکت با خدماترسانی هنگام در میتوانند مراکز این با جهت ترتیب این به بپردازند. فرآیند این کردن بهینه به مراکز این همجواری بعد در که است الزم پایگاهها این کارایی و عملکرد تقویت قرار شده تعیین معیارهای از فاصله حداقل و پهنهها در پایگاهها این مراکز بیمارستانها به میتوان همجوار های کاربری جمله از گیرند. کرد. اشاره انتظامی نیروی و آتشنشانی درمانی همجواری عدم ویژگیهای ویژگیهای از بخشی بهعنوان نیز همجواری عدم ویژگیهای ای بالقوه بهطور میتوانند که کاربریهایی هستند. ح مطر توپولوژیک عدم دستهی در باشند داشته پایگاهها این عملکرد در خللی بالفعل و حریمها رعایت همجواری عدم بعد در میگیرند. قرار همجواریها است. هدف تعیینشده معیارهای از فاصله کثر حدا زا که گسل و قناتها مسیلها قوی فشار برق گاز لولهی خطوط هستند. باالیی خطرپذیری دارای میروند بهشمار خطی عوارض برای خطری میتوانند نیز مخاطرهآمیز تأسیسات سایر و بنزین پمپ قرار همجواری عدم ویژگیهای گروه در لذا باشند. مراکز این امنیت میگیرند. بودن شامل ویژگیهای شده غیربحران زمان در پایگاهها این فعالیت از که تعریفی به توجه با لذا میشوند. استفاده ورزشی سالنهای بهعنوان مراکز این است قرارگیری جهت مانعی مراکز این فعالیت ماهیت نظر از میرسد بهنظر سبز فضاهای یا و ورزشگاهها نظیر خاص کاربریهای از بعضی در تأمین مالی بار به توجه با میتواند هم بایر زمینهای باشد. نداشته پایگاهها این قرارگیری جهت مناسبی گزینهی پایگاهها این زمین باشند. اندازهای روابط ویژگیهای همجواری جهت از باید منتخب بلوک این که خاصی شرایط بر عالوه نیز بلوک این خود باشد داشته بلوکها سایر همجواری عدم یا شیب چنانچه باشد. خاص جغرافیایی - مکانی شرایط واجد باید این جمله از ارتفاع یکنواختی و منطقه سطح از ارتفاع مناسب هستند. ویژگیها تهران 3 منطقهی است تهران شهر منطقهی 22 از یکی تهران شهرداری سه منطقهی شمال از منطقه این است. شده واقع شهر شرقی شمال پهنهی در که از و 7 6 و منطقه با جنوب از 4 منطقهی با شرق از 1 منطقهی با است. همجوار و هممرز 2 منطقهی با غرب به که است محله 11 و ناحیه 6 دارای شهرداری 3 منطقهی ممیزی و شهری خدمات ارائهی واحدهای عملکرد مبنای ترتیب غلاب 3 منطقهی مساحت اندازهگیریها پایهی بر هستند. ک امال میان در اندازهگیری همین پایهی بر است. هکتار 2945/3 بر 642/4 بر بالغ مساحتی با 4 ناحیهی منطقه ششگانهی نواحی در ده ۱ در ۲ در ر ن در ا ا وی آ ی ر ق ا ل ط و ز ت و ز ت و ط ی ز ورز ه ار ع ا از ار ع ز EXPERT( نرمافزار با محاسبهشده AHP ضرایب 1: شمارهی نمودار )CHOICE اطالعاتی الیههای پیشنهادی مکانیابی مدل از بعدی قدم در هر ترتیب این به میشوند. آمادهسازی نهایی تحلیل انجام جهت

8 58 بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین ارزشگذاری به توجه با آنها به مربوط حریمهای و معیارها از یک سازماندهی اطالعاتی الیههای بهصورت شده انجام وزندهی و ]13[ میشوند. اب مکانی ویژگیهای پیوندزدن بهعلت جغرافیایی اطالعات سیستم دخالت با فضایی تحلیلهای توانایی عوارض فضایی ویژگیهای ]14[ است. ساخته فراهم را مکانی ویژگیهای ردیف معیار شهری بافت ویژگیهای حریم مأخذ )( در فضایی تحلیلهای روشهای از یکی بهعنوان وزنی آنالیز وزندار قابلیت با آنها همپوشانی و اطالعاتی الیههای تحلیل با به بنا اطالعاتی الیههای روش این در.]15[ است الیهها کردن ]16[ میگیرند. قرار بررسی و تحلیل مورد آنها اوزان و اهمیت ) سامانه و وزنی آنالیز روش نهایت در و گرفت قرار تحلیل مورد شده استخراج ضرایب با الیهها تمامی ) گردید. استخراج 2 شمارهی نمودار نتیجهگیری همراه به بودند گرفته قرار شناسایی مورد که مکانیابی معیارهای گرفتند. قرار تدقیق مورد و شناسایی تفصیل به آنها حریمهای شورای مستندات نظیر گوناگون منابع حریمها این کارشناسان با مصاحبه جامع حهای طر مستندات سازی شهر عالی در که نقشههایی سپس گردیدند. استخراج شده ذکر موارد سایر و گرفتند. قرار تحلیل مورد و تهیه است شده ارزشگذاری معیار هر آنها گیری تصمیم جهت ابزاری بهعنوان نیز )AHP( تکنیک از بر که )Expert Choice )11 نرمافزار و گردید استفاده نظرات از استفاده و است شده پایهگذاری تکنیک) AHP ( مبنای قرار محاسبه مورد نهایی تحلیل جهت معیار هر ارزش کارشناسان قضاوتها سازگاری به توجه زمینه این در توجه قابل نکتهی گرفت. است. گرفته قرار توجه مورد که است تصمیمها و تصمیمسازی برای ابزاری بهعنوان جغرافیایی اطالعات سامانهی از سامانهی است. شده استفاده تحقیق این در تحلیل و با شهری تسهیالت مکانیابی به میتوان جغرافیایی اطالعات استفاده با نهایت در لذا پرداخت. کیفیت بیشترین و هزینه کمترین با و )AHP( تکنیک از محاسبهشده اوزان و تدقیقشده حرایم از نهایی ارزش محاسبهی به )( نرمافزار مکانی تحلیلگر از استفاده و محاسبه پیکسل هر ارزش روش این در گردید. پرداخته بلوک هر بلوک آن ارزش بهعنوان بلوک هر پیکسلهای ارزش میانگین سپس شد. شناخته صورت به نهایی نتیجهی مذکور ابزارهای ترتیب این به پایگاههای احداث برای مناسب بلوکهای ویت که نقشهای ارائه 2( شمارهی نمودار ( میگذارد نمایش به را بحران مدیریت است. گردیده ناحیه هر در بحران مدیریت سازمان استاندارد طبق که آنجایی از زمین تحلیل و بررسی به نهایت در است ضروری پایگاه یک وجود است. شده پرداخته 3 منطقهی در 4 ناحیهی برای مناسب معادل مساحتی سه منطقهی از چهار ناحیهی برای منتخب زمین سازمان که مترمربع 1200 استاندارد به توجه با که دارد مترمربع 2285 به مناسبی زمین است گرفته نظر در پایگاهها برای بحران مدیریت آن تملک نکته این که بوده سبز فضای مذکور زمین میرسد. نظر زمین مقابل در دیگر سوی از است. نموده آسانتر شهرداری برای را اسکان جهت میتوان آن از که دارد وجود سبزی فضای مذکور نمود. استفاده محدود صورت به آسیبدیده افراد موقت مسکونی بافت فرسوده بافت شریانی معابر به نزدیکی بافت سطح به بافت خارجی لبهی از متر. 400 شعاع ارتباطی ویژگیهای متر 50 1 درجهی 2 شریانی معابر به نزدیکی متر 30 2 درجهی 1 بیمارستان همجواری ویژگیهای متر درمانی مراکز متر انتظامی نیروی متر آتشنشانی متر قوی فشار برق انتقال خطوط کیلوولت خطوطلولهی نفت و گاز گسل مسیل قنات مترو خطوط بنزین پمپ سبز فضای بایر زمین ورزشگاه همجواری عدم ویژگیهای 6" از کمتر طرف هر از متر 51/5 متر 25 نگارندگان کارشناس با مصاحبه مربوطه. کارشناس با مصاحبه مربوطه. کارشناس با مصاحبه مربوطه. اراضی کاربری برنامهریزی T اطالعات و شهری اراضی کاربری برنامهریزی T اطالعات و شهری مربوطه کارشناس با مصاحبه شاران- مشاور مهندسین تفصیلی. طرح گزارش نیرو تحقیقات مرکز از صنعت در گاز نشریهی گاز ملی شرکت انتشارات ایران متر 50 18«تا»6 بین 18«از بیش متر 100 متر 200 متر درجه 2 درجه )واریانس ارتفاع یکنواختی شیب( منطقه متوسط سطح از ارتفاع زمین مناسب شیب شاران- مشاور مهندسین تفصیلی. طرح گزارش مصاحبهباکارشناسمربوطه بهطرفین متر ازلبه 17 طرفین به متر 10 محور از مسیل و قنوات ادارهی 3 منطقهی شهرداری متروازهر محورخط از مصاحبهباکارشناسمربوطه متر طرف 7/5 متر 200 بودن شامل ویژگیهای سطح سطح سطح اندازهای روابط ویژگیهای 8-0 از ارتفاع اختالف نرمال منطقه ارتفاع میانگین % 8 تا 0% مربوطه کارشناس با مصاحبه نگارندگان نگارندگان نگارندگان شاران- مشاور مهندسین تفصیلی. طرح گزارش نگارندگان شاران- مشاور مهندسین تفصیلی. طرح گزارش شهری بافت ویژگی در مربوطه حریمهای و معیارها : 5 شمارهی جدول ]نگارندگان[

9 وزنی]نگارندگان[ آنالیز روش تهران 3 منطقهی تحلیلشدهی نقشهی 2: شمارهی نمودار 59 بحران مدیریت پایگاههای جانمایی الگوی تبیین 15.Malczewski,J., and Multicriteria Decision Analysis,JOHN WILEY & SONS INC, USA, Eesri Incorporatio, Introduction to Spatial Analyst, Esri Publication مآخذ و منابع تحقیق با شهری خدمات مراکز مکانگزینی مناسب الگوی ارائهی اکبر پرهیزکار 1. دانشکدهی شهری برنامهریزی و جغرافیا دکتری شهری رساله و مدلها در مدرس تربیت دانشگاه انسانی علوم موقت اسکان اردوگاههای مکانیابی و برنامهریزی مهرنوش نظری 2. اسدی منطقهای و شهری برنامهریزی ارشد کارشناسی پایاننامه زلزله. بازماندگان مدرس تربیت دانشگاه هنر دانشکده مرکز یکم کتاب تئوریها و اصول مفاهیم سوانح: مدیریت محمد آهنچی تهران ایران اسالمی جمهوری احمر هالل جمعیت تحقیقات و آموزش علیرضا ترجمه بازسازی برنامهریزی و معماری یان دیویس و یاسمین آیسان تهران بهشتی شهید دانشگاه انتشارات دوم چاپ فالحی راهنمای و اصول بحران: مدیریت جی جرالد هواتمر و ای توماس درابک تهران شهر برنامهریزی و مطالعات مرکز محلی دولتهای برای عملی تهران: شهرداری 6.سایت پایگاههای نگهداری و بهرهبرداری و مدیریت دستورالعملهای مجموعه 7. بحران مدیریت چهارم سازمان ویرایش تهران شهر بحران مدیریت پشتیبانی تهران و شهری برنامهریزی در سلسلهمراتبی فرآیند کاربرد اسفندیار زبردست شماره تهران دانشگاه زیبا هنرهای نشریهی منطقهای دانش نگاه نشر تهران کاربردی تصمیمگیری عادل آذر 9. دانشگاه انتشارات تهران مراتبی سلسله تحلیل فرآیند حسین قدسیپور امیرکبیر صنعتی و چاپ مؤسسه تهران معیاره چند تصمیمگیریهای محمدجواد اصغرپور تهران دانشگاه انتشارات تهران شهرداری 3 منطقه تفصیلی طرح گزارش شاران مشاور مهندسین 12., USA, سازمان مبانی( و )اصول بحران مدیریت با آشنایی سیدعلی بدری تهران دهداریها و شهرداریها تهران 13. Zhang,L and Rushton,G., Optimizing size & location of facilities in competititve multy-site service system, Journal of Computer & Operation Research,Vol 37, Kemp,K. and Donel,M., International Dictionary, Milton Road, Cambridge, 1995