Σύστημα Υγείας vs Ιατρικής περίθαλψη

Transcript

1 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ

2 Σύστημα Υγείας vs Ιατρικής περίθαλψη Σε πολλές περιπτώσεις στη Διεθνή βιβλιογραφία το σύστημα υγείας ταυτίζεται με την ιατρική περίθαλψη Τα τελευταία χρόνια η άποψη αυτή είναι ξεπερασμένη καθώς η έννοια του συστήματος υγείας είναι ευρύτερη της ιατρικής περίθαλψη και περιλαμβάνει υπηρεσίες πρόληψης ενημέρωσης οικογενειακού προγραμματισμού υγιεινή της κατοικίας της εργασίας κλπ.

3 Βασικά δεδομένα 1. Το σύστημα υγείας δεν αποτελεί απλά άθροισμα επιμέρους μερών 2. Τα επιμέρους στοιχεία του συστήματος βρίσκονται σε συνεχή αλληλεξάρτηση μεταξύ τους και με το περιβάλλον 3. Η συμπεριφορά τους εξαρτάται από τους στόχους που καλούνται να εκπληρώσουν.

4 Τι είναι ένα Σύστημα; Ως σύστημα ορίζεται μια οργανωμένη πολυπλοκότητα Λειτουργικά διαφοροποιημένων στοιχείων (πρόσωπα, υπηρεσίες, οργανώσεις, υλικά, ) τα οποία συνδέονται μεταξύ τους με σχέσεις δυναμικής αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης, δρουν σύμφωνα με συγκεκριμένους κανόνες, οι οποίοι προδιαγράφονται από το εκάστοτε νομοθετικό πλαίσιο μιας χώρας ή/και της ευρύτερης διοικητικής οντότητας-κοινότητας, και αποβλέπουν στην επίτευξη συγκεκριμένων σκοπών και στόχων. Το σύστημα διατηρεί μία ποικιλία διασυνδέσεων με το περιβάλλον του. Με αυτήν την έννοια συνιστά υποσύστημα ενός ανωτέρω συστήματος (μέγα-σύστημα), ενώ τα επιμέρους στοιχεία του χαρακτηρίζονται ως υποσυστήματά του. 4

5 Η έννοια της Πολυπλοκότητας Κοινωνικά συστήματα, όπως π.χ. το σύστημα υγείας χαρακτηρίζονται ως αυξημένης πολυπλοκότητας επειδή: Έχουν πολλά και διαφοροποιημένα στοιχεία Έχουν πολλές και έντονες διασυνδέσεις μεταξύ των στοιχείων τους Έχουν πολλά επίπεδα που συνήθως είναι ιεραρχημένα Τα στοιχεία συμπεριφέρνονται με ποικίλους βαθμούς ελευθερίας Κάποια στοιχεία τους αλλάζουν γρήγορα και κάποια άλλα αργά 5

6 Δόμηση Μαθήματος Παρουσίαση εννοιολογικού-αναλυτικού πλαισίου Βασική δομή και λειτουργίες Συστήματος Υγείας Λειτουργική διαφοροποίηση αναγκών υγείας ως πλαίσιο αναφοράς βέλτιστης δόμησης συστήματος υγείας Αναλυτική παρουσίαση συστήματος παραγωγής και διανομής Αναλυτική παρουσίαση συστήματος χρηματοδότησης Αναλυτική παρουσίαση συστήματος διεύθυνσης-συντονισμού Συγκριτική ανάλυση συστημάτων υγείας στην ΕΕ Τάσεις εξέλιξης και προοπτικές μεταρρύθμισης του ελληνικού Συστήματος Υγείας 6

7 Η αναγκαιότητα ανάλυσης των συστημάτων υγείας Συστήματα Υγείας Απόδοση Κοινωνική Ευημερία Επίδραση στην Οικονομία Υγεία Οικονομική Ανάπτυξη Αποτελέσματα Υγείας Πλούτος

8 Η σχέση στόχων και λειτουργιών του συστήματος υγείας Λειτουργίες συστήματος υγείας Στόχοι συστήματος υγείας Διαχείριση Δημιουργία πόρων Παροχή Ανταπόκριση στις ανάγκες Υγεία ΣΚΟΠΟΣ Αύξηση Ευημερίας Δίκαιη χρηματοδότηση Χρηματοδότηση ΕΝΔΙΑΜΕΣΟΙ ΣΤΟΧΟΙ συγκρότηση τεκμηριωμένης πολιτικής υγείας (evidence-based health policy), με σκοπό τη διασφάλιση της (κοινωνικής) ισότητας, της (ιατρικής) αποτελεσματικότητας, της (οικονομικής) αποδοτικότητας και της ποιότητας των υγειονομικών υπηρεσιών

9 Στόχοι του συστήματος υγείας Βελτίωση επιπέδου υγείας - βελτίωση μέσου επιπέδου υγείας του πληθυσμού - ισότιμη διάχυση της καλής υγείας μεταξύ του πληθυσμού Ανταπόκριση στις προσδοκίες των πολιτών - βελτίωση μέσου επιπέδου ανταποκρισιμότητας του συστήματος - ισότητα ανταποκρισιμότητας μεταξύ των πολιτών ανεξάρτητα από κοινωνικοοικονομικές διαφορές Οικονομική προστασία έναντι του κόστους της ασθένειας - δικαιοσύνη στην κατανομή του χρηματοδοτικού βάρους των υπηρεσιών υγείας

10 Ανταποκρισιμότητα του συστήματος υγείας Ο βαθμός στον οποίο οι παρεχόμενες υπηρεσίες εξασφαλίζουν στον πολίτη: Σεβασμό της προσωπικότητας Αξιοπρέπεια Αυτονομία Εμπιστευτικότητα πληροφοριών Ικανοποίηση ως χρήστη των υπηρεσιών Έγκαιρη προσοχή Επικοινωνία Επιλογή Κοινωνική υποστήριξη Ικανοποιητικό περιβάλλοντα χώρο

11 Δίκαιη χρηματοδότηση Υπάρχει ανάγκη καταβολής απρόβλεπτων και εξαιρετικά υψηλών πληρωμών που επιβαρύνουν υπέρμετρα το διαθέσιμο οικογενειακό εισόδημα; (δαπάνες υγείας > 40% του διαθέσιμου εισοδήματος) Νοικοκυριά με ισοδύναμο εισόδημα επιβαρύνονται ίσα στη χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας; (οριζόντια ισότητα) Βαθμός προοδευτικότητας των καταβολών; (κάθετη ισότητα)

12 Κάθετη Ισότητα +1 Προοδευτική Άτομα με υψηλά εισοδήματα πληρώνουν αναλογικά περισσότερο από το εισόδημά τους από ότι άτομα με χαμηλό εισόδημα 0 Ανεξάρτητα από το ύψος του εισοδήματος, τα άτομα πληρώνουν την ίδια αναλογία εισοδήματος Αντίστροφα προοδευτική -1 Άτομα με υψηλά εισοδήματα πληρώνουν αναλογικά λιγότερο από το εισόδημά τους από ότι άτομα με χαμηλό εισόδημα

13 Οριζόντια Ισότητα Άτομα με το ίδιο επίπεδο εισοδήματος πληρώνουν το ίδιο ποσό Άτομα με το ίδιο επίπεδο εισοδήματος πληρώνουν διαφορετικά ποσά Διαφορετικές εισφορές μεταξύ ασφαλιστικών ταμείων Ασφαλιστικές εισφορές Φορολογία εισοδήματος Επιβαρύνσεις χρηστών με βάση το εισόδημα (απαλλαγές) Ιδιωτικά ασφάλιστρα με βάση τον κίνδυνο Άμεσοι φόροι Τοπικοί φόροι Εξαιρέσεις από πληρωμές χωρίς έλεγχο εισοδήματος Έκπτωση φόρου ιδιωτικών ασφαλίστρων Ίση Διασπορά Άνιση

14 Π ε ρ ι β ά λ λ ο ν Μοντέλο μάνατζμεντ και διεύθυνσηςσυντονισμού ενός συστήματος υγείας Ανάδραση Σύστημα Μάνατζμεντ Feedback Υλικοτεχνική Υποδομή Ανθρώπινοι Πόροι Ανάγκες Υγείας Οικονομικοί Πόροι Οργανωτική Δομή Δομή Ανθρώπινου Δυναμικού Λειτουργικές Διαδικασίες Ι n t e g r a t ι o n Υπηρεσίες Υγείας Ασφαλιστικές Παροχές Επίπεδο Υγείας Ικανοποίηση Ασθενών Κοινωνική Ασφάλεια Εισροές (Input) Διαδικασία Μετασχηματισμού (Conversion Process) Εκροές (Output) Αποτελέσματα (Outcomes) 14

15 Σύστημα Μέτρησης Απόδοσης (Επίπεδα διοικητικής δράσης Διαστάσεις) Ανάγκες - Αιτήματα Πολιτικοί-Στρατηγικοί στόχοι Επιχειρησιακοί στόχοι (Economy) Αποτελεσματικότητα (Effectiveness) Εισροές πόρων (Inputs) Διεργασίες Δράσεις (Conversions Process) Παραγόμενα προϊόντα Εκροές (Outputs) Επιδράσεις Επιπτώσεις (Outcomes-Impacts) Αποδοτικότητα (Efficiency) Απόδοση (Performance) Επιδράσεις περιβάλλοντος

16 Δείκτες μέτρηση της απόδοσης Δείκτες Εισροών Δείκτες Διαδικασιών Δείκτες Εκροών Δείκτες Αποτελέσματος Δείκτες Αποδοτικότητας Κοινωνικο-οικονομικοί Δείκτες Δείκτες Πολιτικής υγείας

17 Δείκτες εισροών Αριθμός των ιατρών, των νοσηλευτών, (ποσοτικοί δείκτες) Η εκπαίδευση του προσωπικού, (ποιότητα) Αριθμός κλινών ανά κατοίκους (επάρκεια) Ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκεται κοντά σε μια υπηρεσία υγείας (Γεωγραφική προσπελασιμότητα)

18 Δείκτες Διαδικασιών Αξιοπιστίας εξετάσεων Αρτιότητας ιατρικών τεχνικών Ικανοποίηση ασθενών Χρόνου αναμονής

19 Δείκτες εκροών Αριθμός εξελθόντων ασθενών Μέση διάρκεια νοσηλείας Αριθμός εργαστηριακών εξετάσεων Αριθμός χειρουργικών επεμβάσεων

20 Δείκτες Αποτελέσματος Νοσηρότητα Θνησιμότητα Ευεξία Χρόνια χωρίς αναπηρία Χρόνια χωρίς ανεπιθύμητες παρενέργειες Ποιοτικά χρόνια ζωής

21 Δείκτες Αποδοτικότητας Οικονομική Αξιολόγηση Κόστος/αποτέλεσμα

22 Κοινωνικο-οικονομικοί Δείκτες Εισόδημα Συνθήκες εργασίας

23 Δείκτες πολιτικής υγείας Πολιτικών επιλογών, Κατανομής πόρων, Οργανωτικού πλαισίου

24 ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σύνταγμα Δημόσια Διοίκηση Διαδικασίες λήψης αποφάσεων ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Φυσικοί πόροι Οικολογική ισορροπία Οικολογικό Σύστημα ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ Κοινωνική διαστρωμάτωση Δημογραφικά δεδομένα Μετανάστευση Πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς Οικονομική Ανάπτυξη Απασχόληση- Ανεργία Φορολογικό σύστημα Παγκόσμια οικονομία ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σύστημα Αξιών συμπεριφοράς Ήθη και έθιμα Πολιτιστικό Σύστημα

25 Σύστημα Υγείας Σύστημα Τριών Μεταβλητών κατά Levy 1975: Εξέλιξη επιπέδου Υγεία των πολιτών: αιτιολογικοί παράγοντες που επηρεάζουν το επίπεδο υγεία των πολιτών Τρόπος παραγωγής και διανομή των υπηρεσιών: οικονομική ανάπτυξη εργασία τεχνολογία πολιτικό σύστημα Μηχανισμοί κάλυψης των δαπανών: Εθνικό εισόδημα, κοινωνικό ασφαλιστικό σύστημα ανταγωνιστικότητα της οικονομίας, και την οικονομική πολιτική της χώρας. Σούλης, Σ. Οικονομική της Υγείας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. (1998) σελ.18

26 Κοινωνική Δομή Κοινωνικό Περιβάλλον Δημογραφικές εξελίξεις Πρότυπα Αξιών Πρότυπα συμπεριφοράς Πολιτισμική Ανάπτυξη Οικολογική ισορροπία Οικονομική Ανάπτυξη Οργάνωση Εργασίας Τεχνολογία Διεθνές εμπόριο Δημόσια Διοίκηση Επίπεδο Υγείας Πληθυσμού Σύστημα Levy Παραγωγή και διανομή υπηρεσιών Μηχανισμοί κάλυψης Δαπανών Επίπεδο Εισοδήματος Δημόσια Οικονομικά Κοινωνικο- ασφαλιστικό σύστημα Αναδιανεμητική πολιτική Φορολογικό Σύστημα Σούλης, Σ. Οικονομική της Υγείας. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση. (1998) σελ.18

27 Σύστημα Υγείας (Βασική δομή και λειτουργίες) Προσφορά Μέθοδοι αποζημίωσης Πηγές άντλησης πόρων Ζήτηση Σύστημα Παραγωγής Διανομής Σύστημα Διεύθυνσης Συντονισμού Φορείς Χρηματοδότησης Σύστημα Χρημ/δότησης Πολίτες Υγιείς/Ασθενείς Ροή Χρηματο-οικονομικών πόρων Διασφάλιση χρηματοοικονομικής ισορροπίας Μονάδων Υγείας Ροή παρερχομένων υπηρεσιών και αγαθών υγείας Κάλυψη αναγκών υγείας Πολιτών Ροή διευθυντικών-συντονιστικών πόρων Νόμοι, Διατάξεις, Προδιαγραφές, Κατευθ. οδηγίες, Μέτρα, Πληροφορίε

28 Δομικά χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου Συστήματος Υγείας Σύστημα Υγείας ως βασικός θεσμός του Κοινωνικού Κράτους Κοινωνικοπολιτικά δομημένο θεσμικό κέλυφος Λειτουργικά ολοκληρωμένο και λογικά συνεκτικό σύστημα Πλουραλισμός δομών, μηχανισμών, διαδικασιών και εργαλείων Αυξημένη λειτουργική-διοικητική ικανότητα versus οργανωμένη ανευθυνότητα 28

29 Σύστημα Υγείας: Αναλυτικό αξιολογικό πλαίσιο αναφοράς Δομή και λειτουργίες Συστήματος Υγείας Ενδιάμεσες Αρχές Σκοποί και Αποτελέσματα Συστήματος Υγείας Σύστημα Σύστημα Φορείς Χρηματοδότησης Σύστημα Παραδοσιακές Αρχές Δημόσιας διοίκησης Ίση Πρόσβαση Ανταποκρισιμότητα των μη ιατρικών προσδοκιών των πολιτών Παραγωγής Διεύθυνσης Χρηματο- Υγεία Επίπεδο και ισότητα Διανομής Συντονισμού δότησης Πολίτες Υγιείς/ Ασθενείς Διαφάνεια-Λογοδοσία Ποιότητα Αποδοτικότητα Οικονομική προστασία και δίκαιη κατανομή βαρών χρηματοδότησης «Κοινωνική Ασφάλεια»

30 Σύστημα με αυξημένη κρατική παρέμβαση Ιδιαιτερότητες των συστημάτων υγείας Παρέμβαση: Οργάνωση Παραγωγή Διανομή χρηματοδότηση ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ Σύστημα όπου δεν μπορούν να λειτουργήσουν οι νόμοι της αγοράς Ο ασθενής είναι αδύναμος να επιλέξει Ασυμμετρία στην πληροφόρηση Οι ανθρώπινοι πόροι (κεφάλαιο) παίζουν καθοριστικό ρόλο Σύστημα εντάσεως εργασίας Σύστημα Εντάσεως οργάνωσης και διαχείρισης Περιορισμένοι πόροι Ανάγκη για ορθολογική διαχείριση

31 Κριτήρια διάκρισης των υγειονομικών συστημάτων Πηγές χρηματοδότησης Μέθοδοι αποζημίωσης Εύρος της κρατικής παρέμβασης

32 Τα κύρια Οργανωτικά χαρακτηριστικά ενός συστήματος προκύπτουν από τις ιδιαιτερότητες της οικονομικής και κοινωνικής κάθε χώρας είναι: Ο βαθμός επίτευξης της ισότητας στην πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας Το εύρος κάλυψης του πληθυσμού με υπηρεσίες υγείας Η μορφή των υπηρεσιών υγείας στις οποίες επικεντρώνεται στο σύστημα Ο διαχωρισμός δημόσιου- ιδιωτικού στην παροχή υπηρεσίες Ο τρόπος χρηματοδότησης του συστήματος

33 Προβλήματα των Συστημάτων Υγείας Πληθυσμός Αύξηση Προσδοκιών Γήρανση του πληθυσμού Κόστος Εξέλιξη της Ιατρικής Τεχνολογίας, ακριβές θεραπείες και φάρμακα Ελλείμματα στις εισφορές Αυξανόμενο κόστος Σύστημα Χρόνιες Νόσοι Νοσηλευτική Φροντίδα Ελλείψεις στις πολιτικές πρόληψης Δομικά προβλήματα Επαγγέλματα Υγείας μη ελκυστικά για νέους

34 Σημαντικά προβλήματα των Συστημάτων Υγείας Αύξηση της γήρανσης πληθυσμού Αύξηση προσδόκιμου επιβίωσης Αυξανόμενη συχνότητα χρόνιων ασθενειών Εμφάνιση νέων προβλημάτων υγείας Επιτάχυνση εφαρμογής αποτελεσμάτων Βιοϊατρικής Ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη Αυξανόμενες προσδοκίες από τις υπηρεσίες υγείας

35 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤA ΣΥΣΤΗΜΑTA ΥΓΕΙΑΣ Αύξηση της ζήτησης υπηρεσιών υγείας (προκλητή ζήτηση) Προβλήματα στη χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας. Διόγκωση των δαπανών υγείας Διαρκής επένδυση σε μεγάλες νοσοκομειακές μονάδες οδηγούσε μοιραία τα συστήματα Υγείας σε πλήρη κατάρρευση.

36 Υπόδειγμα δόμησης-διάρθρωσης Συστήματος Υγείας Σύστημα μονάδων παραγωγής και διανομής Διάρθρωση σε λειτουργικά διαφοροποιημένες δομές και μονάδες υγείας Αντιστοιχία Φάσμα αναγκών υγείας Διαφοροποίηση φάσματος αναγκών υγείας κατά λειτουργικά πεδία πολιτικής υγείας Αντιστοιχία Διάρθρωση σε λειτουργικά διαφοροποιημένους φορείς συλλογικής κάλυψης Σύστημα Χρηματοδότησης 36

37

38

39

40

41 Τι είναι το Νοσοκομείο; Είναι ένας οργανισμός ανταλλαγής πληροφοριών στο εσωτερικό του και εξωτερικό του περιβάλλον. Παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες υψηλού κόστους υπηρεσίες μετά από αίτημα του πολίτη ή άλλων υπηρεσιών. Λειτουργεί ως κόμβος σύνδεσης διαφορετικών επιπέδων υγείας.

42 Βασικές αρχές σχεδιασμού ενός Νοσοκομείου Προστασία των ασθενών από ανεπιθύμητες διαταραχές, προκειμένου να επιτευχθεί η ταχεία ανάρρωση Διαχωρισμός ανόμοιων θεραπειών ασθενών και ιατρικών παρεμβάσεων Ο σταθμός Νοσηλευτών (θέση προϊσταμένης/νου) στρατηγικά στο χώρο για την για να καθίσταται δυνατή η ορθή παρακολούθηση των επισκεπτών που εισέρχονται και εξέρχονται από το θάλαμο, τα βρέφη και τα παιδιά πρέπει να προστατεύονται από την κλοπή και τη μόλυνση, κλπ. Η κυκλοφορία σε όλα τα τμήματα θα πρέπει να είναι ομαλή και εφικτή. Δηλαδή διαφορετικά τμήματα αλλά σε επικοινωνία, διαφορετικές απαιτήσει μετάβασης αλλά εύκολη πρόσβαση.

43 Στοιχεία και δείκτες παραγόμενου έργου Ποσοστό κάλυψης κρεβατιών ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο. Μέση Διάρκεια Νοσηλείας ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο. Ρυθμός εισροής ασθενών ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο. Ημέρες Νοσηλείας ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο. Αριθμός νοσηλευθέντων ασθενών ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο. Διάστημα Εναλλαγής Ασθενή ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο.

44 Χειρουργικές επεμβάσεις ανά κλινική, τομέα, νοσοκομείο. Αριθμός επισκέψεων στα Εξωτερικά Ιατρεία. Αριθμός Διακομιδών. Αριθμός νοσηλευθέντων στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών. Ποσοστό επειγόντων περιστατικών σε κατάσταση εφημερίας.

45 Αριθμός εργαστηριακών εξετάσεων ανά εργαστηριακό τμήμα Αριθμός διαγνωστικών εξετάσεων ανά τμήμα Αριθμός ιατρικών εφημεριών ανά κλινική Αριθμός νοσηλευθέντων ασθενών ανά απασχολούμενο προσωπικό (γιατρό, νοσηλευτή κλπ) Αναλογία απασχολούμενου προσωπικού (γιατροί, νοσηλευτές) κατά κλίνη.

46

47

48 Διεύθυνση-συντονισμός Ο σχεδιασμός ενός πεδίου δράσης στη βάση κατευθυντήριων γραμμών (guidance) Ο συντονισμός-υποκίνηση και ο έλεγχος των δράσεων των εμπλεκομένων υποκειμένων (μετόχων) για μια συμβατή με το σύστημα συμπεριφορά (control) Η δημιουργία όρων που καθιστούν δυνατές διαδικασίες μάθησης (feed-back) και κατά συνέπεια αυτορρύθμισης 23/10/2014 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 48

49 Λειτουργική διασύνδεση: Η πρόληψη προηγείται της περίθαλψης Η αποκατάσταση προηγείται της χρόνιας φροντίδας και αναπηρίας Η εξω- νοσοκομειακή (πρωτοβάθμια) προηγείται της νοσοκομειακής Οι ανοικτές δομές προηγούνται των κλειστών 23/10/2014 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 49

50 50 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 23/10/2014

51 Εργαλεία Μάνατζμεντ Δικτυωμένων Δομών Προσανατολισμός στις ανάγκες των χρηστών και εκτίμηση αναγκών (assessment) Κατευθυντήριες οδηγίες (guidelines) ροές περίθαλψης- κλινικά μονοπάτια (clinical pathways)- κλινικά πρωτόκολλα (clinical protocols) Διαχείριση ασθενειών (disease management) Εξατομικευμένη διαχείριση ασθενών (case management) Διαχείρισης της ροής ασθενών θυροφυλακες - θεσμός του πυλωρού (gate keeping) Μάνατζμεντ συμβάσεων (contracting) 23/10/2014 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 51

52 «Οιονεί αγορά» 23/10/2014 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 52

53 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 54

54 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

55 Νεοφιλελεύθερη προσέγγιση Το κοινωνικό κράτος είναι δαπανηρό Οι υπηρεσίες αναποτελεσματικές σε σχέση με τους πόρους Ευνοούνται οι πελατειακές σχέσεις Δεν ευνοείται η ανεξαρτησία κι υπευθυνότητα των πολιτών Friedman 1962, Hayek 1978, Offe 1984, Mishra 1985

56 Προσέγγιση κατά Keynes Η υγεία κοινωνικό αγαθό- οι κοινωνικές ανισότητες δεν συμβάλλουν στην οικονομική ανάπτυξη Η φύση ορισμένων ασθενειών δημιουργεί προβλήματα και σε άλλα μελή του κοινωνικού συνόλου Ασυμμετρία της πληροφόρησης Το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής ορισμένες φορές αίρεται Οι υπηρεσίες υγείας διανέμονται με βάση την ανάγκη Μέσω των δαπανών υγείας συμβάλλει το κράτος για έξοδο από την κρίση Το κοινωνικό κράτος συνυπάρχει με την ελεύθερη αγορά Keynes 1936 Arrow 1963, Titmuss 1970, WHO 1980, Abel Smith 1985

57 Συστήματα Χρηματοδότησης Πρότυπο Bismarck, με βασικές αρχές της αυτοβοήθειας και της αυτονομίας του ασφαλιζομένου. Πρότυπο σύστημα Beveridge, όπου πρυτανεύει η αρχή της καθολικής κάλυψης του πληθυσμού.

58 Τα χαρακτηριστικά του μοντέλου Bismarck είναι τα εξής: Αρχή της ατομικής ευθύνης Αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης (συλλογική ανταποδοτικότητα) Αρχή της επικουρικότητας Αρχή της Κοινωνικής Αυτοδιοίκησης Αρχή της υποχρεωτικότητας ασφάλισης (διασφάλιση αρχής καθολικότητας) Αρχή άμεσης παροχής υπηρεσιών σύμφωνα με τις ανάγκες

59 Τα χαρακτηριστικά του προτύπου Beveridge είναι τα εξής: Αρχή της Ισότητας Η Κοινωνική αρωγή παρέχεται με βάση τον έλεγχο του εισοδήματος. Μηχανισμός κοινωνικής διαστρωμάτωσης Σχετική ισότητα των φτωχών «Ισότητα προς τα κάτω»

60 «Νότιο- Ευρωπαϊκό Πρότυπο» Οικογένεια --- Πυρήνας της κοινωνίας Έλλειψη ισχυρού κοινωνικού δικτύου Οικογενειακοί δεσμοί Κυριαρχούν μοντέλα με στοιχεία και από τον σύστημα Bismarck και Beveridge

61 Τυπολογία Συστημάτων Υγείας ΤΥΠΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΑ ΑΡΧΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ- ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΤΟΥΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗ ΣΗ Ιδιωτική ασφάλιση Υγείας Αρχή της πλήρους ανταποδοτικότητας Παροχή υπηρεσιών σύμφωνα με την ικανότητα πληρωμής Ρύθμιση αγοράς ασφάλισης Πρόνοια Φτωχών Ιδιωτική: Ασφάλιστρα ανάλογα με το ρίσκο Κοινωνική Ασφάλιση Υγείας Αρχή Κοινωνικής Αλληλεγγύης Ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας Θεσμοθέτηση πλαισίων Εποπτεία των Ταμείων Δημόσια: Εισφορές Ανάλογα με το εισόδημα Κρατική Υπηρεσία Υγείας Αρχή της Ισότητας Ίση πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας Οργανωτικός και χρηματοδοτικός φορέας υπηρεσιών υγείας το Κράτος Δημόσια: Φόροι ανάλογα με το εισόδημα

62 Οργανωτικά μοντέλα συστημάτων υγείας: Τέσσερα πρότυπα Κοινωνική Ασφάλιση (Bismarck) Συμβολαιακά συστήματα Συστήματα αποζημίωσης Εθνικό Σύστημα Υγείας (Beveridge) Σοσιαλιστικό Μοντέλο (Shemasko) Μοντέλο Ελεύθερης Αγοράς Μοντέλο άμεσης πληρωμής Συμβολαιακό μοντέλο ιδιωτικής ασφάλισης Μοντέλο αποζημίωσης ιδιωτικής ασφάλισης Ολοκληρωμένο μοντέλο ιδιωτικής ασφάλισης

63 Κοινωνική Ασφάλιση (1): συμβολαιακά (contractual) συστήματα χρηματοδότηση από ασφαλιστικές εισφορές ή/και τον κρατικό προϋπολογισμό αποκεντρωμένη και πλουραλιστική δομή ύπαρξη δημόσιων ασφαλιστικών φορέων παραγωγή φροντίδων με δημόσιο χαρακτήρα αμοιβή προμηθευτών σύμφωνα με συμβάσεις Γερμανία, Αυστρία, Ολλανδία

64 Κοινωνική Ασφάλιση (2): συστήματα αποζημίωσης (reimbursement) χρηματοδότηση από ασφαλιστικές εισφορές ή/και τον κρατικό προϋπολογισμό αποκεντρωμένη δομή οργάνωσης και διοίκησης ύπαρξη δημόσιων ασφαλιστικών φορέων ιδιωτικού χαρακτήρα προμηθευτές που αμείβονται από τους χρήστες αποζημίωση χρηστών από το ασφαλιστικό σύστημα Γαλλία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο

65 Εθνικό Σύστημα Υγείας χρηματοδότηση από κρατικό προϋπολογισμό κάθετη ιεραρχική δομή οργάνωσης και διοίκησης διοικητικός μηχανισμός μεταφοράς και κατανομής πόρων δημόσιος χαρακτήρας μονάδων υγείας καθολική και ολοκληρωμένη κάλυψη του πληθυσμού αμοιβή επαγγελματιών υγείας με μισθό Ην. Βασίλειο, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Πορτογαλία, Φινλανδία, Σουηδία

66 Σοσιαλιστικό Μοντέλο κρατικό μονοπώλιο στην ιδιοκτησία, τη χρηματοδότηση, τη λειτουργία, την παροχή, τη ρύθμιση και τον έλεγχο των υπηρεσιών υγείας ιεραρχική οργάνωση των υπηρεσιών κατανομή των πόρων με βάση τα αναπτυξιακά προγράμματα οι πολυκλινικές το βασικό σημείο εισόδου στο σύστημα υγείας

67 Μοντέλο Ελεύθερης Αγοράς ελεύθερη επιλογή του χρήστη να ενταχθεί ή όχι στο σύστημα ιδιωτική ιδιοκτησία μονάδων υγείας Κανόνες προσφοράς - ζήτησης χρηματοδότηση από ατομικά ή εργοδοτικά ασφάλιστρα ή άμεσες πληρωμές ΗΠΑ

68 23/10/2014 ΕΣΔΔ - Χρήστος Μπουρσανίδης 69

69 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα συστημάτων ελεύθερης αγοράς Πλεονεκτήματα: ελεύθερη επιλογή ασθενή ελαχιστοποίηση γραφειοκρατίας καλύτερη σχέση γιατρού-ασθενή ευελιξία και ταχύτερη προσαρμογή στις αξιώσεις των καταναλωτών Μειονεκτήματα: ανισότητες στην κάλυψη του πληθυσμού ανισότητες στην περιφερειακή κατανομή των πόρων προκλητή ζήτηση ελάχιστο βάρος στην πρόληψη υψηλές δαπάνες

70 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα δημόσιων συστημάτων υγείας Πλεονεκτήματα: ισότητα στην κάλυψη δίκαιη κατανομή των πόρων με βάση την ανάγκη έλεγχος δαπανών και διαχείρισης πόρων ανάπτυξη πρόληψης μείωση προκλητής ζήτησης συνέχεια στη φροντίδα Μειονεκτήματα: γραφειοκρατία επαγγελματική χαλαρότητα γιατρών λίστες αναμονής περιορισμένη επιλογή ασθενή προβλήματα αποτελεσματικότητας, αποδοτικότητας, ποιότητας στη διαχείριση

71 Μοντέλα υγείας: δυνατά σημεία, αδυναμίες, καινοτομίες Η φροντίδα υγείας ως Ρόλος κράτους Beveridge Bismarck Αγοράς Εγγυημένη, κρατικά υποστηριζόμενη υπηρεσία προς τον καταναλωτή Ισχυρός, έλεγχος παροχής, χρηματοδότησης Εγγυημένο ασφαλιστικό αγαθό Ενδιάμεσος: ρύθμιση συστήματος Εμπόρευμα Ελάχιστος Χρηματοδότηση Φορολογία Εισφορές Ιδιωτική Έλεγχος Προϋπολογισμού Υπουργείο Υγείας Εργοδότες, εργαζόμενοι Κερδοσκοπικοί ασφαλιστικοί φορείς Δυνατά σημεία Ισότητα, χαμηλό κόστος Φιλικότητα στον πελάτη, επαγγελματική αυτονομία Αδυναμίες Καινοτομίες Γραφειοκρατία, υποχρηματοδότηση ακαμψία Διάκριση προσφοράςζήτησης Υψηλό κόστος Εισαγωγή αγοραίων τεχνικών Επαγγελματισμός, αυτονομία, ευελιξία Καταναλωτισμός, υψηλό κόστος, ανισότητα ΟΔΥ, ΟΕΠ

72 H κατάσταση στην Ευρώπη Συστήματα Κοινωνικής Ασφάλισης: Γαλλία, Αυστρία, Ουγγαρία, Σλοβενία, Πολωνία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ολλανδία, Ελβετία, Βέλγιο, Γερμανία, Τσεχία, Σλοβακία Εθνικά Συστήματα: Σουηδία, Φινλανδία, Δανία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ελλάδα, Κύπρος

73 Οικονομική Κρίση Μείωση ΑΕΠ, επενδύσεων, απασχόλησης Αύξηση χρέους, ελλείμματος, ανεργίας Μείωση εισοδήματος & πλούτου νοικοκυριών Μείωση κρατικών πόρων Αλλαγές στις συμπεριφορές υγείας - Διατροφή - Αλκοόλ, καπνός, ουσίες - Stress Ζήτηση και κάλυψη υπηρεσιών υγείας - Μειωμένη αγοραστική ικανότητα - Απώλεια ασφαλιστικής κάλυψης Μείωση επιπέδου φροντίδας υγείας Μείωση στην Προσφορά υπηρεσιών υγείας Χειροτέρευση επιπέδου υγείας

74 Τέσσερα ιστορικά παραδείγματα Η μεγάλη ύφεση του 1929 Η κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 70 και τις αρχές της δεκαετίας του 80 στις χώρες του τρίτου κόσμου Η κατάρρευση των πρώην σοσιαλιστικών Ευρωπαϊκών χωρών το 1989 Η οικονομική κρίση στην Ανατολική Ασία το 1997 και στη Λ. Αμερική αρχές 00

75 Ιστορικά παραδείγματα Αύξηση της νοσηρότητας των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων και όσων υπέστησαν τη μεγαλύτερη εισοδηματική μείωση μεταξύ Δεκαετία 70: χειροτέρευση συνθηκών διαβίωσης, αύξηση υποσιτισμού και νοσηρότητας από μεταδοτικές ασθένειες λόγω αύξησης της ανεργίας, μείωσης των μισθών, κατάργησης της επιδότησης και αύξησης των τιμών τροφίμων 1989: Κατακόρυφη αύξηση νοσηρότητας και θνησιμότητας: η αύξηση της ιδιωτικοποίησης και της ανεργίας είχαν συνέπεια αύξηση της θνησιμότητας κατά 12,8% μεταξύ : Αρνητικές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας υπερβολική έμφαση στην αποτελεσματική διαχείριση των πόρων και τη διεύρυνση των πηγών χρηματοδότησης και υποβάθμιση της ισότητας στην πρόσβαση και της βελτίωσης της κατάστασης της υγείας σε δεύτερη προτεραιότητα

76 Η μεγάλη ύφεση του 1929 Αύξηση της νοσηρότητας των χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων και όσων υπέστησαν τη μεγαλύτερη εισοδηματική μείωση μεταξύ Υψηλότερη κατά 40% η νοσηρότητα των άνεργων νοικοκυριών σε σχέση με τα εργαζόμενα Υποσιτισμός φτωχών παιδιών, αύξηση βρεφικής και μητρικής θνησιμότητας, θνησιμότητας από φυματίωση και προβλημάτων ψυχικής υγείας στις υποβαθμισμένες περιοχές Μείωση κοινωνικών παροχών Περικοπές δαπανών υγείας, μείωση ανθρώπινου υγειονομικού δυναμικού, περιορισμός προγραμμάτων δημόσιας υγείας όπως των εκστρατειών πρόληψης για διφθερίτιδα, τυφοειδή πυρετό κλπ (Πηγές: Dublin 1932, Sydensricker 1933, Editorial of American Journal of Public Health and the Nation s Health 1934, Webster 1985)

77 Η κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 70 και τις αρχές της δεκαετίας του 80 στις χώρες του τρίτου κόσμου Δανεισμός χωρών Λατινικής Αμερικής και Υποσαχάριας Αφρικής από το ΔΝΤ και την ΠΤ Αποτέλεσμα: χειροτέρευση συνθηκών διαβίωσης, αύξηση υποσιτισμού και νοσηρότητας από μεταδοτικές ασθένειες λόγω αύξησης της ανεργίας, μείωσης των μισθών, κατάργησης της επιδότησης και αύξησης των τιμών τροφίμων δημόσιες υπηρεσίες υγείας απρόσιτες για τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές, λόγω περικοπών στις δημόσιες δαπάνες υγείας και έμφασης στη μείωση του κόστους και όχι στην ισότητα και τη βελτίωση της πρόσβασης Οι τομείς υγείας των χωρών αυτών έγιναν ιδιαίτερα εξαρτημένοι από την εξωτερική βοήθεια και υποστήριξη (Πηγές: Stewart 1989, Alubo 1990, Woodward 1992, Logie and Woodroffe 1993, Asthana 1994)

78 Η κατάρρευση των πρώην σοσιαλιστικών Ευρωπαϊκών χωρών το 1989 Θεραπεία «σοκ» από ΔΝΤ και ΠΤ: απελευθέρωση τιμών και αγορών, κατάργηση κρατικών επιδοτήσεων, μείωση κοινωνικών παροχών, εκτεταμένες ιδιωτικοποιήσεις Αποτέλεσμα: Κατακόρυφη αύξηση νοσηρότητας και θνησιμότητας Stuckler et al. 2009: μετα-κομμουνιστική κρίση θνησιμότητας: η αύξηση της ιδιωτικοποίησης και της ανεργίας είχαν συνέπεια αύξηση της θνησιμότητας κατά 12,8% μεταξύ UNICEF 2001: 3,2 εκατομ επιπλέον θάνατοι μεταξύ που δεν θα είχαν συμβεί εάν τα ποσοστά θνησιμότητας παρέμεναν στα επίπεδα του 1989 Αύξηση της επίπτωσης μεταδοτικών ασθενειών όπως HIV/AIDS και φυματίωση κατά 50% τη δεκαετία του 90 UNDP 1999: ο αλκοολισμός, η κατάχρηση ουσιών και οι αυτοκτονίες στοίχισαν τη ζωή σε 9,7 εκατ άντρες σε αυτές τις χώρες κατά τη δεκαετία του 90. Αρνητικές επιπτώσεις στο σύστημα υγείας (Figueras et al., eds 2004) υπερβολική έμφαση στην αποτελεσματική διαχείριση των πόρων και τη διεύρυνση των πηγών χρηματοδότησης και υποβάθμιση της ισότητας στην πρόσβαση και της βελτίωσης της κατάστασης της υγείας σε δεύτερη προτεραιότητα πρόβλημα χρηματοδότησης λόγω ανεργίας και χαμηλών μισθών αύξηση συμμετοχής των πολιτών στο κόστος και ιδιωτικής δαπάνης με συνέπεια τη μείωση χρησιμοποίησης των υπηρεσιών υγείας παρά την ύπαρξη ανάγκης

79 Η οικονομική κρίση στην Ανατολική Ασία το 1997 και στη Λ. Αμερική αρχές 00 (1) Ινδονησία: (Hotchkiss and Jacobalis 1999, Simms and Rowson 2003, Waters et al. 2003) : μείωση κατά 25% των δημόσιων δαπανών υγείας και κατά 20% της κατά κεφαλήν δαπάνης υγείας : μείωση κατά 25% της φαρμακευτικής δαπάνης με ταυτόχρονη αύξηση της τιμής των φαρμάκων κατά 170% Πτώση κατά 17% της χρησιμοποίησης υπηρεσιών υγείας από παιδιά φτωχών νοικοκυριών σε σχέση με πτώση κατά 8% των πιο εύπορων Μείωση μεταξύ 26% και 47% της χρησιμοποίησης των υπηρεσιών υγείας από τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα : μείωση επισκέψεων σε υπηρεσίες ΠΦΥ κατά 25% στις δημόσιες και 9% στις ιδιωτικές : μείωση εμβολιαστικής κάλυψης κατά 25% : αύξηση της αυτοαναφερόμενης νοσηρότητας κατά 14.4% στις αγροτικές και 21,4% στις αστικές περιοχές Κορέα: Μείωση δημόσιων δαπανών υγείας, μείωση χρησιμοποίησης υπηρεσιών, χειροτέρευση επιπέδου υγείας (Yang et al. 2001) Ιαπωνία, Χονγκ-Κονγκ, Κορέα: Αύξηση αυτοκτονιών κατά περιπτώσεις μεταξύ (Chang et al. 2009)

80 Η οικονομική κρίση στην Ανατολική Ασία το 1997 και στη Λ. Αμερική αρχές 00 (2) Αργεντινή: (Cavagnero and Bilger 2010, World Bank 2003) αύξηση των περιφερειακών ανισοτήτων ως προς το επίπεδο υγείας, την πρόσβαση και τη χρηματοδότηση των υπηρεσιών υγείας κατακερματισμός και αναποτελεσματικότητα του συστήματος υγείας και χειροτέρευση της οικονομικής κατάστασης πολλών ασφαλιστών και παρόχων υπηρεσιών υγείας σημαντική μείωση ασφαλιστικής κάλυψης του πληθυσμού και περιορισμός της πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας (τρεις φορές περισσότερο των φτωχότερων σε σχέση με τους πιο εύπορους) Μείωση κατά κεφαλήν δαπάνης υγείας από US$669 το 1997 σε US$242 in 2002 Μεξικό: μείωση εισοδήματος, αύξηση ανεργίας, χειροτέρευση βιοτικού επιπέδου και μείωση δαπανών υγείας με συνέπεια την αύξηση της θνησιμότητας κατά 6% στους άνω των 60 ετών και κατά 7% στα παιδιά ηλικίας 0-4 ετών (Cutler et al. 2002) ΕΞΑΙΡΕΣΗ -Μαλαισία: δεν εφάρμοσε τις συμβουλές του ΔΝΤ και της ΠΤ για μείωση των δαπανών υγείας με αποτέλεσμα να μην απαξιωθεί το σύστημα και το επίπεδο υγείας της όπως συνέβη στις παραπάνω χώρες (Hopkins 2006)

81 Ορισμένα συμπεράσματα Όπως δείχνει η περίπτωση των πρώην σοσιαλιστικών Ευρωπαϊκών χωρών, το βάθος, η έκταση και η ένταση της ύφεσης είναι ένας σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της υγείας Όπως δείχνει η περίπτωση των χωρών της Ανατολικής Ασίας και της Λ. Αμερικής, η παρέμβαση των διεθνών οργανισμών παίζει σημαντικό (αρνητικό) ρόλο ως προς τον προσανατολισμό της πολιτικής υγείας που εφαρμόζουν τα κράτη που βρίσκονται σε κρίση

82 Διαπιστώσεις WHO (2009) για τις επιπτώσεις της υφιστάμενης κρίσης Σε χώρες που ζήτησαν βοήθεια από το ΔΝΤ, οι οικονομικοί και δημοσιονομικοί περιορισμοί που τέθηκαν κατά την περίοδο αποπληρωμής των δανείων, η μείωση του ΑΕΠ, η σημαντική αύξηση της ανεργίας και η μείωση των εσόδων επέδρασαν αρνητικά στο οικογενειακό εισόδημα, τις δημόσιες δαπάνες και τις δυνατότητες του εθελοντικού τομέα, προκειμένου να αναπτυχθούν αποτελεσματικές δράσεις στον τομέα της υγείας, σε μια περίοδο μάλιστα αυξημένων αναγκών Λόγω της πτώσης του οικογενειακού εισοδήματος, οι πολίτες στρέφονται στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας και καθώς οι κυβερνήσεις περικόπτουν τις δαπάνες υγείας, η ποιότητα της φροντίδας επιδεινώνεται, η πρόσβαση στις υπηρεσίες περιορίζεται και οι πόροι και οι υποδομές υγείας απαξιώνονται ΕΛΛΑΔΑ;;;

83 Μέτρα πολιτικής υγείας σε απάντηση της οικονομικής κρίσης ΔΑΠΑΝΕΣ ΥΓΕΙΑΣ Περικοπές σε συγκεκριμένους τομείς Αυξήσεις σε άλλους Διατήρηση προϋπολογισμού ανακατανομή υπηρεσιών ΤΟΜΕΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ χρηματοδότηση ένταση και ποιότητα αποδοτικότητα κόστη ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ επίπεδο υγείας οικονομική προστασία πολιτών αποτελεσματικότητα ισοτιμία ποιότητα ανταποκρισιμότητα διαφάνεια λογοδοσία Οικονομική Κρίση