Τουρισμός πόλης-απασχόληση στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης. Εκπαιδευτής: Ράπτη Βασιλική

Transcript

1 Τουρισμός πόλης-απασχόληση στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης Εκπαιδευτής: Ράπτη Βασιλική ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗΣ ΚΕΚ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ Σεπτέμβριος 2015

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ενότητα 1 η : Ιστορική εξέλιξη Ενότητα 2 η : Ιστορικές διαδρομές στην πόλη και προτάσεις ξενάγησης Ενότητα 3 η : μνημεία και μουσεία Ενότητα 4 η : Εκκλησίες Ενότητα 5 η :Αρχαιολογικοί χώροι 2

3 Ενότητα 1 η : Ιστορική εξέλιξη Αρχαίοι χρόνοι Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 316 π.χ. στη θέση ενός προϊστορικού οικισμού της εποχής του 2300 π.χ., από τον Κάσσανδρο, βασιλιά της Μακεδονίας, και πήρε το όνομά της από τη γυναίκα του και αδερφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Από τότε η Θεσσαλονίκη έγινε πρωτεύουσα της Μακεδονίας. Η παρουσία των Μακεδόνων στο βορειοελλαδικό χώρο γίνεται γύρω στο π.χ. Οι Μακεδόνες ήταν Δωριείς που δεν ακολούθησαν τη μεγάλη μάζα των ομοφύλων τους στη μετακίνησή τους προς τη νότια Ελλάδα, αλλά παρέμειναν και εγκαταστάθηκαν στα ορεινά της Μακεδονίας. Δεν είχαν έτσι καμία ουσιαστική διαφοροποίηση από τους Έλληνες του νότου. Μιλούσαν ένα διαλεκτικό ιδίωμα των Δωριέων, χρησιμοποιούσαν ελληνικά ονόματα και πίστευαν στους ίδιους Θεούς των αδελφών τους του νότου. Από τον 5ο π.χ. αιώνα μάλιστα αρχίζει μία άνθηση των Ελλήνων της Μακεδονίας, παράλληλα με αυτή της νότιας Ελλάδας. Ιδιαίτερη ακμή και αίγλη γνώρισε η Μακεδονία στα χρόνια του Φιλίππου Β, βασιλιά της Μακεδονίας, που ανάλαβε το θρόνο στα 358 π.χ., σε μία εποχή εσωτερικών και εξωτερικών πολέμων, με συσσωρευμένα πολλά προβλήματα. Ο Φίλιππος, μετά από πολλούς αγώνες, κατάφερε να κυριαρχήσει στο χώρο της Ελλάδας και ιδιαίτερα της Μακεδονίας και να αναγνωρισθεί -έστω και μεταγενέστερα- σαν ο θεμελιωτής της έννοιας του ελληνικού κράτους, όταν κυριαρχούσαν στην Ελλάδα οι διασπαστικές τάσεις των πόλεων-κρατών του ελληνικού χώρου. Το 334 π.χ., ο γιος του Φιλίππου, Αλέξανδρος ο Μέγας, βασιλιάς της Μακεδονίας και κυρίαρχος αναμφισβήτητος όλης της Ελλάδας θα πραγματοποιήσει τη μεγάλη του εκστρατεία κατά των Περσών της Μ. Ασίας. Το 323 π.χ., ο μεγάλος αυτός στρατηλάτης θα πεθάνει στη Βαβυλώνα, για να αρχίσουν οι πόλεμοι των "Διαδόχων" της απέραντης αυτοκρατορίας του. Ο Κάσσανδρος, ο μεγαλύτερος γιος του στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου Αντίπατρου, δεν ακολούθησε το Μακεδόνα στρατηλάτη στη μεγάλη του εκστρατεία στη Μ. Ασία. Έμεινε στη Μακεδονία σαν "επιμελητής" του Μακεδονικού κράτους. Αργότερα, μετά τη συνέλευση των "Διαδόχων" στον Τριπαράδεισο της Συρίας (321 π.χ.), όπου ο Αντίπατρος ορίστηκε "επιμελητής" της αυτοκρατορίας, ο Κάσσανδρος έγινε χιλίαρχος του Μακεδονικού ιππικού στην Ασία. Όταν πέθανε ο Αντίπατρος (319 π.χ.) αφήνοντας διάδοχό του το στρατηγό Πολυσπέρχοντα, ο Κάσσανδρος στράφηκε κατά του νέου ηγεμόνα έχοντας συμμάχους τον Πτολεμαίο, τον Αντίγονο, τον Λυσίμαχο και τον Ευμένη. Στους πολέμους της διαδοχής πήρε μέρος και η μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, υποστηρίζοντας το στρατηγό Πολυσπέρχοντα. Όμως στη μάχη της Πύδνας μεταξύ των αντιμαχομένων, ο Κάσσανδρος νίκησε την Ολυμπιάδα και την καταδίκασε σε θάνατο. Η πράξη του όμως αυτή δημιούργησε μεγάλες αντιδράσεις στη Μακεδονία, όπου τα κατορθώματα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, γιου της Ολυμπιάδας, είχαν κιόλας γίνει θρύλος με επικές διαστάσεις. Κάτω από αυτή την πραγματικότητα, για να φανεί αρεστός στη Μακεδονική αριστοκρατία, ο Κάσσανδρος ίδρυσε τη Θεσσαλονίκη, δίνοντας σε αυτή το όνομα της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου από άλλη μητέρα. 1

4 Στην ενέργειά του αυτή προχώρησε ο Κάσσανδρος προβλέποντας τη δυσμενή εξέλιξη της ως τότε πρωτεύουσας του Μακεδονικού κράτους, Πέλλας. Η Πέλλα δεν προσφερόταν πια σαν πρωτεύουσα, κύρια από λόγους ανύπαρκτης φυσικής οχύρωσης, γεωγραφικής ακαταλληλότητας και δυσχέρειας στη θαλάσσια επικοινωνία. Η Θεσσαλονίκη κτίσθηκε με επίκεντρο την αρχαία πόλη Θέρμη, αφού συγχωνεύθηκαν σε αυτή 26 άλλες μικρές πόλεις ("πολίσματα") της περιοχής. Ο αρχαίος γεωγράφος Στράβωνας αναφέρει μεταξύ αυτών των μικρών πόλεων την Απολλωνία, τη Χαλάστρα, τη Γαρησκό την Αίνεια και την Κισσό. Ρωμαϊκή Κυριαρχία Από την ίδρυσή της και μέχρι το 168 π.χ. η Θεσσαλονίκη δεν έπαιζε σημαντικό ρόλο, λόγω της τότε πρωτεύουσας της Μακεδονίας, Πέλλας. Μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα η Μακεδονία διαιρέθηκε σε 4 επαρχίες από τους Ρωμαίους, μία εκ των οποίων είχε πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη. Η κατάλυση του Βασιλείου των Αντιγονιδών από τα Ρωμαϊκά στρατεύματα το 168 πχ., έφερε τη Θεσσαλονίκη στα όρια της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Λίγο αργότερα, οι Ρωμαίοι κατασκεύασαν την Εγνατία Οδό στη Θεσσαλονίκη η οποία περνούσε μέσα από την πόλη και τη συνέδεε με την Κωνσταντινούπολη και τη Ρώμη. Η Via Egnatia αποτελούσε το βασικό στρατιωτικό και εμπορικό δίαυλο, προώθησε την αξιολογική σημασία της πόλης και εμπέδωσε τον πρωταγωνιστικό της ρόλο. Έτσι η Θεσσαλονίκη άρχισε να αναπτύσσεται με γρήγορους ρυθμούς ενώ δεν άργησε να πάρει τον τίτλο Civitas Libera (ελεύθερη πόλη), αφού της αποδόθηκαν περισσότερα προνόμια, έπειτα από τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα το 44 μ.χ., στην εμφύλια διαμάχη δημοκρατικών και αυτοκρατορικών, και την ολοκληρωτική νίκη των αυτοκρατορικών Αντωνίου και Οκταβιανού έναντι Βρούτου και Κάσσιου το 42 μ.χ. Τον τελευταίο αιώνα π.χ. όλο και περισσότεροι Χριστιανοί μετοικούσαν στη Θεσσαλονίκη. Το 54 μ.χ. ο Απόστολος Παύλος κήρυξε στη Θεσσαλονίκη τη χριστιανική θρησκεία, και λίγο αργότερα (50 μ.χ.) ίδρυσε την πρώτη Χριστιανική εκκλησία και έγραψε από την Κόρινθο τις δυο επιστολές του "προς Θεσσαλονικείς". Το 250 μ.χ. η πόλη ανακηρύχτηκε ρωμαϊκή Colonia (επαρχία). Το 305 μ.χ. γίνεται έδρα ενός από τα 4 τμήματα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον καίσαρα Γαλέριο, ο οποίος εγκαθίσταται και την κάνειπρωτεύουσά του. Εκείνη την περίοδο κτίστηκε η Ροτόντα, ο Ιππόδρομος, η αψίδες του και το ανάκτορό του. Το 306 μ.χ. μαρτύρησε ο Άγιος Δημήτριος στη Θεσσαλονίκη κατόπιν διωγμού του Διοκλητιανού. Ρωμαϊκή περίοδος μνημεία Ρωμαϊκή Αγορά: Η ρωμαϊκή Αγορά (φόρουμ) είναι έργο του 2ου - 3ου αιώνα μ. Χ. και η στοά της ήταν διπλή, με κίονες που είχαν ανάγλυφες παραστάσεις (σήμερα φυλάσσονται στο Λούβρο). Σήμερα διοργανώνονται εκθέσεις στην περιοχή της στοάς. Αξιόλογα είναι η πλατεία, τα λουτρά και το ωδείο, που χρησιμοποιείται ως θερινό θέατρο. Γαλεριανό συγκρότημα: Το Γαλεριανό συγκρότημα συναποτελείται από τέσσερα μνημεία. 2

5 Η Ροτόντα είναι κυκλικό κτήριο, με διάμετρο γύρω στα 24μ. Καλύπτεται από ημισφαιρικό τρούλο και κτίστηκε στις αρχές του 4ου αιώνα μ.χ. Χρησιμοποιήθηκε ως μαυσωλείο του Γαλέριου. Επί Αυτοκράτορα Θεοδοσίου μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Σήμερα χρησιμοποιείται ως τόπος λατρείας αλλά και ως εκθεσιακός χώρος. Η Αψίδα του Γαλέριου χτίστηκε λίγο πριν από το 305 μ.χ. και λέγεται επίσης Καμάρα. Δίπλα στο σωζόμενο τόξο υπήρχε ένα ακόμα ίδιο, στο σημείο όπου η θριαμβευτική πομπή από τα ανάκτορα συναντούσε τον πλέον πολυσύχναστο δρόμο στη Θεσσαλονίκη. Στα ανάγλυφα απεικονίζεται η νίκη των Ρωμαίων επί των Περσών. Τα Ανάκτορα του Γαλέριου κτίστηκαν επίσης στις αρχές του 4ου αιώνα στο κέντρο της ρωμαϊκής Θεσσαλονίκης. Σήμερα σώζεται κτηριακό συγκρότημα με δύο ορόφους και με τετράγωνη ανοικτή αυλή. Τέλος, το Οκτάγωνο βρίσκεται κοντά στη νοτιοδυτική άκρη των ανακτόρων του Γαλέριου. Το μεγάλο κτήριο κοσμείται από ορθομαρμαρώσεις και ψηφιδωτά δάπεδα, όπου ίσως βρισκόταν η αίθουσα του θρόνου. Στο Βυζάντιο Κατά τα βυζαντινά χρόνια η Θεσσαλονίκη παρέμεινε κέντρο του πολιτισμού και των τεχνών, πίσω μόνο από την Κωνσταντινούπολη σε ολόκληρη την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Από τη Θεσσαλονίκη ξεκίνησαν οι αδερφοί Κύριλλος και Μεθόδιος την αποστολή τους να εκπολιτίσουν τους λαούς των Βαλκανίων και της Μεγάλης Μοραβίας και να διαδώσουν στις περιοχές αυτές τον Χριστιανισμό. Το 904 οι Σαρακηνοί πειρατές πολιόρκησαν και κατέλαβαν την πόλη. Ο Κωνσταντίνος ο Μέγας ήταν αυτός που μετέτρεψε τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης στο μακροβιότερο χριστιανικό βασίλειο. Το 324 χρησιμοποίησε τη Θεσσαλονίκη ως ορμητήριο για τη διαμάχη του με τον Λικίνιο. Στη μάχη της Χρυσούπολης επικράτησε ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος εστάλη εξόριστος στο φρούριο της Ακρόπολης της Θεσσαλονίκης. Η γεωγραφική και στρατηγική σημασία της Θεσσαλονίκης και τα έργα που κατασκευάζονταν τότε στην πόλη, την καθιστούν «Συμβασιλεύουσα», ονομάζεται «Μεγαλούπολις» και κατέχει τη θέση της δεύτερης πόλης στην αυτοκρατορία μετά την Κωνσταντινούπολη. Το 379 ο Μ. Θεοδόσιος κατεύθυνε από τη Θεσσαλονίκη τον αγώνα κατά των Γότθων και το 380 έκτισε τα τείχη της πόλης. Την ίδια περίοδο ασπάστηκε το Χριστιανισμό και όρισε το Χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία του κράτους με σχετικό αυτοκρατορικό διάταγμα. Το 390 διέταξε τη σφαγή χιλιάδων κατοίκων μέσα στον Ιππόδρομο, επειδή οι Θεσσαλονικείς δολοφόνησαν τον αρχηγό των υποταγμένων Γότθων και φρούραρχο της πόλης Βουτέριχο. Το 582 έγιναν οι πρώτες επιδρομές των Σλάβων. Έκτοτε, η πόλη αντιμετώπισε 5 πολιορκίες, μέχρι το 687 που ο Ιουστινιανός ο Β απομάκρυνε τον κίνδυνο των επιδρομών. Το 860 οι αδερφοί Κύριλλος και Μεθόδιος από τη Θεσσαλονίκη δημιούργησαν το σλαβικό αλφάβητο, μετάφρασαν τα Ευαγγέλια και διέδωσαν το Χριστιανισμό στους Σλάβους. Το 904 η Θεσσαλονίκη πολιορκήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Σαρακηνούς. Το 976 ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος ξεκίνησε από τη Θεσσαλονίκη εναντίον του Βούλγαρου τσάρου Συμεών. 3

6 Βυζαντινή Θεσσαλονίκη μνημεία Οχυρωματικά τείχη: Τα οχυρωματικά τείχη κατασκευάστηκαν από το Θεοδόσιο το Μεγάλο, τον 4ο αιώνα. Επισκευάστηκαν πολλές φορές για να αντέξουν στις βαρβαρικές επιδρομές. Σήμερα σώζονται τμήματα των τειχών κυρίως πάνω από την Εγνατία και στις Συκιές. Βυζαντινοί ναοί: Οι βυζαντινοί ναοί της Θεσσαλονίκης αποτελούν τα σημαντικότερα ίσως μνημεία από την εποχή του Βυζαντίου. o Ο Ναός του Αγίου Δημητρίου κτίστηκε τον 7ο αιώνα στα ερείπια παλαιότερου ναού. Έπειτα από πυρκαγιά, καταστράφηκε, αναστηλώθηκε και επαναλειτούργησε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν επίσης και πολλοί άλλοι ναοί. o Η Αγία Αικατερίνη, ναός του 14ου αιώνα, που είναι σε ρυθμό σταυροειδούς τετρακίονου με τρούλο. Σώζονται ίχνη τοιχογραφιών. o Η Αγία Σοφία οικοδομήθηκε τον 7ο αιώνα στη θέση παλαιότερης πεντάκλιτης βασιλικής. Στον τρούλο διαθέτει ψηφιδωτό διάκοσμο, όπου απεικονίζεται η Θεία Ανάληψη. o Οι 'Αγιοι Απόστολοι που χρονολογούνται από τις αρχές του 14ου αιώνα και αποτελούσαν καθολικό Μονής που ίδρυσε ο πατριάρχης Νήφων Α. Πρόκειται για πεντάτρουλο ναό με νάρθηκα. Σώζονται ψηφιδωτά και τοιχογραφίες. o Ο Άγιος Νικόλαος Ορφανός κτίστηκε το 14ο αιώνα ως καθολικό μονής και έχει τοιχογραφίες σε καλή κατάσταση. o Ο Άγιος Παντελεήμων του 14ου αιώνα, που αποτελούσε παλιότερα καθολικό μονής. Κτήτοράς του ήταν ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, Ισαάκ. Είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος τετρακίονος με τρούλο. Διασώζονται λίγες τοιχογραφίες. o Η Αχειροποίητος είναι τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε στα μέσα του 5ου αιώνα. Διαθέτει τοιχογραφίες του 13ου αιώνα. o Η Μονή Βλατάδων είναι καθολικό μονής και κτίστηκέ το 14ο αιώνα από το Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης, Δωρόθεο Βλάτη. Από τον αρχικό ναό σώζεται μόνο το ιερό και ο κυρίως ναός. o Ο Ναός του Σωτήρος οικοδομήθηκε γύρω στα 1340 ως ταφικό παρεκκλήσιο. Είναι τετράγωνος ναός με τρούλο. Διασώζονται τοιχογραφίες. o Ο Όσιος Δαβίδ, που βρίσκεται στην Άνω Πόλη και χρονολογείται από τον 5ο αιώνα. Παλιά ήταν καθολικό της Μονής Λατόμου. Διαθέτει τοιχογραφίες και ένα σημαντικό ψηφιδωτό που παριστάνει το όραμα του Ιεζεκιήλ. o Η Παναγία των Χαλκέων (1028) που είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο. Οφείλει την ονομασία της επειδή επί Τουρκοκρατίας λειτουργούσαν εκεί πολλά χαλκωματάδικα. Σώζονται τοιχογραφίες, κυρίως στη δυτική πλευρά του. o Ο Προφήτης Ηλίας κτίστηκε το 14ο αιώνα από το μοναχό Μακάριο Χούμνο και ήταν καθολικό μονής. Διαθέτει τοιχογραφίες, όχι όμως σε καλή κατάσταση. 4

7 Βυζαντινά λουτρά: Το μοναδικό σωζόμενο βυζαντινό λουτρό βρίσκεται στην πλατεία Κουλέ Καφέ, στην Άνω Πόλη. Χρονολογείται από το 13ο αιώνα και είναι στεγασμένο με τρούλο και καμάρες. Νορμανδική κατάκτηση και το κίνημα των Ζηλωτών ο 1185 η Θεσσαλονίκη καταστράφηκε από τους Νορμανδούς, τους οποίους έδιωξε τον επόμενο χρόνο ο αυτοκράτορας Ισαάκιος Β. Το 1204, στο πλαίσιο της Δ' Σταυροφορίας, καταλήφθηκε από τους Φράγκους. Τότε ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός ίδρυσε το βασίλειο της Θεσσαλονίκης, το οποίο ανακατέλαβε το 1222 ο Θεόδωρος Δούκας Κομνηνός, ηγεμόνας της Ηπείρου. Το 1246 ο Ιωάννης Βατατζής της Ηπείρου ανακηρύχτηκε βασιλιάς της Θεσσαλονίκης. Το 1284 η πόλη δόθηκε ως προίκα στην κόρη του Ιταλού Γουλιέλμου Ζ Μομφερατικού, Γιολάνδη, την οποία παντρεύτηκε ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β. Κατά την επανάσταση των Ζηλωτών ( ) ο λαός εξεγέρθηκε κατά των ευγενών. Το 1387 η πόλη καταλήφθηκε προσωρινά από τους Τούρκους, αλλά μετά την ήττα των Τούρκων στη μάχη της Άγκυρας, παραδόθηκε πάλι πίσω στο Βυζάντιο. Το 1423, υπό την απειλή βίαιης κατάληψης της πόλης από τους Τούρκους, ο Ανδρόνικος Παλαιολόγος παρέδωσε την πόλη στους Ενετούς. Η πόλη παρέμεινε υπό Βενετική κυριαρχία μέχρι το Η Τουρκοκρατία Η Θεσσαλονίκη κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς το Παρέμεινε υπό τον τουρκικό ζυγό, δηλαδή περίπου πέντε αιώνες ( ). Στη διάρκεια της τουρκοκρατίας υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη ελληνικά σχολεία τα οποία πάλεψαν επιτυχώς να διαφυλάξουν την ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία. Ο ελληνισμός της Μακεδονίας επαναστάτησε πολλές φορές να απελευθερωθεί από τους Τούρκους. κρίσιμη καμπή στον αγώνα αυτό, αποτελέσε ο Μακεδονικός Αγώνας ( ), κατά τον οποίο οι Ελληνες διεξήγαγαν διμέτωπο αγώνα εναντίον των Τούρκων και των Βουλγάρων, καθοδηγούμενο από το ελληνικό Προξενείο Θεσσαλονίκης. Στις 29 Μαρτίου το 1430 ο Τούρκος σουλτάνος Μουράτ ο Β μπήκε στη Θεσσαλονίκη, την κατέστρεψε και την έθεσε υπό οθωμανική κυριαρχία. Το 1492, περίπου Εβραίοι, διωγμένοι από την Ισπανία, εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη. Το 1571 οι Τούρκοι έσφαξαν χιλιάδες κατοίκους, ως εκδίκηση για την ήττα τους στη ναυμαχία της Ναυπάκτου. Το 1821, στην επανάσταση της Μακεδονίας σφάχθηκαν ως αντίποινα περίπου 2000 γυναικόπαιδα της Θεσσαλονίκης. Το 1865 η Θεσσαλονίκη αριθμούσε κατοίκους ενώ το 1875 κυκλοφόρησε η πρώτη εφημερίδα της πόλης με την ονομασία «Ερμής». Το 1866 οι Τούρκοι γκρέμισαν το παραθαλάσσιο τείχος της πόλης, ενώ το 1889 γκρέμισαν το ανατολικό τείχος που ένωνε το Λευκό Πύργο με το Επταπύργιο. Το 1890 μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε περίπου σπίτια. Το 1892 ο ομογενής Παπάφης ίδρυσε το ορφανοτροφείο «Μελιτεύς» και το 1897 γαλλική εταιρεία κατασκεύασε το πρώτο τεχνητό λιμάνι. Το 1903 άρχισε δράση το Βουλγαρικό Κομιτάτο με ανατινάξεις στη Θεσσαλονίκη και ξέσπασε ο Μακεδονικός Αγώνας ( ). Το 1908, οι Νεότουρκοι φυλάκισαν στην έπαυλη Αλλατίνη τον σουλτάνο Αμπντούλ Χαμίτ Β. Τον Ιούνιο του 1908 οι Νεότουρκοι διέθεταν την ισχύ ώστε να απαιτήσουν 5

8 από το σουλτάνο την πολιτειακή μεταβολή προς τη συνταγματική μοναρχία. Η Επανάσταση των Νεοτούρκων είχε ως αποτέλεσμα την παραχώρηση Συντάγματος στις 24 Ιουλίου Σημαντικό επίσης γεγονός αποτέλεσε η επίσκεψη στην πόλη του Μεχμέτ στις 31 Μαΐου 1911, στο πλαίσιο της περιοδείας του στα ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αποκορύφωμα της επίσκεψης αποτέλεσαν η παρέλαση των εθνοτήτων ενώπιον του μονάρχη και το εντυπωσιακό προσκύνημά του στο τέμενος της Αγίας Σοφίας, σύμφωνα με το επίσημο τυπικό του προσκυνήματος της Παρασκευής στο τζαμί Χαμιντιέ της Κωνσταντινούπολης. Οθωμανική περίοδος μνημεία Την περίοδο της Τουρκοκρατίας κτίστηκαν αρκετά μνημεία, εκ των οποίων σώζονται σήμερα τζαμιά, λουτρά και οχυρωματικά φρούρια. Οχυρωματικά έργα: o Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης δεσπόζει ο Λευκός Πύργος, που χτίστηκε γύρω στα 1450 από Ενετούς και αποτελούσε μέρος της οχύρωσης της πόλης. Ο πύργος είναι κυκλικός, ύψους 37 μέτρων και έλαβε το προσωνύμιο "Πύργος του Αίματος" επειδή χρησιμοποιούνταν ως φυλάκιο για τη φρουρά και φυλακή (λειτουργούσε σαν φυλακή για τους Γενίτσαρους). Σήμερα λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος χριστιανικής τέχνης 11ου-18ου αι. o Πέρα από το Λευκό Πύργο, υπάρχει ένας ακόμα κυκλικός πύργος, ο Πύργος της Αλύσεως ή Πύργος του Τριγωνίου. Κοντά σε αυτόν υπάρχει συγκρότημα από επτά πύργους, το Επταπύργιο ή Γεντί Κουλέ, που χρονολογείται από τον 4ο αιώνα. Στο κτηριακό συγκρότημα περιλαμβάνεται το βυζαντινό φρούριο και οι παλιές φυλακές, που καταργήθηκαν το 1984 και μεταφέρθηκαν αλλού το Τζαμιά: Δύο από τα σωζόμενα μουσουλμανικά τεμένη της Τουρκοκρατίας είναι το Αλατζά Ιμαρέτ, που χτίστηκε το 1484 και το Χαμζά Μπέη Τζαμί, που οικοδομήθηκε το 1467 και ανοικοδομήθηκε το Το πρώτο μιμείται τη βυζαντινή αρχιτεκτονική ως προς την τοιχοδομία και έλαβε το όνομά του επειδή κοντά στο τζαμί λειτουργούσε πτωχοκομείο (ιμαρέτ) και σήμερα χρησιμοποιείται από τη ΔΕΘ. Το Χαμζά στέγαζε μέχρι πριν από λίγα χρόνια διάφορα καταστήματα και κινηματογράφο. Ένα ακόμα σημαντικό μνημείο αυτής της περιόδου είναι το Γενί Τζαμί, που κτίστηκε το 1902 από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli και χρησίμευε ως τόπος λατρείας για τους Εβραίους που είχαν εξισλαμιστεί, τους επονομαζόμενους ντονμέδες (Donmeh). Έχει δύο ορόφους και συμβαδίζει με την εκλεκτικιστική αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα. Μετά την απέλαση των Ντονμέδων (1924) στο κτήριο στεγάστηκε το νεοσύστατο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, έως ότου μεταφερθεί στο νέο του κτήριο στη Λεωφόρο Στρατού. Σήμερα χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος. Λουτρά: Το 1444 κτίστηκε το πρώτο οθωμανικό λουτρό στη Θεσσαλονίκη, το Μπέη Χαμάμ (Λουτρά Παράδεισος). Το κτήριο αποκαταστάθηκε πρόσφατα από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και είναι επισκέψιμο. Άλλα σωζόμενα λουτρά της εποχής της Τουρκοκρατίας είναι το Πασά Χαμάμ και το Γιαχουντί Χαμάμ αμφότερα του 16ου αιώνα. Άλλα μνημεία της περιόδου: Ο παλαιός σιδηροδρομικός σταθμός των Ανατολικών Σιδηροδρόμων Αξίζει να αναφερθεί στα μνημεία της περιόδου και η σκεπαστή αγορά υφασμάτων (Μπεζεστένι), που χρονολογείται από τα τέλη του 15ου αιώνα. Είναι ένα από τα δύο σωζόμενα σήμερα μπεζεστένια στην Ελλάδα (το 6

9 άλλο μπεζεστένι βρίσκεται στις Σέρρες). Το μπεζεστένι και σήμερα στεγάζει μικρά καταστήματα με υφάσματα. Δύο Βίλες, η Βίλα Αλλατίνη και η Βίλα Μπιάνκα ανήκουν στην ίδια περίοδο. Σήμερα, στη Βίλα Αλλατίνη στεγάζονται οι υπηρεσίες της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης, ενώ το 1909 αποτέλεσε έδρα του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β έπειτα από το Κίνημα των Νεοτούρκων. Η βίλα Μπιάνκα είναι αναπαλαιωμένη και χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος. Η απελευθέρωση Το 1912 η Θεσσαλονίκη ήταν και πάλι ελεύθερη να συνεχίσει την πορεία της στην ιστορία. Το 1917 μια καταστροφική φωτιά που ξέσπασε κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του κέντρου της πόλης και ένα μεγάλο μέρος της κληρονομιάς της. Κτίρια σπάνιας αρχιτεκτονικής καταστράφηκαν ολοσχερώς. Η Θεσσαλονίκη απελευθερώθηκε από τους Τούρκους από τον ελληνικό στρατό, στις 26 Οκτωβρίου του Το 1915 ο στρατηγός των συμμάχων Σαράιγ αποβιβάστηκε στη Θεσσαλονίκη, στην οποία κατέφυγε ο Βενιζέλος το 1916 και η πόλη έγινε «περιχαρακωμένο στρατόπεδο των συμμάχων». Το 1917, νέα μεγάλη πυρκαγιά κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος του κέντρου της Θεσσαλονίκης, γεγονός που προκάλεσε κύμα μετανάστευσης των κατοίκων της. Το 1916 ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο, οργανώθηκε η Διεθνής Έκθεση και ξεκίνησε η αναστήλωση της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. Το 1914 ξεκίνησε η γερμανική κατοχή. Η Ελλάδα δεν συμμετείχε στο Α' Παγκόσμιο Πόλεμο από το ξέσπασμά του παρά τις προσκλήσεις για συμμαχία και από τις δύο αντίπαλες παρατάξεις. Ωστόσο με δικαιολογία την βοήθεια προς τον Σερβία αλλά και αδιαφορία για την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας, δυνάμεις της Αντάντ αποβιβάστηκαν στην πόλη τον Οκτώβριο του 1915 με σκοπό να εκβιάσουν την είσοδο της Ελλάδας στον πόλεμο. Δημιουργήθηκε το Βαλκανικό Μέτωπο, που απαρτιζόταν από δεκάδες χιλιάδες άνδρες και είχε σκοπό να παράσχει υποστήριξη προς τη Σερβία και τη Ρωσία. Το 1916 επήλθε διαμάχη μεταξύ του Βασιλιά Κωνσταντίνου ΙΒ και του Ελευθέριου Βενιζέλου αναφορικά με την έξοδο της Ελλάδας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Εθνικός Διχασμός, όπως ονομάστηκε αυτή η διαμάχη, οδήγησε στο σχηματισμό δεύτερης κυβέρνησης από το Βενιζέλο, με έδρα τη Θεσσαλονίκη. Η "Προσωρινή Κυβέρνηση Εθνικής Άμυνας" απαρτιζόταν από το Βενιζέλο, το Δαγκλή και τον Κουντουριώτη, τη λεγόμενη "Τριανδρία". Έτσι, η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ, οδηγώντας παράλληλα στην εκδίωξη του βασιλιά Κωνσταντίνου Α' υπέρ του γιου του Αλέξανδρου. Το 1943 οι γερμανοί μετέφεραν και εξολόθρευσαν στην Πολωνία χιλιάδες Εβραίους της Θεσσαλονίκης. Το 1944 έφυγαν οι Γερμανοί από την πόλη. Το 1948 έγιναν τα εγκαίνια της εκκλησίας του Αγίου Δημητρίου. Ο 20ος αιώνας Η περίοδος έφερε τις ανταλλαγές πληθυσμών που ακολούθησαν την καταστροφική ήττα του ελληνικού στρατού στην Μικρά Ασία. Οι Ελληνες που εκδιώχθηκαν από την Μικρά Ασία ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην ελληνική Μακεδονία. Η Θεσσαλονίκη συνέχισε διατηρεί τον σημαντικό της ρόλο στο ελληνικό κράτος, με σημαντικές πολιτικές, οικονομικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. 7

10 Σήμερα, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η Θεσσαλονίκη έγινε μια σύγχρονη μητρόπολη. Σύγχρονα μνημεία Από τα σύγχρονα μνημεία της συμπρωτεύουσας το πλέον αναγνωρίσιμο είναι ο Πύργος του ΟΤΕ, έργο του αρχιτέκτονα Αθανασιάδη, στην είσοδο της ΔΕΘ. Κτίστηκε το 1969 για να στεγάσει το περίπτερο του ΟΤΕ. Η Helexpo αποτελεί συγκρότημα εκθεσιακών περιπτέρων και τα κτήρια ακολουθούν τις σύγχρονες τάσεις της αρχιτεκτονικής. Επίσης, η Πλατεία Αριστοτέλους δημιουργήθηκε μετά το 1917 και βλέπει προς τη θάλασσα. Στη Νέα Παραλία συναντούμε σε περίοπτη θέση τον ανδριάντα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος ανεγέρθηκε το Μουσεία Η Θεσσαλονίκη έχει τρία σημαντικά μουσεία τέχνης. Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στεγάζει μια από της σημαντικότερες συλλογές της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας. Η συλλογή Γεώργιου Κωστάκη με έργα τέχνης της ρωσικης Avantgarde του 1920 είναι διεθνώς γνωστη και αγοράστηκε το Το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης είναι πιο γενικό και καλύπτει την νεότερη τέχνη, επίσης λειτουργεί και η δημοτική πινακοθήκη. Το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών & Μουσείο Τεχνολογίας είναι το μεγαλύτερο τεχνολογικό μουσείο της Ελλάδος. Άλλα μουσεία είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, τα ο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, το οποίο έχει τιμηθεί με το Βραβείο Μουσείου 2005 του Συμβουλίου της Ευρώπης, το Σιδηροδρομικό Μουσείο, το Πολεμικό Μουσείο, το Μουσείο Ατατούρκ και το Εβραϊκό Μουσείο. 8

11 Ενότητα 2 η : Ιστορικές διαδρομές στην πόλη Η ενότητα αυτή βασίζεται στην έκδοση του Δήμου Θεσσαλονίκης, που αναφέρεται ως οι πολιτιστικοί περίπατοι. Αποτελούν μία μοναδική ευκαιρία για την προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης στους κατοίκους της, αλλά και στους επισκέπτες της. 1 η διαδρομή ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΛΕΥΚΟ ΠΥΡΓΟ ΣΤΟ ΣΥΝΤΡΙΒΑΝΙ, ΣΤΗΝ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ. 9

12 Στην πρώτη διαδρομή αριθμημένα συναντώνται τα εξής ιστορικά μνημεία της πόλης 1. Λευκός Πύργος Μουσείο Πόλης 2. Ανατολικά Τείχη προτείχισμα 3. Εκκλησία Νέας Παναγίας 4. Ανατολικά Τείχη προτείχισμα 5. Εκκλησία Αγίου Κωνσταντίνου (πλατεία Ιπποδρομίου) 6. Εκκλησία Αγίου Αντωνίου 7. Εκκλησία Υπαπαντής 8. Ανατολικά Τείχη προτείχισμα 9. Κτίριο παλιάς Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ 10. Εκκλησία Παναγίας Δεξιάς 11. Το Ανάκτορο του Γαλερίου 12. Αψίδα Γαλερίου Καμάρα 13. Ροτόντα 14. Εκκλησία Αγίου Γεωργίου 15. Εκκλησία Αγίου Παντελεήμονα 16. Εκκλησία Σωτήρος 17. Κτίριο Νεδέλκου 18. Κτίριο Παλιάς Οικοκυρικής Σχολής 19. Εκκλησία Παναγίας Γοργοεπηκόου (Παναγούδα) 20. Εκκλησία Αγίου Αθανασίου 21. Εκκλησία Αχειροποιήτου 22. Εκκλησία Αγίας Σοφίας 23. Εκκλησία Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά 24. Αγίασμα του Ιωάννου Προδρόμου 25. Κτίριο Γενικού Ελληνικού Προξενείου 2 η διαδρομή ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΗΝ ΪΩΝΟΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑ. Η δεύτερη διαδρομή περιλαμβάνει τα εξής ιστορικά- πολιτιστικά μνημεία. 1. Πλατεία Αριστοτέλους άξονας οδού Αριστοτέλους 2. Λουλουδάδικα, Λουτρό της Μεγάλης Αγοράς (Yahudi Hamami) 3. Εκκλησία Αγίου Μηνά 4. Στοά Σαούλ 5. Αγορά Μοδιάνο 6. Ιστορικοί τόποι αγορών (6): πλατείας Βατικιώτη-Άθωνος (6α), Βλάλη (6β), Μπεζεστένι (6γ) 7. Μπεζεστένι (σκεπαστή αγορά) Bezesten 8. Hamza Bey τζαμί (Αλκαζάρ) 9. Εκκλησία Παναγίας Χαλκέων 10. Bey Hamami (λουτρά Παράδεισος) 11. Αρχαία Ρωμαϊκή Αγορά, Ωδείο 12. Αρχαιολογικός χώρος πλατείας Διοικητηρίου 10

13 13. Συγκρότημα Πειραματικού Σχολείου 14. Καπναποθήκες του Αυστριακού Μονοπωλίου Καπνού «αυστροελληνική». 11

14 3 η διαδρομή ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΤΟΥ ΛΙΜΑΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΑ ΔΥΤΙΚΑ ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΡΟΥΡΙΟ ΤΟΥ ΒΑΡΔΑΡΙΟΥ Η τρίτη διαδρομή περιλαμβάνει τα εξής ιστορικά- πολιτιστικά μνημεία. 1. Ιστορικός τόπος Λαδάδικων (η Αγορά του λιμανιού) 2. Τα κτίρια των Ιστορικών Tραπεζών : Εθνικής, Ελλάδος και Ιονικής Λαϊκής 3. Τράπεζα Θεσσαλονίκης (στοά Μαλακοπή), 4. Καθολική εκκλησία 5. Οθωμανική Τράπεζα (πρώην ΙΚΑ Φράγκων, σημερινό Κρατικό Ωδείο) 6. Συγκρότημα Δελασάλ 7. Φρούριο Βαρδαρίου (Τοπ Χανέ) 8. Ξενοδοχείο Βιέννη 9. Το παλαιοχριστιανικό και βυζαντινό τείχος 10. Paşa Hamami [λουτρά Φοίνιξ] 11. Εκκλησία Αγίων Αποστόλων 12

15 4 η διαδρομή ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ ΤΕΙΧΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΙΟΥ ΔΗΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΙΣ ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΗΣ ΆΝΩ ΠΟΛΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ. Η τέταρτη διαδρομή περιλαμβάνει τα εξής ιστορικά- πολιτιστικά μνημεία. 1. Ανατολικά τείχη, θέση Νέας Χρυσής πύλης, (οδοί Αγ. Δημητρίου- Ολυμπιάδος) 2. Κατοικία Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ (Τουρκικό Προξενείο) 3. Εκκλησία Παναγίας Λαγουδιανής ή Λαοδηγήτριας (3) 4. Βυζαντινή Κιστέρνα (δεξαμενή) (4) 5. Εκκλησία Προφήτη Ηλία (5) 6. Alaca İmaret Camii ή İshak Paşa Camii (τζαμί Αλατζά Ιμαρέτ) 7. Yeni Hamam (λουτρά Αίγλη) (7) 8. Βασιλική Αγίου Δημητρίου 9. Κτίριο Διοικητηρίου (Κονάκι), σημερινό Υπουργείο Μακεδονίας Θράκης (ΥΜΑΘ) 13

16 5 η διαδρομή Η ΑΝΩ ΠΟΛΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΟΛΥΜΠΙΑΔΟΣ ΣΤΑ ΤΕΙΧΗ ΤΗΣ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΚΑΙ στις ΠΑΡΥΦΕΣ ΤΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΤΕΙΧΩΝ Η πέμπτη διαδρομή περιλαμβάνει τα εξής ιστορικά- πολιτιστικά μνημεία: 1. Αξιόλογα κτίρια στην περιοχή της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης 2. Εκκλησία Αγίας Αικατερίνης 3. Βορειο-δυτικά, βόρεια τείχη 4. Αξιόλογα κτίρια στην περιοχή Τσινάρι, στις οδούς Φ. Δραγούμη, Κλειούς, Αλ. Παπαδοπούλου και Δημ. Πολιορκητού 5. Εκκλησία Οσίου Δαβίδ Μονή Λατόμου 6. Αξιόλογα κτίρια στην περιοχή των οδών Θεοφίλου και Επιμενίδου 7. Βυζαντινός λουτρώνας 8. Αξιόλογα κτίρια της περιοχής της εκκλησίας Ταξιαρχών και της πλατείας Ρομφέης Κουλέ Καφέ 9. Eκκλησία Ταξιαρχών 10. Αξιόλογα κτίρια στην περιοχή της οδού Ηροδότου και της πλατείας Καλλιθέας 11. Εκκλησία Αγίου Νικολάου Ορφανού 12. Ανατολικά τείχη (πάνω από τη συμβολή των οδ. Ολυμπιάδος Ζωγράφου) 13. Μηχανουργείο Αξυλιθιώτη 14. Ιστορικοί τόποι νεκροταφείων Ευαγγελιστρίας, Αρμενίων και Προτεσταντών 15. Γενικό νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος 16. Ιστορικοί κήποι του Πασά 17. Πύργος της Αλύσεως ή του Τριγωνίου 18. Πύλη της Άννας Παλαιολογίνας Τριγώνιο 19. Διάμεσο τείχος, μεταξύ Ακρόπολης και Άνω Πόλης 20. Μονή Βλατάδων 14

17 15

18 6 η διαδρομή Η ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΤΑΠΥΡΓΙΟ Η έκτη διαδρομή περιλαμβάνει τα εξής ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία: 1. Τείχη 2. Φρούριο του Επταπυργίου (Γεντί Κουλέ) 16

19 Μνημεία και Μουσεία της Θεσσαλονίκης ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΕΥΚΟΥ ΠΥΡΓΟΥ Ώρες λειτουργίας Θερινό ωράριο (1/4 έως 31/10/2015) Καθημερινά 8:00 20:00 Τηλ Εισιτήριο: Κανονικό 3. Μειωμένο 2 Μέγιστος αριθμός επισκεπτών 70 άτομα Η επίσκεψη στο Λευκό Πύργο αποτελεί πρόσκληση για μια πιο στενή γνωριμία με τη Θεσσαλονίκη με νέα μόνιμη έκθεση, αφιερωμένη στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Ο Λευκός Πύργος της Θεσσαλονίκης είναι οχυρωματικό έργο οθωμανικής κατασκευής του 15ου αιώνα (χτίστηκε πιθανόν μεταξύ ). Σήμερα θεωρείται χαρακτηριστικό μνημείο της Θεσσαλονίκης και είναι ότι έχει σωθεί από την κατεδαφισμένη οθωμανική οχύρωση της πόλης. Η σημερινή μορφή του πύργου αντικατέστησε βυζαντινή οχύρωση του 12ου αιώνα, για να χρησιμοποιηθεί στη συνέχεια ως κατάλυμα φρουράς Γενίτσαρων και ως φυλακή θανατοποινιτών. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο και είναι ένα από τα πιο γνωστά κτίσματα-σύμβολα πόλεων στην Ελλάδα. Έχει 6 ορόφους, 34 μέτρα ύψος και 70 μέτρα περίμετρο. Η έκθεση οργανώθηκε από το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού και παρουσιάζει με συνοπτικό τρόπο όψεις της ιστορίας της Θεσσαλονίκης διαχρονικά, με στόχο να κεντρίσει το ενδιαφέρον των επισκεπτών να γνωρίσουν καλύτερα την πόλη, τα μνημεία και τα θεματικά μουσεία της. Η έκθεση εστιάζει σε στιγμές-ορόσημα και σε ιδιαίτερες πτυχές της ζωής της πόλης. Οι θεματικές ενότητες που αναπτύσσονται στο ισόγειο, στους πέντε ορόφους και στο δώμα του Λευκού Πύργου αναφέρονται στη θέση της Θεσσαλονίκης στον γεωγραφικό χώρο, στις μεταμορφώσεις του δομημένου χώρου, σε σημαντικές στιγμές της ιστορίας της, όπως αυτές αναδεικνύονται μέσα από τα μνημεία της, στην κομβική εμπορική της θέση στο σταυροδρόμι χερσαίων και θαλάσσιων δρόμων, στους κατοίκους της, στην πνευματική και πολιτιστική ζωή της, αλλά και στις γεύσεις της. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να πραγματοποιήσουν ένα γοητευτικό ταξίδι στο χρόνο από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης έως και το πρόσφατο παρελθόν της, με συνοδεία τους ήχους, την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα, το πνεύμα και τις γεύσεις της πόλης. Οι πληροφορίες παρουσιάζονται κατά κύριο λόγο μέσα από ένα εντυπωσιακό σύνολο εφαρμογών εικόνας και ήχου, με τη μορφή προβολών, παρουσιάσεων βίντεο και διαφανειών, ηχητικών ντοκουμέντων και πολυμεσικών εφαρμογών σε οθόνες αφής, που συνδυάζονται αρμονικά με τον περιορισμένο αριθμό αρχαίων αντικειμένων που εκτίθενται. Χρήσιμες πληροφορίες Λόγω σεβασμού στην ιστορικότητα και στην ιδιόμορφη εσωτερική διαμόρφωση του οχυρωματικού Πύργου, δεν πραγματοποιήθηκαν επεμβάσεις προκειμένου ο 17

20 Λευκός Πύργος να διαθέτει τις βασικές υποδομές ενός σύγχρονου μουσειακού κτιρίου. Έτσι, η έκθεση δεν διαθέτει κλιματισμό, τουαλέτες, αναψυκτήριο, βεστιάριο, ανελκυστήρα. Τα άτομα με κινητικά προβλήματα έχουν όμως τη δυνατότητα να επισκεφθούν την έκθεση εικονικά, μέσω πληροφοριακών σταθμών στο ισόγειο του κτιρίου. Επιπλέον, η ανάγκη διατήρησης σταθερών κλιματικών συνθηκών και η περιορισμένη αντοχή του μνημείου επιβάλλουν αυστηρό έλεγχο της ροής των επισκεπτών, κατά τις διεθνείς πρακτικές. ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Διεύθυνση: Μανόλη Ανδρόνικου Θεσσαλονίκη Τηλ Fax: Ωράριο λειτουργίας από 15 Ιουλίου 2015 Δευτέρα Κυριακή 8:00-20:00 Εισιτήριο: Κανονικό 6, μειωμένο 3 Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης άνοιξε τις πύλες του στο κοινό, τον Σεπτέμβριο του Πρόθεση του Μουσείου ήταν να φωτιστούν όψεις της πολιτισμού που αναπτύχθηκε στη Μακεδονία, κυρίως στην περιοχή της Θεσσαλονίκης και των όμορων νομών, για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα: από την αυγή της προϊστορίας μέχρι την ύστερη αρχαιότητα, τους πρώτους, δηλαδή, χριστιανικούς αιώνες. Μόνιμες εκθέσεις 5.000, , χρόνια πριν. Μια έκθεση για τη ζωή στην προϊστορική Μακεδονία. "Προς τη γένεση των πόλεων" Παρουσιάζονται υλικά κατάλοιπα από οικισμούς και νεκροταφεία της εποχής του Σιδήρου ( π.χ.), στην περιοχή που εκτείνεται ανάμεσα στον Άθωνα και τον Όλυμπο. "Στη Μακεδονία από τον 7ο αι. π.χ. ως την ύστερη αρχαιότητα" Η ενότητα αναδεικνύει όψεις του δημόσιου και ιδιωτικού βίου των αρχαίων Μακεδόνων. "Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις" Ο ξεχωριστός ρόλος που διαδραμάτισε η Θεσσαλονίκη, κυρίως στα ρωμαϊκά χρόνια. "Ο Χρυσός των Μακεδόνων" Η ενότητα παρουσιάζει τη σημασία του χρυσού στον πολιτισμό της αρχαίας Μακεδονίας, κυρίως των αρχαϊκών και κλασικών χρόνων. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Είναι ένα σημαντικό μουσείο της πόλης, καθώς η Θεσσαλονίκη έχει αναμφισβήτητα τον πιο έντονο Βυζαντινό χαρακτήρα. Το μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Μουσείων το έτος

21 Διεύθυνση Λεωφ. Στρατού 2, Θεσσαλονίκη Διεύθυνση αλληλογραφίας: Τ.Θ , Θεσσαλονίκη Τηλ Fax: ωράριο θερινό ωράριο: κάθε μέρα 8:00 με 20:00 και χειμερινό ωράριο 8:00 με 15:00 είσοδος: κανονικό εισιτήριο 4 ευρώ και μειωμένο εισιτήριο 2 ευρώ Στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, παρουσιάζονται ποικίλες όψεις της ζωής κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο: της τέχνης, της ιδεολογίας, της κοινωνικής οργάνωσης, της θρησκείας, αλλά και της επίδρασης των ιστορικών εξελίξεων και της πολιτικής κατάστασης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Η μόνιμη έκθεση Η μόνιμη έκθεση του Μουσείου Βυζαντινού Πολιτισμού παρουσιάζει ποικίλες όψεις της τέχνης και του πολιτισμού του Βυζαντίου αλλά και της εποχής μετά την κατάλυση της βυζαντινής αυτοκρατορίας το 1453 από τους Οθωμανούς Τούρκους. Περιέχει αντικείμενα, οργανωμένα σε εκθεσιακές ενότητες που διηγούνται με χρονολογική σειρά «μικρές ιστορίες», παρουσιάζουν με έναν εύληπτο και ευχάριστο τρόπο πτυχές της τέχνης και του πολιτισμού του Βυζαντίου, από το όριο του με την ύστερη αρχαιότητα (3ος- 4ος μ.χ. αι) έως την Άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) αλλά και επιβιώσεις αυτού του πολιτισμού στους χρόνους μετά την Άλωση, έως το 19ο αι. Παρουσιάζονται τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, εικόνες, μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, ολόκληροι αποσπασμένοι παλαιοχριστιανικοί τάφοι με τις τοιχογραφίες τους, πολύτιμα εκκλησιαστικά σκεύη, είδη προσωπικού στολισμού, αντικείμενα καθημερινής χρήσης και εργαλεία διαφόρων επαγγελματιών που αναδεικνύουν τις όψεις της ζωής στο Βυζάντιο, την οργάνωση της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής, την καλλιτεχνική και πνευματική παραγωγή, τον ιδιωτικό βίο και τις δραστηριότητες των ανθρώπων στην αγορά, στην ύπαιθρο και στη θάλασσα. Τα εκθέματα προέρχονται κυρίως από τον βορειοελλαδικό χώρο και μάλιστα τη Θεσσαλονίκη, τη σημαντικότερη πόλη μετά την Κωνσταντινούπολη στο ευρωπαϊκό τμήμα της βυζαντινής αυτοκρατορίας. ΑΙΘΟΥΣΑ ΤΕΧΝΗΣ ΑΛΑΤΖΑ ΙΜΑΡΕΤ Η Αίθουσα Τέχνης Αλατζά Ιμαρέτ βρίσκεται στο τετράγωνο των οδών Κασσάνδρου, Σοφοκλέους, Γαλιλαίου και Αγίου Νικολάου. Χτίστηκε από τον γιο του Ιμπραήμ, τον Ιναγκολού Ισαάκ πασά, τον Φεβρουάριο του

22 Διεύθυνση Κασσάνδρου Τηλ: Ώρες λειτουργίας Τρίτη - Παρασκευή: και Σάββατο: Κυριακή: Δευτέρα: Κλειστά Ονομάστηκε Αλατζά Ιμαρέτ Τζαμί (πολύχρωμο πτωχοκομείο) τόσο από τις πολύχρωμες πέτρες σε σχήμα ρόμβου, με τις οποίες ήταν διακοσμημένος ο μιναρές του, όσο και εξαιτίας του πτωχοκομείου (ιμαρέτ), που λειτουργούσε δίπλα στο τζαμί. Αξίζει να σημειωθεί ότι σπάνια απαντάται στην οθωμανική αρχιτεκτονική μιναρές διακοσμημένος με τέτοιο τρόπο. Λειτουργεί ως μουσείο και κατά καιρούς φιλοξενεί πολιτιστικές εκδηλώσεις και περιοδικές εκθέσεις. ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Διεύθυνση Βίλα Μορντώχ, συμβολή οδών Βασ. Όλγας 162 και 25ης Μαρτίου Τηλ Ώρες λειτουργίας Τρίτη - Παρασκευή: 10:00-14:00 και 18:00-21:00 Σάββατο: 18:00-21:00 Κυριακή: 10:00-14:00 Δευτέρα: κλειστά Η Δημοτική Πινακοθήκη λειτουργεί από το Δεκέμβριο του 1986 σε ιδιόκτητο από το Δήμο κτίριο, που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Β. Όλγας 162 και 25ης Μαρτίου, το οποίο κτίστηκε το 1905 από τον αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη. Το κτίριο είναι γνωστό ως Βίλα Μορντώχ, από την οικογένεια Μορντώχ που το κατοίκησε από το 1930 ως το Χαρακτηριστική είναι η συνύπαρξη στοιχείων νεοκλασικών, αναγεννησιακών, μπαρόκ και αρτ - νουβώ, τα οποία διαφοροποιούνται στις όψεις, τονίζοντας το μορφολογικό πλουραλισμό του κτιρίου. Ενδιαφέρουσα είναι η ζωγραφική διακόσμηση του αρχοντικού, που σε ορισμένες αίθουσες του σώζεται σε μεγάλη έκταση, καθώς και η ξυλόγλυπτη. Η πινακοθήκη οργανώνει συχνά αναδρομικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, σε συνεργασία με μεγάλα ιδρύματα τέχνης της Ελλάδας και του εξωτερικού. 20

23 Συλλογές Η πινακοθήκη στεγάζει περισσότερα από 1000 έργα τέχνης και η έκθεση χωρίζεται σε διαφορετικές συλλογές. Η Συλλογή βυζαντινών και μεταβυζαντινών εικόνων της Δημοτικής Πινακοθήκης καλύπτει μέρος από το μεγάλο κενό που υπάρχει στην πόλη, σε φορητές εικόνες που δημιουργήθηκαν στα ζωγραφικά εργαστήρια της Θεσσαλονίκης, στη διάρκεια της βυζαντινής εποχής αλλά και στη διάρκεια της τουρκοκρατίας. Οι εικόνες διαγράφουν έτσι διαχρονικά την πορεία της βυζαντινής ζωγραφικής από τις αρχές του 14ου αιώνα έως τον 19ο αιώνα, με την ποικιλία των καλλιτεχνικών τάσεων των εποχών. Η Συλλογή Ελληνικής Χαρακτικής της Δημοτικής Πινακοθήκης Θεσσαλονίκης καλύπτει μια περίοδο 60 χρόνων εξέλιξης του είδους. Περιλαμβάνει 360 έργα χαρακτικής τα οποία προήλθαν από δωρεές και αγορές. Τα περισσότερα ανήκουν σε Έλληνες χαράκτες, και ορισμένα σε ξένους καλλιτέχνες. Η Συλλογή των έργων των Θεσσαλονικέων καλλιτεχνών αποτελεί τη σημαντικότερη, από άποψη ποσότητας και ποιότητας, συλλογή που διαθέτει η Δημοτική Πινακοθήκη. Περιλαμβάνει 3 γενιές καλλιτεχνών, οι οποίες από τις αρχές του αιώνα έως το 1967, συνεισέφεραν στη διαμόρφωση της εικαστικής ζωής της πόλης. Η πρώτη περιλαμβάνει αυτούς που γεννήθηκαν την περίοδο , η δεύτερη την περίοδο , και η τρίτη την μεταπολεμική περίοδο Η Συλλογή Νεοελληνικής Τέχνης, αν και περιορισμένη, περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικά έργα της πορείας της Νεοελληνικής Τέχνης, όπως των: Γ. Ιακωβίδη, Επ. Θωμόπουλου, Σπ. Παπαλουκά, Γ. Στέρη, Ν. Εγγονόπουλου, Γ. Μπουζιάνη, Σπ. Βασιλείου, Α. Αστεριάδη, Βρ. Τσούχλου, Γ. Βακαλό, Τ. Μάρθα, Γ. Σπυρόπουλου, Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Μ. Τόμπρου, κ.ά. Πρόσφατα η Δημοτική Πινακοθήκη απέκτησε και Συλλογή Λαϊκής Εικονογραφίας, η οποία περιλαμβάνει 205 έργα λαϊκής εικονογραφίας του Σωτήρη Χρηστίδη ( ). ΕΒΡΑΪΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης ιδρύθηκε το 2001 από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης με σκοπό να τιμήσει την σεφαραδίτικη κληρονομιά του πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην πόλη μετά τον 15ο αιώνα. Στεγάζεται σε ένα από τα σπάνια κτίρια εβραϊκής ιδιοκτησίας που σώθηκαν από την πυρκαγιά του 1917, στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Το κτήριο αυτό στέγασε κατά καιρούς την Τράπεζα Αθηνών και τα γραφεία της εβραϊκής εφημερίδας "L' Independent". Με τη συνδρομή του Οργανισμού Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης "Θεσσαλονίκη 1997" το κτήριο αναπαλαιώθηκε για να στεγάσει το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης. 21

24 Διεύθυνση Αγίου Μηνά 13 Τηλ.: Ώρες λειτουργίας Τρίτη, Παρασκευή, Κυριακή: Τετάρτη - Πέμπτη: και Δωρεάν είσοδος. Κεντρικό σημείο του Μουσείου αποτελεί η βιβλιοθήκη του, που λειτουργεί ως κέντρο έρευνας και τεκμηρίωσης για την ιστορία των Σεφαραδιτών Εβραίων, και που ψηφιοποιεί αρχειακό υλικό του Μουσείου αλλά και άλλων φορέων, δημιουργώντας μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων προσβάσιμη στους επισκέπτες. Στο οπτικοακουστικό κέντρο, οι επισκέπτες μπορούν να παρακολουθήσουν βίντεο και ταινίες με θέματα της εβραϊκής ιστορίας και ιδιαίτερα για το ολοκαύτωμα. Ακόμη, το Mουσείο προσφέρει οργανωμένες μουσειοπαιδαγωγικές δραστηριότητες. Συλλογές - Εκθέσεις Στο Μουσείο στεγάζονται αντικείμενα από τις μόνιμες συλλογές, φωτογραφικές εκθέσεις, καθώς και η φωτογραφική έκθεση Σάϊμον Μάρκς, «Θεσσαλονίκη, Μητρόπολη του Σεφαραδισμού». Στο ισόγειο βρίσκονται ταφόπλακες και επιτύμβιες στήλες από τη μεγάλη εβραϊκή νεκρόπολη που εκτείνονταν ανατολικά από τα τείχη της πόλης. Η σειρά φωτογραφιών που συνοδεύει της πλάκες απεικονίζει το νεκροταφείο και τους επισκέπτες του, όπως ήταν γύρω στο Στο κεντρικό σημείο του πρώτου ορόφου εκτίθεται η ιστορία της εβραϊκής παρουσίας στη Θεσσαλονίκη μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι εκθεσιακοί χώροι του πρώτου ορόφου παρέχουν στον επισκέπτη μία συνολική εικόνα της θρησκευτικής και καθημερινής ζωής των Εβραίων της πόλης. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ Βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, δίπλα στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Τα εγκαίνια του Ιδρύματος έγιναν στις 27 Οκτωβρίου 1982, ενώ το 1990 ο εκθεσιακός χώρος αναμορφώθηκε ριζικά. Μια δεύτερη ανακαίνιση του πραγματοποιήθηκε το διάστημα Σκοποί του Ιδρύματος είναι η διατήρηση και διάδοση της μνήμης των αγώνων του Ελληνισμού για την απελευθέρωση της Μακεδονίας, ιδιαίτερα του Μακεδονικού Αγώνα, και η επιστημονική μελέτη της νεότερης και σύγχρονης 22

25 ιστορίας της Μακεδονίας. Για την προώθηση αυτών των σκοπών το Ίδρυμα λειτουργεί με δύο βραχίονες: Προξένου Κορομηλά 23, ΤΚ 54622, Θεσσαλονίκη Τηλ Εκθεσιακοί χώροι: Τρίτη-Παρασκευή Σάββατο Η Γραμματεία και το Κέντρο Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης λειτουργούν Δευτέρα-Παρασκευή Τιμές εισιτηρίων: Ενήλικες: 2, Μαθητές: 1 Συμμετοχή ομάδων σε εκπαιδευτικά προγράμματα κοστίζει 2 /άτομο. τον εκθεσιακό χώρο του Μουσείου, που συγκεντρώνει, διασώζει και εκθέτει κειμήλια, προσωπικά αντικείμενα και φωτογραφικά αρχεία σχετικά με το Μακεδονικό Αγώνα, και το Κέντρο Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (Κ.Ε.Μ.Ι.Τ.), που έχει ως σκοπό την επιστημονική μελέτη, παρουσίαση και διάδοση της νεότερης και σύγχρονης ιστορίας της Μακεδονίας. Συλλογές - Εκθέσεις Το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα διαθέτει ίσως την πιο πλούσια συλλογή κειμηλίων και τεκμηρίων από την εποχή του Μακεδονικού Αγώνα. Ο εκθεσιακός του χώρος ανακαινίστηκε το 2009 με βάση νέες μουσειακές αντιλήψεις και εμπλουτίστηκε με διαδραστικές εφαρμογές. Στις επτά αίθουσες του ισογείου προβάλλονται οι κυριότερες φάσεις της ιστορίας της Μακεδονίας του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, καθώς και οι κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις που επηρέασαν αποφασιστικά το μέλλον του Ελληνισμού της περιοχής. Πιο αναλυτικά οι εκθέσεις ανά αίθουσα είναι: Αίθουσα Α : Αγώνες για την Ελευθερία. Τα ελληνικά επαναστατικά κινήματα στη Μακεδονία κατά τον 19ο αιώνα. Αίθουσα Β : Η Μακεδονική κοινωνία. Η κοινωνία της Μακεδονίας στα τέλη του 19ου αιώνα. Αίθουσα Γ : Το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη. Αναπαράσταση του γραφείου του Γενικού Προξένου. Αίθουσα Δ : Χαρακτηριστικά του Αγώνα. Η στελέχωση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων. Αίθουσα Ε : Ο Αγώνας στις πόλεις και τα χωριά. Η διαμόρφωση του ελληνικού αγώνα στην ύπαιθρο και στις πόλεις και ο ρόλος του κλήρου. Αίθουσα Στ : Το τέλος του ένοπλου Μακεδονικού Αγώνα. Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι οδηγούν στην ένωση της Μακεδονίας με την Ελλάδα. Αίθουσα Ζ : Μετά τον Μακεδονικό Αγώνα. Η εξέλιξη της Μακεδονίας μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων. 23

26 ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΚΡΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Κολοκοτρώνη 21, Σταυρούπολη, Θεσσαλονίκη Τ: & 3, F: Τρίτη-Σάββατο: 10:00-18:00 Γενική είσοδος: 3 ευρώ Μειωμένα ειισιτήρια: 1,50 ευρώ Oμαδικά εισιτήρια: 1 ευρώ ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Αποθήκη Β1, Λιμάνι - Τ.Θ , Θεσσαλονίκη Τ: & , F: Το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΚΜΣΤ) ιδρύθηκε το Στεγάζεται στη βορειοανατολική πτέρυγα του συγκροτήματος της Μονής Λαζαριστών, σε ένα χώρο συνολικής έκτασης τ.μ. και ειδικά διαμορφωμένο και σύμφωνο με τις διεθνείς αρχές λειτουργίας των μουσείων. Οι εκθεσιακοί του χώροι φιλοξενούν εκθέσεις με τα έργα της μόνιμης συλλογής του μουσείου, της Συλλογής Κωστάκη αλλά και περιοδικές εκθέσεις σύγχρονης τέχνης. Από το καλοκαίρι του 2001, το μουσείο λειτουργεί σε παράλληλο εκθεσιακό χώρο στην Αποθήκη Β1 στο λιμάνι Θεσσαλονίκης, όπου φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις του ΚΜΣΤ και οι εκθέσεις που διοργανώνονται απο το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης αποτελεί αυτοτελές τμήμα του ΚΜΣΤ και υποστηρίζει σταθερά την καινοτόμο καλλιτεχνική δημιουργία σε όλες τις μορφές και τα είδη της. Έξι βασικοί θεματικοί άξονες του Μουσείου Διαχείριση της συλλογής Κωστάκη, της μεγαλύτερης συλλογής ρωσικής πρωτοπορίας εκτός Ρωσίας. Καταγραφή και προβολή της σύγχρονης ελληνικής τέχνης και δημιουργία και υποστήριξη βάσης ουσιαστικού διαλόγου των Ελλήνων καλλιτεχνών με καλλιτέχνες από την Ευρώπη και τον κόσμο Υποστήριξη της σύνθεσης των τεχνών και ενίσχυση πρωτοποριακών και εναλλακτικών προτάσεων για τις τέχνες Συνεργασία και δικτύωση με μεγάλους πολιτιστικούς φορείς της Ελλάδας, της Ευρώπης και του εξωτερικού Χρήση της πλέον εξελιγμένης ψηφιακής τεχνολογίας σε όλους τους τομείς επικοινωνίας, ανάπτυξη των διαδικτυακών εφαρμογών και δημιουργία διαδικτυακού κόμβου Εφαρμογή πρότυπων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων προσβασιμότητας για όλες τις κοινωνικές ομάδες. Συλλογές Δωρεές Οι δωρεές απαριθμούνται γύρω στα 318 έργα, μεγάλης αξίας. 24

27 ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ Διεύθυνση Βασ. Όλγας 68, Θεσσαλονίκη Τηλεφωνικό κέντρο: , , Fax: Οι εκθέσεις του Μουσείου είναι ανοικτές στο κοινό Δευτέρα, Τρίτη, Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή, από 9:00 εως 15:30 Τετάρτη από 9:00 έως 21:30 την Πέμπτη το Μουσείο παραμένει κλειστό Γενική είσοδος: 2 Είσοδος σε περιοδική έκθεση: 1 Μειωμένο εισιτήριο: 1 Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας - Θράκης ερευνά και μελετά τον παραδοσιακό πολιτισμό των τελευταίων αιώνων και χρόνων στο βορειοελλαδικό χώρο. Συλλέγει, συντηρεί, διαφυλάσσει και καταγράφει τα υλικά τεκμήρια του πολιτισμού αυτού, τα οποία εκθέτει στο κοινό για μελέτη, παιδεία και ψυχαγωγία. Οι συλλογές του Μουσείου αποτελούνται από περίπου αντικείμενα από κάθε υλικό, αντικείμενα σχετικά με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και με τεχνικές, όπως η υφαντική, η ραπτική, η κεντητική, η μεταλλοτεχνία, η ξυλοτεχνία, η κεραμική. Πρόκειται για αντικείμενα που εξυπηρετούσαν τις βασικές βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου (διατροφή, στέγαση, ένδυση), αλλά και αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στο πλαίσιο της κοινωνικής και της πνευματικής ζωής του. Το Μουσείο, μέσα από τη γνώση της κοινωνίας του χθες, επιδιώκει την κατανόηση του σήμερα. Ο ρόλος του είναι κατεξοχήν κοινωνικός. Μέσα από την πολύπλευρη δράση του (εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδόσεις, εκδηλώσεις) επικοινωνεί με τον κόσμο, συμμετέχει στα πολιτιστικά δρώμενα και παρεμβαίνει στην κοινωνία. Συλλογές & Αρχεία Τα αντικείμενα, εκθέματα του Μουσείου συνθέτουν ένα σημαντικό μέρος της ιστορίας του κόσμου και της εξέλιξής του, αφού αποτελούν απτά τεκμήρια, μαρτυρίες της ζωής του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του. Με τη συντήρηση και διαφύλαξη των αντικειμένων, με την επιστημονική μελέτη τους και κυρίως με την παρουσίασή τους στις εκθέσεις, τις εκδόσεις και τα εκπαιδευτικά προγράμματα, το μουσείο προσφέρει στο ευρύ κοινό τη δυνατότητα να προσεγγίσει τον πολιτισμό του ανθρώπου και του περιβάλλοντός του. Μέσα από τη «συνομιλία» με τα πράγματα ο άνθρωπος γνωρίζει, ερμηνεύει, κατανοεί την ιστορία του, κατ επέκταση, διαμορφώνει και καθορίζει το παρόν και το μέλλον του. Οι συλλογές αντικειμένων υποστηρίζονται επιστημονικά από τα αρχεία οπτικοακουστικών μέσων του μουσείου: φωτογραφικό αρχείο-στατικής εικόνας (φωτογραφίες, διαφάνειες, σχέδια, χάρτες κ.α.), αρχείο ήχου (μαγνητοταινίες, CDs, κ.α.), αρχείο κινούμενης εικόνας και ήχου (βίντεο, DVDs κ.α.). Αυτά αποτελούν προϊόν του ερευνητικού έργου του μουσείου ή των άλλων δραστηριοτήτων του 25

28 (εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδηλώσεις) και συγκροτούν ένα υλικό που λειτουργεί συμπληρωματικά, εξυπηρετώντας τους σκοπούς του ιδρύματος σε διάφορα επίπεδα. Με το έργο "Ανάπτυξη Ψηφιακών Λαογραφικών και Εθνολογικών Συλλογών και Προβολή του Παραδοσιακού Πολιτισμού", που εκπονήθηκε στο Μουσείο στο πλαίσιο του Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας", ψηφιοποιήθηκαν αντικείμενα από τις συλλογές και φωτογραφίες από το φωτογραφικό αρχείο. Σήμερα στο Μουσείο λειτουργούν δύο από τις τέσσερις μόνιμες εκθέσεις, που προγραμματίστηκαν και εντάχθηκαν στο θεματικό άξονα διατροφή, στέγαση, ένδυση στην παραδοσιακή κοινωνία. Το Μουσείο έχει να επιδείξει ένα σημαντικό αριθμό περιοδικών εκθέσεων που αναφέρονται σε επιμέρους θέματα (ανθρωπολογικά, μουσειολογικά). ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ Διεύθυνση Εγνατίας 154 (εντός ΔΕΘ-HELEXPO) Τηλ: , , Ώρες λειτουργίας ΔΕΥΤΕΡΑ - ΤΡΙΤΗ - ΤΕΤΑΡΤΗ: ΚΛΕΙΣΤΑ ΠΕΜΠΤΗ: 10:00 22:00 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 10:00-19:00 ΣΑΒΒΑΤΟ: 10:00 18:00 ΚΥΡΙΑΚΗ: 11:00 15:00 Γενική είσοδος : 4,00 Φοιτητές, υπερήλικες και πολύτεκνοι : 2,00 Ομάδες σχολικές : 2,00 Ομάδες ενηλίκων : 3,00 Τόπος συνάντησης, διαλόγου και ελπίδας το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΜΜΣΤ) είναι ένα σύγχρονο μουσείο μέσα στην καρδιά της Θεσσαλονίκης. Αποτελεί ένα χώρο πρωτοβουλίας πολιτών, μοναδικό στην ιστορία του ελληνικού εικαστικού χώρου, μια και στηρίζεται από τους φίλους του μουσείου. Ενισχύεται από την Πολιτεία μόνο σε ότι αφορά τα λειτουργικά του έξοδα και τον εξοπλισμό, ενώ οι εκθέσεις και οι παράλληλες εκδηλώσεις καλύπτονται αποκλειστικά από χορηγίες. Στεγάζεται εντός του χώρου της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, στα όρια του εμπορικού κέντρου της πόλης. Το Μουσείο διαθέτει Βιβλιοθήκη με τίτλους και ένα πλήρως εξοπλισμένο Αμφιθέατρο. Σε αυτό οργανώνονται μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικές παραστάσεις, μαθήματα τέχνης, συνέδρια και σεμινάρια, παρουσιάσεις θεμάτων αρχιτεκτονικής, περιβάλλοντος και λογοτεχνίας. Στο Πωλητήριο διατίθενται έργα ζωγραφικής, χαρακτικής, γλυπτικής, χρηστικά και 26

29 διακοσμητικά αντικείμενα σύγχρονου design και κοσμήματα από καλλιτέχνες σχεδιαστές. Επίσης, βιβλία τέχνης για ενήλικες και παιδιά καθώς και βιβλία από την πλούσια εκδοτική δραστηριότητα του ΜΜΣΤ. Στο χώρο λειτουργεί επίσης ένα άρτια εξοπλισμένο καφέ, που αποτελεί χώρο χαλάρωσης και συνάντησης των μελών, των φίλων και των επισκεπτών του Μουσείου. Συλλογές Από την ίδρυση του ως Κέντρο η συλλογή του μουσείου εμπλουτίστηκε με 45 έργα της δωρεάς του Αλέξανδρου Ιόλα και στη συνέχεια με τη μεγάλη συλλογή χαρακτικών του Franz Geierhaas. Με την ίδρυση του Μουσείου το 1992, συνεχίστηκε ο εμπλουτισμός με τις συλλογές Μάγδας Κοτζιά, Αλέξανδρου και Δωροθέας Ξύδη, Άρι Γεωργίου, Αχιλλέα Απέργη, Δημήτρη Μεϊμάρογλου, Κάρολου Τσίζεκ καθώς και άλλων 180 καλλιτεχνών. Το μουσείο έχει περισσότερα από 1800 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, βιντεοτέχνης, συναρμογών, εγκαταστάσεων, χαρακτικής, φωτογραφίας, Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΤΑΤΟΥΡΚ Διεύθυνση Αποστόλου Παύλου 75 Τηλ.: Ώρες λειτουργίας Ύστερα από συνεννόηση με το Τουρκικό Προξενείο Θεσσαλονίκης. Δωρεάν είσοδος. Ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ γεννήθηκε το 1881, σε τριώροφο κτήριο της οδού Αποστόλου Παύλου 75. Το 1935, το κτήριο παραχωρήθηκε από το Δήμο Θεσσαλονίκης στο τουρκικό κράτος, το οποίο το μετέτρεψε σε μουσείο αφιερωμένο στον Κεμάλ Ατατούρκ. Το κτήριο επισκευάστηκε το 1981 και βάφτηκε στο αρχικό του χρώμα (ροζ). Το μεγαλύτερο μέρος της επίπλωσης είναι αυθεντικό. Όπου υπήρχαν ελλείψεις συμπληρώθηκαν με έπιπλα από το Μαυσωλείο του Κεμάλ και από το Τοπ Καπί της Κωνσταντινούπολης. Σε όλους τους τοίχους υπάρχουν φωτογραφίες του Κεμάλ από διάφορες φάσεις της ζωής του. Στον πρώτο όροφο υπάρχει το σαλόνι για τους ξένους, ένα μεγάλο καθημερινό δωμάτιο, το δωμάτιο της μητέρας του Κεμάλ, και η κουζίνα με μαγειρικά σκεύη της εποχής. Στον δεύτερο όροφο ξεχωρίζει το δωμάτιο στο οποίο γεννήθηκε ο Κεμάλ, καθώς και ένα δωμάτιο στο οποίο εκτίθενται προσωπικά είδη του Κεμάλ προερχόμενα από την Άγκυρα (ρουχισμός, είδη καπνιστού, μαχαιροπήρουνα, τάσια, 27

30 κλπ). Στους τοίχους είναι ανηρτημένα, όλα τα έγγραφα από τη σχολική ζωή του Κεμάλ. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ Διεύθυνση Γέφυρα Τηλ.: Ώρες λειτουργίας Δευτέρα - Παρασκευή: ή οποιαδήποτε άλλη μέρα και ώρα κατόπιν συνεννόησης Δωρεάν είσοδος. Το Μουσείο Βαλκανικών Πολέμων δημιουργήθηκε το Βρίσκεται στη Γέφυρα, ένα χωριό που απέχει 25 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, δίπλα στην Εθνική Οδό Θεσσαλονίκης-Έδεσσας. Το κτίριο όπου στεγάζεται το μουσείο, χρησιμοποιήθηκε στις 25 Οκτωβρίου 1912 για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Έλληνα αρχιστράτηγου Κωνσταντίνου και των αντιπροσώπων του διοικητή των οθωμανικών δυνάμεων Χασάν Ταχσίν πασά, για την αναίμακτη παράδοση της Θεσσαλονίκης στον ελληνικό στρατό. Στο προαύλιο χώρο του Μουσείου κατασκευάστηκε ταφικό μνημείο του Χασάν Ταχσίν πασά και του γιου και υπασπιστού του Κενάν Μεσαρέ, στο οποίο μνημείο εναποτέθηκαν τα οστά τους. Συλλογές - Εκθέματα Στο μουσείο εκτίθενται πίνακες, λιθογραφίες, χάρτες, φωτογραφίες, ξίφη, παράσημα, όπλα, στολές, και άλλα κειμήλια του ελληνικού, του τουρκικού, του βουλγαρικού, του σερβικού, του μαυροβουνιώτικου και του ρουμανικού στρατού. Τα κειμήλια εκτίθενται στο ισόγειο του κτιρίου, σε προθήκες, αφιερωμένες σε κάθε στρατιωτική δύναμη χωριστά. Οι πίνακες απεικονίζουν την ηγεσία του ελληνικού στρατού και του στόλου, τον Ταχσίν πασά να υπογράφει την παράδοση της Θεσσαλονίκης, και τις σημαντικότερες στιγμές των μαχών των Βαλκανικών Πολέμων. ΜΟΥΣΕΙΟ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΑΛΑΙΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ Το Μουσείο Γεωλογίας - Παλαιοντολογίας ιδρύθηκε το 1927 και ανήκει στο Τμήμα Γεωλογίας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Α.Π.Θ. Πρόκειται για ένα χώρο στον οποίο κατ αρχήν φυλάσσονται οι συλλογές του Eργαστηρίου Γεωλογίας - Παλαιοντολογίας - προϊόν της ερευνητικής δραστηριότητας των μελών του - και αφετέρου εκτίθενται αντιπροσωπευτικά δείγματα γεωλογικού και παλαιοντολογικού ενδιαφέροντος. 28

31 Το Μουσείο βρίσκεται στο ισόγειο της Σχολής Θετικών Επιστημών, εντός του Εργαστηρίου Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας Είναι επισκέψιμο κάθε Πέμπτη πρωί, εκτός αργιών, σε ομάδες σχολείων ή ενηλίκων (μεγαλύτερες των 10 ατόμων), κατόπιν προσυνεννοήσεως (τηλ. επικοινωνίας: ,. Κωστόπουλος). Οι στόχοι του Μουσείου είναι τόσο ερευνητικοί όσο και εκπαιδευτικοί. Η εκπαιδευτική του δραστηριότητα αφορά στην εξάσκηση φοιτητών του οικείου ή άλλων τμημάτων του Α.Π.Θ. μέσω εργαστηριακών ασκήσεων και επιστημονικών ξεναγήσεων, αλλά και στην εκπαίδευση μαθητών ή ομάδων ενηλίκων μέσω διαλέξεων και ειδικών προγραμμάτων ξεναγήσεων. Οι συλλογές του Μουσείου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των γεωεπιστημών με περισσότερα από δείγματα ορυκτών, πετρωμάτων και απολιθωμάτων ασπόνδυλων. Σημαντική θέση στη συλλογή καταλαμβάνουν και δύο από τα πιο ενδιαφέροντα παγκοσμίως δείγματα που βρέθηκαν στον ελληνικό χώρο και τα οποία φυλάσσονται στο μουσείο: το τμήμα κρανίου του ανθρωποειδούς Ouranopithecus macedoniensis, (Ουρα-νοπίθηκος ο μακεδονικός) ηλικίας ~9 Εκ. ετών, το οποίο βρέθηκε στην περιοχή του Αξιού ποταμού και στη Χαλκιδική, και το κρανίο του «Ανθρώπου των Πετραλώνων», ηλικίας περίπου ετών, το οποίο θεωρείται ότι ανήκει σε ένα μεταβατικό στάδιο μεταξύ του Homoerectus και του Homosapiens, και αποτελεί σταθμό στην πορεία προς τον σύγχρονο άνθρωπο. ΜΟΥΣΕΙΟ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΥ Διεύθυνση Λιμάνι Αποθήκη Α' Τ.Θ , Τ.Κ , Θεσσαλονίκη Τηλ Fax: Ώρες λειτουργιας Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη 09:00-15:00 Πέμπτη, Παρασκευή 09:00-19:00 Τιμή εισιτηρίου: 2 γενική είσοδος 1 μαθητικό - φοιτητικό Το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (ΜΚΘ) είναι το μόνο μουσείο κινηματογράφου στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1997, όταν η Θεσσαλονίκη ήταν η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης. 29