Η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή της Μεσογείου,, μήκους άνω των χλμ. Αντιστοιχεί στο ¼ περίπου των ακτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην

Transcript

1 Το ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο για την Ολοκληρωμένη η Διαχείριση της Παράκτιας Ζώνης Β.Κ. Τσουκαλά, Λέκτορας ΕΜΠ, Μέλος ΜΕΠΑΑ Χανιά 12 Μαρτίου 2009

2 Η Ελλάδα διαθέτει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή της Μεσογείου,, μήκους άνω των χλμ. Αντιστοιχεί στο ¼ περίπου των ακτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην παράκτια ζώνη της χώρας (βάθους μέχρι 2 χλμ) ) συγκεντρώνεται το 33% του πληθυσμού,, ενώ στην ευρύτερη παράκτια ζώνη (βάθους μέχρι 50 χλμ) ) συγκεντρώνεται το 85% του πληθυσμού. 12 από τις 13 Περιφέρειες της χώρας μας είναι παράκτιες,, όπως και οι μισοί περίπου από τους ΟΤΑ της Ελλάδας. Στην παράκτια ζώνη της χώρας συγκεντρώνονται σχεδόν όλες οι μεγάλες μγ πόλεις, καθώς και το 80% των βιομηχανικών δραστηριοτήτων, το 90% του τουρισμού και της αναψυχής, το 35% της αγροτικής γης και πάρα πολλές και σημαντικές τεχνικές υποδομές.

3 Ο ελληνικός παράκτιος χώρος φιλοξενεί : σημαντικά οικοσυστήματα που χαρακτηρίζονται από πολυμορφία και τα οποία αποτελούν το ενδιαίτημα μεγάλου αριθμού ειδών πανίδας, ηεπιβίωση των οποίων είναι πολύτιμη για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Περιλαμβάνει παράκτια δάση και θαμνώδεις εκτάσεις που δημιουργούν, σε συνδυασμό με τη θάλασσα, υψηλής αισθητικής και περιβαλλοντικής αξίας. ένα τοπίο

4 Παράκτιος Χώρος ή, Παράκτια Ζώνη Ο γεωμορφολογικός χώρος εκατέρωθεν της ακτογραμμής, όπου εκδηλώνεται διαδραστικά η σχέση μεταξύ του θαλάσσιου και του χερσαίου τμήματος, μέσω των σύνθετων οικολογικών συστημάτων πού περιλαμβάνουν βιοτικές και αβιοτικές συνιστώσες. Πρόκειται για μεταβατική ζώνη μεταβλητού πλάτους πού αποτελεί, ταυτόχρονα, ζωτικό χώρο ανθρώπινων κοινωνιών και κοινωνικο-οικονομικών οικονομικών δραστηριοτήτων.

5 Κύριος στόχος της διαχείρισης παράκτιας ζώνης Εξουδετέρωση της φυσικής μεταβλητότητας της ακτής και της επίδρασης βίαιων ή μακροπρόθεσμων φυσικών φαινομένων Άρση ανεπιθύμητων επιπτώσεων από τα ανθρώπινα έργα

6 Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιου Χώρου (ΟΔΠΧ) Μια δυναμική ήδ διαδικασία δ διαχείρισης και βώ βιώσιμης χρήσης του παράκτιου χώρου, η οποία κατά την ανάλυση τον σχεδιασμό και την εφαρμογή λαμβάνει υπόψη ταυτόχρονα. τονεύθραυστο χαρακτήρα τωνοικοσυστημάτων και τωνπαράκτιων τοπίων, τον υψηλό ανταγωνισμό χρήσεων γης και δραστηριοτήτων στο χώρο καθώς και των αλληλεπιδράσεών τους, το θαλάσσιο χαρακτήρα ορισμένων από αυτών, καθώς και τις επιπτώσεις τους στο θαλάσσιο και στο χερσαίο τμήμα του παράκτιου χώρου.

7 Η Ο.Δ.Π.Ζ. Ενσωματώνει εξ αρχής: τη χρήση κατάλληλων λ μέσων, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της εφαρμογής της, πού αποτελεί και τη βάση για την τυχόν περιοδική αναθεώρηση του σχεδιασμού

8 Θετική επίδραση παράκτιας ζώνης σε γειτονικά οικοσυστήματα Ενδιαιτήματα υδρόβιων, παρυδάτιων, θαλάσσιων και χερσαίων πτηνών Ανάπτυξη γόνου ψαριών μεγάλης σημασίας για την αλιεία Αποσύνθεση νεκρής οργανικής ύλης Ολοκλήρωση διεργασιών κύκλων C, N, P Καθίζηση φερτών υλών Φυσικός καθαρισμός νερών από χερσαία ή θαλάσσια ρύπανση

9 Ανθρωπογενείς πιέσεις στην ακτή Διάβρωση Δόμηση Λύματα, στερεά απόβλητα από οικισμούς, γεωργία, βιομηχανία, τουρισμό, υδατοκαλλιέργεια Ατμοσφαιρική ρύπανση, θόρυβος Υπεράντληση υπόγειων νερών Πετρελαιοκηλίδες, κίνηση αυτοκινήτων και σκαφών Αποστραγγίσεις υγροτόπων, δασικές πυρκαγιές Μηχανοκίνητη αναψυχή, αλιεία Αφορούν μεγαλύτερο μήκος ακτών λόγω ευκολότερης πρόσβασης σε απρόσιτες παραλίες

10 Τρωτότητα παράκτιας ζώνης έναντι φυσικών κινδύνων Η Ακτή από τη Φυσική ή ημιφυσική της κατάσταση, με αραιοκατοικημένη Παράκτια ζώνη και παραδοσιακές γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες έχει μετατραπεί σε υποδοχέα εντατικών χρήσεων γης: μαζικός τουρισμός, εκτεταμένη παραθεριστική κατοικία, πυκνό δικτύο μεταφορών και σημαντικών υποδομών, όπως μαρίνες, εγκαταστάσεις επεξεργασίας αποβλήτων κ.λπ Και κατά συνέπεια υπόκειται σε σοβαρότερες απειλές από πλημμύρες, διάβρωση, τυφώνες, τσουνάμι κ.λπ. Κίνδυνος μεγέθυνσης από ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή

11 Ανάγκη ολοκληρωμένης (πολυδιάστατης) προσέγγισης των προβλημάτων του παράκτιου χώρου Η εφαρμογή της ΟΔΠΖ είναι αργή και μακροπρόθεσμη διαδικασία Απαιτεί: Καλή γνώση των οικολογικών και κοινωνικών δεδομένων και της δυναμικής των αλλαγών Έγκυρη και έγκαιρη αναγνώριση των απειλών Κατάλληλα διαχειριστικά και τεχνικά εργαλεία Δημιουργία βιώσιμων οικονομιών και θέσεων απασχόλησης Κατάλληλη διακυβέρνηση (συνεργασία αρμόδιων αρχών)

12 Θεσμική πρωτοβουλία για Ολοκληρωμένη Διαχείριση Παράκτιας Ζώνης στην ΕΕ (ICZM ICZM-ΟΔΠΖ ΟΔΠΖ) Ευρωπαϊκή Ένωση (Συμβούλιο β και Κοινοβούλιο): ) κείμενο «Συστάσεων» Σ ά Επιφυλακτικότητα εμπλεκομένων μερών: «Κάτι για την προστασία των ακτών, όχι πολύ άμεσο και δεσμευτικό, μήπως αποδειχτεί ε υπερβολικά δραστικό και εμποδίζει την οικονομική ο ομ ανάπτυξη» Ήδη υπήρχαν θεσμικά εργαλεία οι οδηγίες: 1979/409, για την προστασία των πτηνών 1992/43, για τα οικολογικά ενδιαιτήματα και το δίκτυο Natura 2000/60, για τα παράκτια ύδατα 1985/337, για την εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων 2001/42, για στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση

13 Με το τέλος 20ου αιώνα: Τροχοπέδη στην τάση φιλόδοξης περιβαλλοντικής πολιτικής παγκοσμίως Γιοχάνεσμπουργκ ( ): επεκράτησαν επιφυλάξεις ΗΠΑ και αναπτυσσόμενων χωρών έναντι φιλοπεριβαλλοντικών θέσεων Ε.Ε. Περιβαλλοντική πολιτική Ε.Ε.:.: Σταδιακή απομάκρυνση από δύσκαμπτα νομικά εργαλεία προς πιο ευέλικτα εργαλεία λί συμμετοχή, οικονομικά κίνητρα, εθελοντικές συμφωνίες, δικαιώματα εκπομπών

14 Αποτίμηση (2007) εφαρμογής Ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου ΟΔΠΖ Προέχει η αποτελεσματική εφαρμογή υπαρχόντων θεσμικών μέτρων με κατάλληλους μηχανισμούς μ παρά η δημιουργία πρόσθετων κανόνων Χρειάζεται κατάλληλος συνδυασμός και επιδέξια χρήση των υπαρχόντων εργαλείων Αφομοίωση και ομογενοποίηση διαφορετικών οπτικών Νέα Οδηγία για την θαλάσσια στρατηγική (2008)

15 Προοπτική ΟΔΠΖ στην Ελλάδα-1 Οδηγία 92/43, περιοχές NATURA 2000 Τοπία Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλλους (1950, 1998) Ύπαρξη περιβαλλοντικής πολιτικής από την εκτελεστική εξουσία

16 Είδος θεσμικά προστατευτέων περιοχών Συνολικός αριθμός περιοχών Αριθμός παράκτιων περιοχών Μήκος ακτών (km) Ποσοστό μήκους ακτών Ramsar % 79/ % CORINE -Βιότοποι % 92/43 (NATURA 2000) % Τ.Ι.Φ.Κ % Σύνολο περιοχών % Σύνολο ακτών %

17 Προοπτική ΟΔΠΖ στην Ελλάδα-2 Οργάνωση της πληροφορίας (χαρτογραφήσεις, ακτολόγιο...) Αά Ανάπτυξη και χρήση κατάλληλων λ δεικτών Επιδέξια χρήση θεσμικών εργαλείων

18 «Ακτολόγιο»: Κύριες παράμετροι Γεωλογία - Γεωμορφολογία Υδροδυναμισμός-Κυματικό καθεστώς-στάθμη Διάβρωση - Πρόσχωση Έμβιος κόσμος - Οικολογία Ποιότητα νερού - Τοξικότητα Ανθρώπινος πληθυσμός - Δραστηριότητες Οικισμοί - Τεχνικά έργα

19 Προοπτική ΟΔΠΖ στην Ελλάδα-3 Ευαίσθητες προστατευόμενες περιοχές Λοιπές περιοχές: ανάγκη τάξης στο χώρο (είτε σχεδιασμός ςχρή χρήσεων γης είτε προσεγγίσεις κατά πρόγραμμα ή κατά έργο με Σ.Π.Ε. ή με Μ.Π.Ε.) Πρόβλεψη τεχνικών έργων και αποζημιώσεων για βλάβες από ακραία φαινόμενα σε σχέση και με ενδεχόμενη κλιματική αλλαγή. Νομοθέτηση αποφυγής κρατικής ευθύνης για βλάβες β αυθαίρετων κατασκευών

20 ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΚΤΙΟΥ ΧΩΡΟΥ Η προστασία του παράκτιου περιβάλλοντος και η διατήρηση της λειτουργικότητας και της ακεραιότητας τωνοικοσυστημάτων. Η αναγνώριση του μελλοντικού ενδεχόμενου κινδύνου από την κλιματική αλλαγή. Η προστασία των ακτών με οικολογικού χαρακτήρα μέτρα. Ο σεβασμός στην τοπική ιδιαιτερότητα και την ποικιλομορφία. Η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών (συμπεριλαμβανομένων οικονομικών και κοινωνικών εταίρων και εκπροσώπων των κατοίκων) στη διαδικασία δ διαχείρισης. Η εξασφάλιση ελεύθερης πρόσβασης για τους πολίτες στις παράκτιες εκτάσεις. Η βελτίωση του συντονισμού των δράσεων, σε θάλασσα και ξηρά, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και Η ενίσχυση της χωρικής συνοχής και προσβασιμότητας των απομακρυσμένων παράκτιων κοινοτήτων.

21 Διαχειριστικές Κατευθύνσεις ανά τομέα οικονομικής δραστηριότητας Γενικές κατευθύνσεις: Να επιδιώκεται η προστασία και η με φειδώ χρήση των φυσικών πόρων, ιδίως των υδάτων και της παραγωγικής γης. Να τίθενται, κατά τη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, κατάλληλοι όροι για την ένταξη των κτιριακών και λοιπών εγκαταστάσεων στο τοπίο.

22 Κατευθύνσεις για τις επιμέρους δραστηριότητες (1): Για τις αγροτικές δραστηριότητες,, στις οποίες πρέπει να χρησιμοποιούνται βιώσιμες πρακτικές και να συνοδεύονται από μέτρα που θα εξασφαλίζουν την πρόληψη της ρύπανσης. Για τη βιομηχανία και την ενέργεια,, που δεν μπορούν να ασκούνται εις βάρος των παράκτιων οικοσυστημάτων και τοπίων και, βέβαια, εφαρμόζονται και οι προβλέψεις του Χωροταξικού για τη βιομηχανία. Για την αλιεία και υδατοκαλλιέργεια,, όπου πρέπει να προωθούνται οι πλέον βιώσιμες μέθοδοι και οι βέλτιστες πρακτικές.

23 Κατευθύνσεις για τις επιμέρους δραστηριότητες (2): Για τον τουρισμό, τον αθλητισμό και τις δραστηριότητες αναψυχής, όπου εφαρμόζονται οι προβλέψεις του Χωροταξικού για τον Τουρισμό και προωθείται ο βιώσιμος παράκτιος τουρισμός. Για ταοδικά οδικά, λιμενικά καιτασυναφή έργαυποδομής υποδομής,, η κατασκευή των οποίων πρέπει να γίνεται κατόπιν ευρύτερου σχεδιασμού, με αποφυγή διατάραξης ζωνών ιδιαίτερης ευαισθησίας κοντά στην ακτογραμμή. Για τη ναυτιλία,, που πρέπει να μην βλάπτει τα παράκτια οικοσυστήματα, σύμφωνα και με τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις. Και για όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητες, όπως αφαλάτωση νερού ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΥΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΑΥΤΩΝ ΤΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ, ΕΠΙΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΟΙΚΕΙΩΝ ΧΩΡΩΝ

24 Ζώνες Διαχείρισης του Παράκτιου Χώρου και των Νησιών Κρίσιμη Ζώνη: Το πλέον ευαίσθητο περιβαλλοντικά κομμάτι του παράκτιου χώρου, το μέτωπο στο μεταίχμιο μεταξύ ξηράς και θάλασσας που παράλληλα δέχεται σημαντικές πιέσεις από ανθρώπινες δραστηριότητες. Το θαλάσσιο τμήμα εκτείνεται από την ακτογραμμή μέχρι την ισοβαθή των 10 μέτρων, οπωσδήποτε όμως με πλάτος μεγαλύτερο των 100 μέτρων από την ακτογραμμή. Το χερσαίο ξεκινά από την ακτογραμμή και εκτείνεται προς την ξηρά σε ζώνη πλάτους 100 μέτρων από την καθορισμένη γραμμή του αιγιαλού (ή το χειμέριο κύμα όπου αυτή δεν είναι καθορισμένη).

25 Δυναμική Ζώνη: Το θαλάσσιο τμήμα ξεκινά από το όριο της Κρίσιμης Ζώνης και εκτείνεται μέχρι την ισοβαθή των 50 μέτρων. Σε κάθε περίπτωση το ακραίο προς την θάλασσα όριο της δεν μπορεί να απέχει λιγότερο των 200 μέτρων από την ακτογραμμή. Το χερσαίο τμήμα ξεκινά από το ακραίο προς την ξηρά όριο της Κρίσιμης Ζώνης και εκτείνεται κατ ελάχιστον σε ζώνη πλάτους 200 μέτρων από την καθορισμένη γραμμή του αιγιαλού (ή το χειμέριο κύμα όπου αυτή δεν είναι καθορισμένη). Υπόλοιπη Παράκτια Ζώνη: Τα θαλάσσιο τμήμα της εκτείνεται από το εξώτερο προς τη θάλασσα όριο της Δυναμικής Ζώνης μέχρι το όριο των χωρικών υδάτων. Το χερσαίο τμήμα της εκτείνεται μέχρι και τα ακραία προς την ενδοχώρα διοικητικά όρια των αντίστοιχων παράκτιων ΟΤΑ ή μέχρι υψόμετρο 600 μ. αν η εν λόγω ισοϋψής βρίσκεται εντός των διοικητικών ορίων των οικείων Ο.Τ.Α.

26 Κατευθύνσεις Χωροταξικής Οργάνωσης ανά ζώνη διαχείρισης, Αναλυτική αναφορά στο ποιες δραστηριότητες επιτρέπονται σε κάθε ζώνη και ποιες όχι, στα πλαίσια της προσέγγισης της βιώσιμης ανάπτυξης και της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης

27 Ειδικές κατευθύνσεις για τα νησιά.. Για την άρση της γεωγραφικής τους απομόνωσης, επιδιώκεται ηβελτίωση της μεταφορικής τους σύνδεσης και η διεύρυνση της προσβασιμότητάς τους Για τη διατήρηση και ενίσχυση της παραγωγικής πολυμορφίας και τη συγκράτηση-αύξηση του μόνιμου πληθυσμού τους πρέπει να προωθηθούν εναλλακτικές μορφές νησιωτικής ανάπτυξης που θα στηρίζονται: στην καινοτομία και στην ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών, στην προβολή της νησιωτικής παράδοσης και των τοπικών προϊόντων καθώς και στην αξιοποίηση τεχνολογίες των δυνατοτήτων που προσφέρουν οι νέες

28 Για τη διατήρηση και ενίσχυση της ελκυστικότητας των νησιών και τη βελτίωση του επιπέδου ζωής σε αυτά, επιδιώκεται : ηδιαφύλαξη της γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας, η αειφορική χρήση των φυσικών πόρων και ιδίως των υδάτων η προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της νησιωτικής φυσικής και πολιτιστικής/ αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του κάθε νησιού, απομακρύνοντας κατασκευές και έργα ξένα προς τη φυσιογνωμία τους.

29 ..και τις παράκτιες οικιστικές περιοχές δίνονται κατευθύνσεις για την εναρμόνιση των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ ενθαρρύνεται η χρήση πολεοδομικών και οικοδομικών προτύπων επιδιώκεται, επίσης, ο περαιτέρω περιορισμός της εκτός σχεδίου δόμησης,

30 Διαχειριστικές Χωρικές Ενότητες και Επιτροπές Διαχείρισης Η ΟΔΠΖ σε επίπεδο περιφέρειας και όπου απαραίτητο ανά Παράκτιο Οικοσύστημα κριθεί Οριστικός προσδιορισμός ρ των Διαχειριστικών Ενοτήτων στα πλαίσια της Αναθεώρησης των Περιφερειακών Χωροταξικών Σχεδίων Σύσταση Προσωρινών Διαχειριστικών Ενοτήτων πιλοτικού Χαρακτήρα

31 Προσδοκώμενα αποτελέσματα από την εφαρμογή του Ειδικού Πλαισίου για τον Παράκτιο Χώρο και τα Νησιά Προστασία του περιβάλλοντος και ορθολογική διαχείριση παράκτιου χώρου. του Εξασφάλιση της αναγκαίας συμβατότητας και συμπληρωματικότητας μεταξύ χρήσεων γης. Άρση της γεωγραφικής απομόνωσης ιδιαίτερα των νησιών, ενίσχυση της περιφερειακής ανάπτυξης και της χωρικής συνοχής. Προστασία, διατήρηση και ανάδειξη της νησιωτικής φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και βιώσιμη χρήση των πεπερασμένων φυσικών πόρων των νησιών, λαμβάνοντας υπόψη και την φέρουσα ικανότητά τους. Εξασφάλιση συναίνεσης για συμπληρωματικών πολιτικών. την εφαρμογή των απαιτούμενων