Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

1 Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις ΤΗΣ ΜΠΕΤΙΝΑΣ ΝΤΑΒΟΥ* Από τα γραπτά του προσωκρατικού φιλοσόφου Εµπεδοκλή ως αυτά του σύγχρονου κοινωνιολόγου Kemper αλλά και από πλήθος ψυχολογικών και ανθρωπολογικών µελετών προκύπτει ότι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, παρ' όλη την πολυπλοκότητα της, κινείται ανάµεσα σε δύο πόλους: στη «φιλότητα» 1 που περιλαµβάνει όλες τις δυνάµεις που ενώνουν τους ανθρώπους και στο «νείκος» 2 που αφορά τις δυνάµεις που τους χωρίζουν. Οι δύο αυτές πτυχές αποτελούν θεµελιώδεις επεξηγηµατικές παραµέτρους της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Τα συναισθήµατα αγάπης, στοργής και χαράς ενώνουν δηµιουργικά τους ανθρώπους, ενώ τα συναισθήµατα θυµού, φόβου, περιφρόνησης και αηδίας βρίσκονται στη βάση της έχθρας και της αντιπαλότητας. Τα συναισθήµατα που ορίζουν τους δύο πόλους της αλληλεπίδρασης είναι οικουµενικά. Ωστόσο, κάθε πολιτισµός, µε τις δικές του ιδιαίτερες συνθήκες και πρακτικές, συµβάλλει στην ένταση ή στην εξασθένηση της εκδήλωσης ορισµένων συναισθηµάτων. Τι είναι λοιπόν αυτό, που στις «δικές µας» σύγχρονες δυτικές κοινωνίες εντείνει το θυµό, το φόβο, την περιφρόνηση και την αηδία, δηλαδή όλα εκείνα τα συναισθήµατα επί των οποίων χτίζεται η βίαιη αλληλεπίδραση µεταξύ των ανθρώπων; Θυµώνει όποιος διαψεύδεται και όποιος δυσφορεί, όποιος βρίσκεται συνεχώς µπροστά σε εµπόδια αλλά και όποιος αναµετριέται µε τους άλλους για να διατηρήσει ο ίδιος τον έλεγχο και την εξουσία. ιαψεύδεται αυτός που παγιδεύτηκε σε καταναλωτικά όνειρα και υποσχέσεις, αυτός που έµεινε άνεργος παρά τις καλές του σπουδές, όποιος πάσχισε για υψηλούς στόχους που δεν επιτεύχθηκαν ποτέ. υσφορεί αυτός που οι συνθήκες της καθηµερινότητάς του, απλές ή σύνθετες, τον φέρνουν διαρκώς αντιµέτωπο µε προβλήµατα δυσεπίλυτα. Θυµώνει εύκολα όποιος αποφασίζει να ακολουθήσει τις σύγχρονες επιταγές για «ανταγωνιστικότητα», διεκδικητικότητα και ατοµική επιτυχία ή τις κοινωνικές προσταγές «να είναι καλά µε τον εαυτό του» και να απαρνιέται «ό,τι δεν του αξίζει». 1 Φιλότητα = Φιλία, αγάπη, στοργή, συµπάθεια 2 Νείκος = Φιλονικία, διαµάχη, λογοµαχία 1

2 Ο φόβος έρχεται ως απάντηση σε ενδεχόµενη συµβολική ή πραγµατική βλάβη. Φοβάται όποιος απειλείται ψυχικά ή σωµατικά, όποιος βρίσκεται µπροστά σε µια επερχόµενη απώλεια! Οι σύγχρονες δυτικές κοινωνίες, υποβοηθούµενες και από τα µαζικά µέσα ενηµέρωσης, βιώνονται ως κοινωνίες γενικευµένης απειλής. Οποιαδήποτε στιγµή, οπουδήποτε, κάτι µπορεί να ξεσπάσει ξαφνικά που θα φέρει την καταστροφή σε τοπικό ή παγκόσµιο επίπεδο, σε κλίµακα ατοµική ή συνολική. Τα επακόλουθά τους έχουν γίνει οδυνηρά εµφανή στη µικρή µας χώρα τον τελευταίο µήνα. Μίασµα ή «µη άνθρωπος» µπορεί να γίνει στιγµιαία και εναλλάξ ένα δεκαπεντάχρονο παιδί, ένας εικοσιενάχρονος αστυνοµικός ή µια αλλοδαπή συνδικαλίστρια, ανάλογα µε τα συµφέροντα, τις παραστάσεις, τις αξίες ή το συναισθηµατικό κλίµα µέσα στο οποίο γαλουχήθηκε ο κάθε «αηδιασµένος». Ένα αδιάψευστο εύρηµα στις επιστήµες της ψυχικής υγείας είναι πως όποιος κακοποιεί έχει προηγουµένως κακοποιηθεί ο ίδιος. Είναι λοιπόν σχεδόν αφελές να αναρωτιόµαστε γιατί έχει αυξηθεί η βία στις ανθρώπινες συναναστροφές ή γιατί οι άνθρωποι γίνονται µεταξύ τους ολοένα και πιο εχθρικοί. Η απάντηση είναι απλή. Ζουν σε έναν κόσµο που όλο και περισσότερο τους κακοποιεί και τους φοβίζει. Σε έναν κόσµο όπου η τεχνολογική πρόοδος ισοδυναµεί µε περιβαλλοντική καταστροφή και όπου η κυρίαρχη αξία είναι η ατοµική εξέλιξη. Σε έναν κόσµο που υπόσχεται σχεδόν τα πάντα αλλά εκπληρώνει ελάχιστα και όπου όταν ο ένας στόχος καλύπτεται ένας άλλος «καραδοκεί». Ζουν σε µια χώρα όπου βασικοί θεσµοί όπως η Παιδεία, η κοινοτική πρόνοια ή η υγεία είναι µόνιµες πηγές δυσφορίας. Σε µια Ελλάδα που «όπου κι αν πάνε τους πληγώνει», τους θυµώνει και τους περιφρονεί... Η βία στις συναναστροφές αυξάνεται γιατί από πολύ νωρίς σιη ζωή υποχρεωνόµαστε να αντέξουµε σε συνθήκες ανταγωνισµού, ατοµισµού και εντατικοποίησης, δηλαδή σε συνθήκες που καλλιεργούν το θυµό και το φόβο. Αυξάνεται επειδή οι κοινοί στόχοι εκλείπουν και οι ατοµικοί πολλαπλασιάζονται και έτσι από νωρίς µαθαίνουµε πολύ περισσότερα για ό,τι µας χωρίζει (από άλλους πολιτισµούς, άλλες οµάδες, άλλες ηλικίες, από το άλλο φύλο) παρά για ό,τι µας ενώνει. * Η κ. Μπετίνα Ντάβου είναι καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Τµήµα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε. του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Το διασκευασµένο κείµενο δηµοσιεύτηκε στο Βήµα 18.1.09. 2

3 ΑΣΚΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του δηµοσιεύµατος που µόλις διαβάσατε υποθέτοντας ότι ενηµερώνετε τη σχολική σας τάξη για το περιεχόµενό του σε 120-130 λέξεις. Μονάδες 25 Β1. «Η βία στις συναναστροφές αυξάνεται γιατί από πολύ νωρίς στη ζωή υποχρεωνόµαστε να αντέξουµε σε συνθήκες ανταγωνισµού, ατοµισµού και εντατικοποίησης». Να αναπτύξετε την παραπάνω άποψη σε µία παράγραφο 100-110 λέξεων, χρησιµοποιώντας µέσα πειθούς που ανάγονται στη λογική. Μονάδες 12 Β2. Με ποιoν από τους τρόπους πειθούς που γνωρίζετε προσπαθεί να πείσει η συντάκτρια του δηµοσιεύµατος στην πρώτη παράγραφο; Να στηρίξετε την άποψη σας µε αναφορές στα µέσα πειθούς, που κρίνετε ότι χρησιµοποιεί στην παράγραφο αυτή. Μονάδες 8 Β3. Να εξηγήσετε το ρόλο της τρίτης παραγράφου «Τι είναι λοιπόν. ανθρώπων;» στη συνοχή και στη συνεκτικότητα του κειµένου. Μονάδες 5 Β4. Παραµέτρους, δυσφορεί, συνολική, συναναστροφές, περιβαλλοντική: να γράψετε την ετυµολογία των παραπάνω λέξεων και να σχηµατίσετε από ένα παράγωγο µε το τελευταίο συνθετικό της κάθε λέξης. Μονάδες 10 Γ. Το σχολείο σας διοργανώνει ηµερίδα µε θέµα τις εκδηλώσεις διαµαρτυρίας του εκέµβρη του 2008 και καλείστε να πάρετε µέρος ως εκπρόσωπος της τάξης σας. Στην εισήγησή σας επισηµαίνετε τον κώδικα αξιών που θα θωρακίσει την προσωπικότητά σας και θα µετουσιώσει το θυµό, την οργή και το φόβο για τη σηµερινή κοινωνική πραγµατικότητα σε µια θετική στάση ζωής. Στη συνέχεια εστιάζετε την ανάλυσή σας στους φορείς εκείνους που κατά τη γνώµη σας θα γαλουχήσουν τη νέα γενιά µε τις αξίες αυτές. (500-600 λέξεις) Μονάδες 40 3

1 Γ' ΤΑΞΗ ΓΕΝ.ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις Α. Αγαπητοί συµµαθητές, Β1. Η αρθρογράφος σε µια ανάλυσή της για τη βία στις διαπροσωπικές σχέσεις, επικαλούµενη µαρτυρίες µελετητών, υποστηρίζει ότι η διαλεκτική σχέση των ανθρώπων διαµορφώνεται από τα συναισθήµατα της αγάπης και της φιλονικίας. Τα µεν πρώτα τους ενώνουν, τα δεύτερα δε προκαλούν τις µεταξύ τους αντιπαλότητες. Αναρωτιέται ποιοι είναι οι λόγοι που προάγουν τη βία στο δυτικό κόσµο και διατείνεται ότι η διάψευση των προσδοκιών και η δυσθυµία που προκαλούν τα δυσεπίλυτα προβλήµατα της ανταγωνιστικής κοινωνίας, γεννούν το θυµό. Η συµπεριφορά αυτή ενισχύεται από το συναίσθηµα του φόβου το οποίο βιώνεται ως µία αόρατη απειλή. Τέλος, καταλήγει ότι η βία στις διαπροσωπικές σχέσεις πηγάζει από την κακοποίηση που υφίσταται ο άνθρωπος του τεχνοκρατικού κόσµου, στον οποίο οι θεσµοί δυσλειτουργούν, ο ανταγωνισµός γίνεται από νωρίς βίωµα και τα συλλογικά οράµατα απουσιάζουν. Αποτελεί κοινή πεποίθηση ότι η βία στις ανθρώπινες σχέσεις έχει τις ρίζες της στο περιβάλλον του αδυσώπητου ανταγωνισµού, της ιδιοτέλειας και της εντατικής δουλειάς, στο οποίο εντάσσεται ο άνθρωπος από την παιδική του ηλικία. Τα παραδείγµατα αυτής της αλήθειας αφθονούν. Γονείς και δάσκαλοι συχνά ταυτίζουν την επιτυχία του εφήβου µε τους καλούς βαθµούς και τα πολλά πτυχία. Γι αυτό ο µαθητής διαβάζει µε εξοντωτικούς ρυθµούς, χρησιµοποιεί ακόµα και αθέµιτα µέσα, προκειµένου να πετύχει αυτούς τους ιερούς σκοπούς, που στην πραγµατικότητα είναι τα µέσα της επιτυχίας του. Έτσι χάνεται η παιδική ηλικία, καταργείται η διαδικασία της αληθινής 1

2 µόρφωσης και καλλιεργούνται συναισθήµατα που οπλίζουν το χέρι του εφήβου µε πέτρες. Β2. Η παράγραφος αναπτύσσεται µε επίκληση στη λογική του δέκτη. Η συντάκτρια χρησιµοποιεί ως τεκµήρια τις αυθεντίες του Εµπεδοκλή και του Kemper, καθώς και τις έρευνες ψυχολόγων και ανθρωπολόγων µελετητών. Β3. Η τρίτη παράγραφος είναι µεταβατική: 1. Η συνοχή µε τη δεύτερη παράγραφο επιτυγχάνεται µε τη διαρθρωτική λέξη λοιπόν που δηλώνει συµπέρασµα. 2. Συνεκτικότητα: Το ερώτηµα της τρίτης παραγράφου προοικονοµεί την ανάλυση των αιτιών της βίας που θα επακολουθήσει. Εξάλλου το ερώτηµα αυτό αποτελεί την κεντρική ιδέα όλου του κειµένου. Β4. Παραµέτρους = παρά + µετρώ µέτρηµα υσφορεί = δυς + φέρω φορά Συνολική = συν + ολικός ολότητα Συναναστροφή = συν + ανά + στρέφω στροφή Περιβαλλοντική = περί + βάλλω Γ. Αγαπητοί καθηγητές, Φίλοι συµµαθητές, Κυρίες και κύριοι, βολή Συγκεντρωθήκαµε όλοι εδώ σήµερα, µε πρωτοβουλία της διεύθυνσης του σχολείου µας, µε σκοπό να εστιάσουµε σ ένα πρόβληµα που όχι απλώς µας απασχολεί, αλλά κυρίως φαίνεται να µας ανησυχεί. Αν και έχουν περάσει αρκετοί µήνες από τη δολοφονία του συµµαθητή µας που όπλισε τα χέρια των νέων της χώρας µας µε πέτρες και µολότωφ σε µια εξέγερση χωρίς όρια, το θέµα συνεχίζει ν αποτελεί αντικείµενο συζήτησης στις σχολικές κοινότητες και όχι µόνο. Στόχος, λοιπόν, της οµιλίας µου δεν είναι η αιτιολόγηση του παραπάνω φαινοµένου, αλλά η αναφορά µου στους αµυντικούς µηχανισµούς που πιστεύω ότι µπορούµε να αναπτύξουµε ιδιαίτερα εµείς οι νέοι µέσα από ένα αξιακό κώδικα, µε τον οποίο οφείλουν να µας γαλουχήσουν οι φορείς αγωγής. 2

3 ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ΖΗΤ 1 ο : Προκειµένου να ιεραρχήσουµε το αξιακό εκείνο σύστηµα που θα σφυρηλατήσει την προσωπικότητα κάθε εφήβου µε γνωρίσµατα ανεξίτηλα και θα τον κάνουν να «µετουσιώσει το θυµό, την οργή και το φόβο σε µια θετική στάση ζωής», κρίνεται σκόπιµο να αναφερθούµε σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης οντότητας. Α. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Παιδεία Γνώση: ουµανιστική, σφαιρική, πλουραλιστική, αισθητική, δια βίου και ανταποκρινόµενη στις ανάγκες της νέας τεχνολογίας οπλίζει το νέο άνθρωπο µε σωφροσύνη και σύνεση, κορυφαίες αρετές που ελέγχουν τις επιθυµίες και τα συναισθήµατά του µέσα στα πλαίσια της λογικής, απορρίπτοντας την παράνοια της βίας και των µεθόδων της. ενεργοποιεί τις κριτικές αντιστάσεις του φιλοπερίεργου εφήβου, ώστε µε οξύνοια, προορατική ικανότητα, ευθυκρισία και παρρησία να διατυπώνει έναν τεκµηριωµένο αντίλογο απέναντι στις όποιες προσβολές της ελευθερίας του, να εκφράζεται µε ευγλωττία και να διαθέτει πνευµατική ανεκτικότητα. διαµορφώνει ένα ελεύθερο και απροκατάληπτο πνεύµα, µακριά από το σκοτάδι της άγνοιας, της δεισιδαιµονίας και των παρωπιδικών αντιλήψεων που οξύνουν τα πάθη και αναµοχλεύουν τις ορµές, όπως την επιθετικότητα. κατανοεί ο νέος το ιστορικό πλαίσιο της εποχής που ζει µε τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της παγκοσµιοποιηµένης κοινωνίας, ερµηνεύει αιτιακά τα προβλήµατά της, αναζητά λυσιτελή µέτρα για την αντιµετώπισή τους, µε στόχο να πρυτανεύσει το πνεύµα του ορθού λόγου και όχι η βία του παραλόγου. Β. ΗΘΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Αξιοπρέπεια, φιλαλήθεια, υπευθυνότητα, τιµιότητα, σεβασµός και αυτοσεβασµός, αγνότητα, ανιδιοτέλεια, αλληλεγγύη, συνεργασία, δικαιοσύνη, άµιλλα, ισότητα. διδάσκεται η νέα γενιά να σέβεται την ανθρώπινη οντότητα ως αυθύπαρκτη και µοναδική, αναγνωρίζει το δικαίωµα στη διαφορετικότητα και µε αισθήµατα συµπόνιας παρέχει εθελοντικά και ανυστερόβουλα τις υπηρεσίες της σε κάθε πάσχοντα συνάνθρωπο. µαθαίνει ο έφηβος µε συνέπεια λόγων και έργων να αναλαµβάνει τις ευθύνες του, όχι µόνο για ό,τι πράττει αλλά και για ό,τι παραλείπει να 3

4 πράττει. συµπεριφέρεται µε αίσθηµα δικαίου και ανεξικακίας, εντιµότητα και ειλικρίνεια στις προθέσεις, ενώ παράλληλα υιοθετεί νόµιµα και θεµιτά µέσα για να εκφράσει τη διαµαρτυρία του κατά της αδικίας, των προκλητικών ανισοτήτων, της αδυσώπητης βίας. εξωτερικεύει ο νέος την έµφυτη κοινωνικότητά του µε αποτέλεσµα την υπεύθυνη και δηµιουργική ένταξή του στο σύνολο. Γ. ΨΥΧΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Ευψυχία, γενναιότητα, θάρρος, αισιοδοξία, αγωνιστικό σθένος, πίστη σε ιδανικά, ισχυρή βούληση, ευαισθησία, γόνιµη αµφισβήτηση, υψηλό αυτοσυναίσθηµα, αυτογνωσία, αυτοπειθαρχία. αµφισβητούν οι οραµατιστές ιδεολόγοι νέοι το κατεστηµένο, όχι µέσα από την αντιδραστικότητα και το µηδενισµό αλλά µε την καινοτόµο πρόθεση να οικοδοµήσουν το νέο πάνω στα θεµέλια του παλιού. νοηµατοδοτούν τη ζωή του νέου, εµπνέουν τους αγώνες του, αποτρέπουν τη µοιρολατρική στάση ζωής και τον ενεργοποιούν σε κάθε περίσταση.. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ, ΕΘΝΙΚΕΣ, ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Ελευθερία, δηµοκρατικό ήθος, συµµετοχή στα κοινά, αξιοκρατία, υγιές εθνικό φρόνηµα, φιλοπατρία - εθνισµός, ειρήνη, οικουµενική συνείδηση. παρέχονται στο νέο δυνατότητες για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του και την επίτευξη των ατοµικών του στόχων σε µια κοινωνία ισότητας, αξιοκρατίας και ίσων ευκαιριών. αντιστέκεται στην προπαγάνδα και το λαϊκισµό, υιοθετεί αντικοµφορµιστική στάση ζωής και µετατρέπει τη δηµοκρατία σε βίωµα και τρόπο ζωής. γνωρίζει ο νέος την παράδοσή του, συνειδητοποιεί την εθνική του ταυτότητα και µαθαίνει να συνυπάρχει ειρηνικά σε µια πολυπολιτισµική παγκόσµια κοινότητα. ΖΗΤ 2 ο :: Για να εστιάσουµε την ανάλυση µας στους φορείς που θα γαλουχήσουν τους νέους µε τις παραπάνω αξίες, οφείλουµε να αναφερθούµε αφενός στο ρόλο των άµεσων φορέων παιδείας και αγωγής και αφετέρου στους έµµεσους φορείς που ταυτίζονται µε το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον του. 4

5 1.Οικογένεια: - Περιβάλλον συναισθηµατικής ασφάλειας, στοργής, αγάπης. - Παροχή βιωµατικής αγωγής σε κλίµα αλληλοσεβασµού και δηµοκρατικού διαλόγου. - Επαναπροσδιορισµός των ρόλων των γονέων και δίκαιος καταµερισµός των υποχρεώσεων σε όλα τα µέλη της, ώστε να αναγεννηθεί η οικογενειακή εστία. - Ενθάρρυνση της πρωτοβουλίας του παιδιού και ενίσχυση της αυτενέργειάς του, προκειµένου να διαµορφώσει το δικό του αξιακό κώδικα ως απόσταγµα της οικογενειακής αγωγής του. 2. Εκπαίδευση: Σχολικοί και εξωσχολικοί φορείς: - Μαθήµατα και εκπαιδευτικά προγράµµατα, που θα συµβάλλουν στο άνοιγµα του σχολείου στην κοινωνία και θα µετατρέψουν τη θεωρητική γνώση σε βιωµατική µάθηση. - Αντικατάσταση του δασκαλοκεντρικού και αυθεντοκρατούµενου σχολείου από ένα άλλο παιδοκεντρικό, που θα εµπνέει την αγάπη για τη γνώση και στο οποίο ο παιδαγωγός θα λειτουργεί µε σύνθηµα «να σε µάθω να µαθαίνεις» αξιοποιώντας τα επιτεύγµατα της νέας τεχνολογίας. - Έµφαση στην ανθρωπιστική παιδεία, στη δηµοκρατική διαπαιδαγώγηση που τονίζει την αναγκαία σύζευξη δικαιωµάτων και υποχρεώσεων και συντελεί στην κοινωνική συνειδητοποίηση του αυριανού πολίτη. - Οι εξωσχολικοί θεσµοί φροντιστήρια µέσης εκπαίδευσης και ξένων γλωσσών, ωδεία, αθλητικοί σύλλογοι οφείλουν να προσφέρουν ερεθίσµατα κοινωνικής ευαισθησίας αλλά και προσωπικής δηµιουργικής έκφρασης, να ανιχνεύσουν και να καλλιεργήσουν δεξιότητες, πράγµα που µπορεί να αποτρέψει την ένταξη των νέων σε οµάδες καταστροφικής δράσης. 3. Έντυπα και ηλεκτρονικά µέσα ενηµέρωσης, πνευµατική και πολιτική ηγεσία, εκκλησία και πολιτιστικοί φορείς. - Πολυπρισµατική και έγκυρη πληροφόρηση για την καλλιέργεια κριτικής σκέψης και τη διαµόρφωση πολιτικής συνείδησης. - Οι πνευµατικοί άνθρωποι, όταν βγουν από τους «γυάλινους πύργους» τους και πάψουν να οµφαλοσκοπούν, µπορούν µε το διεγερτικό λόγο και το εκπολιτιστικό έργο τους ν αγγίξουν τις καρδιές των νέων. - Η πολιτική ηγεσία οφείλει να αφουγκραστεί τις ανησυχίες των νέων και να 5

6 ανοίξει δρόµους για την υλοποίηση των οραµάτων τους. - Η συµµετοχή των νέων σε πολιτιστικούς συλλόγους, αθλητικά σωµατεία, πολιτικές νεολαίες ακόµη και σε µη κυβερνητικές οργανώσεις µε διεθνή εµβέλεια θα συµβάλει στη διαµόρφωση µιας υγιούς πολιτικής στάσης ζωής. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: Οι ηθικές αξίες αντικατοπτρίζουν την κοσµοθεωρία µας και διασφαλίζουν τα εχέγγυα της ελευθερίας µας. Αποτελούν σεµνά ιδανικά της ψυχής µας, επιτακτικά αιτήµατα των καιρών µας, παρέχουν κίνητρα δηµιουργικής ένταξης της νέας γενιάς σε µια κοινωνία που καλλιεργεί συναισθήµατα «φιλότητας και όχι νείκους». Γι αυτό οφείλουµε ως άτοµα και ως φορείς να είµαστε θεµατοφύλακες του κώδικα που εµπνέει και νοηµατοδοτεί τη ζωή µας. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας (Η παραπάνω ανάπτυξη είναι ενδεικτική. Έχει περιλάβει ένα ευρύ φάσµα αναφορών, που φυσικά ο µαθητής δεν είναι απαραίτητο να καλύψει. Εξάλλου δεν αποκλείονται και διαφορετικές προσεγγίσεις του θέµατος.) 6