ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προλογικό σημείωμα.. VII Θέση του ερωτήματος της μελέτης. 1 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΥΛΗΣ Οριοθέτηση εννοιών ανακριτικής διείσδυσης και αστυνομικής παγίδευσης. 3 α. Στο πλαίσιο του αγγλικού δικαίου. 4 β. Στο πλαίσιο του αμερικάνικου δικαίου.. 5 γ. Στο πλαίσιο του γερμανικού δικαίου.. 6 δ. Στο πλαίσιο του ελληνικού δικαίου 6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Συνταγματικό πλαίσιο λειτουργίας και εννοιολογικού προσδιορισμού της αστυνομικής διείσδυσης Ι. Η συνταγματικότητα της ρύθμισης περί ανακριτικής διείσδυσης άρθρα 253Α Κ.Π.Δ. και 28 ΚΝΝ 12 ΙΙ. Η ανακριτική διείσδυση και το πλαίσιο νομιμότητας αυτής σύμφωνα με το Σύνταγμα. 20 Α. Στην Ελλάδα... 21 Β. Στη Γερμανία.. 27 Ανακριτική διείσδυση και δικαίωμα ανθρώπινης αξίας 28 Ανακριτική διείσδυση και δικαίωμα στον πληροφοριακό προσδιορισμό 31
X Περιεχόμενα Ανακριτική διείσδυση και δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης 33 ΙΙΙ. Νομικό πλαίσιο διαμόρφωσης των ρυθμίσεων περί ανακριτικής διείσδυσης.. 37 IV. Η ασφάλεια και η ελευθερία ως προσδιοριστικό πλαίσιο της ανακριτικής διείσδυσης... 40 Α. Ασφάλεια και Ανασφάλεια ή Ασφάλεια και Ελευθερία;.. 40 Β. Ασφάλεια Ελευθερία όπως προστατεύονται και προσδιορίζονται από το Σύνταγμα ιδίως στο πλαίσιο του ποινικού δικαίου Η αστυνομική διείσδυση 43 V. Η φύση της ασφάλειας και της ελευθερίας στο πλαίσιο του Συντάγματος αρχή ή δικαίωμα; Ποια η σχέση μεταξύ τους;. 47 VI. Αρχή και δικαίωμα Ερμηνεία αρχών Η ελευθερία και η ασφάλεια ως αρχές και ως δικαιώματα. Η ανακριτική διείσδυση στο πλαίσιο αυτών ως ειδική έκφανση της ασφάλειας.. 53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Αντεγκληματική πολιτική Ι. Τρόπος δράσης Μεθοδολογία της αστυνομίας στην ανακριτική διείσδυση Προϋποθέσεις πρακτικής υ- λοποίησής της. 61 α) Αμερικανικό Δίκαιο 61 β) Αγγλικό Δίκαιο... 70 γ) Γερμανικό Δίκαιο 76 δ) Ελληνικό Δίκαιο. 81 ΙΙ. Τι επιτυγχάνεται με την ανακριτική διείσδυση, γιατί είναι αναγκαία και γιατί το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα δεν επιτυγχάνεται αλλιώς.... 82
Περιεχόμενα XI ΙΙΙ. Έρευνες για την αποτελεσματικότητα της ανακριτικής διείσδυσης 86 A. Έρευνες σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ανακριτικής διείσδυσης στην αντιμετώπιση συγκεκριμένων εγκληματικών συμπεριφορών.. 86 i. Έρευνα σχετικά με τα αποτελέσματα της κεκαλυμμένης δράσης στην παράνομη προμήθεια πυροβόλων όπλων 86 ii. Έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των τεχνικών κεκαλυμμένης δράσης κατά της παράνομης κατανάλωσης οινοπνεύματος 89 iii. Η αποτελεσματικότητα της ανακριτικής διείσδυσης στα οικονομικά εγκλήματα 92 B. Έρευνες σχετικά με την πρόκριση της ανακριτικής διείσδυσης έναντι άλλων ανακριτικών μεθόδων.. 93 i. Έρευνα σχετικά με την αποτελεσματικότητα πρακτικών κεκαλυμμένης δράσης σε σχέση με μοντέλα αστυνόμευσης που προέρχονται από την κοινότητα 93 ii. Έρευνα σχετικά με την κεκαλυμμένη δράση στο πλαίσιο της ιδιωτικής αστυνόμευσης. 94 ΙV. Συμπεράσματα 95 V. Ανακριτική διείσδυση και οργανωμένο έγκλημα.. 96 VI. Τα (ιδιαίτερα) χαρακτηριστικά της οργανωμένης ε- γκληματικότητας και ο συσχετισμός της με την ανακριτική διείσδυση 96 α) Περιγραφή της οργανωμένης εγκληματικότητας και τα (ιδιαίτερα) χαρακτηριστικά αυτής. 96 β) Ο συσχετισμός της οργανωμένης εγκληματικότητας με την ανακριτική διείσδυση... 99 VIΙ. Η κοινωνία της διακινδύνευσης ως αντίλογος στις πρακτικές κεκαλυμμένης δράσης - Ο συσχετισμός
XII Περιεχόμενα της με την ανακριτική διείσδυση 105 VIII. Η ανακριτική διείσδυση και ο συσχετισμός της με την ακολουθούμενη αντεγκληματική πολιτική.. 115 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ανακριτική διείσδυση και η αστυνομική (ανακριτική) παγίδευση στα αλλοδαπά δίκαια 1. Η ανακριτική διείσδυση και η ανακριτική παγίδευση στο αμερικανικό δίκαιο Επιτρεπτά όρια αυτής 123 Ι. Επιτρεπτά όρια αστυνομικής διείσδυσης αστυνομικής παγίδευσης.... 128 ΙΙ. Defense Όρια κεκαλυμμένης δράσης.. 138 Α. Το υποκειμενικό κριτήριο. 141 Β. Το αντικειμενικό κριτήριο. 146 ΙΙΙ. Συναφείς υπερασπιστικοί ισχυρισμοί... 155 Α. Frame up «εγκλωβισμού» 155 Β. Σκανδαλώδους, υπερβολικής συμπεριφοράς των κυβερνητικών οργάνων - Outrageous Government Conduct. 156 Γ. Sentencing Entrapement Παγίδευση που επηρεάζει την τιμώρηση του δράστη (είδος, βαρύτητα αδικήματος) 158 Δ. Παγίδευση-Τροχοπέδη (Entrapement by estoppel) 159 ΙV. Αστυνομική παγίδευση και δίκαιη δίκη. 160 2. Η ανακριτική διείσδυση και η αστυνομική παγίδευση στο αγγλικό δίκαιο.. 164 Συγκριτική παρατήρηση αγγλικού αμερικανικού δικαίου 176 3. Η ανακριτική διείσδυση και η αστυνομική παγίδευση στο γερμανικό δίκαιο.. 177 Ι. Η ανακριτική διείσδυση.. 177 ΙΙ. Οριοθετήσεις επιτρεπτό της αστυνομικής διείσδυ-
Περιεχόμενα XIII σης στο γερμανικό δίκαιο... 186 ΙΙΙ. Η αστυνομική παγίδευση στο γερμανικό δίκαιο ό- ρια αστυνομικής παγίδευσης... 189 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ Η ανακριτική διείσδυση και η ανακριτική παγίδευση στο ελληνικό δίκαιο Α. Η ανακριτική διείσδυση 199 Ι. Επισκόπηση διατάξεων ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου 199 1. Άρθρο 28 ν. 3459/2006 (ΚΝΝ).. 199 2. Άρθρο 5 ν. 2713/1999 (Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛ.ΑΣ.) 202 3. Άρθρο 51 παρ. 1 ν. 2935/2001 (ν. για το προσωπικό του Λιμενικού Σώματος).. 203 4. Άρθρο 68 ν. 3028/2002 (ν. περί αρχαιοτήτων).. 205 5. Άρθρο 7Α ν. 3610/ 2007. 206 6. Άρθρο 187 Α Π.Κ. (Τρομοκρατικές πράξεις) Άρθρο 187 Π.Κ. (Εγκληματική οργάνωση).. 206 7. Άρθρο 253 Α Κ.Π.Δ. (ανακριτικές πράξεις επί ε- γκληματικών οργανώσεων). 211 8. Άρθρο 88 παρ. 7 ν. 3396/ 2005.. 215 ΙΙ. Συγκριτική παρατήρηση διατάξεων ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου 216 1. Προϋποθέσεις εφαρμογής αυτών 216 2. Νομιμότητα. 218 3. Παραπομπή του άρ. 253Α Κ.Π.Δ. στις διατάξεις του άρ. 28 ΚΝΝ και άρ. 5 ν. 2713/1999 (Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων ΕΛ.ΑΣ.).. 221 4. Άδεια αρμόδιου Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Έκδοση Βουλεύματος 222 5. Νομική φύση ανακριτικής διείσδυσης 226
XIV Περιεχόμενα Ι. Α. Ειδικός λόγος άρσης του αδίκου 226 Β. Ειδική ανακριτική πράξη 230 ΙΙ. Αναλογική εφαρμογή ή μη της ανακριτικής διείσδυσης;. 235 ΙΙΙ. Σχέση της ανακριτικής διείσδυσης με λοιπούς λόγους άρσης του αδίκου 245 ΙV. Eπιμέρους παράμετροι 251 Β. Η αστυνομική παγίδευση στο ελληνικό δίκαιο Όρια ανακριτικής διείσδυσης.. 253 i) Προϋποθέσεις νομιμότητας βάσει της διάταξης του άρ. 28 ΚΝΝ και συναφών διατάξεων 254 1. Αποκλειστικός σκοπός της δράσης του διωκτικού οργάνου η ανακάλυψη ή σύλληψη προσώπου που παραβαίνει τις σχετικές διατάξεις του νόμου. 255 2. Εγκλήματα των άρθρων 20 και 23 ΚΝΝ.. 257 3. Παθητικός ρόλος διωκτικού οργάνου 259 4. Ιδιώτης που μετέχει σε κεκαλυμμένη αστυνομική δράση 262 ii) Προϋποθέσεις νομιμότητας βάσει της διάταξης του άρθρου 253Α Κ.Π.Δ. 263 1. Σοβαρές ενδείξεις ενοχής: Προσδιορισμός αυτών και ο ρόλος τους 265 2. Την τέλεση των εγκλημάτων να την είχαν προαποφασίσει τα μέλη της οργάνωσης 268 3. Λοιπές παράμετροι 273 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Νομολογία Ε.Δ.Δ.Α. Ι. Αποφάσεις... 277 Texeira de Castro κατά Πορτογαλίας. 277
Περιεχόμενα XV Ramanauskas κατά Λιθουανίας.. 280 Πυργιωτάκης κατά Ελλάδος... 284 Edwards & Lewis κατά Ην. Βασιλείου.. 284 Vanyan κατά Ρωσίας.. 286 Khudobin κατά Ρωσίας.. 287 Eurofinacom κατά Γαλλίας. 288 Sequeira κατά Πορτογαλίας 290 Uenel κατά Τουρκίας.. 290 V. κατά Φινλανδίας. 291 Constantin και Stoian κατά Ρουμανίας... 293 Bannikova κατά Ρωσίας. 295 Melnik κατά Ουκρανίας. 299 Ali κατά Ρουμανίας 301 Bulfinsky κατά Ρουμανίας. 303 Stoimenov κατά FYROM.. 304 Βλάχος κατά Ελλάδος 306 Demerzieva κατά FYROΜ. 307 Gorgievski κατά FYROM.. 309 ΙΙ. Συγκριτικές Παρατηρήσεις... 309 α. Τα κριτήρια της επιτρεπτής κεκαλυμμένης δράσης στη νομολογία του ΕΔΔΑ.... 310 β. Ο δικονομικός τρόπος ελέγχου της νομιμότητας της κεκαλυμμένης δράσης των διωκτικών οργάνων 315 γ. Η επίδραση της νομολογίας του ΕΔΔΑ στη νομολογία αλλοδαπών εννόμων τάξεων.. 316 Η επίδραση της νομολογίας του στη γερμανική νομολογία... 318 Η επίδραση της νομολογίας του στην αγγλική έννομη τάξη νομολογία. 321 Τελικές παρατηρήσεις 323
XVI Περιεχόμενα ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ Η αλλοδαπή και ελληνική νομολογία περί ανακριτικής διείσδυσης και ανακριτικής παγίδευσης Ι. Αγγλική νομολογία 327 1. Υπέρβαση ορίων Επιτρεπτό δράσης αστυνομικών οργάνων. 328 2. Η ανακριτική παγίδευση ως λόγος εξάλειψης του αξιοποίνου. 339 3. Stay of proceedings (γίνεται λόγος στο Κεφάλαιο περί συνεπειών) 343 4. Αποκλεισμός αποδείξεων λόγω κατάχρησης της διαδικασίας 343 5. Δεν υφίσταται ο υπερασπιστικός ισχυρισμός της παγίδευσης στο αγγλικό δίκαιο. 345 Συμπεράσματα στην αγγλική νομολογία 346 ΙΙ. Αμερικανική νομολογία. 348 1. Παραβίαση της ρήτρας σε δίκαιη δίκη ως μη δεκτός ισχυρισμός στη δίκη περί ανακριτικής διείσδυσης όρια κεκαλυμμένης δράσης δίκαιη δίκη ως κριτήριο καθορισμού ορίων. 348 2. Εntrapment Defense of Entrapment 356 3. Βάρος Απόδειξης Ισχυρισμού Εξέταση αυτού από το δικαστήριο ή τους ενόρκους;. 357 4. Παράλληλη εφαρμογή του υποκειμενικού και α- ντικειμενικού κριτηρίου. 360 5. Νόμιμη η προβολή του ισχυρισμού της παγίδευσης επικουρικώς (έστω και αν υπάρχει αρνητικός της κατηγορίας ισχυρισμός) 361 6. Ο ισχυρισμός περί παγίδευσης δεν είναι δυνατός όταν κάποιος παγιδεύεται από ιδιώτη 362 7. O ισχυρισμός της παγίδευσης δεν είναι διαθέσιμος αν ο κατηγορούμενος προκαλεί ή διαπράττει σω-
Περιεχόμενα XVII ματική βλάβη 363 8. «Unwitting Agents» - πράκτορες χωρίς πρόθεση... 363 9. Καθορισμός του στοιχείου της προδιάθεσης. 365 10. Reasonable Suspicion - εύλογη υποψία 366 11. Όρια στον σκοπό της κεκαλυμμένης δραστηριότητας.. 369 12. Μisplaced Confidence/ Εσφαλμένως επιδειχθείσα εμπιστοσύνη, συνταγματική προστασία δικαιωμάτων και αστυνομική παγίδευση. 371 Συμπεράσματα στην αμερικάνικη νομολογία. 373 ΙΙΙ. Γερμανική νομολογία. 377 1. Συνταγματικότητα της κεκαλυμμένης δράσης 377 2. Oι αλλοδαποί αστυνομικοί κεκαλυμμένως δρώντες λογίζονται ως VP και όχι VE. 378 3. Υπέρβαση ορίων κεκαλυμμένης δράσης το κεκαλυμμένως δρων όργανο δεν επιτρέπεται εκμεταλλευόμενο τη σχέση εμπιστοσύνης με τον κατηγορούμενο να προβεί σε εξέτασή του αντίστοιχη της ανάκρισης 379 4. Το αξιόποινο ενός έμπιστου προσώπου V-Person της αστυνομίας εξαιτίας ενός αδικήματος του ν. περί ναρκωτικών 381 5. Aποζημίωση για αξιόποινο εξαναγκασμό από έ- μπιστα πρόσωπα. 381 6. Άσυλο κατοικίας και VE. 382 7. Ο κανόνας οι ρυθμίσεις του άρθρου 110 b ff. Γερμ.ΚΠΔ για τους κεκαλυμμένως δρώντες δεν βρίσκουν ανάλογη εφαρμογή στα έμπιστα πρόσωπα... 383 8. Κανένα δικονομικό κώλυμα από την ηθική αυτουργία μέσω του agent provocateur/lockspitzel. 384 9. H χρήση V-Mann ως λόγος μείωσης της ποινής 385
XVIII Περιεχόμενα 10. Αξιοποίηση πληροφοριών συλλεγεισών στο πλαίσιο κεκαλυμμένης δράσης που αφορούν τρίτους 386 11. Η αξιοποίηση της κατάθεσης ενός χωρίς δικαστική συγκατάθεση χρησιμοποιούμενου αστυνομικού υπαλλήλου ως (εικονικού) αγοραστή. 387 Συμπεράσματα στη γερμανική νομολογία.. 388 ΙV. Ελληνική νομολογία... 391 1. Ι. Υπέρβαση των επιτρεπόμενων ορίων κεκαλυμμένης δράσης 391 ΙΙ. Η παθητική στάση του διωκτικού οργάνου ως κριτήριο νομιμότητας αυτής 399 2. Επιτρεπτό ή μη της αναλογικής εφαρμογής των διατάξεων περί αστυνομικής διείσδυσης.. 402 3. Αυτοτελής ισχυρισμός παραβίασης της ΕΣΔΑ λόγω υπερβάσεως των ορίων της επιτρεπόμενης κεκαλυμμένης δράσης των αστυνομικών άρθρο 224 Κ.Π.Δ.. 404 4. Η παραβίαση της ΕΣΔΑ λόγω αστυνομικής παγιδεύσεως και η ίδρυση αυτοτελούς λόγου αναίρεσης. 407 5. Δικονομική μεταχείριση ισχυρισμού αστυνομικής παγιδεύσεως.. 410 6. Χειρισμός περιπτώσεων αστυνομικής διείσδυσης παγίδευσης πριν την εφαρμογή του άρ. 25Β Ν. 1729/1987 άρθρο 46 παρ. 2 Π.Κ..... 413 ΑΠ 510/1989 ΠΧρ. ΛΘ.. 413 ΑΠ 69/1981 - ΠΧρ. ΛΑ. 414 Συμπεράσματα στην ελληνική νομολογία.. 417 Επίδραση της ΕΣΔΑ στην ελληνική νομολογία. 421
Περιεχόμενα XIX ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ Συνέπειες αστυνομικής παγιδεύσεως 1. Συνέπειες για τον θύτη (υπάλληλο ή έμπιστο πρόσωπο). 426 1.1. Προβοκάτορας ηθικός αυτουργός (άρθρο 46 2 Π.Κ.).. 426 2. Συνέπειες για το θύμα δράστη της κυρίας πράξεως... 432 2.1. Δικονομικές. 432 2.1.Ι. Ακυρότητα δικονομικής πράξης εν προκειμένω ανακριτικής διείσδυσης άρ. 171 Κ.Π.Δ. - 510 παρ. 1 Α Κ.Π.Δ... 432 2.1.Ι.α. Απαγορευμένα αποδεικτικά μέσα 433 Ι. Άρθρο 19 παρ. 1 και 19 παρ.3 Συντάγματος 434 ΙΙ. α) Είναι απαγορευμένα τα αποδεικτικά μέσα που προέρχονται από ανακριτική παγίδευση;. 437 β) Είναι απαγορευμένη άνευ ετέρου η χρήση των παρανόμως κτηθέντων αποδεικτικών μέσων στο πλαίσιο της ανακριτικής παγίδευσης;... 438 ΙΙΙ. Απαγορεύσεις χρήσης στο πλαίσιο της α- νακριτικής παγίδευσης διείσδυσης εντός του κύκλου των άρθρων 9, 9Α και 19 Συντάγματος και εκτός αυτού. 453 ΙV. Παράνομα αποδεικτικά μέσα στο πλαίσιο ανακριτικής διείσδυσης - παγίδευσης και άρ. 177 παρ. 2 Κ.Π.Δ... 455 Ανακριτική διείσδυση και τυχαία ευρήματα.. 462 2.1.Ι. β. Nemo tenetur se ipsum accusare... 471 2.1.Ι. γ. Παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας 483 2.1.Ι. δ. Εξ ακοής μάρτυρες Aνώνυμοι μάρτυρες 485
XX Περιεχόμενα 2.1.ΙΙ. Stay of proceedings Αναστολή της διαδικασίας. 495 2.2. Ουσιαστικές.. 500 2.2.Ι. Λόγος μείωσης της ποινής (- Strafmilderungsgrund) 500 Τελικές παρατηρήσεις 505 Η θέση της μελέτης. 511 Επιλογικά 548 Βιβλιογραφία... 549