1Ε.Μ.Π. ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΑΚΑ.ΕΤΟΣ 2008-2009 ΤΟΜΕΑΣ Ι ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ 4 0 ΕΑΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ 4 Ι ΑΚΤΙΚΗ ΟΜΑ Α: ΜΠΙΡΗΣ Τάσος, καθηγητής ΝΙΚΟΛΑΟΥ ήµητρα, λέκτορας ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Αγνή, επίκ. καθηγήτρια ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Τάσης, καθηγητής ΦΩΤΙΟΥ Θεανώ, καθηγήτρια ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΟ Ι ΑΚΤΙΚΟ ΕΡΓΟ: ΛΙΟΛΙΟΥ Βασιλική, µεταπτυχιακή σπουδάστρια ΜΩΡΑΪΤΟΥ Άννα, µεταπτυχιακή σπουδάστρια ΠΑΠΑ ΟΠΟΥΛΟΣ Ιωάννης, µεταπτυχιακός σπουδαστής ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΝΙΚΟΛΑΟΥ ήµητρα, λέκτορας ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΘΕΜΑ: ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΤΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ ΣΤΟ ΓΚΑΖΙ Το υπόβαθρο των τοπογραφικών διαγραµµάτων της άσκησης είναι από τη διπλωµατική εργασία των Βογιατζή Μ. και Κωσταγιάννη Μ. 1
Α. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΣΤΟΧΟΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Η κατοικία, σηµαντικό αγαθό για τον άνθρωπο, που καλύπτει µεγάλο ποσοστό του δοµηµένου χώρου, είναι ένα από τα κύρια θέµατα της αρχιτεκτονικής. Η µελέτη της κατοικίας, αυτού του τόσου οικείου, αλλά και τόσο σύνθετου θέµατος, δίνει τη δυνατότητα στον σπουδαστή και τη σπουδάστρια να συνδέσει τις παραστάσεις και τα βιώµατά του/της µε το αντικείµενο των σπουδών. Το πλησιάζει και εξοικειώνεται µ αυτό, ενώ ταυτόχρονα αντιµετωπίζει κριτικά τις απόψεις και τις αξίες που έχει - συνειδητά ή όχι σχετικά µε την κατοικία και την αρχιτεκτονική. Αντιµετωπίζοντας την αρχιτεκτονική ως σχέση του ανθρώπου µε το χώρο, κάτι που η κατανόησή του δεν είναι αυτονόητη, το θέµα της κατοικίας, κατ εξοχήν δίνει τη δυνατότητα για αναγνώριση και συσχετισµό του τρόπου ζωής µε την οργάνωση και διαµόρφωση του χώρου. Η µελέτη της κατοικίας σε µικρή κλίµακα εξετάζεται δε δύο φάσεις. Στην α φάση, στο 3 ο εξάµηνο, µε µια µονοκατοικία και στη β µε ένα σύνολο περισσοτέρων κατοικιών. Αντικείµενο του µαθήµατος στο 4 ο εξάµηνο είναι ο σχεδιασµός τριών κατοικιών. Το 4 ο εξάµηνο πιο σύνθετο και απαιτητικό ως προς τους εκπαιδευτικούς του στόχους αποτελεί φυσική συνέχεια του 3 ου εξαµήνου, η οποία στηρίζεται στη γνώση και εµπειρία που ήδη αποκτήθηκε. Η γνώση αυτή τώρα ξαναχρησιµοποιείται, ενώ ταυτοχρόνως τίθενται και νέα ζητήµατα προς διερεύνηση και επίλυση, πάντα όµως στα πλαίσια της ίδιας θεµατολογικής περιοχής, δηλαδή της κατοικίας. Ως τέτοια «νέα» ζητούµενα, - τα οποία είναι ταυτοχρόνως αντικειµενικά γενικότερης άσκησης και πρακτικής εφαρµογής της αρχιτεκτονικής προτείνεται: Η µετάβαση από το στοιχείο στο σύνολο. Η διερεύνηση των µεταξύ τους σχέσεων και η νοµοτέλεια που διέπει τους συνθετικούς χειρισµούς. Η µελέτη των προϋποθέσεων που συνδέουν συνθετικά το µέρος µε το όλο και αντιστρόφως (π.χ. που συνδέουν το ένα σπίτι µε τα πολλά σπίτια). Συνακόλουθα τίθεται το θέµα της αναγωγής του κατοικήσιµου χώρου σε βασικά τυπολογικά µοντέλα που µπορούν να πολλαπλασιάζονται ή να επιµερίζονται. Τι νοείται όµως «τυπολογικό µοντέλο» στην αρχιτεκτονική; Ποια τα στοιχεία που το συγκροτούν; Ποια η διαφορά ή η οµοιότητα της «τυπολογίας» και της «τυποποίησης»; Η έννοια της συν κατοίκησης. ηλαδή, η θεώρηση του αρχιτεκτονικού χώρου όχι µόνο ως πεδίου ανάπτυξης ατοµικών δραστηριοτήτων, αλλά και συλλογικών µε σηµαντική κοινωνική διάσταση. Η σηµασία του υπαίθριου χώρου και των επιµερισµών του (υπαίθριος, ηµιυπαίθριος, ιδιωτικός, δηµόσιος, ηµιδηµόσιος, κ.λ.π.) 2
Ειδικότερα, βασικά ζητήµατα προβληµατισµού κατά την επεξεργασία του θέµατος θα είναι: α) Η καταγραφή, επεξεργασία και αξιολόγηση των παραµέτρων που θέτει το περιβάλλον φυσικό ή αστικό (κλίση εδάφους, προσανατολισµός, θέα, φυσιογνωµία αστικού ιστού, πυκνότητα δόµησης, ύψη κτηρίων, προσπελάσεις, ακάλυπτοι χώροι, κ.λ.π.) και µέσω αυτών η διαµόρφωση των βασικών συνθετικών επιλογών ως προς: την κλίµακα του συγκροτήµατος και την ένταξή του στο χώρο και στη ζωή της πόλης τη σχέση της µονάδας της κατοικίας ως προς το σύνολο των κατοικιών τη σχέση ιδιωτικών και κοινοχρήστων χώρων, κλειστών και υπαίθριων στις επιµέρους µονάδες, αλλά και στο συνολικό συγκρότηµα τη λειτουργική και κατασκευαστική οργάνωση του συνόλου (λειτουργικές και κατασκευαστικές ζώνες) και την τελική του έκφραση (µορφή, υλικά και τρόπος κατασκευής) β) Η επεξεργασία των επιµέρους χώρων (κλειστών, ηµιυπαίθριων, υπαίθριων) ως προς: το µέγεθος και τις αναλογίες τους (σχετικά µε τις δραστηριότητες που εξυπηρετούν) τη λειτουργικότητά τους την οµαδοποίησή τους (οργάνωση ενοτήτων) σε σχέση µε τον τρόπο ζωής τον υπαίθριο χώρο ως ουσιαστικό χώρο διαβίωσης µε ιδιαίτερη σηµασία, αλλά και ως βασικό ενοποιητικό συνθετικό στοιχείο γ) Ιδιαίτερη σηµασία θα δοθεί στην διαµόρφωση και αποσαφήνιση της κεντρικής συνθετικής ιδέας αλλά και στην εξέλιξή της σε όλη τη διάρκεια της επεξεργασίας του θέµατος. Β. Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΚΑΙ ΤΟ ΟΙΚΟΠΕ Ο Επιλέγουµε να σχεδιάσουµε την κατοικία στο Γκάζι στην ίδια δηλαδή περιοχή για την οποία υπάρχουν ήδη εµπειρίες και εκτιµήσεις ως προς την αναγνώριση του αστικού ιστού από το προηγούµενο εξάµηνο. ηλαδή σ ένα αστικό περιβάλλον που εµφανίζει στη µορφή του (ιστός, κτίρια) τις διαφορετικές εποχές δηµιουργίας του προβάλλοντας ένα ανθολόγιο της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, αλλά και µία πολύπολιτισµικότητα ως προς την κοινωνική του σύνθεση. 3
Η περιοχή αναπτύσσεται ανάµεσα στην οδό Πειραιώς και τις γραµµές του τρένου. Πρόκειται για µία σχετικά ήσυχη περιοχή κατοικίας, όπως επισηµάνθηκε και στο προηγούµενο εξάµηνο, κοντά στο κέντρο της πόλης µε πολλά ενδιαφέροντα παραδείγµατα νεοκλασικής, νεώτερης αλλά και σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Η εγγύτητα της περιοχής µε το κέντρο και µε πράσινους χώρου της πόλης σε συνδυασµό µε τα έργα αναβάθµισης που γίνονται στο δηµόσιο χώρο της, την καθιστούν ιδιαίτερα ελκυστική ως περιοχή κατοικίας. Το οικόπεδο είναι γωνιακό, βρίσκεται στην συµβολή των δρόµων Ορφέως και Τριπτοπολέµου και έχει έκταση 311,82µ 2. Γ. ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ Στο οικόπεδο πρόκειται να ανεγερθούν. - Μία κατοικία των 60τ.µ. περίπου µε ένα προσωπικό χώρο - ύο κατοικίες των 90τ.µ. περίπου µε δύο προσωπικούς χώρους - Ένας µικρός κοινόχρηστος χώρος 30τ.µ. Η σύνθεση των ανθρωπίνων οµάδων που θα κατοικήσουν τα σπίτια αυτά ποικίλει και είναι της επιλογής κάθε σπουδαστικής οµάδας. Μπορεί να είναι µία «πυρηνική» οικογένεια (ζευγάρι µε 1-2 παιδιά), µια µονογονεϊκή οικογένεια ή µια οµάδα 2-3 ατόµων, που δεν συνδέονται αναγκαστικά µε συγγένεια και συµβιώνουν στο ίδιο σπίτι. Τα εµβαδά αναφέρονται σε µεικτές επιφάνειες χώρων. εν περιλαµβάνουν τις επιφάνειες των ηµιυπαιθρίων χώρων, εξωστών ή αυλών οι οποίοι υπολογίζονται επιπλέον. Εκτός από τους κύριους χώρους, πρέπει να προβλεφθούν αποθηκευτικοί χώροι, ξεχωριστά για την κάθε κατοικία, περίπου 15τ.µ. ο καθένας, λεβητοστάσιο κοινό 15τ.µ. και χώρος στάθµευσης 2 αυτοκίνητων (ανοικτός ή κλειστός). Για την οµάδα της κας Θ. Φωτίου Στην οµάδα θα δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στην καθ ύψος πολυ-κατοίκηση. Εποµένως ένα σηµαντικό τµήµα του οικοπέδου θα παραµείνει άχτιστο και θα προταθεί για κοινωνικές επαγγελµατικές χρήσεις σε συνδυασµό µε τον κλειστό χώρο των 30µ 2. Όλα τα άλλα δεδοµένα και ζητούµενα του θέµατος παραµένουν. Για τις εκπαιδευτικές ανάγκες της οµάδας προτείνοντας τα εξής: 4
Οι ένοικοι και το πρόγραµµα των κατοικιών Οι κατοικίες αφορούν συµβιώσεις 2, 3, 4, ή και 5 ατόµων, που δεν συνδέονται µεταξύ τους κατ ανάγκην µε τις «συνήθεις» σχέσεις της πυρηνικής οικογένειας (γονείς, παιδία). Είναι στα ζητούµενα του θέµατος να ορίσουν οι σπουδαστές τα χαρακτηριστικά των ενοίκων. Οι κατοικίες θα σχεδιαστούν µε την παραδοχή ότι κάθε ένοικος πρέπει να διαθέτει έναν ελάχιστο προσωπικό χώρο, που είναι απολύτως αναγκαίος σε κάθε άτοµο, ανεξάρτητο από το είδος των σχέσεων του. Σε κάθε περίπτωση η κάθε κατοικία θα διαθέτει και κοινόχρηστο χώρο για όλους / όλες. Ανάλογες πρέπει να είναι οι προσεγγίσεις των χώρων υγιεινής και αποθήκευσης. Η προσέγγιση αυτή έχει σκοπό να υποδηλώσει ότι η συµβίωση δεν γίνεται σήµερα µόνο στο πλαίσιο µιας παραδοσιακής οικογένειας, όπως είναι το ζευγάρι µε παιδιά. Αντίθετα, όχι µόνον υπάρχουν αρκετές µονογονεϊκές οικογένειες, αλλά και πολλοί άνθρωποι που µοιράζονται ένα σπίτι για λόγους οικονοµικούς ή για συντροφιά και αλληλοϋποστήριξη. Άλλωστε και η προσέγγιση της οικογένειας, πρέπει να γίνεται και στη βάση της αυτόνοµης προσωπικότητας του κάθε µέλους της. Στόχος της οµάδας εκτός των άλλων είναι να προβληµατιστούµε αν αλλάζει και τι στο χώρο της κατοικίας στον τόπο µας τον 21 ο αιώνα µε την συνύπαρξη πολλών διαφορετικών κοινωνικών και πολιτιστικών οµάδων και πολιτισµών. Εποµένως, οι κατοικίες θα είναι κατάλληλες µε πολλές περιπτώσεις συγκατοίκησης µε χαρακτηριστικό ότι απευθύνονται σε ένα έως πέντε άτοµα ανεξάρτητα από το είδος των µεταξύ τους σχέσεων. Πρόκειται για το σχεδιασµό νέων αστικών προτύπων πολυ κατοίκησης. Το µάθηµα περιλαµβάνει διαλέξεις, επισκέψεις σε κτήρια και µάθηµα στο σχεδιαστήριο. Τα µαθήµατα αυτά πρέπει να έχουν συστηµατικό χαρακτήρα, όσον αφορά στη συµµετοχή του συνόλου των οµάδων σπουδαστών σπουδαστριών, ώστε η διαδικασία να είναι συλλογική και όχι εξατοµικευµένη διδακτική σχέση του διδάσκοντα διδάσκουσα µε κάθε οµάδα χωριστά. Είναι πεποίθησή µας ότι η αλληλοδιδαχή µεταξύ των σπουδαστών είναι πολύτιµη και θα ενθαρρύνεται ιδιαίτερα αυτό το εξάµηνο. 5
. ΤΕΛΙΚΗ ΠΑΡΑ ΟΣΗ Με την ολοκλήρωση του θέµατος θα παραδοθούν από τους σπουδαστές: α. Τοπογραφικό, σε κλίµακα 1:200, όπου θα φαίνεται το κτίριο σε σχέση µε τον άµεσο περιβάλλοντα χώρο του (βλάστηση, γύρω κτίρια, δρόµοι, κ.λπ.), µε προσανατολισµό και χαρακτηριστικές στάθµες. β. Κατόψεις όλων των σταθµών (µε τον εξοπλισµό τους), σε κλίµακα 1:100. γ. Τοµές και όψεις (µε στάθµες), σε κλίµακα 1:100 δ. Στοιχεία της αναλυτικής διαδικασίας και της κεντρικής ιδέας που προηγήθηκαν του σχεδιασµού. ε. Σκίτσα, προοπτικά και φωτογραφίες, που παρακολουθούν τη συνθετική διαδικασία και απεικονίζουν την τελική λύση του θέµατος. στ. Μακέτα σε κλίµακα 1:100. Τελική παράδοση σε τεύχος Α3 και CD µε scanning Το µάθηµα συστήνεται να γίνει σε οµάδες των δύο σπουδαστών. Προβλέπονται δύο ενδιάµεσες παρουσιάσεις συζητήσεις, καθώς και συνεργασία ενηµέρωση µε όλες τις διδακτικές οµάδες. Το διάστηµα 4 8 Μαΐου, το µάθηµα της Σύνθεσης θα διεξάγεται καθηµερινά στην αίθουσα και καθ όλη τη διάρκεια της ηµέρας. Το διάστηµα αυτό οι διδάσκοντες του εξαµήνου θα βρίσκονται στη Σχολή για συνεχή συνεργασία και παρακολούθηση των σπουδαστών. Αναλυτικό πρόγραµµα για την εβδοµάδα αυτή θα ανακοινωθεί κατά τη διάρκεια του εξαµήνου. 6