Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική ιεύθυνση Γεωργίας Η βιολογική γεωργία Οδηγός της κοινοτικής νοµοθεσίας
Άλλες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση υπάρχουν στο Internet στη θέση Europa (http://europa.eu.int) Λουξεµβούργο: Υπηρεσία Επισήµων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2001 Συγγραφείς της δηµοσίευσης: Gwénaelle Le Guillou και Albérik Scharpé. Τα κείµενα της δηµοσίευσης δεν δεσµεύουν την Επιτροπή ISBN 92-894-0362-4 Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2000 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή µε αναφορά της πηγής Printed in Belgium Εκτυπώθηκε σε ανακυκλωµένο χαρτί
Περιεχόµενα Εισαγωγή 3 Προέλευση, ανάπτυξη και ορισµός της βιολογικής γεωργίας 4 Η κοινοτική νοµοθεσία 10 Ορισµένα στοιχεία µελέτης σχετικά µε τη µελλοντική ανάπτυξη της νοµοθεσίας 24 Παραρτήµατα 26 Παράρτηµα A Τα τεχνικά παραρτήµατα του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 Παράρτηµα B Πίνακας των τρίτων χωρών, των οποίων τα προϊόντα γεωργικής προέλευσης εισάγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση Παράρτηµα Γ Οι διάφορες διατυπώσεις του κοινοτικού λογότυπου Η βιολογική γεωργία 1
Η βιολογική γεωργία στην καµπή του 2000 Στις 27 και 28 Μαΐου 1999, οργανώθηκε από την αυστριακή κυβέρνηση και την Επιτροπή στο Baden (Αυστρία), διάσκεψη όσον αφορά «τη βιολογική γεωργία στην Ευρωπαϊκή Ένωση - προοπτικές για τον 21ο αιώνα». Κατά τη διάσκεψη αυτή, διαπιστώθηκε ότι η έκταση που καλύπτεται µε βιολογικές καλλιέργειες ή µετατράπηκε προς τη βιολογική γεωργία από 900 000 εκτάρια το 1993 έφθασε στα περίπου 2,9 εκατ. εκτάρια το 1998. Αναγνωρίστηκε ότι αυτός ο τύπος γεωργίας έχει δυναµικό ανάπτυξης, και µπορεί να αυξηθεί από το 2% της έκτασης που είναι σήµερα στο 5 έως 10% κατά µέσο όρο της ευρωπαϊκής γεωργίας το 2005. Εκτός από τις επιπτώσεις της νοµοθεσίας (...) και τα κοινοτικά µέτρα χρηµατικής στήριξης που ελήφθησαν για τις γενικές πρακτικές που ευνοούν το περιβάλλον, η εξέλιξη αυτή θα καταλήξει σε αύξηση του ενδιαφέροντος των καταναλωτών και των παραγωγών για µια γεωργία που σέβεται ιδιαίτερα το περιβάλλον. (Απόσπασµα από Κατάσταση της γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Έκθεση 1999) -COM (2000) 485 τελικό της 26ης Ιουλίου 2000). 2 Εισαγωγή
Εισαγωγή Τον Ιούνιο του 1991 το Συµβούλιο θέσπισε τον κανονισµό (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής. Ο κανονισµός αυτός συµπληρώθηκε επανειληµµένα και, ιδίως, το 1999, όταν το Συµβούλιο περιέλαβε τη βιολογική εκτροφή στο πεδίο εφαρµογής του. Η νοµοθεσία αυτή ήταν µια πρωτοβουλία η οποία ενέπιπτε στο πλαίσιο της µεταρρύθµισης της κοινής γεωργικής πολιτικής, στόχος της οποίας είναι, καταρχήν, να αυξηθεί η γεωργική παραγωγικότητα, προκειµένου να επιτευχθεί υψηλός βαθµός αυτάρκειας σε τρόφιµα στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. εδοµένου ότι ο στόχος αυτός επετεύχθη σε µεγάλο βαθµό κατά το τέλος της δεκαετίας του 80, η πολιτική αυτή έλαβε περισσότερο υπόψη άλλους στόχους, όπως για παράδειγµα την προώθηση των προϊόντων ποιότητας και την ενσωµάτωση της προστασίας του περιβάλλοντος στην γεωργία. Αυτοί οι δύο στόχοι προσφέρουν σηµαντικές δυνατότητες ανάπτυξης στον τοµέα της βιολογικής γεωργίας, ο οποίος έως τότε είχε µείνει περιθωριακός. Από τη θέση σε ισχύ, το 1992, αυτής της νοµοθεσίας, δεκάδες χιλιάδες γεωργικές επιχειρήσεις άλλαξαν τις δραστηριότητές τους προς αυτόν τον τρόπο γεωργικής παραγωγής, και φαίνεται ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί τα επόµενα χρόνια. Παράλληλα, το ενδιαφέρον των καταναλωτών και του εµπορίου για τα προϊόντα τα οποία προέρχονται από την βιολογική γεωργία αυξήθηκε πολύ. Θεσπίζοντας τον κανονισµό (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91, το Συµβούλιο αποφάσισε τη δηµιουργία ενός κοινοτικού πλαισίου το οποίο ορίζει λεπτοµερώς τις απαιτήσεις προς ικανοποίηση προκειµένου ένα γεωργικό προϊόν ή ένα τρόφιµο να µπορεί να φέρει µία ένδειξη στον τρόπο βιολογικής παραγωγής. Πρόκειται για µια νοµοθεσία αρκετά περίπλοκη η οποία όχι µόνον καθορίζει έναν τρόπο γεωργικής παραγωγής για τα φυτά και τα ζώα, αλλά διέπει επίσης την επισήµανση, τη µεταποίηση, την επιθεώρηση και το εµπόριο των προϊόντων της βιολογικής γεωργίας στο εσωτερικό της Κοινότητας καθώς και την εισαγωγή των προϊόντων αυτών µε προέλευση τρίτες χώρες. Το φυλλάδιο αυτό απευθύνεται ιδιαίτερα σε όλους όσους οι οποίοι είτε από προσωπικό ενδιαφέρον είτε από επαγγελµατική ανάγκη, επιθυµούν να αποκτήσουν µια βασική ενηµέρωση σχετικά µε την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και την τυποποίησή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση µέσω της προαναφερθείσας νοµοθεσίας 1. 1 Το φυλλάδιο αυτό δεν καλύπτει, στο στάδιο αυτό, τα κοινοτικά µέτρα οικονοµικής στήριξης στη γεωργία των οποίων η βιολογική γεωργία µπορεί να τύχει υπό ορισµένους όρους. Η βιολογική γεωργία 3
Προέλευση, ανάπτυξη και ορισµός της βιολογικής γεωργίας Προέλευση και ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας και της τυποποίησής της Η προέλευση της ανάδειξης ενός νέου τύπου γεωργικής παραγωγής: τα διάφορα ρεύµατα σκέψης Η βιολογική γεωργία είναι η κατάληξη µιας σειράς µελετών και το αποτέλεσµα της ανάπτυξης διαφόρων εναλλακτικών µεθόδων γεωργικής παραγωγής που ξεκίνησαν, από την αρχή του αιώνα, ουσιαστικά, στη Βόρεια Ευρώπη. Θα πρέπει ιδίως να αναφερθούν εδώ τρία ρεύµατα σκέψης: Η βιοδυναµική γεωργία, που εµφανίστηκε στη Γερµανία, µε την ώθηση του Rudolf Steiner, Η οργανική γεωργία (organic farming), που είδε το φως το στην Αγγλία χάρη στις απόψεις που ανέπτυξε ο Sir Howard στην Γεωργική του ιαθήκη (1940), Η βιολογική γεωργία, που αναπτύχθηκε στην Ελβετία, από τους Hans Peter Rusch και H. Muller. Αυτά τα διάφορα κινήµατα, που αποτελούν την καταγωγή ορισµένων από τους προστατευόµενους όρους από την κοινοτική νοµοθεσία, θεωρούσαν ουσιαστικό, µε ορισµένες αποχρώσεις, τον δεσµό ανάµεσα στην γεωργία και τη φύση καθώς και τον σεβασµό των φυσικών ισορροπιών και απείχαν εποµένως από µια προσέγγιση µάλλον καθοδηγητική της γεωργίας, µεγιστοποιώντας τις αποδόσεις µέσω πολλαπλών παρεµβάσεων µε διάφορες κατηγορίες συνθετικών προϊόντων. Παρά την ύπαρξη και την ισχύ αυτών των ρευµάτων σκέψης, η βιολογική γεωργία έµεινε για πολύ καιρό σε εµβρυακή κατάσταση στην Ευρώπη. Ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας Καθόλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 50, ο κύριος στόχος ο οποίος αποδιδόταν στη γεωργία ήταν να ικανοποιεί, χάρη σε µία πολύ σηµαντική αύξηση της γεωργικής παραγωγής, τις άµεσες ανάγκες σε τρόφιµα και να αυξάνει τον βαθµό αυτάρκειας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Είναι κατανοητό εποµένως ότι η βιολογική γεωργία δυσκολεύθηκε πολύ να επιτύχει, στο πλαίσιο αυτό, ευνοϊκή απήχηση. Αντίθετα, το τέλος της δεκαετίας του 60 και κυρίως η δεκαετία του 70, αντιστοιχούν στην ανάδειξη µιας σηµαντικής συνειδητοποίησης σε επίπεδο της προστασίας του περιβάλλοντος, στην οποία η βιολογική γεωργία θα µπορούσε να δώσει την κατάλληλη απάντηση. Νέοι σύνδεσµοι δηµιουργούνται, συγκεντρώνοντας παραγωγούς, καταναλωτές και άλλα άτοµα τα οποία ενδιαφέρονται για την οικολογία και για µια περισσότερο στενά συνδεδεµένη µε τη φύση ζωή. Οι οργανώσεις αυτές αναπτύσσουν τις δικές τους συγγραφές υποχρεώσεων µε τους κανόνες παραγωγής που πρέπει να τηρούνται. Η βιολογική γεωργία ανθίζει, ωστόσο, πραγµατικά, στη διάρκεια της δεκαετίας του 80, εφόσον αυτός ο νέος τρόπος παραγωγής και το ενδιαφέρον των καταναλωτών γι αυτά τα προϊόντα συνεχίζουν να αναπτύσσονται όχι µόνο στο µεγαλύτερο µέρος των ευρωπαϊκών χωρών αλλά και σε άλλες χώρες, όπως οι Ηνωµένες Πολιτείες, ο Καναδάς, η Αυστραλία και η Ιαπωνία. Παρατηρούµε στην περίπτωση αυτή, µια σηµαντική αύξηση του αριθµού παραγωγών και την έναρξη πρωτοβουλιών στον τοµέα της µεταποίησης και εµπορίας των βιολογικών προϊόντων. Αυτό το ευνοϊκό πλαίσιο για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας οφείλει σε µεγάλο βαθµό την προέλευσή του στην σταθερή φροντίδα των καταναλωτών να τους προσφέρονται προϊόντα υγιή και περισσότερο σύµφωνα µε το περιβάλλον. Παράλληλα, οι επίσηµες διοικητικές υπηρεσίες αναγνωρίζουν σιγά σιγά την βιολογική 4 Προέλευση, ανάπτυξη και ορισµός της βιολογικής γεωργίας
γεωργία, εντάσσοντάς την στα θέµατα έρευνάς τους και αποκτώντας νοµοθεσίες ίδιες του τοµέα (στην Αυστρία, τη Γαλλία, τη ανία, π.χ.). Άλλωστε χορηγούνται επιδοτήσεις, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο, από ορισµένα κράτη µέλη, υπέρ αυτού του τύπου γεωργίας. Παρά τις προσπάθειες αυτές, η βιολογική γεωργία παραµένει, ωστόσο, στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ελλειµµατική λόγω µιας έλλειψης αναγνωσιµότητας : πράγµατι αφενός µεν, βασιλεύει µια κάποια σύγχυση στα µάτια των καταναλωτών όσον αφορά τη σηµασία της ίδιας της έννοιας της βιολογικής γεωργίας και των περιορισµών που η τελευταία αυτή επιβάλλει. Η αιτία της σύγχυσης αυτής βρίσκεται ουσιαστικά στην ύπαρξη διαφόρων «σχολών» και διαφορετικών «φιλοσοφιών», στην έλλειψη εναρµόνισης των χρησιµοποιουµένων ορολογιών, στην ετερογενή παρουσίαση των προϊόντων, στο αµάλγαµα που πραγµατοποιείται ανάµεσα σε βιολογικά προϊόντα, προϊόντα ποιότητας, φυσικά προϊόντα, κλπ. Η απατηλή χρησιµοποίηση των ενδείξεων που αναφέρονται σ αυτόν τον τρόπο παραγωγής συµβάλλει, αφετέρου, στην ενίσχυση αυτής της σύγχυσης. 1988 1993 1998 1999 (Εκτίµηση) Αριθµός εκµεταλλεύσεων οι οποίες έχουν πιστοποιηθεί ότι είναι βιολογικές ή σε µετατροπή 50 000 46,9 Ποσοστό ετήσιας αύξησης (1988-1998) % 40 000 3 500 3 000 28,8 20,9 10,4 30 000 2 500 20 000 10 000 0 2 000 44,3 1 500 12,8 42,9 35,0 14,9 1 000 9,0 45,2 45,3 13,0 101,7 500 10,5 0 D EL E F I Ö FIN B DK IRL L NL P S UK Πηγή: Nicolas Lampkin, Welsh Institute of Rural Studies, University of Wales Η βιολογική γεωργία 5
Επίσηµη αναγνώριση και νοµοθετική ρύθµιση της βιολογικής γεωργίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση Υπό αυτές τις συνθήκες, η θέσπιση ενός νοµοθετικού πλαισίου φάνηκε ως το µέσον το οποίο θα επέτρεπε στην βιολογική γεωργία να βρει τη θέση της, κατά αξιόπιστο τρόπο, στην περιορισµένη αγορά που αποτελούν τα προϊόντα ποιότητας. Μια νοµοθετική πλαισίωση - ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 - εγκρίθηκε εποµένως στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, στις αρχές της δεκαετίας του 90. Η κίνηση αυτή, επίσηµης αναγνώρισης της βιολογικής γεωργίας επεξετάθη στη συνέχεια σε διάφορες άλλες χώρες και ακολουθήθηκε από πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο. Άλλωστε ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2078/92 2 ανοίγει νέες δυνατότητες οικονοµικής στήριξης των οποίων η βιολογική γεωργία, χάρη στα χαρακτηριστικά της, µπορεί τύχει. Η διεθνής αναγνώριση της βιολογικής γεωργίας Η IFOAM ( ιεθνής Οµοσπονδία Κινηµάτων Βιολογικής Γεωργίας) θέσπισε, τον Νοέµβριο του 1998, το Πλαίσιο συγγραφών υποχρεώσεων της βιολογικής γεωργίας και της µεταποίησης. Η οµοσπονδία αυτή η οποία δηµιουργήθηκε το 1972, συγκεντρώνει τις ενδιαφερόµενες οργανώσεις απ όλο τον κόσµο στην παραγωγή, την πιστοποίηση, την έρευνα, την εκπαίδευση και την προώθηση της βιολογικής γεωργίας. Οι συγγραφές υποχρεώσεων που δηµιούργησε δεν είναι καταναγκαστικές αλλά αποτελούν οπωσδήποτε έναν τρόπο σκέψης, εφόσον συνθέτουν τη σηµερινή κατάσταση των µεθόδων παραγωγής και µεταποίησης βιολογικών προϊόντων. Η οργάνωση αυτή δηµιούργησε επιπλέον µια περιφερειακή οµάδα Ευρωπαϊκή Ένωση, προκειµένου να διατηρήσει µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή έναν διάλογο σχετικά µε την ανάπτυξη του τοµέα της βιολογικής γεωργίας. Άλλωστε, τον Ιούνιο του 1999, η επιτροπή του Codex Alimentarius 3 (Κώδικας Τροφίµων) ενέκρινε τις κατευθυντήριες γραµµές που αφορούν την παραγωγή, τη µεταποίηση, τη σήµανση και την εµπορία των Τροφίµων που προέρχονται από την βιολογική παραγωγή. Οι οδηγίες αυτές καταρτίζουν τις αρχές της βιολογικής παραγωγής σε επίπεδο της γεωργικής εκµετάλλευσης, της προετοιµασίας, της αποθεµατοποίησης, της µεταφοράς, της επισήµανσης και της εµπορίας των φυτικών προϊόντων. Πρέπει να επιτρέπουν στις χώρες µέλη να εκπονούν την δική τους νοµοθεσία, µε βάση αυτές τις αρχές, λαµβάνοντας ωστόσο υπόψη τις εθνικές ιδιοµορφίες. Επιπλέον, σύντοµα θα θεσπισθούν κατευθυντήρες γραµµές στον τοµέα, αυτή τη φορά, της βιολογικής παραγωγής προϊόντων ζωικής προέλευσης. Από το 1999, ο FAO 4 θέσπισε επίσης ένα πρόγραµµα εργασίας στον τοµέα της βιολογικής γεωργίας, στόχος του οποίου είναι ουσιαστικά η ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας στις αναπτυσσόµενες χώρες. 2 Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2078/92 του Συµβουλίου της 30ης Ιουνίου 1992 σχετικά µε µεθόδους γεωργικής παραγωγής που συµµορφώνονται µε τις απαιτήσεις της προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και µε τη διατήρηση του φυσικού χώρου (ΕΕ L 215 της 30.7.1992, σ. 85). Ο κανονισµός αυτός καταργήθηκε από τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ. 1257/99 της 17ης Μαΐου 1999 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταµείο Προσανατολισµού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) και για την τροποποίηση και κατάργηση ορισµένων κανονισµών (ΕΕ L 160 της 26.6.1999, σ. 80). Βλέπε επίσης σηµείωση αριθ. 1. 3 Οι εργασίες της επιτροπής του Codex Alimentarius έχουν ως στόχο να δηµιουργήσουν, σε παγκόσµιο επίπεδο, τον Codex Alimentarius (ή Κώδικα Τροφίµων) που περιέχει τις προδιαγραφές, τους κωδικούς χρήσεις, τις οδηγίες και τις συστάσεις που έχουν θεσπιστεί στο πλαίσιο του µικτού προγράµµατος FAO/OMS για τα τρόφιµα, προκειµένου να διασφαλίσουν την ασφάλεια των Τροφίµων και την νοµιµότητα του εµπορικών συναλλαγών στον τοµέα αυτό. 4 FAO, Οργανισµός Επισιτισµού και Γεωργίας των Ηνωµένων Εθνών. 6 Προέλευση, ανάπτυξη και ορισµός της βιολογικής γεωργίας
Νοµοθετικές ενέργειες σε ορισµένες χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης Η Ισλανδία, η Νορβηγία και το Λιχνενστάιν, δηµιούργησαν, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου, νοµοθεσίες οι οποίες ευθυγραµµίζονται µε την κοινοτική νοµοθεσία και συµµετέχουν ως παρατηρητές στις εργασίες διαχείρισης σε επίπεδο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Επιπλέον, απέναντι στην ανάγκη να περιλάβουν το κοινοτικό κεκτηµένο µετά την προσχώρηση, οι χώρες οι οποίες ετοιµάζονται να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, Κύπρος, Μάλτα, Τουρκία), έχουν ήδη αρχίσει µια διαδικασία θέσπισης ίδιων νοµοθεσιών της βιολογικής γεωργίας, ευθυγραµµιζόµενες µε την κοινοτική νοµοθεσία. Άλλωστε, η Αργεντινή, η Αυστραλία, ο Καναδάς, οι Ηνωµένες Πολιτείες, το Ισραήλ, η Ιαπωνία, η Ελβετία και άλλες χώρες έχουν ήδη ή βρίσκονται στο σηµείο να θεσπίσουν τις δικές τους ειδικές νοµοθεσίες για τη βιολογική γεωργία. Αριθµός εκταρίων που έχουν πιστοποιηθεί ότι είναι βιολογικά ή σε µετατροπή 1 000 000 62,8 1988 1993 1998 1999 ( Εκτίµηση) 800 000 150 000 35,2 62,4 Ποσοστό ετήσιας αύξησης (1988-1998) % 600 000 120 000 27,5 90 000 400 000 71,3 14,1 46,6 48,0 60 000 57,3 200 000 37,4 30 000 28,8 81,6 44,8 15,4 0 6,5 0 D E F I Ö S UK B DK EL IRL L NL P FIN Πηγή: Nicolas Lampkin, Welsh Institute of Rural Studies, University of Wales Η βιολογική γεωργία 7
Ορισµός της έννοιας της βιολογικής γεωργίας Προκειµένου να οριστεί η έννοια της βιολογικής γεωργίας, φαίνεται σκόπιµο να αναφερθούµε στον ορισµό που έχει αναπτυχθεί από τον Κώδικα Τροφίµων, µε βάση συµβολές εµπειρογνωµόνων από όλο τον κόσµο. Ο κώδικας θεωρεί την βιολογική γεωργία ως ένα σφαιρικό σύστηµα γεωργικής παραγωγής (φυτικών και ζωικών προϊόντων) που ευνοεί τις πρακτικές διαχείρισης µάλλον παρά την προσφυγή σε παράγοντες παραγωγής εξωτερικής προέλευσης. Με την οπτική αυτή, οι καλλιεργητικές, βιολογικές και µηχανικές µέθοδοι χρησιµοποιούνται κατά προτίµηση στα χηµικά συνθετικά προϊόντα. Σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες γραµµές του Κώδικα, η βιολογική γεωργία πρέπει να συµβάλει στους εξής στόχους 5 : στην αύξηση της βιοποικιλότητας στο σύνολο του συστήµατος, στην αύξηση της βιολογικής δραστηριότητας των εδαφών, στη διατήρηση της γονιµότητας των εδαφών µακροπρόθεσµα, στην ανακύκλωση των αποβλήτων φυτικής και ζωικής προέλευσης προκειµένου να αποκατασταθούν τα στοιχεία που είναι θρεπτικά για τη γη, µειώνοντας έτσι, όσο είναι δυνατόν, τη χρήση µη ανανεώσιµων πόρων, στην προσφυγή στους ανανεώσιµους πόρους στα γεωργικά συστήµατα που είναι οργανωµένα τοπικά, στην προώθηση της ορθής χρήσης των εδαφών, του νερού και του αέρα και τη µείωση όλων των µορφών µόλυνσης που θα µπορούσαν να προκαλέσουν οι καλλιεργητικές πρακτικές και οι πρακτικές εκτροφής, στον χειρισµό των γεωργικών προϊόντων, προσέχοντας ιδίως τις µεθόδους µεταποίησης, προκειµένου να διατηρηθεί η βιολογική ακεραιότητα και οι ουσιαστικές ποιότητες του προϊόντος σε όλα τα στάδια, στην πρόβλεψη, σε µια υπάρχουσα εκµετάλλευση µετά από µια περίοδο µετατροπής, η διάρκεια της οποίας καθορίζεται από ειδικούς παράγοντες του τόπου, όπως, για παράδειγµα, του ιστορικού της γης, των τύπων καλλιέργειας και εκτροφής προς πραγµατοποίηση. 5 Οδηγίες που αφορούν την παραγωγή, την επισήµανση και την εµπορία των προϊόντων που προέρχονται από τη βιολογική γεωργία, επιτροπή του κώδικα Τροφίµων, CAC/GL 32.1999, σηµείο 7. 8 Προέλευση, ανάπτυξη και ορισµός της βιολογικής γεωργίας
Όσο για την εκτροφή στα πλαίσια της βιολογικής γεωργίας εναπόκειται στην αρχή ενός στενού δεσµού ανάµεσα στα ζώα και τις γεωργικές εκτάσεις. Η αναγκαιότητα αυτή ενός δεσµού µε το έδαφος απαιτεί έτσι, ότι τα ζώα θα έχουν µεγάλη πρόσβαση σε εξωτερικές εκτάσεις για ασκήσεις και ότι η διατροφή που τους δίνεται θα είναι όχι µόνο βιολογική αλλά, κατά προτίµηση, θα προέρχεται από την εκµετάλλευση την ίδια. Οι διατάξεις, οι σχετικές µε την ευηµερία των ζώων και η κτηνιατρική περίθαλψη πλαισιώνουν άλλωστε στενά αυτό το µέρος της βιολογικής γεωργίας. Ανεξάρτητα από τα προϊόντα, φυτικά ή ζωικά, οι στόχοι της βιολογικής παραγωγής παραµένουν οι ίδιοι : εφαρµογή περιοριστικών πρακτικών από την άποψη της προστασίας του περιβάλλοντος, αρµονικότερη κατοχή του αγροτικού χώρου, σεβασµός της ευηµερίας των ζώων, παραγωγή γεωργικών προϊόντων υψηλής ποιότητας. Προκειµένου να δοθεί σ αυτούς τους στόχους που είναι δύσκολα υπολογίσιµοι, συγκεκριµένο περιεχόµενο, που να µπορεί να καταστήσει εξειδικευµένη τη βιολογική γεωργία σε σχέση µε τη συµβατική γεωργία, ήταν απαραίτητο, να κωδικοποιηθούν οι αποδεκτές πρακτικές. Αυτό πραγµατοποιήθηκε καταρχήν στις ιδιωτικές συγγραφές υποχρεώσεων, µετά από τις νοµοθεσίες ή τις επίσηµες κατευθυντήριες γραµµές, σε διεθνές ή εθνικό επίπεδο. Η βιολογική γεωργία 9
Η κοινοτική νοµοθεσία Ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 Ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 του Συµβουλίου περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής, ο οποίος θεσπίστηκε στις 24 Ιουνίου 1991, φαίνεται συγχρόνως ως η κατάληξη των διαβηµάτων νοµοθετικής αναγνώρισης της βιολογικής γεωργίας σε ορισµένα κράτη µέλη και ως η επιβεβαίωση της θέλησης διασαφήνισης στα µάτια των καταναλωτών, της έννοιας της βιολογικής γεωργίας, καταπολεµώντας κυρίως τις πολυάριθµες απάτες που είχαν διαπιστωθεί έως τότε. Ο κανονισµός αυτός έχει πράγµατι ως στόχο να ορίσει τους κοινούς κανόνες που πρέπει να εφαρµόζονται στην κοινοτική παραγωγή βιολογικών προϊόντων φυτικής προέλευσης. Οι κανόνες αυτοί συµπληρώθηκαν για πρώτη φορά από το Συµβούλιο το 1992 και στη συνέχεια το 1995, µε την δυνατότητα δηµιουργίας ενός λογότυπου χαρακτηριστικού του τοµέα της βιολογικής γεωργίας, και µε διάφορους σχετικούς τεχνικούς κανόνες, ιδίως, για την επισήµανση και το καθεστώς εισαγωγής. Η Επιτροπή, κατόπιν, εξέδωσε διάφορους κανονισµούς προκειµένου να ενηµερώσει ή να συµπληρώσει τα τεχνικά παραρτήµατα του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Το 1999, το Συµβούλιο εξέδωσε τον κανονισµό (ΕΚ) αριθ.1804/1999 της 19ης Ιουλίου 1999, που ορίζει τους κοινοτικούς κανόνες, τους σχετικούς µε την παραγωγή των βιολογικών προϊόντων ζωικής προέλευσης και δηµιουργεί έτσι ένα πλήρες νοµοθετικό πλαίσιο εφόσον η κοινοτική νοµοθεσία αφορά στο εξής τόσο την φυτική όσο και την ζωική παραγωγή. Ο κανονισµός του Συµβουλίου προβλέπει ένα ένταλµα για την Επιτροπή να θεσπίσει τις λεπτοµέρειες εφαρµογής και ιδίως να τροποποιήσει, αν χρειάζεται, τα τεχνικά παραρτήµατα του κανονισµού. Η δυνατότητα αυτή επιτρέπει να ενηµερώνονται οι διατάξεις του κανονισµού σε σχέση µε τις επιστηµονικές και τεχνικές εξελίξεις και την πραγµατικότητα της αγοράς των προϊόντων της βιολογικής γεωργίας. Τέλος, η δηµιουργία ενός κοινοτικού λογότυπου χαρακτηριστικού της βιολογικής γεωργίας, το Μάρτιο του 2000, ήρθε να ενισχύσει τόσο την προστασία των βιολογικών προϊόντων κατά της απάτης όσο και την αξιοποίηση των προϊόντων και αυτό συγχρόνως για τα φυτικά προϊόντα και για τα ζωικά προϊόντα τα οποία προέρχονται από την βιολογική γεωργία. Η βιολογική γεωργία, στοιχείο της πολιτικής ποιότητας Το νοµοθετικό πλαίσιο που δηµιουργήθηκε από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα για την ζωική και φυτική βιολογική παραγωγή εντάσσεται σε ένα γενικότερο πλαίσιο της πολιτικής ποιότητας των γεωργικών προϊόντων. Η πολιτική αυτή η οποία δηµιουργήθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 90, ανταποκρίνεται σε µια ζήτηση ολοένα πιεστικότερη των ευρωπαίων καταναλωτών σε εξειδικευµένα προϊόντα, απέναντι στην ολοένα αυξανόµενη τυποποίηση των συµβατικών προϊόντων. Οι παραγωγοί έχουν, εποµένως, στο εξής, τη δυνατότητα, εφόσον τα προϊόντα τους ανταποκρίνονται στους όρους που τίθενται από την ευρωπαϊκή νοµοθεσία, να επιδιώξουν µία ανώτερη ποιότητα η οποία θα συµβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση των προϊόντων τους. Τα εν λόγω προϊόντα µπορούν πράγµατι να τύχουν, αναλόγως του δεσµού τον οποίο έχουν µε τη γεωγραφική περιοχή από την οποία εύχονται να προέρχονται δύο ενδείξεις : την προστατευόµενη ονοµασία προέλευσης και την 10 Η κοινοτική νοµοθεσία
προστατευόµενη γεωγραφική ένδειξη. Μπορούν επίσης να τύχουν της βεβαίωσης ιδιοτυπίας (µε την ένδειξη "εγγυηµένη παραδοσιακή σπεσιαλιτέ") που αναφέρει ότι τα προϊόντα έχουν υποστεί επεξεργασία σύµφωνα µε µία παραδοσιακή µέθοδο. Η δηµιουργία των καθεστώτων αυτών προστασίας επιτρέπει τόσο τη δηµιουργία µιας οδού αποδοτικής οικονοµικά για τις εκµεταλλεύσεις οι οποίες γενικά έχουν πληγεί από σηµαντικές διαρθρωτικές ελλείψεις όσο και την προσφορά στους καταναλωτές 6 πραγµατικά ειδικών προϊόντων. Η βιολογική γεωργία εντάσσεται επίσης σ αυτή τη νέα πολιτική, ακόµη και αν διατηρεί την ιδιοτυπία της, εφόσον πρώτος της στόχος παραµένει η προστασία και η διαφύλαξη του περιβάλλοντος. Πεδίο εφαρµογής του κανονισµού Ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ.2092/91 του Συµβουλίου εφαρµόζεται στα φυτικά και ζωικά προϊόντα που δεν έχουν µεταποιηθεί, στα µεταποιηµένα γεωργικά προϊόντα τα οποία προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση καθώς και στις ζωοτροφές 7 και τα οποία φέρουν στην ετικέτα, τη διαφήµιση ή τα εµπορικά έγγραφα τις ενδείξεις που είναι σε χρήση σε κάθε κράτος µέλος οι οποίες αναφέρουν στον αγοραστή ότι το εν λόγω προϊόν παρήχθη σύµφωνα µε τον τρόπο βιολογικής παραγωγής που ορίζεται στον κανονισµό. Οι κανόνες που ορίζονται από την νοµοθεσία αυτή (για παράδειγµα σε θέµατα επιθεώρησης, βλέπε «επιθεώρηση» κατωτέρω) δεν επιβάλλονται εποµένως παρά µόνο στο µέτρο στο οποίο επιθυµεί ο παραγωγός να ανακοινώσει για το προϊόν του τις ενδείξεις αυτές. Σ ένα πρώτο στάδιο, το Συµβούλιο καθόρισε για κάθε γλώσσα τον όρο που θεωρείται ως ο όρος ο χαρακτηριστικότερος για τον καθορισµένο τρόπο παραγωγής στον κανονισµό και ο οποίος τυγχάνει κατά ειδικό τρόπο της προστασίας που παρέχεται από τον κανονισµό. Πρόκειται ιδίως για τους εξής όρους: στα ισπανικά: ecológico στα δανικά: Økologisk στα γερµανικά: ökologisch, biologisch στα ελληνικά: βιολογικό στα αγγλικά: organic στα γαλλικά: biologique στα ιταλικά: biologico στα ολλανδικά: biologisch στα πορτογαλικά: biológico στα φινλανδικά: luonnonmukainen στα σουηδικά: ekologisk Επιπλέον, κατά την έκδοση του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/1999, η προστασία αυτή επεξετάθη στα συνήθη παράγωγα των όρων αυτών (όπως για παράδειγµα «bio», «éco», κλπ ) και τα υποκοριστικά τους, σύνθετα ή µη 8. Εφαρµοσιµότητα των κανόνων που αφορούν τα συµβατικά προϊόντα Παρά τις διατάξεις του κανονισµού αριθ. 2092/91, οι κανόνες σχετικά µε τα συµβατικά προϊόντα εφαρµόζονται επίσης. Συνεπώς, ο κανονισµός αριθ. 2092/91 δεν µπορεί παρά να θέσει περισσότερο αυστηρούς κανόνες αλλά σε καµία περίπτωση λιγότερο αυστηρούς από εκείνους που τίθενται στη γενική κοινοτική νοµοθεσία επί της συµβατικής γεωργίας και των προϊόντων που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση. Έτσι, οι γενικές διατάξεις που διέπουν την παραγωγή, την παρασκευή, την εµπορία, την επισήµανση και τον έλεγχο των γεωργικών προϊόντων και των συµβατικών Τροφίµων εφαρµόζονται 9. Αυτό αφορά ιδιαίτερα όλους τους κανόνες σε θέµατα ασφάλειας των προϊόντων αυτών για την ανθρώπινη υγεία. 6 Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2081/92 του Συµβουλίου της 14ης Ιουλίου 1992 για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονοµασιών προέλευσης των γεωργικών προϊόντων και των Τροφίµωνα ΕΕ L 208 της 24.7.1992, σ. 1. Κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2082/92 του Συµβουλίου της 14 Ιουλίου 1992 για τις βεβαιώσεις ιδιοτυπίας των γεωργικών προϊόντων και των Τροφίµωνα ΕΕ L 208 της 24.7.1992, σ. 9. 7 Άρθρο 1 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 του Συµβουλίου της 24ης Ιουνίου 1991 περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφήςα ΕΕ L 198 της 22.7.1991, σ. 1. 8 Άρθρο 2 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 9 Άρθρο3 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Η βιολογική γεωργία 11
Κανόνες σχετικά µε τη βιολογική παραγωγή στις γεωργικές εκµεταλλεύσεις Η φυτική παραγωγή Οι βασικοί κανόνες του τρόπου βιολογικής παραγωγής που εφαρµόζονται στα φυτικά προϊόντα αναφέρονται αναλυτικά στο παράρτηµα I, µέρος A του κανονισµού. Έτσι, η διατήρηση και η αποκατάσταση της γονιµότητας και της βιολογικής δραστηριότητας του εδάφους πρέπει να διασφαλίζονται από την καλλιέργεια οσπρίων, πρασίνων λιπασµάτων και φυτών µε βαθιές ρίζες, στο πλαίσιο ενός προγράµµατος ετήσιας εναλλαγής 10. Αυτό το µέτρο µπορεί να συµπληρωθεί από την ενσωµάτωση απορριµµάτων εκτροφής προερχοµένων από την βιολογική ζωική παραγωγή, έως τα όρια που ορίζονται στο παράρτηµα I, µέρος B (170 χλγρ αζώτου ανά εκτάριο και ανά χρόνο), και οργανικών υλών, σε µίγµατα ή όχι, προερχοµένων από εκµεταλλεύσεις που τηρούν τον τρόπο βιολογικής παραγωγής. Εφόσον τα µέσα αυτά είναι ανεπαρκή για να διασφαλίσουν την κατάλληλη διατροφή των φυτών ή το στέγνωµα του εδάφους, οι συµπληρωµατικές εισροές είναι στην περίπτωση αυτή απαραίτητες. Ωστόσο, τα οργανικά ή ορυκτά λιπάσµατα δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν παρά µόνον εφόσον αναφέρονται στο παράρτηµα II, µέρος A του κανονισµού που αναφέρει ουσιαστικά τα φυσικά ορυκτά που είναι λίγο διαλυτά και δεν επιτυγχάνονται µέσω χηµικής σύνθεσης. Τέλος, σκευάσµατα µικροοργανισµών, µη τροποποιηµένων γενετικά, µπορούν επίσης να χρησιµοποιηθούν για να βελτιώσουν τη γενική κατάσταση του εδάφους ή τη διαθεσιµότητα θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος ή τις καλλιέργειες, µε την επιφύλαξη ότι µια τέτοια ανάγκη έχει αναγνωριστεί από το ενδιαφερόµενο κράτος µέλος. Η προστασία των φυτών έναντι των παρασίτων και των ασθενειών καθώς και η εκρίζωση των αγριόχορτων µπορούν όσο γι αυτές να διασφαλιστούν αποφεύγοντας στο µέγιστο βαθµό τη χρήση φυτοϋγειονοµικών προϊόντων. Εποµένως, η προστασία των φυτών πρέπει να διασφαλίζεται καταρχήν µε την επιλογή ειδών και ποικιλιών µε φυσική αντοχή, προγραµµάτων εναλλαγής των καλλιεργειών, µηχανικών διαδικασιών καλλιέργειας, εκρίζωση των χόρτων µε θερµική επεξεργασία και την προστασία των φυσικών εχθρών των παρασίτων (π.χ. θάµνοι, φωλιές, κλπ ) 11. Προβλέπεται, ωστόσο, ότι σε περίπτωση άµεσου κινδύνου που απειλεί την καλλιέργεια, τα φυτοϋγειονοµικά προϊόντα µπορούν να χρησιµοποιηθούν υπό ορισµένους όρους, εφόσον αναφέρονται στο παράρτηµα II, µέρος B του κανονισµού. Ο πίνακας αυτός εξουσιοδοτεί τη χρήση τεσσάρων κατηγοριών προϊόντων : ορισµένα προϊόντα ζωικής ή φυτικής προέλευσης, τα προϊόντα µε βάση µικροοργανισµούς, ορισµένες ουσίες που χρησιµοποιούνται υποχρεωτικά στις παγίδες ή τους διανοµείς και, τέλος, ορισµένες άλλες ουσίες που έχουν ήδη παραδοσιακά χρησιµοποιηθεί στη βιολογική γεωργία πριν την έκδοση του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 10 Παράρτηµα I, µέρος A, σηµείο 2 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 11 Παράρτηµα I, µέρος A, σηµείο 3του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 12 Παράρτηµα I, µέρος A, σηµείο 1 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 13 Παράρτηµα I, µέρος A, σηµείο 4 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 12 Η κοινοτική νοµοθεσία
Κατά το πέρασµα µιας συµβατικής γεωργίας προς µια βιολογική γεωργία, η ελάχιστη διάρκεια µετατροπής είναι 2 χρόνια (πριν τη σπορά) για τις ετήσιες καλλιέργειες και 3 χρόνια (πριν την πρώτη συγκοµιδή) για τις πολυετείς καλλιέργειες άλλες από τα λιβάδια. Η περίοδος αυτή µπορεί να παραταθεί ή να µειωθεί συναρτήσει των προηγουµένων καλλιεργητικών περιστατικών. Οι όροι επαύξησης ή µείωσης της περιόδου µετατροπής καθορίζονται από τα κράτη µέλη 12. Τέλος, το παράρτηµα I του κανονισµού ορίζει ότι η συγκοµιδή των φυτών που φυτρώνουν αυθόρµητα στις φυσικές περιοχές, τα δάση και τις γεωργικές περιοχές εξοµοιώνεται µε µια µέθοδο βιολογικής παραγωγής, υπό τον όρο ότι οι εν λόγω εκτάσεις δεν έχουν δεχθεί, στη διάρκεια τριών χρόνων, προϊόντα που απαγορεύονται στη βιολογική γεωργία και ότι η συγκοµιδή δεν θίγει τη σταθερότητα του φυσικού οικότοπου και την επιβίωση των ειδών 13. Εξέλιξη της µέσης έκτασης των βιολογικών εκµεταλλεύσεων σε σχέση µε το σύνολο των εκµεταλλεύσεων 28 26 24 22 20 18 16 14 12 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 est µέση έκταση των βιολογικών εκµεταλλεύσεων Γραµµική (µέση έκταση των βιολογικών εκµεταλλεύσεων) Πηγή: Lampkin, 1999 - Eurostat Η βιολογική γεωργία 13
Ζωική παραγωγή Το παράρτηµα I, µέρος B, του κανονισµού (EOK) αριθ. 2092/91, έτσι όπως τροποποιήθηκε τον Ιούλιο του 1999, από τον κανονισµό (EK) αριθ. 1804/99, καθορίζει τους ελάχιστους κανόνες σχετικά µε τη ζωική βιολογική παραγωγή. Τα κράτη µέλη µπορούν να θεσπίσουν, δυνάµει του άρθρου 12 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91, αυστηρότερους κανόνες για τα ζώα εκτροφής και τα ζωικά προϊόντα που παράγονται στο έδαφός τους. Σύµφωνα µε τις γενικές αρχές που εφαρµόζονται στην ζωική βιολογική παραγωγή 14, είναι αναγκαίο η αρχή της συµπληρωµατικότητας µεταξύ του εδάφους και των ζώων να τηρείται. Ως εκ τούτου, η παραγωγή εκτός εδάφους αποκλείεται 15. Ο δεσµός αυτός µε το έδαφος έχει επίσης ως συνέπεια ότι τα ζώα έχουν πρόσβαση σε χώρους στην ύπαιθρο και ότι η ζωική πυκνότητα ανά εκτάριο είναι περιορισµένη 16. Η αναγνώριση µιας αρχής διαχωρισµού επιβάλλει επιπλέον την υποχρέωση, όλα τα ζώα τα οποία εκτρέφονται στην ίδια µονάδα παραγωγής να εκτρέφονται σύµφωνα µε τους κανόνες της βιολογικής παραγωγής 17. Παρεκκλίσεις δεν επιτρέπονται παρά µόνον εάν έχουν ληφθεί όλες οι επαρκείς εγγυήσεις οι οποίες συµβάλλουν στην πρόληψη κάθε σύγχυσης µεταξύ βιολογικής και συµβατικής παραγωγής. Το παράρτηµα I, µέρος B, του κανονισµού (EOK) αριθ. 2092/91 ορίζει επιπλέον τους κανόνες σχετικά µε την περίοδο µετατροπής και προέλευσης των ζωικών κεφαλαίων 18. Υφίστανται έτσι δύο τύποι περιόδων µετατροπής. Η µετατροπή αφορά συγχρόνως τις γεωργικές εκτάσεις που προορίζονται για ζωική παραγωγή και τα ζώα τα ίδια. Κατά τη σύσταση του ζωικού κεφαλαίου, πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη φροντίδα στην επιλογή των φυλών, προκειµένου οι τελευταίες αυτές να προσαρµόζονται όσο το δυνατόν καλύτερα στο περιβάλλον τους και να εµφανίζουν µια σχετική αντίσταση στις αρρώστιες. Τα ζώα πρέπει τέλος να προέρχονται από µία εκµετάλλευση η οποία τηρεί τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας και πρέπει να έχουν εκτραφεί στη συνέχεια, στη διάρκεια όλης της ζωής τους, σύµφωνα µε τους κανόνες αυτούς. Θεσπίστηκαν επίσης διατάξεις σχετικά µε τη διατροφή των ζώων 19. Η τελευταία αυτή πρέπει όχι µόνο να προέρχεται από τον τρόπο βιολογικής παραγωγής αλλά επίσης, κατά προτίµηση, να προέρχεται από την ίδια την εκµετάλλευση. Πολύ σηµαντική θέση πρέπει να αφήνεται στη φυσική διατροφή. Έτσι, όλα τα θηλαστικά πρέπει να διατρέφονται µε φυσικό γάλα, για τουλάχιστον µια ελάχιστη περίοδο που ορίζεται στο παράρτηµα I του κανονισµού. Ακριβείς κανόνες σχετικά µε τη σύσταση της ηµερήσιας δόσης και των πρώτων υλών και άλλων ουσιών που χρησιµοποιούνται στις ζωοτροφές έχουν καθοριστεί. Όσον αφορά τις αρχές που εφαρµόζονται στην προφύλαξη και τις κτηνιατρικές φροντίδες 20, σηµασία πρέπει να δίνεται, καταρχήν, στην πρόληψη. Τα µέτρα που πρέπει να εφαρµοσθούν, εκτός από την επιλογή των κατάλληλων φυλών, αφορούν την εφαρµογή πρακτικών εκτροφής οι οποίες δύνανται να ενισχύσουν την αντοχή των ζώων, την χρησιµοποίηση µιας κατάλληλης σε ποιότητα διατροφής και την διατήρηση της κατάλληλης πυκνότητας του πληθυσµού των ζώων. Ωστόσο, εάν τα µέτρα αυτά αποδειχθούν ανεπαρκή και εκδηλωθεί µία ασθένεια, ορισµένες περισσότερο φυσικές θεραπείες (όπως οι φυτοθεραπευτικές και οµοιοθεραπευτικές θεραπείες) πρέπει να προτιµούνται σε σχέση µε τα αντιβιοτικά και τα κτηνιατρικά αλλοπαθητικά φάρµακα που µπορούν να αφήσουν κατάλοιπα στα προϊόντα. Οι τελευταίοι αυτοί τύποι θεραπείας µπορούν ωστόσο να οριστούν υπό ορισµένες συνθήκες εάν αποδειχθούν απαραίτητοι για τη θεραπεία του ζώου. Τέλος, η χρήση ουσιών οι οποίες προορίζονται να ενθαρρύνουν την αύξηση (όπως οι ορµόνες) ή να ελέγξουν την αναπαραγωγή απαγορεύεται αυστηρά. 14 Παράρτηµα, µέρος B, σηµείο 1 του Κανονισµού (ΕΚ) 1804/99. 15 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο 1.2 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 16 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο1.4 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 17 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο 1.5 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 18 Παράρτηµα I, µέρος B, points 2 et 3 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 19 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο 4 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 20 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο 5 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 14 Η κοινοτική νοµοθεσία
ιατάξεις σχετικές µε την ευηµερία των ζώων επιβάλλονται επίσης 21 : ορισµένες πρακτικές, όπως η κοπή της ουράς, το µέγεθος των δοντιών, η αφαίρεση των κεράτων υπόκειται στην χορήγηση αδείας, η τελευταία αυτή δεν µπορεί δε να δοθεί παρά µόνο για λόγους ασφάλειας, υγιεινής, υγείας ή ευηµερίας των ζώων. Το δέσιµο των ζώων απαγορεύεται καταρχήν και οι συνθήκες διαµονής πρέπει κατά γενικό τρόπο να ανταποκρίνονται στις φυσιολογικές και συµπεριφερολογικές ανάγκες των ζώων. Για το σκοπό αυτό έχουν καταρτιστεί πολύ ακριβείς προδιαγραφές σχετικά µε τα χαρακτηριστικά που πρέπει να παρουσιάζουν τα κτίρια εκτροφής. Τέλος, η µεταβίβαση των ζώων πρέπει να πραγµατοποιείται έτσι ώστε η ευηµερία των ζώων να είναι πάντα σεβαστή και να µειώνεται όσο το δυνατό περισσότερο το στρες 22. Η ειδική περίπτωση της µελισσοκοµίας Ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 εφαρµόζεται επίσης στη µελισσοκοµία. Ωστόσο, δεδοµένου ότι η παραγωγή αυτή είναι πολύ ειδική, έχουν θεσπιστεί κανόνες παραγωγής ξεχωριστά στο παράρτηµα I, µέρος Γ. ύο ειδικές αρχές µπορούν έτσι να υπογραµµισθούν : σε θέµατα µελισσουργικής παραγωγής, η περίοδος µετατροπής µειώνεται σε ένα χρόνο 23, το µέρος όπου τοποθετούνται οι κυψέλες είναι άλλωστε πολύ καλά πλαισιωµένο. Έτσι, οι πηγές νέκταρ και γύρης που είναι διαθέσιµες σε ακτίνα τριών χιλιοµέτρων γύρω από τις κυψέλες πρέπει ουσιαστικά να προέρχονται από καλλιέργειες του τρόπου βιολογικής παραγωγής ή από καλλιέργειες που υπόκεινται σε επεξεργασίες µε πολύ χαµηλές συνέπειες επί του περιβάλλοντος. Άλλωστε, οι κυψέλες πρέπει να είναι αρκετά αποµακρυσµένες από κάθε πηγή µη γεωργικής παραγωγής που θα µπορούσε να επιφέρει µία µόλυνση (όπως αστικά κέντρα, χωµατερές, θέσεις καψίµατος απορριµµάτων, κλπ, ) 24. Προσφέρεται συγχρόνως στα κράτη µέλη η δυνατότητα να απαγορεύσουν την παραγωγή βιολογικού µελιού σε ορισµένες περιφέρειες ή σε ορισµένες περιοχές που δεν ανταποκρίνονται στους όρους αυτούς. Οι κανόνες σχετικά µε τη µεταποίηση των βιολογικών γεωργικών προϊόντων σε τρόφιµα Οι κανόνες σχετικά µε τη µεταποίηση καθορίζονται από το άρθρο 5, σε σχέση µε το παράρτηµα VI του κανονισµού. Η κοινοτική νοµοθεσία καθορίζει µια ισορροπία ανάµεσα στη ζήτηση των καταναλωτών σε προϊόντα όσο το δυνατόν περισσότερο φυσικά και την αναγκαιότητα να ληφθεί υπόψη συγχρόνως η ανάγκη ενός αρκετά ευρέως φάσµατος Τροφίµων τα οποία παρουσιάζονται µε την ονοµασία βιολογικά καθώς και τους τεχνολογικούς καταναγκασµούς που ιδιάζουν στη δραστηριότητα µεταποίησης. Ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 περιορίζει εποµένως ιδιαίτερα αλλά δεν αποκλείει τελείως τα συστατικά µη γεωργικής προέλευσης (τις προσθετικές ουσίες, τα αρώµατα, το νερό και το αλάτι, τα παρασκευάσµατα µε βάση µικροοργανισµούς και τα ορυκτά) 25 καθώς και τα τεχνολογικά βοηθητικά 26, που αποδεικνύονται απαραίτητα για την παρασκευή Τροφίµων µε βάση γεωργικά προϊόντα βιολογικής προέλευσης. Ο πίνακας των προϊόντων αυτών που επιτρέπονται στη µεταποίηση των βιολογικών προϊόντων αναφέρεται στο παράρτηµα VI, µέρη A και B του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Εκτός από τους περιορισµούς αυτούς, το άρθρο 5 απαγορεύει την προσφυγή σε οργανισµούς γενετικά τροποποιηµένους και επεξεργασίες µε ιόντα. Επιπλέον, η συνακόλουθη χρησιµοποίηση του ίδιου τύπου συστατικού, αλλά το οποίο έχει προέλθει από τρόπο βιολογικής παραγωγής και από έναν τρόπο συµβατικής παραγωγής απαγορεύεται και αυτό προκειµένου να αποφευχθεί κάθε κίνδυνος απάτης 27. 21 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο 6.1 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ 1804/99. 22 Παράρτηµα I, µέρος B, σηµείο 6.2 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 23 Παράρτηµα I, µέρος C, σηµείο 2 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 24 Παράρτηµα I, µέρος C, σηµείο 4 του Κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 1804/99. 25 Παράρτηµα VI, Μέρος A του Κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 26 Παράρτηµα VI, Μέρος B του Κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 27 Άρθρο 5, παράγραφος 10 του Κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Η βιολογική γεωργία 15
Τέλος, η χρησιµοποίηση γεωργικών συστατικών συµβατικής προέλευσης περιορίζεται σε ορισµένα εκατοστιαία ποσοστά και υποθέτοντας ότι το αντίστοιχο συστατικό δεν είναι διαθέσιµο σε βιολογική γεωργία. Τα συστατικά αυτά περιλαµβάνονται καταρχήν στο παράρτηµα VI, µέρος Γ, αλλά τα κράτη µέλη µπορούν επίσης να εκδώσουν κρατικές άδειες 28. Η επισήµανση και το κοινοτικό λογότυπο σχετικά µε τη βιολογική γεωργία Η επισήµανση Η επισήµανση, καθώς και η διαφήµιση, δεν µπορούν να αναφερθούν στον τρόπο βιολογικής παραγωγής παρά µόνον εάν οι ενδείξεις αυτές καθιστούν σαφές ότι πρόκειται για ένα τρόπο γεωργικής παραγωγής. Το εν λόγω προϊόν πρέπει άλλωστε να τηρεί τις διατάξεις του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Τέλος, ο συναλλασσόµενος πρέπει να έχει υπαχθεί στα µέτρα ελέγχου που προβλέπονται από τον κανονισµό και το όνοµα και/ή ο αριθµός κωδικού του οργανισµού πιστοποίησης πρέπει να αναφέρονται 29. Η νοµοθεσία λαµβάνει υπόψη της την περιεκτικότητα του προϊόντος σε συστατικά βιολογικής γεωργικής προέλευσης προκειµένου να καθορίσει σε τι µέτρο µπορεί να γίνει αναφορά στον τρόπο βιολογικής παραγωγής. Έτσι, η επισήµανση και η διαφήµιση ενός προϊόντος 30 δεν µπορούν να αναφέρουν, στην ονοµασία πώλησης, έναν τρόπο βιολογικής παραγωγής παρά µόνον εφόσον το προϊόν περιέχει τουλάχιστον 95% συστατικών προερχοµένων από τον τρόπο βιολογικής παραγωγής. Τα προϊόντα αυτά µπορούν εποµένως να περιέχουν έως 5% συστατικών συµβατικής παραγωγής, εφόσον πρόκειται για µη διαθέσιµα προϊόντα (ορισµένα εξωτικά φρούτα, για παράδειγµα) ή διαθέσιµα σε ανεπαρκή ποσότητα στην κοινοτική αγορά βιολογικής παραγωγής. Ο πίνακας των συστατικών που επιτρέπονται αναφέρεται στο παράρτηµα VI, µέρος Γ, του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Τα προϊόντα που περιέχουν 70 έως 95% συστατικά προερχόµενα από τον τρόπο βιολογικής παραγωγής δεν µπορούν να τύχουν της ένδειξης που αναφέρει τον τρόπο αυτό παραγωγής παρά µόνο στον πίνακα συστατικών, και όχι στην ονοµασία πώλησης 31 Οι ενδείξεις σχετικά µε τον τρόπο βιολογικής παραγωγής που αναφέρονται στον πίνακα των συστατικών δεν πρέπει να φαίνονται περισσότερο απ ό,τι οι άλλες ενδείξεις του πίνακα των συστατικών. Το εκατοστιαίο ποσοστό συστατικών που προέρχονται από τον τρόπο βιολογικής παραγωγής πρέπει επιπλέον να εξειδικεύεται υποχρεωτικά. Όταν ένα προϊόν περιέχει τουλάχιστον 70% συστατικά βιολογικής γεωργικής προέλευσης, καµιά αναφορά δεν µπορεί να γίνει στον τρόπο βιολογικής παραγωγής στην επισήµανση ή στη διαφήµιση του προϊόντος. Ωστόσο, η κοινοτική νοµοθεσία προσφέρει τη δυνατότητα να γίνεται αναφορά στην περίοδο µετατροπής 32. Πράγµατι, οι ενδείξεις που αναφέρονται στη µετατροπή προς τον τρόπο βιολογικής παραγωγής, µε µορφή προϊόν σε µετατροπή προς τη βιολογική γεωργία µπορούν να τεθούν επί των προϊόντων φυτικής προέλευσης που τηρούν τις διατάξεις του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 και για τις οποίες ο συναλλασσόµενος υπόκειται στα µέτρα ελέγχου. Ωστόσο, η µετατροπή πρέπει να εφαρµοστεί στα αντίστοιχα αγροτεµάχια στη διάρκεια τουλάχιστον δώδεκα µηνών. Επιπλέον, οι ενδείξεις αυτές δεν πρέπει να προκαλούν κίνδυνο σύγχυσης στο µυαλό του καταναλωτή. Η δυνατότητα αυτή να γίνεται αναφορά στην περίοδο µετατροπής στοχεύει να βοηθήσει τον παραγωγό στην 28 Άρθρο 3 του κανονισµού (ΕΚ) αριθ. 207/93 της Επιτροπής της 29ης Ιανουαρίου 1993 για τον καθορισµό του περιεχοµένου του παραρτήµατος VI του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφής και για τον καθορισµό λεπτοµερών κανόνων για την εφαρµογή των διατάξεων του άρθρου 5 παράγραφος 4 του εν λόγω κανονισµού ΕE L 25 της 2.2.1993, σ. 5-10. 29 Άρθρο 5, παράγραφοι 1, 3, 5α, του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 30 Άρθρο 5, παράγραφος 3, σηµεία α) και β) του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 31 Άρθρο 5, παράγραφος 5α, σηµείο α) του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 32 Άρθρο 5, παράγραφος 5 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 16 Η κοινοτική νοµοθεσία
φάση µετάβασης προς τον τρόπο βιολογικής παραγωγής, περίοδος η οποία είναι εν γένει δυσχερής από άποψη επενδύσεων, επιτρέποντάς του ιδίως να αξιοποιεί την παραγωγή του µετά τον πρώτο χρόνο. Το λογότυπο και η ένδειξη ελέγχου Ο κανονισµός (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91, έτσι όπως τροποποιήθηκε από το Συµβούλιο το 1995 33, παραχωρούσε τη δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναπτύξει ένα ειδικό λογότυπο σχετικά µε τον τρόπο βιολογικής παραγωγής, καθώς και µια ένδειξη ελέγχου, µε στόχο να εξειδικεύσει ρητά ότι το καλυπτόµενο προϊόν είχε υπαχθεί στο καθεστώς ελέγχου. Εξάλλου, ο κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 331/2000 ρυθµίζει τους όρους παρουσίασης και χρησιµοποίησης του κοινοτικού λογότυπου. Το επιτιθέµενο λογότυπο πρέπει έτσι να είναι σύµφωνο προς τα υποδείγµατα που αναφέρονται στο παράρτηµα του κανονισµού. Τέλος, το κοινοτικό λογότυπο καθώς και οι ενδείξεις που περιλαµβάνει, πρέπει να έχουν χρησιµοποιηθεί σύµφωνα µε τους κανόνες τεχνικής αναπαραγωγής που αναφέρονται στο γραφιστικό εγχειρίδιο. Τον Μάρτιο 2000, ο κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 331/2000 της Επιτροπής δηµιούργησε το εν λόγω λογότυπο, στόχος του οποίου είναι να αυξήσει την αξιοπιστία των βιολογικών προϊόντων στα µάτια των καταναλωτών και να βελτιώσει τον εντοπισµό τους στην αγορά. Το λογότυπο που δηµιουργήθηκε έτσι δεν είναι υποχρεωτικό. Εποµένως οι παραγωγοί µπορούν να το χρησιµοποιήσουν σε εκούσια βάση εφόσον τα προϊόντα τους ανταποκρίνονται στους απαιτούµενους όρους. Το λογότυπο και η ένδειξη ελέγχου δεν µπορούν να τεθούν παρά µόνο επί ορισµένων προϊόντων που καλύπτονται από τον κανονισµό (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 και, ιδίως, εκείνα τα οποία ανταποκρίνονται στο σύνολο των εξής όρων 34 : περιέχουν τουλάχιστον 95% συστατικά τα οποία έχουν παραχθεί σύµφωνα µε τον βιολογικό τρόπο, έχουν υπαχθεί στη διάρκεια της διαδικασίας παραγωγής και παρασκευής στο καθεστώς προβλεποµένου ελέγχου από τον κανονισµόα αυτό συνεπάγεται ότι οι ενδιαφερόµενοι συναλλασσόµενοι από την γεωργική παραγωγή, τη µεταποίηση, τη συσκευασία και τη σήµανση του προϊόντος υπόκεινται στο καθεστώς αυτό ελέγχου, πωλούνται κατευθείαν σε σφραγισµένες συσκευασίες ή τίθενται στην αγορά ως προσυσκευασµένα τρόφιµα, φέρουν επί της ετικέτας την ονοµασία και/ή την εµπορική επωνυµία του παραγωγού, παρασκευαστή ή πωλητή καθώς και τον αριθµό κωδικού του οργανισµού ελέγχου. 33 Κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 1935/95 του Συµβουλίου της 22ας Ιουνίου 1995 για την τροποποίηση του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφήςα ΕΕ L 186 της 5.8.1995, σ. 1-7. 34 Άρθρο 10 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 και κανονισµός (ΕΚ) αριθ. 331/2000 της Επιτροπής της 17ης εκεµβρίου 1999, για την τροποποίηση του παραρτήµατος V του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 του Συµβουλίου περί του βιολογικού τρόπου παραγωγής γεωργικών προϊόντων και των σχετικών ενδείξεων στα γεωργικά προϊόντα και στα είδη διατροφήςα ΕΕ L 48 της 19.2.2000, σ. 1. Η βιολογική γεωργία 17
Η διαφήµιση Οι διατάξεις του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 προβλέπουν επίσης ότι σε επίπεδο διαφήµισης σχετικά µε τα προϊόντα της βιολογικής γεωργίας τηρούνται ορισµένοι όροι 35.Οι διατάξεις αυτές στοχεύουν να διασφαλίσουν ότι η διαφήµιση δεν θέτει σε κίνδυνο τις προσπάθειες διαφάνειας που προβλέπονται για την επισήµανση των προϊόντων. Θα πρέπει άλλωστε να υπενθυµιστεί στο πλαίσιο αυτό η οδηγία 84/450/ΕΟΚ του Συµβουλίου 36 σχετικά µε τη απατηλή διαφήµιση, που απαγορεύει κάθε διαφήµιση η οποία θα είχε ως συνέπεια να οδηγήσει σε λάθος τους καταναλωτές και να βλάψει τον ανταγωνισµό. Η οδηγία αυτή προβλέπει επίσης την υποχρέωση για κάθε κράτος µέλος να αποκτήσει τα κατάλληλα και αποτελεσµατικά µέσα για να απαγορεύει αυτόν τον τύπο διαφήµισης. Ελεύθερη κυκλοφορία στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Όλα τα προϊόντα τα οποία τηρούν τις διατάξεις της κοινοτικής νοµοθεσίας σχετικά µε την βιολογική γεωργία µπορούν, σύµφωνα µε την αρχή της ενιαίας αγοράς που επιβεβαιώνεται στη συνθήκη της Ρώµης, να κυκλοφορούν στο σύνολο της επικράτειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε έχουν παραχθεί στην Ένωση είτε έχουν εισαχθεί από τρίτες χώρες. Εποµένως, ένα κράτος µέλος δεν µπορεί, για λόγους που οφείλονται στον τρόπο βιολογικής παραγωγής και στην παρουσίαση αυτού του τρόπου παραγωγής στην επίθεση ετικέτας ή την διαφήµιση, να απαγορεύσει ή να περιορίσει την εµπορία του, εάν το εν λόγω προϊόν τηρεί το σύνολο των διατάξεων που προβλέπονται στον εν λόγω κανονισµό 37. Επιθεώρηση Λαµβάνοντας υπόψη τη σηµασία διασφάλισης της υψηλότερης αξιοπιστίας του τοµέα της βιολογικής γεωργίας, ο κανονισµός εισάγει ορισµένα µέτρα σχετικά µε τον έλεγχο των ενεργών συναλλασσοµένων του τοµέα. Η πριν τη δραστηριότητα κοινοποίηση στις αρµόδιες αρχές του κράτους µέλους (άρθρο 8) Κάθε συναλλασσόµενος που παράγει, παρασκευάζει ή εισάγει από µια τρίτη χώρα προϊόντα προερχόµενα από τον τρόπο της βιολογικής παραγωγής πρέπει να ανακοινώνει αυτή τη δραστηριότητα στην αρµόδια αρχή του κράτους µέλους στο οποίο ασκείται η δραστηριότητα αυτή 38. Η ανακοίνωση αυτή πρέπει να επιτρέπει τον εντοπισµό π.χ. των αγροτεµαχίων που καλλιεργήθηκαν σύµφωνα µε τον βιολογικό τρόπο και να επιτυγχάνει την ρητή δέσµευση του συναλλασσοµένου να τηρήσει τις διατάξεις του κανονισµού καθώς και την ονοµασία του οργανισµού ελέγχου ο οποίος είναι επιφορτισµένος µε τον έλεγχο της εκµετάλλευσης. Θέσπιση ενός ειδικού καθεστώτος ελέγχου από τα κράτη µέλη Ο κανονισµός επιβάλλει σε κάθε κράτος µέλος να θεσπίσει ένα καθεστώς ελέγχου το οποίο θα ασκείται από µία ή περισσότερες δηµόσιες αρχές και/ή από αναγνωρισµένους ιδιωτικούς οργανισµούς 39. Ορίζει επίσης µια αρχή επιφορτισµένη µε την αναγνώριση και την εποπτεία των αναγνωρισµένων ιδιωτικών οργανισµών ελέγχου, στην περίπτωση που ο τύπος αυτός καθεστώτος επιλεγεί. Η αρχή αυτή έχει κυρίως ως υποχρέωση να εποπτεύει τους οργανισµούς αυτούς προκειµένου να βεβαιώνεται για την ικανότητά τους να πραγµατοποιούν τους προβλεπόµενους ελέγχους και να διασφαλίζεται η αποτελεσµατικότητα και η αντικειµενικότητα των ελέγχων που διενεργούνται. Άλλωστε, µέσω της αρχής αυτής ή του συστήµατος διαπίστευσης, κάθε κράτος µέλος βεβαιώνεται για την συµβατότητα αυτών των ιδιωτικών οργανισµών µε τον κανόνα EN 45011 (ή ISO 65). Ο κανόνας αυτός ο οποίος έχει καθοριστεί από την Κοινή Ευρωπαϊκή Οργάνωση 18 Η κοινοτική νοµοθεσία
Τυποποίησης (CEN) προβλέπει τις απαιτήσεις προς ικανοποίηση από τους οργανισµούς πιστοποίησης προκειµένου να διασφαλίζεται ότι οι πιστοποιήσεις τους πραγµατοποιούνται κατά τρόπο αξιόπιστο και σταθερό. Mέτρα ελέγχου Κάθε συναλλασσόµενος ο οποίος, στο πλαίσιο µιας εµπορικής δραστηριότητας, παράγει, παρασκευάζει ή εισάγει γεωργικά προϊόντα ή τρόφιµα τα οποία αναφέρονται στον τρόπο βιολογικής παραγωγής πρέπει να υπόκειται σ αυτό το ειδικό καθεστώς ελέγχου το οποίο θεσπίστηκε από το κράτος µέλος. Το καθεστώς αυτό ελέγχου αποτελεί αντικείµενο ελαχίστων λεπτοµερών διατάξεων οι οποίες αναφέρονται ιδίως στο παράρτηµα III του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Τα µέτρα ελέγχου που εφαρµόζονται στους υπευθύνους γεωργικών εκµεταλλεύσεων 40 Το σύστηµα ελέγχου περιλαµβάνει έτσι την υποχρέωση για τον υπεύθυνο της γεωργικής εκµετάλλευσης και τον οργανισµό ελέγχου να καταρτίσουν µια πλήρη περιγραφή της µονάδας. Η περιγραφή αυτή πρέπει ιδίως να επιτρέπει τον εντοπισµό των τόπων παραγωγής και αποθήκευσης, των περιοχών συγκοµιδής, των προγραµµάτων λιπασµατοδιανοµής και ενδεχοµένως τους τόπους όπου θα διεξαχθούν ορισµένες ενέργειες µεταποίησης και/ή συσκευασίας. Τα µέτρα που πρέπει να ληφθούν για να διασφαλισθεί η τήρηση της κοινοτικής νοµοθεσίας πρέπει επίσης να περιγράφονται. Από τη στιγµή που θα καταρτιστεί η έκθεση αυτή, ο παραγωγός ανακοινώνει κάθε χρόνο, στον οργανισµό το πρόγραµµα παραγωγής του φυτικών προϊόντων, αναλυτικά σε επίπεδο αγροτεµαχίων. Λογιστικά αναλυτικά βιβλία πρέπει άλλωστε να τηρούνται προκειµένου να είναι δυνατή η βέλτιστη ανιχνευσιµότητα των προϊόντων. Στην περίπτωση της παραγωγής βιολογικών προϊόντων ζωικής προέλευσης ο παραγωγός δεσµεύεται επιπλέον να τηρεί ένα µητρώο το οποίο θα επιτρέπει την πλήρη άποψη του συστήµατος διαχείρισης του ζωικού κεφαλαίου. Πρέπει επίσης να αναφέρονται σ αυτά τα τετράδια εκτροφής οι είσοδοι και έξοδοι ζώων, ανά είδος, οι ενδεχόµενες απώλειες ζώων, η διατροφή και οι κτηνιατρικές θεραπείες που ενδεχοµένως εφαρµόσθηκαν. Στην περίπτωση στην οποία µια βιολογική παραγωγή και µια συµβατική παραγωγή εφαρµόστηκαν στην ίδια γεωργική εκµετάλλευση, υποχρεούται ο παραγωγός να διαχωρίσει κατά τρόπο αναµφισβήτητο τα αγροτεµάχια και τους τόπους αποθεµατοποίησης µεταξύ των δύο τύπων παραγωγής. Ταυτόσηµες ποικιλίες φυτών ή ταυτόσηµες ποικιλίες φυλών ζώων δεν µπορούν να καλλιεργηθούν/εκτραφούν στην ίδια εκµετάλλευση. Ο έλεγχος που διενεργείται από τον οργανισµό αναφέρεται στο σύνολο της εκµετάλλευσης, εποµένως και στους τόπους που προορίζονται για την παραγωγή των συµβατικών προϊόντων. 35 Άρθρο 5 παράγραφοι 1, 3, 5 5α και άρθρο 10, παράγραφος 2 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 36 Οδηγία 97/55/EK του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 6ης Οκτωβρίου 1997 για την τροποποίηση της οδηγίας 84/450/ΕΟΚ του Συµβουλίου της 10ης Σεπτεµβρίου 1984 για την προσέγγιση των νοµοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών µελών σχετικά µε την παραπλανητική διαφήµισηα ΕΕ L 250 της 19.9.1984, σ. 17-20. 37 Άρθρο 12 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 38 Άρθρο 8 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 39 Άρθρο 9 του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. 40 Παράρτηµα III, µέρος A του κανονισµού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91. Η βιολογική γεωργία 19