ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ Διακήρυξη Διαγωνισμού για το έργο: ΑΝΑΛΥΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΑΞΗΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ, ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Διαγωνισμός σε 7 τμήματα Αναθέτουσα Αρχή: ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ Προϋπολογισμός: 798.602,53 (χωρίς ΦΠΑ) Διάρκεια: 22 μήνες Διαδικασία Ανάθεσης: Ανοικτός Διεθνής με κριτήριο την οικονομικά συμφερότερη προσφορά Ημερομηνία διενέργειας διαγωνισμού: $HH/MM/EE Κωδικός ΟΠΣ: 300427
Πίνακας Περιεχομένων Πίνακας Περιεχομένων... 2 ΜΕΡΟΣ Α: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΡΓΟΥ... 7 Συντομογραφίες... 7 Α1. Περιβάλλον του Έργου... 8 Α1.1 Εμπλεκόμενοι στην υλοποίηση του αντικειμένου του Έργου... 8 Α1.1.1 Συνοπτική παρουσίαση Φορέα Υλοποίησης και Λειτουργίας...8 Α1.1.2 Όργανα και Επιτροπές (Διακυβέρνηση του Έργου)...8 Α1.2 Υφιστάμενη κατάσταση (σε σχέση με τις απαιτήσεις του Έργου)... 10 Α1.2.1 Συνοπτική περιγραφή των υπηρεσιών και της λειτουργίας του Φορέα Λειτουργίας 10 Α1.2.2 Οργανωτική Δομή και Στελέχωση της μονάδας του Φορέα που είναι αρμόδια για την υλοποίηση και τη λειτουργία της Πράξης...10 Α2. Αντικείμενο, στόχοι και κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου... 12 Α2.1 Αντικείμενο του Έργου... 12 Α2.2 Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη... 12 Α2.3 Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου... 13 Α3. Λειτουργικές και Τεχνικές προδιαγραφές Τμημάτων Έργου... 14 Α3.1 Τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση, μεταγραφή και σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη της συλλογής χειρογράφων του Μουσείου Μπενάκη (Τμήμα Α)... 14 Α3.1.1 Τεκμηρίωση χειρογράφων...14 Α3.1.2 Ψηφιοποίηση και ψηφιακή επεξεργασία χειρογράφων...15 Α3.1.3 Μεταγραφή χειρογράφων & δημιουργία ευρετηρίων...22 Α3.1.4 Μετάφραση και επιμέλεια τεκμηρίωσης χειρογράφων...22 Α3.1.5 Δημιουργία ηχητικού κειμένου...22 Α3.1.6 Μουσική απόδοση μουσικού χειρογράφου...23 Α3.1.7 Προδιαγραφές μουσικής απόδοσης χειρογράφων, ηχητικών κειμένων...24 Α3.1.8 Σχεδιασμός παρουσίασης ψηφιακού περιεχομένου μέσω flipping book...24 Α3.1.9 Σχεδιασμός υπηρεσίας που θα παρέχει στους χρήστες τη δυνατότητα συμμετοχής με προσθήκη βιβλιογραφίας για τα συγκεκριμένα χειρόγραφα...25 Α3.1.10 Παρουσίαση στο διαδικτυακό τόπο του Μουσείου...25 Α3.1.11 Μεθοδολογία υλοποίησης...26 Α3.2 Σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη συλλογών του Μουσείου Μπενάκη Ι: Εργαστήρι Γιάννη Παππά, Κινέζικη Συλλογή, Ελληνικά Κοσμήματα, Εκπαιδευτικά Προγράμματα (Τμήμα Β)... 29 Α3.2.1 Εργαστήρι Γιάννη Παππά...30 Α3.2.2 Κινέζικη Συλλογή...41 Α3.2.3 Ελληνικά Κοσμήματα από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη...42 Σελίδα 2 από 183
Α3.2.4 Εκπαιδευτικά προγράμματα...44 Α3.3 Σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη συλλογών του Μουσείου Μπενάκη ΙΙ: Πινακοθήκη Ν. Χατζηκυριάκου Γκίκα, Συλλογή Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας, Ελληνική Ιστορία (Τμήμα Γ)... 47 Α3.3.1 Πινακοθήκη Ν. Χατζηκυριάκου Γκίκα (Γ.1)...48 Α3.3.2 Συλλογή Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας (Γ.2)...56 Α3.3.3 Ελληνική Ιστορία (Γ.3)...88 Α3.4 Σχεδιασμός και παραγωγή περιεχομένου εικονικής περιήγησης στους εκθεσιακούς χώρους των κτηρίων του Μουσείου Μπενάκη μετάφραση και γλωσσική επιμέλεια περιεχομένου προβολή και δημοσιότητα Πράξης «ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ» (Τμήμα Δ)...105 Α3.4.1 Σχεδιασμός και παραγωγή περιεχομένου εικονικής περιήγησης...106 Α3.4.2 Μετάφραση και γλωσσική επιμέλεια περιεχομένου...109 Α3.4.3 Προβολή και δημοσιότητα Πράξης...110 Α3.5 Υπηρεσίες καλλιτεχνικής φωτογράφησης και ψηφιοποίησης αντικειμένων (Τμήμα Ε)...112 Α3.5.1 Εργασίες ψηφιοποίησης τεκμηρίων...112 Α3.5.2 Εργασίες ψηφιοποίησης εντύπων...118 Α3.5.3 Εργασίες φωτογράφησης...123 Α3.5.4 Μεθοδολογία Υλοποίησης Τόπος & περιβάλλον εργασίας...123 Α3.6 Ενίσχυση υπηρεσιών υπάρχοντος συστήματος διαχείρισης και τεκμηρίωσης συλλογών και αρχείων (Τμήμα ΣΤ)...124 Α3.6.1 Παρουσίαση χειρογράφων...124 Α3.6.2 Εμπλουτισμένη παρουσίαση συλλογών...126 Α3.6.3 Ένταξη Google Maps στην online παρουσίαση των συλλογών...126 Α3.6.4 Ευέλικτη εξαγωγή δεδομένων...127 Α3.6.5 Εργαλείο προσωπικών συλλογών...127 Α3.6.6 Μεθοδολογία Υλοποίησης Έργου Τόπος & περιβάλλον εργασίας...128 Α3.7 Σχεδιασμός αναβάθμισης γενικών λειτουργιών διαδικτυακού τόπου Μουσείου Μπενάκη (Τμήμα Ζ)...129 Α3.7.1 Σχεδιασμός εργαλείου που θα δίνει τη δυνατότητα ένταξης των Google Maps στις ιστοσελίδες των συλλογών του Μουσείου...129 Α3.7.2 Σχεδιασμός εργαλείου προσωπικών συλλογών...130 Α3.7.3 Διάθεση online Επιστημονικών Καταλόγων του Μουσείου Μπενάκη...130 Α3.7.4 Προσωποποιημένη παροχή υπηρεσιών...133 Α3.7.5 Αναβάθμιση της ενότητας των προσωρινών εκθέσεων...136 Α3.7.6 Σχεδιασμός υπηρεσίας mobile site...138 Α3.7.7 Αναζητείστε Μάθετε Αλληλεπιδράστε...141 Α3.7.8 Σχεδιασμός εργαλείου διαχείρισης κινδύνου...142 Α3.7.9 ΑμεΑ...142 Α3.8 Βήματα για την υλοποίηση των σεναρίων των εκπαιδευτικών και διαδραστικών εφαρμογών που θα περιέχονται στο διαδικτυακό τόπο...151 Α3.9 Γενικά χαρακτηριστικά και τεχνολογίες που αφορούν όλες τις εφαρμογές που θα σχεδιαστούν στο πλαίσιο των Τμημάτων του Έργου Α έως και Ζ...152 Α3.9.1 Εισαγωγή...152 Α3.9.2 Γενικά χαρακτηριστικά και τεχνολογίες εφαρμογών που θα σχεδιαστούν...157 Α3.9.3 Βάση δεδομένων και μεταφερσιμότητα...158 Α3.9.4 Ειδικές προδιαγραφές...158 Α3.10 Διαλειτουργικότητα...160 Σελίδα 3 από 183
Α3.11 Πολυκαναλική προσέγγιση...160 Α3.12 Ανοιχτά δεδομένα...160 Α3.13 Απαιτήσεις Ασφάλειας...161 Α3.14 Απαιτήσεις Ευχρηστίας Συστήματος...161 Α3.15 Απαιτήσεις Προσβασιμότητας...161 Α3.16 Χρονοδιάγραμμα και Φάσεις Έργου...162 Α3.17 Πίνακας Παραδοτέων...163 Α3.18 Σημαντικά Ορόσημα υλοποίησης Έργου Τμηματικές πληρωμές των Αναδόχων...176 Α4. Ελάχιστες προδιαγραφές Υπηρεσιών...180 Α4.1 Υπηρεσίες Ευαισθητοποίησης...180 Α4.2 Υπηρεσίες Πιλοτικής και Δοκιμαστικής Παραγωγικής Λειτουργίας...180 Α4.3 Υπηρεσίες Εγγύησης «Καλής Λειτουργίας»...180 Α4.4 Υπηρεσίες Συντήρησης...180 Α4.5 Τήρηση προδιαγραφών ποιότητας υπηρεσιών...180 Α5. Μεθοδολογία Διοίκησης και Υλοποίησης Έργου...182 Α5.1 Μέθοδοι και Τεχνικές Υλοποίησης και Υποστήριξης...182 Α5.2 Σχήμα Διοίκησης, σχεδιασμού και υλοποίησης του Έργου...182 Α5.3 Σχέδιο και Σύστημα Διασφάλισης Ποιότητας...182 Α5.4 Σχέδιο και Σύστημα Διαχείρισης Κινδύνων...182 Α5.5 Σενάρια χρήσης και Ελέγχου Διαδικασία παραλαβής λειτουργικότητας συστημάτων και Έργου...182 Σελίδα 4 από 183
Συνοπτικά στοιχεία Έργου Το δημοπρατούμενο αντικείμενο αφορά: στον αναλυτικό σχεδιασμό των επιμέρους Τμημάτων της Πράξης «ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ», που είναι απαραίτητος για την υλοποίησή της, στην παραγωγή του περιεχομένου που απαιτείται και στις ενέργειες δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων της Πράξης. Ο διαγωνισμός γίνεται ανεξάρτητα για κάθε ένα από τα επιμέρους Τμήματα στα οποία χωρίζεται το αντικείμενο, οπότε ενδέχεται να οδηγήσει στη σύναψη σύμβασης με διαφορετικό Ανάδοχο για κάθε επιμέρους Τμήμα. Στόχος της διεξαγωγής της διαγωνιστικής διαδικασίας σε Τμήματα είναι η επιδίωξη να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός, να προσελκυστούν ανάδοχοι εξειδικευμένοι στα επιμέρους αντικείμενα κάθε Τμήματος και να κινητοποιηθεί ένα ευρύ φάσμα δημιουργικών δυνάμεων, προκειμένου να επιτευχθεί ένα ελκυστικό και τεχνολογικά προηγμένο αποτέλεσμα, σύμφωνο με τις υψηλές ποιοτικές προδιαγραφές που τηρούνται σε όλες τις δράσεις του Μουσείου Μπενάκη. Η ανάπτυξη λογισμικού και η προμήθεια εξοπλισμού θα αποτελέσουν αντικείμενο συμβάσεων που θα δημοπρατηθούν σε επόμενο στάδιο, αφότου, στο πλαίσιο της παρούσας σύμβασης, θα έχει ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός των Τμημάτων της Πράξης. Η διάκριση μεταξύ σχεδιασμού από τη μια πλευρά και υλοποίησης των εφαρμογών από την άλλη, γίνεται προκειμένου οι εφαρμογές να σχεδιαστούν με τις καταλληλότερες δυνατές προδιαγραφές, χωρίς τις δεσμεύσεις που μπορούν να προέλθουν από την επιλογή του κατασκευαστή, η οποία θα ακολουθήσει σε επόμενο στάδιο, επί τη βάσει των ήδη προσδιορισμένων προδιαγραφών. Με άλλα λόγια, ο ρόλος και τα καθήκοντα του μελετητή θα είναι διακριτά από εκείνα του κατασκευαστή. Προβλέπεται πάντως ότι η ανάπτυξη του λογισμικού θα ανατεθεί με ενιαία σύμβαση και δεν θα χωρίζεται σε Τμήματα, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η συνολική λειτουργικότητα του αποτελέσματος. Η παρακολούθηση και η διαχείριση των πολλαπλών συμβάσεων που αναμένεται να προκύψουν από την παρούσα και τις επόμενες διαγωνιστικές διαδικασίες αποτελεί μια σημαντική πρόκληση, προς όφελος της ποιότητας και του καλλιτεχνικού χαρακτήρα της Πράξης. Το Μουσείο Μπενάκη είναι σε θέση να ανταποκριθεί σε αυτή την πρόκληση, χάρη στο εξειδικευμένο και έμπειρο δυναμικό του και στους συνεργάτες του, που έχουν σχεδιάσει αναλυτικά και θα παρακολουθήσουν στενά την υλοποίηση κάθε φάσης του έργου. Τα αναμενόμενα αποτελέσματα από την υλοποίηση των συμβάσεων που θα προκύψουν από τον παρόντα διαγωνισμό είναι: ο αναλυτικός σχεδιασμός των εφαρμογών που περιλαμβάνει η Πράξη, που θα πρέπει να είναι κατάλληλος για την άμεση δημοπράτηση και κατόπιν απρόσκοπτη ολοκλήρωση της υλοποίησης των εφαρμογών αυτών, Σελίδα 5 από 183
το ψηφιακό περιεχόμενο, με την κατάλληλη τεκμηρίωση, που θα παραδοθεί στον ανάδοχο της υλοποίησης των εφαρμογών, προκειμένου να ενσωματωθεί σε αυτές, σύμφωνα με τις αναλυτικές προδιαγραφές που δίδονται στη συνέχεια. Περιλαμβάνονται επίσης ενέργειες δημοσιοποίησης των αποτελεσμάτων της Πράξης. Το έργο θα θεωρηθεί επιτυχές αν οδηγήσει στο σχεδιασμό πρωτότυπων, δημιουργικών, λειτουργικών, ευφάνταστων, ελκυστικών, τεχνολογικά προηγμένων και άμεσα υλοποιήσιμων εφαρμογών, όπως επίσης και ψηφιακού περιεχομένου υψηλής ποιότητας, κατάλληλου για άμεση ενσωμάτωση στις εφαρμογές. Σελίδα 6 από 183
ΜΕΡΟΣ Α: ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΡΓΟΥ Συντομογραφίες o ΕΕ Ευρωπαϊκή Ένωση o ΕΣΠΑ Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς o ΕΠ Επιχειρησιακό Πρόγραμμα o ΔΕ Διοικητική Επιτροπή Μουσείου Μπενάκη o ΟΕ Ομάδα Έργου (της Αναθέτουσας Αρχής) o ΕΠΠ Επιτροπή Παραλαβής και Πιστοποίησης Ποιότητας των Παραδοτέων της Πράξης o ΨΣ Ψηφιακή Σύγκλιση o ΔΑ Ειδική Υπηρεσία Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ψηφιακή Σύγκλιση» (Διαχειριστική Αρχή) o ISO International Organization for Standardization o WS Web Services Σελίδα 7 από 183
Α1. Περιβάλλον του Έργου Α1.1 Εμπλεκόμενοι στην υλοποίηση του αντικειμένου του Έργου Α1.1.1 Συνοπτική παρουσίαση Φορέα Υλοποίησης και Λειτουργίας Το Μουσείο Μπενάκη ιδρύθηκε το 1930 από τον Αντώνη Μπενάκη. Η σημερινή δομή του διέπεται από ένα αποκεντρωτικό πνεύμα, με σειρά αυτόνομων παραρτημάτων γύρω από τον κεντρικό του πυρήνα. Στο νεοκλασικό μέγαρο του Μουσείου (οδός Κουμπάρη 1, Κολωνάκι) αναπτύσσονται οι συλλογές που «διηγούνται» την ιστορία του ελληνισμού διαχρονικά. Σε διαφορετικά κτήρια βρίσκονται τα Φωτογραφικά (Πλατεία Φιλικής Εταιρείας, Κολωνάκι) και τα Ιστορικά Αρχεία (Κηφισιά). Τα Αρχεία της Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής στεγάζονται στο Νέο Κτήριο επί της οδού Πειραιώς. Ανεξάρτητο παράρτημα αποτελεί η Πινακοθήκη του Ν. Χατζηκυριάκου Γκίκα, που περιλαμβάνει και έκθεση αφιερωμένη στη γενιά του 30 (οδός Κριεζώτου, Σύνταγμα). Άλλο παράρτημα αποτελούν οι συλλογές της Ισλαμικής Τέχνης στον Κεραμεικό. Για τις συλλογές Κινεζικής, Ινδικής και Προκολομβιανής Τέχνης προβλέπεται ότι θα στεγαστούν στο κτήριο της οδού Πειραιώς, ενώ η Συλλογή Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας θα εκτεθεί στο κτήριο της οικίας Κουλούρα (Π. Φάληρο). Την ιδιαιτερότητα του Μουσείου, εκτός από το πολύτιμο υλικό του, συνθέτει και η δραστηριότητα επιμέρους τμημάτων του, της Βιβλιοθήκης, των Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων, της Πληροφορικής, της Συντήρησης Έργων Τέχνης, των Εκθέσεων και των Εκδόσεων, που συμβάλλουν στην παραγωγή επιστημονικού και εκπαιδευτικού έργου, στην επικοινωνία με τα ομόλογα πνευματικά ιδρύματα του εσωτερικού και του εξωτερικού, καθώς και στην ικανότητά του να παρακολουθεί τη σύγχρονη κοινωνική και επιστημονική πραγματικότητα. Αναμφίβολα, αποτελεί τον πιο δραστήριο και δυναμικό μουσειακό οργανισμό της χώρας ο οποίος συστηματικά διοργανώνει πάνω από 40 περιοδικές εκθέσεις ετησίως, καθώς παράλληλα η επισκεψιμότητα των μόνιμων συλλογών και των περιοδικών εκθέσεων σημειώνει κάθε χρόνο συνεχείς ανοδικές τάσεις. Τα στοιχεία επικοινωνίας του Φορέα Υλοποίησης και Λειτουργίας αναφέρονται στην παράγραφο Β1.3 της παρούσας Διακήρυξης. Α1.1.2 Όργανα και Επιτροπές (Διακυβέρνηση του Έργου) Τα όργανα που εμπλέκονται στη διακυβέρνηση του Έργου έχουν οριστεί σύμφωνα με το πιστοποιημένο σύστημα διαχείρισης συγχρηματοδοτούμενων έργων του Μουσείου Μπενάκη και είναι τα εξής: 1. Η Διοικητική Επιτροπή του Μουσείου Μπενάκη (ΔΕ), που έχει το ρόλο της Προϊσταμένης Αρχής και εκπροσωπείται από την Πρόεδρο, που είναι ο νόμιμος εκπρόσωπος του Φορέα. Σελίδα 8 από 183
2. Ο Διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, που έχει το ρόλο του Προϊσταμένου της Διευθύνουσας Υπηρεσίας. 3. Η Ομάδα Έργου (ΟΕ), η οποία είναι αρμόδια για την επίβλεψη του έργου και την παραλαβή των ενδιάμεσων παραδοτέων των συμβάσεων και συντονίζεται από την Υπεύθυνη της Πράξης. 4. Η Επιτροπή Παραλαβής και Πιστοποίησης Ποιότητας των Παραδοτέων της Πράξης (ΕΠΠ), που είναι αρμόδια για την παραλαβή των τελικών παραδοτέων του έργου. Παρακολούθηση χρονικών δεσμεύσεων των Αναδόχων 1. Οι ανάδοχοι κάθε Τμήματος του έργου συντάσσουν, παρακολουθούν και ενημερώνουν σε μηνιαία βάση αναλυτικό χρονοδιάγραμμα εργασιών του έργου τους με ηλεκτρονικό ή άλλο τρόπο, σύμφωνα με τις προβλέψεις της παρούσας. Η συμμόρφωση του αναδόχου επιβεβαιώνεται και παρακολουθείται από τον Υπεύθυνο της Πράξης. 2. Κάθε ανάδοχος συντάσσει και υποβάλλει, στο τέλος κάθε εξαμήνου του έτους, Εκθέσεις Προόδου του έργου του. Οι Εκθέσεις Προόδου κοινοποιούνται στην ΕΠΠ. 3. Για οποιεσδήποτε αλλαγές στο χρονοδιάγραμμα εργασιών, παρατάσεις των τμηματικών προθεσμιών ή και της συνολικής προθεσμίας εκτέλεσης του έργου, ενημερώνεται η Διαχειριστική Αρχή και όπου απαιτείται, λαμβάνεται και η σχετική προέγκρισή της. Πιστοποίηση φυσικού αντικειμένου 1. Οι φάσεις κάθε Τμήματος του έργου ή οι χρονικές περίοδοι, όπου απαιτείται η πιστοποίηση του φυσικού αντικειμένου καθορίζονται με την παρούσα Διακήρυξη. 2. Τα μέλη της Ομάδας Έργου παρακολουθούν άμεσα την εξέλιξη της υλοποίησης των εργασιών κάθε Αναδόχου και παραλαμβάνουν τα ενδιάμεσα παραδοτέα του έργου. Στις καθορισμένες χρονικές περιόδους η ΕΠΠ προβαίνει σε έλεγχο πιστοποίησης του φυσικού αντικειμένου και των παραδοτέων. 3. Οι προαναφερόμενοι αρμόδιοι βεβαιώνουν με έγγραφο πιστοποίησης του πραγματοποιηθέντος φυσικού αντικειμένου του έργου την υλοποίηση μέρους ή του συνόλου του, με βάση τα στοιχεία τεκμηρίωσης (ποιοτικές και ποσοτικές παραλαβές κ.α.) και ανάλογα με την πορεία υλοποίησης. Η υποβολή του εγγράφου αυτού στη Μονάδα Οικονομικής Διαχείρισης είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την πραγματοποίηση οποιασδήποτε πληρωμής. 4. Με την ολοκλήρωση κάθε Τμήματος του έργου ενημερώνεται η ΕΠΠ η οποία προβαίνει στη σύνταξη πρωτοκόλλου παραλαβής του. 5. Οι προαναφερόμενοι αρμόδιοι ενημερώνουν επίσης με εκθέσεις ελέγχου και εισηγήσεις διορθωτικών ενεργειών τη Διοικητική Επιτροπή, το αρμόδιο για την οικονομική διαχείριση του έργου όργανο του Μουσείου Μπενάκη και τη Διαχειριστική Αρχή. 6. Σε περίπτωση μη τήρησης ή ελλιπούς τήρησης των συμβατικών υποχρεώσεων του Αναδόχου ο Υπεύθυνος της Πράξης μεριμνά για την έγκαιρη ενημέρωση του Διευθυντή ώστε να προβεί σε συστάσεις προς τον Ανάδοχο ή την επιβολή των αντίστοιχων διοικητικών πράξεων, μετά από έγκριση της Διοικητικής Επιτροπής, εφόσον απαιτείται. Σελίδα 9 από 183
Α1.2 Υφιστάμενη κατάσταση (σε σχέση με τις απαιτήσεις του Έργου) Α1.2.1 Συνοπτική περιγραφή των υπηρεσιών και της λειτουργίας του Φορέα Λειτουργίας Κύριο αντικείμενο του Μουσείου Μπενάκη είναι τόσο η μελέτη της εξέλιξης του ελληνισμού στην ιστορική του πορεία, όσο και άλλων πολιτισμών, των οποίων σημαντικά δείγματα κατέχει στις συλλογές του (ισλαμική τέχνη, κινεζική τέχνη, προκολομβιανή τέχνη). Πρώτιστο μέλημα του Μουσείου είναι η δημοσιοποίηση των πορισμάτων που πηγάζουν από αυτή τη μελέτη, με εκδόσεις και εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Η όσο το δυνατόν αμεσότερη προσέγγιση των μουσειακών αντικειμένων από τον επισκέπτη είναι ζήτημα υψηλής προτεραιότητας για το Μουσείο Μπενάκη. Η παρουσίασή του άλλωστε στον παγκόσμιο ιστό με έναν ιδιαιτέρα δυναμικό διαδικτυακό τόπο και η διάθεση πλέον των 11.000 αντικειμένων από τις συλλογές του μέσω ενός μηχανισμού αναζήτησης, υποδηλώνουν με σαφήνεια πώς το Μουσείο Μπενάκη γνωρίζει ότι τα μέσα που διαθέτουν οι νέες τεχνολογίες συμβάλλουν σημαντικά στη διάδοση της γνώσης όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα από το αποθησαυρισμένο υλικό των συλλογών του. Εντούτοις, η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων του Μουσείου σε αυτή την κατεύθυνση προϋποθέτει την ολοκλήρωση της υλοποιούμενης Πράξης στην οποία εντάσσεται ο παρών διαγωνισμός, που έχει ως βασικό στόχο να προσφέρει μία εκπαιδευτικού τύπου προσέγγιση των μουσειακών αντικειμένων που θα παρέχει κατηγοριοποιημένο και θεματικά οργανωμένο πληροφοριακό υλικό, τόσο στους εξ αποστάσεως επισκέπτες, όσο και σε εκείνους που επιθυμούν να προετοιμάσουν ειδικές επισκέψεις/ξεναγήσεις στο Μουσείο. Τέλος, η πλήρης αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η τεχνολογία σήμερα για την παροχή πρόσβασης σε εμποδιζόμενα άτομα στο περιεχόμενο του Μουσείου, προϋποθέτει επίσης την ολοκλήρωση της υλοποιούμενης Πράξης. Α1.2.2 Οργανωτική Δομή και Στελέχωση της μονάδας του Φορέα που είναι αρμόδια για την υλοποίηση και τη λειτουργία της Πράξης Τα αποτελέσματα της υλοποιούμενης Πράξης θα χρησιμοποιηθούν από όλα τα Τμήματα, τις Συλλογές και τα Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη. Η κατεξοχήν αρμόδια μονάδα όμως για τη την υλοποίηση και τη λειτουργία της Πράξης, είναι το Τμήμα Πληροφορικής. Οι δραστηριότητες του Τμήματος, που ιδρύθηκε το 1991, περιλαμβάνουν: την ηλεκτρονική τεκμηρίωση και διαχείριση των συλλογών του Μουσείου με την ανάπτυξη και υποστήριξη πληροφοριακών συστημάτων, την ανάδειξη των συλλογών του Μουσείου και του ελληνικού πολιτισμού γενικότερα με την ανάπτυξη εφαρμογών πολυμέσων, τη διεύρυνση της επικοινωνίας του Μουσείου με το κοινό με την ανάπτυξη και διαρκή ενημέρωση του δικτυακού τόπου του Μουσείου, την παραγωγή προτύπων ορολογίας για την τεκμηρίωση των πολιτισμικών πληροφοριών των αντικειμένων του Μουσείου, την ψηφιοποίηση των συλλογών και αρχείων και τη διαχείριση των ψηφιακών τεκμηρίων. Το Τμήμα στελεχώνεται από Επιστήμονες Πληροφορικής, Μηχανικούς και Αρχαιολόγους, με υψηλή εξειδίκευση και μεγάλη εμπειρία σε θέματα τεκμηρίωσης, μουσειολογίας, ανάπτυξης Σελίδα 10 από 183
εφαρμογών πληροφορικής και πολυμέσων σε θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς καθώς και προσωπικό υποστήριξης. Σελίδα 11 από 183
Α2. Αντικείμενο, στόχοι και κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Α2.1 Αντικείμενο του Έργου Το αντικείμενο του παρόντος διαγωνισμού αποτελείται από τα παρακάτω επτά διακριτά και αυτοτελή τμήματα: Α. Τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση, μεταγραφή και σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη της συλλογής χειρογράφων του Μουσείου Μπενάκη. Β. Σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη συλλογών του Μουσείου Μπενάκη Ι: Εργαστήρι Γιάννη Παππά, Κινέζικη Συλλογή, Ελληνικά Κοσμήματα, Εκπαιδευτικά Προγράμματα. Γ. Σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη συλλογών του Μουσείου Μπενάκη ΙΙ: Πινακοθήκη Ν. Χατζηκυριάκου Γκίκα, Συλλογή Παιχνιδιών και Παιδικής Ηλικίας, Ελληνική Ιστορία. Δ. Σχεδιασμός και παραγωγή περιεχομένου εικονικής περιήγησης στους εκθεσιακούς χώρους των κτηρίων του Μουσείου Μπενάκη μετάφραση και γλωσσική επιμέλεια περιεχομένου προβολή και δημοσιότητα Πράξης «ΠΡΟΒΟΛΗ ΣΥΛΛΟΓΩΝ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΩΝ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ ΣΤΟΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΙΣΤΟ». Ε. Υπηρεσίες καλλιτεχνικής φωτογράφησης και ψηφιοποίησης αντικειμένων. ΣΤ. Ενίσχυση υπηρεσιών υπάρχοντος συστήματος διαχείρισης και τεκμηρίωσης συλλογών και αρχείων. Ζ. Σχεδιασμός αναβάθμισης γενικών λειτουργιών διαδικτυακού τόπου Μουσείου Μπενάκη. Α2.2 Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη Κύριος στόχος της υλοποιούμενης Πράξης είναι μία προσέγγιση των μουσειακών αντικειμένων που να βασίζεται στην αξιοποίηση της φιλοσοφίας και των τεχνολογιών Web 2.0. Εφαρμογές εναλλακτικά κατηγοριοποιημένου και με ελκυστικές θεματικές οργανωμένου πληροφοριακού υλικού θα προσφέρονται τόσο στους εξ αποστάσεως επισκέπτες, όσο και σε εκείνους που επιθυμούν να προετοιμάσουν ειδικές επισκέψεις/ξεναγήσεις στο Μουσείο. Οι εφαρμογές που θα σχεδιαστούν θα ενταχθούν στο σχεδιασμό καινούργιων ενοτήτων του site με σκοπό την διεθνώς αποδεκτή λειτουργία edutainment δράσεων. Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι ο ανανεωμένος διαδικτυακός τόπος θα παρουσιάσει στο ευρύ κοινό συλλογές οι οποίες δεν βρίσκονται ακόμα σε έκθεση (σε χώρους του Μουσείου), ενώ παράλληλα θα αξιοποιεί τις τεχνολογίες ανοικτού κώδικα και θα διευκολύνει την πρόσβαση από πληθώρα ηλεκτρονικών συσκευών (συσκευές κινητής τηλεφωνίας, PDAs και άλλες). Επιπρόσθετα, θα αναπτυχθεί σειρά εργαλείων που θα προωθήσει την επικοινωνία του Μουσείου με τους ερευνητές και τους επισκέπτες (διαδικτυακούς και μη) μέσα από τη διαδικτυακή δυνατότητα συμμετοχής στο ερευνητικό έργο των συλλογών και της Σελίδα 12 από 183
Βιβλιοθήκης, τη λειτουργία προσωποποιημένων υπηρεσιών ενημέρωσης για την επικαιρότητα του Μουσείου, την εικονική περιήγηση, την ηχητική ξενάγηση αλλά και τη δημιουργία προσωπικών συλλογών με αντικείμενα από τις ψηφιακές συλλογές του διαδικτυακού τόπου. Σημαντικό χαρακτηριστικό της υλοποιούμενης πράξης είναι, επίσης, η παροχή υποβοήθησης και υπηρεσιών στοχευμένων σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες (ΑμεΑ). Α2.3 Κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας του Έργου Όπως ήδη αναφέρθηκε, το δημοπρατούμενο αντικείμενο θα θεωρηθεί ότι έχει ολοκληρωθεί επιτυχώς αν οδηγήσει στο σχεδιασμό πρωτότυπων, δημιουργικών, λειτουργικών, ευφάνταστων, ελκυστικών, τεχνολογικά προηγμένων και άμεσα υλοποιήσιμων εφαρμογών, όπως επίσης και ψηφιακού περιεχομένου υψηλής ποιότητας, κατάλληλου για άμεση ενσωμάτωση στις εφαρμογές. Οι σχεδιαστικές προτάσεις των αναδόχων θα πρέπει να συγκεντρώνουν όλα τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά, ενώ ταυτόχρονα η υλοποίησή τους θα πρέπει να είναι αποδεδειγμένα εφικτή με τη χρήση τρεχόντων τεχνολογικών εργαλείων, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της Διακήρυξης και με λογικό κόστος. Επίσης, οι σχεδιαστικές λύσεις που θα παραδώσουν οι ανάδοχοι θα πρέπει να είναι επαρκώς επεξεργασμένες και λεπτομερώς τεκμηριωμένες, ώστε να μπορούν να υλοποιηθούν άμεσα. Η συμμόρφωση κάθε αναδόχου με τις παραπάνω γενικές απαιτήσεις, όπως αυτές εξειδικεύονται στις αναλυτικές τεχνικές προδιαγραφές ανά Τμήμα του διαγωνισμού που περιλαμβάνονται στην παρούσα Διακήρυξη, θα ελέγχεται διαρκώς από τα αρμόδια όργανα του Μουσείου Μπενάκη και θα αποτελεί προϋπόθεση για την παραλαβή οποιουδήποτε μέρους του έργου του. Σελίδα 13 από 183
Α3. Λειτουργικές και Τεχνικές προδιαγραφές Τμημάτων Έργου Α3.1 Τεκμηρίωση, ψηφιοποίηση, μεταγραφή και σχεδιασμός εφαρμογών για την ανάδειξη της συλλογής χειρογράφων του Μουσείου Μπενάκη (Τμήμα Α) Στο Τμήμα Α του αντικειμένου του παρόντος διαγωνισμού περιλαμβάνονται οι ακόλουθες εργασίες: 1. τεκμηρίωση χειρογράφων 2. ψηφιοποίηση και επεξεργασία ψηφιακού περιεχομένου χειρογράφων 3. μεταγραφή χειρόγραφων και δημιουργία ευρετηρίων 4. μετάφραση και επιμέλεια τεκμηρίωσης χειρόγραφων 5. μουσική απόδοση χειρόγραφου 6. δημιουργία ηχητικού κειμένου από χειρόγραφο 7. σχεδιασμός παρουσίασης όλων των χειρογράφων μέσω flipping book 8. σχεδιασμός υπηρεσίας προσθήκης βιβλιογραφίας για κάθε χειρόγραφο Το Μουσείο Μπενάκη διαθέτει μια σημαντική συλλογή βυζαντινών μεταβυζαντινών χειρογράφων του 10 ου 19 ου αιώνα. Πολλά από τα χειρόγραφα προέρχονται από τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας και αποτελούν υλικό που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον προσφυγικό Ελληνισμό και όσους ασχολούνται με αυτόν, σε παγκόσμια κλίμακα. Άλλωστε τα χειρόγραφα αυτά, αρκετά από τα οποία είναι περγαμηνά με μικρογραφίες, χρήζουν άμεσης ψηφιοποίησης ώστε να εξασφαλιστεί η μακροβιότητά τους και να διευκολυνθεί η πρόσβαση των ενδιαφερομένων σε αυτά. Συνολικά τα χειρόγραφα είναι περίπου 450 και αποτελούνται από σχεδόν 100.000 σελίδες μεγέθους Α4 ως Α3 (σπάνια Α2). Η ψηφιακή τεκμηρίωση των 110 σημαντικότερων χειρόγραφων βιβλίων αποτελεί το πρώτο βήμα για την μετέπειτα διάθεση του πολύτιμου αυτού υλικού στο διεθνές κοινό μέσω διαδικτύου και θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της παρούσας σύμβασης. Επισημαίνεται ότι το Μουσείο διαθέτει ήδη 10.360 σελίδες αυτών των χειρογράφων σε ψηφιακή μορφή οι οποίες, μετά από επεξεργασία, θα συμπεριληφθούν στις εργασίες τεκμηρίωσης και της προβολής μέσω flipping book. Α3.1.1 Τεκμηρίωση χειρογράφων Για τα 110 βυζαντινά & μεταβυζαντινά χειρόγραφα που θα παρουσιάζονται, αρκετά εκ των οποίων περιλαμβάνονται στον κατάλογο των Ζίζηκα και Κουρουπού (έκδ. Μουσείου Μπενάκη, 1991), θα παρέχεται αναλυτική τεκμηρίωση και βιβλιογραφία για τους ερευνητές, σχετικά με το περιεχόμενο που αναπτύσσεται σε συγκεκριμένες σελίδες του χειρογράφου και σχετικά με τα υδατόσημα, τους κωδικογράφους, την εικονογράφηση και τις σημειώσεις που φέρει το χειρόγραφο. Σελίδα 14 από 183
Η τεκμηρίωση θα πραγματοποιηθεί από ειδικευμένο παλαιογράφο της εταιρείας, ο οποίος θα βασιστεί στις τεκμηριωτικές πηγές που θα του δοθούν από τη Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη και θα τις συμπληρώσει όπου είναι αναγκαίο χρησιμοποιώντας την καθορισμένη επιστημονική τυπολογία που θα του δοθεί από την Αναθέτουσα Αρχή. Ο τεκμηριωτής θα ερευνήσει και θα συμπληρώσει επίσης νέες βιβλιογραφικές παραπομπές των χειρογράφων, όπου χρειάζεται, και θα παραδώσει λεζάντες για καθένα από αυτά. Η εργασία της τεκμηρίωσης θα πραγματοποιηθεί στους χώρους του Μουσείου. Η τεκμηρίωση του υλικού θα γίνει στο σύστημα τεκμηρίωσης και διαχείρισης συλλογών και αρχείων του Μουσείου, χρησιμοποιώντας την ανάλυση και τα μοντέλα τεκμηρίωσης του συγκεκριμένου συστήματος. Η αναλυτική τεκμηρίωση θα δοθεί από τον Ανάδοχο σε πολυτονικό σύστημα και σε συγκεκριμένο, επιστημονικά ενδεδειγμένο format. Η τεκμηρίωση θα ακολουθήσει τις προδιαγραφές του Τμήματος Πληροφορικής του Μουσείου Μπενάκη και θα περιλαμβάνει τουλάχιστον τα παρακάτω πεδία καταγραφής: πρόσωπα (συγγραφέας, κωδικογράφος, κτήτωρ κτλ), ονομασία/ είδος αντικειμένου, αριθμός ταυτότητας, προηγ. Αριθμοί, έτος από, έως, χρον/γία, στοιχεία βιβλιοδεσίας, στοιχεία διακόσμησης χρφ., ενθυμήσεις, μικρογραφημένο (ΝΑΙ/ΟΧΙ), θέμα, εποχή/στυλ, στοιχεία διάστασης, ύλη, τεχνική, τόπος, περιγραφή, αρχ. Ενότητα, ποσοτικός αρ., κατάσταση, γενικές παρατηρήσεις, αναλυτική τεκμηρίωση, αναλυτική βιβλιογραφία, στοιχεία απόκτησης και στοιχεία καταγραφής. Α3.1.2 Ψηφιοποίηση και ψηφιακή επεξεργασία χειρογράφων Η χρήση του ψηφιακού τεκμηρίου κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική εφόσον διασφαλίζει τη μακροβιότητα του χειρογράφου και την εύκολη πρόσβαση από τους ερευνητές. Η ψηφιοποίηση των βυζαντινών & μεταβυζαντινών χειρογράφων αφορά σε περίπου 57.860 σελίδες. Συγκεκριμένα θα πραγματοποιηθεί νέα ψηφιοποίηση περίπου 47.500 σελίδων και επεξεργασία 10.360 σελίδων που έχουν ήδη ψηφιοποιηθεί, με προδιαγραφές που θα εξασφαλίζουν την ασφάλεια του πρωτογενούς υλικού και την ποιότητα των παραγόμενων ψηφιακών τεκμηρίων. Στις παραγράφους που ακολουθούν περιγράφεται η μεθοδολογία βάσει της οποίας ο Ανάδοχος οφείλει να δημιουργήσει το τελικό παραγόμενο ψηφιακό υλικό, με έμφαση στον τύπο και τη μορφή του, και η διαδικασία ψηφιοποίησης των χειρογράφων με έμφαση στα βήματα που εξασφαλίζουν την ασφάλεια του πρωτογενούς υλικού και την ποιότητα των παραγόμενων ψηφιακών τεκμηρίων. Το σύνολο του υλικού που θα παραδοθεί από τον Ανάδοχο θα είναι σε επεξεργάσιμη μορφή (read write) για οποιαδήποτε περαιτέρω διαμόρφωση. Επιπρόσθετα, ο Ανάδοχος θα παραδώσει τα ψηφιακά αρχεία και ενωμένα σε μορφή ψηφιακού βιβλίου PDF ανοιχτού προς επεξεργασία. Προδιαγραφές ψηφιοποίησης χειρογράφων Σελίδα 15 από 183
Ο υποψήφιος Ανάδοχος θα πρέπει να λάβει υπόψη του ότι τα εν λόγω χειρόγραφα είναι ένα ιδιαίτερα ευπαθές υλικό που έχει υποστεί φθορές και χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα στη μεταχείρισή του. Τα χειρόγραφα μπορεί να βρίσκονται σε μια από τις παρακάτω καταστάσεις: Διαλυμένη ή χαλαρή στάχωση Φύλλα με απλά σχισίματα Διπλωμένα ή τσαλακωμένα φύλλα Διάτρηση φύλλων από έντομα Φύλλα των οποίων έχει αποκοπεί κάποιο μέρος Φύλλα των οποίων η ύλη έχει διαβρωθεί ή φέρουν υπολείμματα ουσιών (π.χ. απεντομωτικής σκόνης, σταγόνων κεριού) Είναι κατανοητό ότι θα πρέπει να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή στο άνοιγμα και στο γύρισμα των φύλλων, ώστε το μεν σχίσιμο να μην μεγαλώσει και τα τσακίσματα ή οι διπλώσεις να ισιωθούν με προσοχή, ώστε να μην δημιουργείται ανωμαλία στη συνέχεια του κειμένου. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται η τοποθέτηση λευκού φύλλου χαρτιού κάτω από το ψηφιοποιούμενο φύλλο, ώστε το υπάρχον κενό να είναι ευδιάκριτο και να μην αποτυπώνονται γράμματα από την πίσω όψη του χειρογράφου. Επιπρόσθετα, εφόσον κριθεί απαραίτητο από την Αναθέτουσα Αρχή, είναι δυνατό να παρευρίσκεται εξειδικευμένος συντηρητής του Μουσείου για επί τόπου σύντομο καθαρισμό κάθε φύλλου (π.χ. ξεσκόνισμα με πινέλο). Αναφορικά με το άνοιγμα των χειρογράφων, επειδή πολλά είτε είναι ογκώδη είτε έχουν σφικτή στάχωση που δεν επιτρέπει το άνοιγμά τους στις 180, δεν πρέπει να γίνεται το άνοιγμά τους βεβιασμένα, γιατί θα επέλθουν φθορές και στην ίδια τη στάχωση και στις εξωτερικές όψεις της βιβλιοδεσίας. Επίσης στις περιπτώσεις αυτές κατά το άνοιγμα του χειρογράφου οι δύο σελίδες, δεξιά και αριστερά, δεν ευρίσκονται στο ίδιο επίπεδο, αλλά δημιουργούν κυρτώσεις που είναι μεγαλύτερες στο εσωτερικό προς τη ράχη και προοδευτικά μειώνονται προς τα εξωτερικά άκρα. Για τον λόγο αυτόν απαιτείται η προσαρμογή της βάσης της συσκευής ψηφιοποίησης, ώστε να σχηματίζει ανισόπεδη επιφάνεια ανάλογα με το πάχος του χειρογράφου εφόσον η στάχωση το επιτρέπει. Σε περίπτωση που η συσκευή ψηφιοποίησης δεν προσαρμόζεται αναλόγως με τις ιδιομορφίες των χειρογράφων είναι προτιμητέα η ψηφιοποίηση με φορητή ψηφιακή μηχανή με αντίστοιχο εξοπλισμό, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι πληρούνται οι τεχνικές προδιαγραφές που ορίζονται στην παρούσα. Πέραν της περιμέτρου του χειρογράφου στη βάση της συσκευής ψηφιοποίησης δεν πρέπει να υπάρχει άλλο αντικείμενο (βιβλία, χαρτιά, δελτία) και κατά προτίμηση η βάση πρέπει να έχει ένα ουδέτερο χρώμα (λευκό ματ, ή απαλό γκρίζο ή μπεζ), ώστε να είναι ευδιάκριτο το περίγραμμα του χειρογράφου. Σελίδα 16 από 183
Τελικό ψηφιοποιημένο υλικό αναλύσεις και μορφή Η ψηφιοποίηση του υλικού που περιγράφηκε στην προηγούμενη παράγραφο θα πρέπει να προσφέρει: τη διασφάλιση της πληροφορίας, την προστασία του πρωτότυπου από τη χρήση, την ποιοτική αναπαραγωγή του υλικού σε έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα και την απρόσκοπτη μεταβίβαση της πληροφορίας μέσω του διαδικτύου. Για το σκοπό αυτό, το υλικό που θα ψηφιοποιηθεί είναι απαραίτητο να αρχειοθετηθεί σε τρεις διαφορετικές μορφές, κάθε μία από τις οποίες εξασφαλίζει και διαφορετική χρήση: τα ψηφιακά αντίγραφα, τα ψηφιακά αρχεία προβολής και τα ψηφιακά αρχεία προεπισκόπησης. Σε γενικές γραμμές, τα ψηφιακά αντίγραφα θα πρέπει να εξασφαλίζουν την ορθή αναπαραγωγή του υλικού ακόμα και σε αρκετά μεγαλύτερες διαστάσεις, τα αρχεία προβολής να εξασφαλίζουν αντίστοιχα την ικανοποιητική προβολή του υλικού στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, ενώ τέλος τα αρχεία προεπισκόπησης να εξασφαλίζουν πολύ γρήγορη πρόσβαση στο υλικό με έμφαση στην κατανόηση του περιεχομένου του και όχι στην ποιότητα της παρουσίασής του. Στον Πίνακα 1 φαίνονται τα βασικά χαρακτηριστικά για κάθε μορφή ψηφιακού υλικού. Πίνακας 1. Βασικά χαρακτηριστικά απαιτούμενων μορφών ψηφιακού υλικού Ψηφιακά αντίγραφα Αρχεία προβολής Αρχεία προεπισκόπησης Όσο το δυνατόν πιο πιστή αναπαράσταση Ανεκτή ποιότητα για προβολή σε Δυνατότητα για κατανόηση του περιεχομένου του πρωτοτύπου ηλεκτρονικό Δεν Επιτυγχάνουν σε μεγάλο βαθμό τη διάσωση του πρωτοτύπου από υπολογιστή με στόχο την ερευνητική μελέτη καταγράφουν τις λεπτομέρειες του περιεχομένου τη σκοπιά της χρήσης και προβολής του Αντικαθιστούν τα ψηφιακά αντίγραφα στις Γρήγορη μεταφορά μέσω του διαδικτύου Χρησιμοποιούνται για αναπαραγωγή σε διαφορετικές διαστάσεις περισσότερες χρήσεις ψηφιακής διάδοσης(παρουσίαση Αποκλείουν τη δυνατότητα χρήσης από τρίτους για Χρησιμοποιούνται για εκτύπωση στο διαδίκτυο κλπ) οποιοδήποτε σκοπό υψηλής ποιότητας Συμπιεσμένα αρχεία Κακής ποιότητας Ασυμπίεστα αρχεία Μέγεθος εύλογο για εκτύπωση ακόμη και σε Μεγάλου μεγέθους γρήγορη μεταφορά μικρές διατάσεις Σελίδα 17 από 183
Αποθηκεύονται σε μορφότυπο (format) TIFF μέσω δικτύου Αποθηκεύονται σε μορφότυπο JPEG Συμπιεσμένα αρχεία Αποθηκεύονται σε μορφότυπο JPEG Η διαδικασία παραγωγής των ψηφιακών αρχείων επηρεάζεται γενικά από πολλές παραμέτρους που καθορίζουν το είδος και την ποιότητα του τελικού ψηφιακού προϊόντος. Αρκετές μελέτες έχουν γίνει στο εξωτερικό, από πανεπιστήμια και φορείς που προέβησαν στην ψηφιοποίηση του υλικού τους, για τον καθορισμό της ελάχιστης ανάλυσης και του βάθους χρώματος που απαιτούνται για την αποτύπωση των λεπτομερειών του πρωτογενούς υλικού, ανάλογα με τον τύπο του και την λεπτομέρεια που επιθυμούμε να καταγράψουμε. Ο υποψήφιος Ανάδοχος καλείται να λάβει υπόψη τις μελέτες αυτές και τις συνοπτικές οδηγίες που δίνονται από τις αντίστοιχες μελέτες που έχουν εκπονηθεί στο πλαίσιο του Ε.Π. «Κοινωνία της Πληροφορίας» και να περιγράψει την προτεινόμενη διαδικασία. Λαμβάνοντας υπόψη αυτές τις μελέτες και τις οδηγίες παραθέτουμε στη συνέχεια τα χαρακτηριστικά που πρέπει να πληρούν τα παραγόμενα ψηφιακά αρχεία, ανάλογα με τη μορφή τους. Τα στοιχεία αυτά όσον αφορά τα αρχείων εγγράφων, εντύπου και φωτογραφικού υλικού φαίνονται συνοπτικά στον Πίνακα 2. Πίνακας 2. Καθορισμός βασικών παραμέτρων ψηφιακών αρχείων εγγράφων, εντύπου και φωτογραφικού υλικού Ψηφιακά αντίγραφα Αρχεία προβολής Αρχεία προεπισκόπησης Μορφή αρχείου TIFF JPEG JPEG Πλέον των 400ppi για υλικό >=Α1, Τουλάχιστον Τουλάχιστον 800ppi για υλικό <A3 Ανάλυση 600ppi για υλικό < ψηφιοποίησης Α1 και >=A3, ~ 150 dpi ~ 72 dpi Βάθος χρώματος Διαστάσεις εικόνας Μέθοδος συμπίεσης Ψηφιακή υπογραφή Τουλάχιστον 16 bit/χρώμα grayscale ή έγχρωμο 100% του πρωτοτύπου 8 bit grayscale ή έγχρωμο εκτυπώσιμο μέγεθος 10X14,5cm ΧΩΡΙΣ ΣΥΜΠΙΕΣΗ JPEG JPEG ΝΑΙ ΟΧΙ ΟΧΙ 8 bit grayscale ή έγχρωμο 800 pixels στη μεγαλύτερη διάσταση Σελίδα 18 από 183
Πρότυπο χρώματος srgb srgb srgb Διευκρινιστικά πρέπει να τονιστούν τα παρακάτω. Δεν θα χρησιμοποιείται Color Profile στις εικόνες. Οι παράμετροι που προτείνονται για τα ψηφιακά αντίγραφα είναι ενδεικτικές και όχι περιοριστικές, γεγονός που σημαίνει ότι ο υποψήφιος Ανάδοχος μπορεί να προτείνει, αν κρίνει σκόπιμο μεγαλύτερες αναλύσεις ψηφιοποίησης και βάθη χρώματος, αρκεί να είναι εφικτή η συνολική λύση (από την άποψη του χρονοδιαγράμματος υλοποίησης, της καταλληλότητας του εξοπλισμού, της βιωσιμότητας κλπ). Αντίθετα, τόσο για τα αρχεία προβολής όσο και για τα αρχεία προεπισκόπησης, οι αναλύσεις που δίνονται είναι περιοριστικές και δεν επιτρέπεται η υπέρβασή τους. Τονίζεται το γεγονός ότι στην τεχνική ανάλυση της ποιότητας της προσφερόμενης λύσης και ειδικότερα στην εκτίμηση της ποιότητας των ψηφιακών αντιγράφων θα συνεκτιμηθούν (εκτός από την προτεινόμενη ανάλυση ψηφιοποίησης και το αντίστοιχο βάθος χρώματος) παράγοντες όπως ο θόρυβος (noise) και γενικά η ποιότητα των CCD, η οπτική πυκνότητα (optical density), η τονική αποτύπωση (tone reproduction) και γενικά όλες οι παράμετροι που εκτιμάται στη βιβλιογραφία ότι επηρεάζουν την ποιότητα του τελικού αποτελέσματος. Για το σκοπό αυτό, είναι απαραίτητη η τεχνική ανάλυση, από την πλευρά των Διαγωνιζομένων, των χαρακτηριστικών του εξοπλισμού ψηφιοποίησης που θα χρησιμοποιήσει, σε σχέση με την πιστότητα των ψηφιακών αντιγράφων. Τονίζεται ότι κυλινδρικοί σαρωτές (roll scanners) δεν είναι αποδεκτός εξοπλισμός ψηφιοποίησης. Ιδιαίτερη σημασία έχει να αναλυθεί ο τρόπος επιπεδοποίησης του πρωτοτύπου. Τέλος, ειδική προσοχή απαιτείται στις περιπτώσεις συνένωσης εικόνων (stiching). Η ψηφιοποίηση θα γίνει σε χώρους του Μουσείου υπό την επίβλεψη προσωπικού του Μουσείου και σε ώρες λειτουργίας του. Σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται απομάκρυνση του πρωτότυπου υλικού των χειρογράφων εκτός του Μουσείου. Προϊόν της διαδικασίας αυτής είναι τα ψηφιακά αρχεία, τα οποία θα αποθηκευτούν είτε σε μαγνητικά ή οπτικά μέσα περιορισμένης προσπέλασης (αν πρόκειται για ψηφιακά αντίγραφα), είτε σε συστήματα υψηλής ταχύτητας προσπέλασης π.χ. συστοιχίες δίσκων (αν πρόκειται για τα αρχεία προβολής ή προεπισκόπησης). Ένεκα της σπανιότητας του περιεχομένου, της ευαισθησίας του υλικού λόγω παλαιότητας και της ανάγκης προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών, ο Ανάδοχος θα πρέπει να παρουσιάσει την μεθοδολογική προσέγγιση, με την οποία θα το αντιμετωπίσει με την ταυτόχρονη εποπτεία και υποστήριξη του Μουσείου Μπενάκη, ώστε να μην υποστεί περαιτέρω φθορές, αλλά ταυτόχρονα να εξαχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε ψηφιακή μορφή. Για το λόγο αυτό ο Ανάδοχος είναι υποχρεωμένος να εγκαταστήσει σε χώρο του Κεντρικού κτηρίου του Μουσείου, ο οποίος θα του υποδειχθεί από το προσωπικό του Μουσείου τον απαραίτητο εξοπλισμό και λογισμικό για τις διαδικασίες της ψηφιοποίησης. Τόσο η ψηφιοποίηση όσο και η φωτογράφηση θα πραγματοποιηθούν σε χώρους του Μουσείου και συγκεκριμένα στο Κεντρικό κτήριο. Σελίδα 19 από 183
Τεκμηρίωση διαδικασίας ψηφιοποίησης Κατά τη διαδικασία της ψηφιοποίησης πρέπει να καταγραφούν στο σύστημα τεκμηρίωσης που θα υποδειχθεί από την Αναθέτουσα Αρχή τουλάχιστον οι εξής πληροφορίες: Πληροφοριακές ενότητες αριθμός ταυτότητας αντικειμένου όνομα ψηφιακού αρχείου είδος πρωτοτύπου θέση λήψης πηγή ψηφιακού υλικού βιβλιογραφικά πρωτοτύπου τύπος αρχείου είδος συσκευής χαρακτηριστικά συσκευής ανάλυση εικόνας μοντέλο χρωμάτων βάθος χρώματος κλίμακα στοιχεία επεξεργασίας Παρατηρήσεις Όπως ορίζεται από τη Βιβλιοθήκη του Μουσείου. Όνομα του αρχείου ψηφιακής εικόνας που παράχθηκε είτε με ψηφιακή λήψη είτε με τη διαδικασία ψηφιοποίησης φωτογραφικού υλικού. Θεωρείται εξαιρετικά κρίσιμο η αποθήκευση όλων των ψηφιακών αρχείων που θα παραδοθούν, να είναι κωδικοποιημένη κατά αριθμό ταυτότητας του ψηφιοποιημένου τεκμηρίου προσαυξημένη με τον αριθμό φύλλου ή σελίδας, ώστε τα αρχεία να είναι αναγνωρίσιμα & διαχειρίσιμα στο μέλλον. Τιμή από λίστα (έγχρωμη φωτογραφία, α/μ φωτογραφία, αντικείμενο, κτλ). Τιμή από λίστα (κύρια όψη, λεπτομέρεια κτλ). Ο Αριθμός Λήψης του φωτογραφικού υλικού που ψηφιοποιήθηκε (φωτογραφίας, αρνητικού, διαφάνειας) ή το όνομα του ψηφιακού αρχείου του οποίου αποτελεί επεξεργασία. Έτσι συνδέεται το ψηφιακό με το φωτογραφικό υλικό. Κείμενο με στοιχεία του βιβλίου, περιοδικού, εφημερίδας ή οποιουδήποτε έντυπου υλικού από το οποίο προήλθε η εικόνα που ψηφιοποιήθηκε (όνομα συγγραφέα, τίτλος, τόπος έκδοσης, χρόνος έκδοσης, σελίδα, αρ. εικόνας κλπ). Τιμή από λίστα: JPG, TIF, GIF. Τιμή από λίστα. Τα στοιχεία του scanner ή της ψηφιακής μηχανής που χρησιμοποιήθηκε. Τιμή από λίστα. SCANNER το όνομα software, gamma corrections, scanner settings/digital CAMERA τύπος κάμερας και φακού λήψης, φωτισμός. Ο αριθμός των pixels που αποτελούν την ψηφιοποιημένη εικόνα (πχ. 4096X6144 pixels), pixel per inch (600 dpi) ή dot per inch (400 dpi). Τιμή από λίστα: Color(RGB), Color (CMYK), Grayscale, Line Art. Τιμή από λίστα: bi tonal, 8bit, 12bit, 16bit, 24bit, 32bit. Κλίμακα ψηφιοποίησης (π.χ. 100%, 200% κλπ). ΚΕΙΜΕΝΟ. Καταγραφή των διαδικασιών επεξεργασίας Σελίδα 20 από 183