Η κρίση της Αυτοκρατορίας των Αψβούργων Η ιταλική και γερμανική ενοποίηση Φύλλο Εργασίας 1. Αφού συμβουλευτείτε τη σελίδα 44 του βιβλίου σας καθώς και το χάρτη που παρατίθεται, να συμπληρώσετε την πιο κάτω άσκηση Άστρου, σχετικά με το κύμα επαναστάσεων που ξέσπασε στην Ευρώπη το 1848: Γενικές πληροφορίες:... Γενικές πληροφορίες:...... Η Επανάσταση στη Γαλλία το 1848, προκαλεί κύμα επαναστάσεων Γενικές πληροφορίες:. Γενικές πληροφορίες:.. Γενικές πληροφορίες: 2. Η «Άνοιξη των λαών» Το 1848 το γεγονός ότι οι φιλοδοξίες των συντηρητικών δυνάμεων του Συνεδρίου της Βιέννης είναι καταδικασμένες, γίνεται ξανά φανερό με πολύ πιο βίαιο και εκτεταμένο τρόπο απ' ό,τι το 1830. Ένα κύμα επαναστάσεων με ποικιλόμορφα και σύνθετα αίτια σαρώνει την Ευρώπη. Οι ταξικές αντιπαραθέσεις παίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς η αστική τάξη έχει τα προηγούμενα χρόνια ενδυναμώσει τη θέση της και διεκδικεί μέρος της εξουσίας από την αριστοκρατική τάξη, ενώ και η εργατική τάξη εμφανίζεται πλέον πιο συγκροτημένη και συνειδητοποιημένη. [ ] Παράλληλα, η ανάπτυξη της εκπαίδευσης αυξάνει τον αριθμό των σπουδαστών και φοιτητών, κοινωνικών στρωμάτων που είναι ευαίσθητα στα εθνικά ζητήματα. Έτσι, σε συνδυασμό με μια οικονομική κρίση, οι αιτίες που έχουν ήδη δημιουργήσει τριγμούς στο σύστημα κρατών προκαλούν τις επαναστάσεις που ο Berindei χαρακτηρίζει ως το μείζον γεγονός του 19ου αιώνα. http://members.hellug.gr/bafh/eap/epo10/epo10_ergasia3ccl.pdf 1
Αφού μελετήσετε προσεκτικά το πιο πάνω παράθεμα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω: α. Ονομάστε τις «συντηρητικές δυνάμεις» που υπονοούνται στο παράθεμα και προσδιορίστε τις «φιλοδοξίες» τους; β. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην έκρηξη των επαναστατικών κινημάτων του 1848; γ. Με βάση και τα γεγονότα που διαδραματίζονται το 1848 στην Ευρώπη ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για το μέλλον των συντηρητικών δυνάμεων στην Ευρώπη;... δ. Αφού μελετήσετε παράλληλα και το παράθεμα του βιβλίου σας «Ο Κάρολος Μαρξ», σελ. 45, να σχολιάσετε τις φράσεις «αταξική κοινωνία», «ταξικές αντιπαραθέσεις» σε σχέση με τα επαναστατικά κινήματα της εποχής. 2
ε. Οι επαναστάσεις του 1848 χαρακτηρίστηκαν ως «Άνοιξη των λαών». Συμφωνείτε με την πιο πάνω άποψη; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με επιχειρήματα. 3. «Κάθε έθνος ένα κράτος». Στην περίφημη αυτή φράση του Ιταλού πολιτικού Ματσίνι συνοψίζεται η «αρχή των εθνοτήτων», η οποία αποτέλεσε τη νέα πολιτική δύναμη του 19ου αιώνα. Σύμφωνα με την αρχή αυτή, τα έθνη (με όποιον τρόπο κι αν ορίζονται αυτά) αποτελούν (ή πρέπει να αποτελούν) την βασική μονάδα οργάνωσης των ανθρώπινων κοινωνιών. Έτσι, λοιπόν, το κράτος συγκροτείται γύρω από ένα «έθνος» ή αλλιώς ένα «λαό», κι όχι γύρω από ένα βασιλικό οίκο ή μια μοναρχία. Με άλλα λόγια το κράτος αντλεί τη νομιμότητά του από το έθνος. Στη βάση της «αρχής των εθνοτήτων», ο 19ος αιώνας είδε την ολοκληρωτική αλλαγή του ευρωπαϊκού χάρτη. Αυτοκρατορίες (όπως η Αυστροουγγαρία ή η Οθωμανική) διαλύθηκαν και στη θέση τους σχηματίστηκαν μικρά εθνικά κράτη: η Ελλάδα το 1837, το Βέλγιο το 1830, η ενοποιημένη Ιταλία το 1861. Το έθνος-κράτος αποτελούσε το νόμιμο κράτος του ευρωπαϊκού 19ου αιώνα. Κανείς δεν αμφισβητούσε την αρχή αυτή. Με ποιον τρόπο οριζόταν, ωστόσο, ένα έθνος; Οι απαντήσεις στο ερώτημα αυτό ήταν πολλές και αντιφατικές μεταξύ τους κι αποτέλεσαν συχνά αιτία πολεμικών ή πολιτικών συγκρούσεων. http://themesblog.protovoulia.org/archives/68 Αφού μελετήσετε προσεκτικά το πιο πάνω παράθεμα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στις συνέπειες που είχε η εφαρμογή της αρχής των Εθνοτήτων για την Ιταλία. «Με ποιον τρόπο οριζόταν, ωστόσο, ένα έθνος; Οι απαντήσεις στο ερώτημα αυτό ήταν πολλές και αντιφατικές μεταξύ τους κι αποτέλεσαν συχνά αιτία πολεμικών ή πολιτικών συγκρούσεων». Να σχολιάσετε την πιο πάνω θέση. 3
4. Η ενοποίηση της Γερμανίας υπό τον Βίσμαρκ, το 1871, υπενθυμίζει τη δυνατότητα του Βερολίνου να εκμεταλλεύεται τη γεωστρατηγική σύγκρουση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας για να προωθεί τις δικές του επιδιώξεις. Αποφασιστική σημασία έπαιξε ο Kριμαϊκός πόλεμος του 1854-56, που έφερε σε αντιπαράθεση τον αγγλογαλλικό συνασπισμό με την τσαρική Ρωσία και επενδύθηκε ιδεολογικά ως σύγκρουση της φιλελεύθερης δημοκρατίας με τον απολυταρχισμό, τηρουμένων των αναλογιών, όπως συνέβη με τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Δύσης και Σοβιετικής Ένωσης έναν αιώνα αργότερα. Kρατώντας με μοναδική επιδεξιότητα αποστάσεις και από τις δύο πλευρές, η Πρωσία του Βίσμαρκ κατάφερε να εξασφαλίσει ένθεν και ένθεν ανοχή για την ενοποίηση της Γερμανίας, κάτι που έγινε και με την «Οστ- Πολιτίκ» του Βίλι Μπραντ, η οποία έθεσε τις βάσεις για τη γερμανική επανένωση μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Kαι στις δύο περιπτώσεις, Ρώσοι και Δυτικοί διαπίστωσαν εκ των υστέρων ότι η μεταξύ τους αντιπαράθεση λειτούργησε, απροσδόκητα, προς όφελος της ανερχόμενης «κεντρικής δύναμης». http://news.kathimerini.gr/4dcgi/news/world _2Kath/edition?fdate%3D28/01/2001 Αφού μελετήσετε προσεκτικά το πιο πάνω παράθεμα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στα πιο κάτω: Πώς χειρίστηκε πολιτικά ο Βίσμαρκ τους δύο ισχυρούς πόλους της Εποχής, τον αγγλογαλλικό και το ρωσικό; Πώς αξιολογείτε τις πολιτικές επιλογές του Βίσμαρκ; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με επιχειρήματα. 4
ΑΣΚΗΣΗ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ Κάθε στοιχείο της στήλης Α αντιστοιχεί με ένα στοιχείο στήλης Β. Να αντιστοιχίσετε τους αριθμούς της στήλης Α με τα γράμματα της στήλης Β, έτσι που να σχηματιστούν ζεύγη, που να ανταποκρίνονται στην ιστορική πραγματικότητα. Προσοχή: περισσεύει ένα στοιχείο της στήλης Β. Στήλη Α 1. Ιταλός φιλελεύθερος ηγέτης του Πεδεμοντίου 2. Αρχιτέκτονας της αψβουργικής απολυταρχίας 3. Συνθήκη Ειρήνης της Φρανκφούρτης (1871) 4. Επιδίωξε την ενοποίηση της Γερμανίας 5. Κομμουνιστικό Μανιφέστο (1848) Στήλη Β α. Βίσμαρκ β. Γκαριμπάλντι γ. Καβούρ δ. Γαλλοπρωσικός πόλεμος ε. Μέτερνιχ Στ. Κάρολος Μαρξ Κατ οίκον εργασία Παρ' όλο που τελικά όλα τα επαναστατικά κινήματα του 1848 απέτυχαν, δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία για τον καταλυτικό ρόλο που έπαιξαν στις μετέπειτα εξελίξεις. Παρά τη νίκη τους, οι συντηρητικές δυνάμεις αναγκάζονται να αποδεχτούν μια σχετική φιλελευθεροποίηση. Παράλληλα, το 1848 σηματοδοτεί μια έξαρση των εθνικών κινημάτων σε όλη την Ευρώπη, με το αίτημα της εθνικής αυτοδιάθεσης να τίθεται σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Οι αρχές δε του Συνεδρίου της Βιέννης έχουν ήδη αρχίσει να αμφισβητούνται. Η πτώση του Μέτερνιχ συμβολίζει τον κλονισμό των αρχών της παραδοσιακής διπλωματίας και την είσοδο στην εποχή των αδίστακτων πολιτικών ανδρών, όπου η αυτοσυγκράτηση και η συνδιαλλαγή δίνουν τη θέση τους στη χρήση βίας και κάθε μέσου που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τους στόχους ενός κράτους. http://members.hellug.gr/bafh/eap/epo10/epo10_ergasia3ccl.pdf Αφού μελετήσετε προσεκτικά το πιο πάνω παράθεμα, να εξηγήσετε τις συνέπειες που επέφεραν τα διάφορα επαναστατικά κινήματα του 1848 για τους λαούς της Ευρώπης και να τις σχολιάσετε, λαμβάνοντας υπόψη και την «αρχή των εθνοτήτων», που επικρατούσε στα πολιτικά δρώμενα της τότε εποχής. Σημείωση: Με τον όρο «αρχή των εθνοτήτων» ή «αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών», εννοούμε την αντίληψη που επικράτησε το 19ο αι. και σύμφωνα με την οποία κάθε έθνος (εθνότητα) αποβλέπει στην οργάνωσή του σε ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος. Αυτή η αρχή αποτέλεσε ανασταλτικό παράγοντα του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος μέχρι και το τέλος της δεκαετίας του 40.» 5