Ημερίδα Διεύθυνσης Νομικών Υπηρεσιών Αθήνα 6 Απριλίου 2012 Θέμα Εισήγησης Μορφές εφαρμογής Οδηγίας 2009/72 για το νομικό διαχωρισμό των Δικτύων στην ΕΕ Κωνσταντίνος Πολ. Κορομπέλης Δικηγόρος, LLM, ΜΔΕ
Διάγραμμα Εισήγησης Σκοπός του διαχωρισμού, στόχοι των σχετικών διατάξεων και είδη διαχωρισμού Χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του 3 ου πακέτου Ο Διαχωρισμός πριν το 3 ο πακέτο Τα 3 μοντέλα διαχωρισμού στο Σύστημα Μεταφοράς του 3 ου πακέτου Οδηγιών Τα μοντέλα διαχωρισμού και η επιλογή τους από τα κράτη-μέλη ΕΕ Προβλέψεις Οδηγίας για το Σύστημα Διανομής Συνοπτική αναφορά εφαρμογής των προβλεπόμενων μοντέλων ανά κράτος-μέλος ΕΕ Αντί επιλόγου
Σκοπός Σχετικές Διατάξεις Κάθετα Ολοκληρωμένη Επιχείρηση Άρθρο 2 Νο 21 Οδηγίας «επιχείρηση ηλεκτρικής ενέργειας ή όμιλος επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενέργειας, όπου το ίδιο πρόσωπο ή πρόσωπα δικαιούνται, άμεσα ή έμμεσα, να ασκούν τον έλεγχο και όπου η εν λόγωεπιχείρησηήοόμιλοςεπιχειρήσεωνασκούντουλάχιστονμιααπότιςδραστηριότητες μεταφοράς ή διανομής και τουλάχιστον μια από τις δραστηριότητες παραγωγής ή προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας»
Χρονοδιάγραμμα Θέση σε εφαρμογή
Διαχωρισμός πριν τη 3 η γενιά Οδηγιών Ενέργειας Νομικός Διαχωρισμός Ανεξαρτησία αναφορικά με τη νομική μορφή Οργανωτικός Διαχωρισμός Ανεξαρτησία στην οργάνωση και στη λήψη αποφάσεων Λογιστικός Διαχωρισμός Διάκριση λογαριασμών όσον αφορά τις λειτουργίες διαχείριση του συστήματος Διαχωρισμός στην προσβασιμότητ ατων πληροφοριών Εμπιστευτικότητα Μη διακριτική χρήση πληροφοριών
Διαχωρισμός Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς (TSOs) στο 3ο Πακέτο Ενεργειακών Οδηγιών Άρθρο 9: Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός (FOU) ως βασική αρχή -«Διαχωρισμός συστημάτων μεταφοράς και διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς» Άρθρο 9 παρ.1 α : Κάθε επιχείρηση που έχει στην ιδιοκτησία σύστημα μεταφοράς ενεργεί ως διαχειριστής συστήματος μεταφοράς Άρθρο 9 παρ.1 β : το ίδιο πρόσωπο δεν δικαιούται να ασκεί άμεσα ή έμμεσα έλεγχο στον TSO και σε επιχείρηση που εκτελεί οποιαδήποτε δραστηριότητα παραγωγής ή προμήθειας Άρθρο 9 παρ. 8: Οι άλλες επιλογές Τα μοντέλα ISO και ITO Εφόσον, στις 03.09.2009 το σύστημα μεταφοράς ανήκει σε κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση, ένα κράτος μέλος δύναται να αποφασίσει να μην εφαρμόσει την παρ. 1 του άρθρου 9. Στην περίπτωση αυτή, τα οικεία κράτη μέλη είτε α) ορίζουν ανεξάρτητο διαχειριστή συστήματος, σύμφωνα με το άρθρο 13 (μοντέλο ISO) β) συμμορφώνονται προς τις διατάξεις του κεφαλαίου V (Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς μοντέλο ΙΤΟ)
Τα μοντέλα διαχωρισμού του Συστήματος Μεταφοράς του 3 ου ενεργειακού πακέτου Οδηγιών 1. Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός του ΔΣΜ (FOU) 2. Ανεξάρτητος Διαχειριστής Συστήματος (ISO) 3. Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς (ΙΤΟ) Παραγωγή Προμήθεια / εμπορία ΔΣΜ (κυριότητα +λειτουργία) Παραγωγή Supply/ trade Κυριότητα Συστήματος Προμήθεια / εμπορία ΔΣΜ (ISO) λειτουργία Παραγωγή ΔΣΜ (ITO) Κυριότητα +λειτουργία Προμήθεια / εμπορία Η καθετοποιημένη επιχείρηση αποχωρίζεται του συστήματος μεταφοράς ΟΔΣΜδενασκεί έλεγχο επί παραγωγής/προμήθει ας Είναι δυνατή η κατοχή μειοψηφικού πακέτου Εξόχως περιορισμένα δικαιώματα ψήφου Η καθετοποιημένη επιχείρηση διατηρεί το σύστημα μεταφοράς Η διαχείριση του συστήματος γίνεται από τρίτη οντότητα (ISO) ο ΔΣΜ σχεδιάζει την ανάπτυξη του συστήματος και μπορεί να επιβάλλει τις αποφάσεις του στον κύριο του συστήματος ο ΔΣΜ είναι υπεύθυνος για τη λειτουργία του συστήματος Το σύστημα μεταφοράς ανήκει στο ΔΣΜ Ανεξαρτησία στη λήψη αποφάσεων Περιορισμοί σε εναλλαγές προσωπικού Εγγυήσεις διαχωρισμού αναφορικά με τη διαχείριση Σχεδόν καμία κοινή χρήση υπηρεσιών Δυνατότητα επιβολής από τη ΡΑΕ ιδιωτικών επενδύσεων για την
Επιλογή των διαφόρων μοντέλων από τα κράτη μέλη ΕΕ Παρέκκλιση Όλες οι επιλογές: 2 Άγνωστο: 4 FOU: 12 Παρέκκλιση: 3 ΙΤΟ: 6 Ανεξάρτητος Διαχειριστής Συστήματος Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός Όλες οι επιλογές Άγνωστο
Διαχωρισμός Διαχειριστών Συστημάτων Διανομής στο 3ο Πακέτο άρθρο 26 οδηγίας «όταν ο διαχειριστής συστήματος διανομής αποτελεί μέρος κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης, πρέπει να είναι ανεξάρτητος, τουλάχιστον από άποψη νομικής μορφής, οργάνωσης και λήψης αποφάσεων, από άλλες δραστηριότητες που δεν συνδέονται με τη διανομή. Οι κανόνες αυτοί δεν συνεπάγονται υποχρέωση διαχωρισμού του ιδιοκτησιακού καθεστώτος των περιουσιακών στοιχείων του συστήματος διανομής από την κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση». Ο Διαχειριστής του Συστήματος Διανομής «για την εκπλήρωση των καθηκόντων του διαθέτει του αναγκαίους ανθρώπινους, τεχνικούς, υλικούς και οικονομικούς πόρους». «Ο υπεύθυνος συμμόρφωσης του διαχειριστή συστήματος διανομής είναι πλήρως ανεξάρτητος και έχει πρόσβαση σε κάθε αναγκαία πληροφορία του διαχειριστή συστήματος διανομής και κάθε θυγατρικής του εταιρείας για την εκπλήρωση των καθηκόντων του». Απαιτήσεις προκειμένου «οι ανακοινώσεις και τα σήματα των διαχειριστών συστημάτων διανομής με κάθετη ολοκλήρωση δεν πρέπει να προκαλούν σύγχυση όσον αφορά τη χωριστή ταυτότητα του κλάδου προμήθειας κάθετα ολοκληρωμένης επιχείρησης». Τα περισσότερα Κράτη Μέλη δεν έχουν κανόνες διαχωρισμού για τους Διαχειριστές Συστημάτων Διανομής (DSOs) Εξαίρεση αποτελεί η Ολλανδία FOU
Χώρες που εφαρμόζουν και τα 3 μοντέλα Οδηγίας ΑΥΣΤΡΙΑ Νόμος για την οργάνωση βιομηχανίας ηλεκτρισμού Νόμος για την Ρυθμιστική αρχή (Austrian Federal Law Gaztte BGBI. I 2010/110) Καμία ανάγκη για περαιτέρω νομοθετικές πρωτοβουλίες. Οι εταιρείες διανομής δεν θα πρέπει να δημιουργούν σύγχυση αναφορικά με την ξεχωριστή ταυτότητα τους σε σχέση με τις δραστηριότητες προμήθειας καθετοποιημένης επιχείρησης. ΓΕΡΜΑΝΙΑ - Κάθε ΔΣΜ μπορεί να επιλέξει μεταξύ των 3 μοντέλων διαχωρισμού, σύμφωνα με τον τροποποιημένο ενεργειακό νόμο 4 ης Αυγούστου 2011. Μέχρι σήμερα οι περισσότεροι ΔΣΜ τείνουν προς το ITO μοντέλο και θεωρείται μάλλον απίθανο να επιλεχθεί το μοντέλο ISO. Ωστόσο, είναι πιθανό να επιλεγεί από κάποιους και το μοντέλο του πλήρους ιδιοκτησιακού διαχωρισμού. Οι εταιρείες διανομής δεν θα πρέπει να δημιουργούν σύγχυση αναφορικά με την ξεχωριστή ταυτότητα τους σε σχέση με τις δραστηριότητες προμήθειας καθετοποιημένης επιχείρησης (section 7a Abs. 6 EnWG).
Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός (FOU) ΕΣΘΟΝΙΑ Νόμος για την αγορά ηλεκτρισμού 1 ης Ιουλίου 2010 ΒΕΛΓΙΟ Νόμος για την οργάνωση αγοράς ηλεκτρισμού 29 ης Απριλίου 1999. Ο ΔΣΜ είναι διαχωρισμένος ιδιοκτησιακά από τις δραστηριότητες παραγωγής και εμπορίας καθετοποιημένης επιχείρησης. Οι εταιρείες διανομής που έχουν πάνω από 100.000 πελάτες έχουν την υποχρέωση να είναι διαχωρισμένες νομικά και λειτουργικά λιγότεροι από 100.000 πελάτες, υποχρέωση για λογιστικό διαχωρισμό. Ο επικείμενος προς θέσπιση νόμος, ο οποίος θα τροποποιεί το Νόμο 29 Απριλίου 1999 θα μορφοποιεί τον ήδη εφαρμοζόμενο FOU διαχωρισμό προς πλήρη συμμόρφωση με την Οδηγία. ΔΑΝΙΑ Ο ΔΣΜ στον οποίο ανήκει το δίκτυο υψηλής τάσης κατέχεται από το δημόσιο και είναι ιδιοκτησιακά διαχωρισμένος (ο ενεργειακός νόμος που ενσωματώνει τo 3 η ενεργειακό πακέτο τέθηκε σε ισχύ στις 20 th Μαΐου 2011). 3 επιλογές έχουν υιοθετηθεί: το μοντέλο FOU, το μοντέλο ISO και αυτό που προβλέπεται στην παρ.. 9 του άρθρου 9 Οδηγίας. Το μοντέλο ΙΤΟ δεν έχει γίνει αποδεκτό. Οι εταιρείες διανομής δεν θα πρέπει να δημιουργούν σύγχυση αναφορικά με την ξεχωριστή ταυτότητα τους σε σχέση με τις δραστηριότητες προμήθειας καθετοποιημένης επιχείρησης.
Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός (FOU) ΙΤΑΛΙΑ Το 3 ο ενεργειακό πακέτο ενσωματώθηκε με το Νομοθετικό Διάταγμα 93 1 ης Ιουνίου 2011. Ο πλήρης ιδιοκτησιακός διαχωρισμός του ΔΣΜ εφαρμόζεται από το 1999 με το Νομοθετικό Διάταγμα 79/1999 ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ Ο νέος νόμος για την ηλεκτρική ενέργεια εφαρμόζεται από τις 7 Φεβρουαρίου 2012 Αναφορικά με το δίκτυο διανομής ο αρμόδιος διαχειριστής λειτουργεί ως ξεχωριστή εταιρεία. ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Το μοντέλο του πλήρους ιδιοκτησιακού διαχωρισμού του ΔΣΜ υφίσταται ήδη από το 1994 ΣΛΟΒΑΚΙΑ Ο ΔΣΔ είναι νομικά διαχωρισμένος από το 1994, αλλά καμία υποχρέωση ιδιοκτησιακού διαχωρισμού δεν έχει θεσπισθεί για τα δίκτυα διανομής. Τομοντέλοαυτόέχειεπιλεγείστοσχέδιο του ενεργειακού νόμου (όπως έχει δημοσιευθεί τον Αύγουστο 2011).
Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός (FOU) ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ Ο ΔΣΜ ανήκει εξ ολοκλήρου σε ένα μέτοχο (το κράτος) και έχει επιλεγεί το μοντέλο του FOU. Ομοίως, ο ΔΣΔ (SODO Ltd) ανήκει εξ ολοκλήρου στο κράτος και αποτελεί ξεχωριστή νομική οντότητα, υπεύθυνη για τη λειτουργία και την ανάπτυξη του δικτύου διανομής. Ο ΔΣΜ είναι ιδιοκτησιακά διαχωρισμένος και ανήκει σε μια κρατική αρχή (Svenska Krattanat). ΟΛΛΑΝΔΙΑ Τόσο ο ΔΣΜ όσο και ΔΣΔ είναι ιδιοκτησιακά διαχωρισμένοι (από την 1η Ιουλίου 2008).
Πλήρης Ιδιοκτησιακός Διαχωρισμός (FOU) ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στην Αγγλία και στην Ουαλία (85% κατανάλωσης στην αγορά Μ. Βρετανίας) οδσμείναιπλήρως διαχωρισμένος ιδιοκτησιακά (το Σύστημα Μεταφοράς ανήκει και λειτουργείται από την National Grid). Στη Σκωτία (12% κατανάλωσης στην αγορά Μ. Βρετανίας) υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ των κυρίων του Συστήματος (ScottishPower και SSE) και του ΔΣΜ (National Grid). Ομοίως, στη Β. Ιρλανδία (3% κατανάλωσης στην αγορά Μ. Βρετανίας) το Σύστημα Μεταφοράς ανήκει στην NIE και διαχειρίζεται από μια ξεχωριστή εταιρεία (SONI). ΤΣΕΧΙΑ Η Βρετανική κυβέρνηση προτίθεται να υιοθετήσει τα μοντέλα FOU και ISO, όχι όμως και το ΙΤΟ και να κάνει χρήση παρέκκλισης παρ.. 9 του άρθρου 9 (μη( εφαρμογή του μοντέλου FOU όπου υπάρχουν ρυθμίσεις που εγγυώνται ουσιαστικότερη ανεξαρτησία του ΔΣΜ από το μοντέλο ΙΤΟ) Για τις εταιρείες Διανομής απαιτείται πλήρης λειτουργικός διαχωρισμός από τις δραστηριότητες προμήθειας Η τροποποίηση του 2011 του ενεργειακού νόμου προς συμμόρφωση με το 3 ο ενεργειακό πακέτο εισήγαγε το μοντέλο του FOU, με την εξαίρεση CEPS (του ΔΣΜ ο οποίος διαχειρίζεται το μοναδικό Σύστημα Μεταφοράς) και εταιρείας CEZ (η οποία είναι ο δεσπόζων παραγωγός), όπου και οι δύο ελέγχονται από το κράτος. Η εξαίρεση δόθηκε στη βάση του ότι τα μετοχικά μερίδια των δύο εταιρειών ανήκουν σε διαφορετικά υπουργεία
Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς (ITO) ΚΡΟΑΤΙΑ ΓΑΛΛΙΑ Το μοντέλο αυτό ισχύει από τις 3 Σεπτεμβρίου 2009 (Code de l l énergie, Ordonnance no 2011-504 of the 9 th May 2011). Ο επικείμενος προς θέσπιση κατά το 1 ο εξάμηνο του 2012 νόμος θα υιοθετεί το μοντέλο του ΑΔΜ. Σήμερα υφίσταται ο HEP όμιλος, ο οποίος αποτελείται από τη μητρική εταιρεία και τις θυγατρικές, μεταξύ των οποίων είναι και η HEP-TSO και HEP-DSO. Ο ΔΣΜ είναι η εταιρεία RTE, η οποία ανήκει εξ ολοκλήρου στον όμιλο EDF και ο βασικός Διαχειριστής του Δικτύου Διανομής είναι η ErDF, η οποία αποτελεί εξ ολοκλήρου θυγατρική EDF. ΕΛΛΑΔΑ Με το Ν. 4001/2011 22 ης Αυγούστου 2011 ο ΔΣΜ (ΑΔΜΗΕ Α.Ε.) αποτελεί θυγατρική εξ ολοκλήρου καθετοποιημένης επιχείρησης και έχει στην κυριότητά του το σύστημα μεταφοράς Αναφορικά με το Δίκτυο Διανομής (το οποίο παραμένει στην κυριότητα καθετοποιημένης επιχείρησης ΔΕΗ Α.Ε.) με το νέο νόμο η δραστηριότητα διανομής μεταφέρεται στη νομικά και λειτουργικά διαχωρισμένη, νεοσύστατη και εξ ολοκλήρου θυγατρική καθετοποιημένης επιχείρησης, ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.
Ανεξάρτητος Διαχειριστής Μεταφοράς (ITO) ΟΥΓΓΑΡΙΑ Η καθετοποιημένη επιχείρηση ΜAVIR είναι ο μοναδικός ΔΣΜ και έχει προκριθεί η λύση του μοντέλου ΙΤΟ. ΙΡΛΑΝΔΙΑ Ο κρατικός φορέας Electricity Supply Board (ESB Electric Ireland) έχει την κυριότητα του συστήματος μεταφοράς. Μια άλλη κρατική εταιρεία, όμως, η EirGrid είναι ο ΔΣΜ. Έχει αποφασισθεί από την Ιρλανδική κυβέρνηση η εφαρμογή παρέκκλισης παρ.. 9 του άρθρου 9. ΙΣΠΑΝΙΑ Αναφορικά με το δίκτυο διανομής κανένας ΔΣΔ δεν ανήκει στην καθετοποιημένη επιχείρηση. Ο Διαχειριστής του Δικτύου ανήκει και λειτουργεί από την ESB. Το Δεκέμβριο του 2008 μια νέα εταιρεία δημιουργήθηκε η ESB Networks Limited, η οποία ήταν θυγατρική ESB και η οποία είναι υπεύθυνη με τη λειτουργία και τη διαχείριση του δικτύου διανομής ηλεκτρισμού. - Ο νόμος για τον ηλεκτρισμό (54/1997 όπως έχει τροποποιηθεί την 27 η Νοεμβρίου με τον Ν. 17/2007) εφαρμόζει το μοντέλο ITO, ιδρύοντας μια λειτουργικά και νομικά άλλη εταιρεία (Red Eléctrica de España).
Άλλες περιπτώσεις Χώρες που δεν έχουν ενσωματώσει την κοινοτική Οδηγία Παρέκκλιση από το άρθρο 9, σύμφωνα με το άρθρο 44 Οδηγίας ΦΙΛΑΝΔΙΑ, ΛΕΤΟΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ Υπάρχει μόνο ένας ΔΣΜ (PSE Operator SA) και αρκετοί ΔΣΔ, οι οποίοι είναι νομικά και λειτουργικά διαχωρισμένοι, σύμφωνα με το 2ο πακέτο Οδηγιών. ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ, ΚΥΠΡΟΣ ΜΑΛΤΑ Το μοντέλο διαχωρισμού που εφαρμόζεται είναι αυτό του λογιστικού διαχωρισμού. Η εταιρεία Enemalta διατηρεί ξεχωριστούς λογαριασμούς μεταξύ των δραστηριοτήτων παραγωγής και μεταφοράς
Αντί Επιλόγου Οι περισσότερες χώρες φαίνεται να υιοθετούν το μοντέλο του Πλήρους Ιδιοκτησιακού Διαχωρισμού (FOU). Σημαντικός αριθμός χωρών στρέφονται στην επιλογή του μοντέλου του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Μεταφοράς (ΙΤΟ), ενώ το μοντέλο του Ανεξάρτητου Διαχειριστή Συστήματος (ISO) δεν τυγχάνει εφαρμογής. Όσον αφορά τους Διαχειριστές Συστημάτων Διανομής, υιοθετούνται από τα κράτη-μέλη διατάξεις περί μη δημιουργίας σύγχυσης αναφορικά με την ξεχωριστή ταυτότητα τους σε σχέση με τις δραστηριότητες προμήθειας καθετοποιημένης επιχείρησης, εφαρμόζοντας το νομικό και λειτουργικό διαχωρισμό. Βρισκόμαστε σε περίοδο όπου οι πρόνοιες Οδηγίας τυγχάνουν υλοποίησης και η αποτελεσματικότητα τους σε σχέση με τους στόχους του διαχωρισμού θα κρίνουν και την αναγκαιότητα για μια 4 η γενιά ενεργειακών οδηγιών.