Συνέντευξη με τον Διευθυντή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, Jukka Takala Μπιλμπάο, 28 Απριλίου 2008 Τι σημαίνει εκτίμηση κινδύνου; Jukka Takala: Η εκτίμηση κινδύνου είναι το κλειδί για την πρόληψη των ατυχημάτων και των παθήσεων στην εργασία. Η εκτίμηση κινδύνου είναι η διαδικασία συστηματικής αξιολόγησης των κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων από πηγές κινδύνων στο χώρο εργασίας. Η εκτίμηση κινδύνου εξετάζει όλες τις πτυχές του χώρου εργασίας και της εργασίας που εκτελείται σε αυτόν και προσπαθεί να εντοπίσει όλα όσα θα μπορούσαν να προκαλέσουν βλάβες, ενώ ενδιαφέρεται επίσης να ελέγξει αν οι πηγές κινδύνων, είτε πρόκειται για ατυχήματα είτε για πιο μακροπρόθεσμους κινδύνους για την υγεία, μπορούν να εξαλειφθούν, και στην περίπτωση που αυτό δεν είναι δυνατό, ποια προληπτικά ή προστατευτικά μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν. Η εκτίμηση κινδύνου δίνει στους εργοδότες τη δυνατότητα να αντιληφθούν ποια μέτρα πρέπει να λάβουν για να απαλείψουν ή να ελαχιστοποιήσουν τους κινδύνους για τους εργαζόμενους τους. Είναι το πρώτο βήμα της διαδικασίας για να διαχειριστεί κανείς την ασφάλεια και την υγεία. Γιατί είναι σημαντική η εκτίμηση κινδύνου; JT: Η εκτίμηση κινδύνου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ευρωπαϊκής προσέγγισης στην επαγγελματική ασφάλεια και υγεία. Εάν η διαδικασία εκτίμησης κινδύνων δεν γίνεται σωστά ή δεν γίνεται καθόλου, είναι δύσκολο αν όχι απίθανο να προσδιοριστούν ή να εφαρμοστούν τα απαραίτητα προληπτικά μέτρα. Και τα ατυχήματα και οι παθήσεις κοστίζουν. Υπάρχει το ανθρώπινο κόστος για τους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους: πίσω από τις στατιστικές υπάρχουν πραγματικοί άνθρωποι, ο καθένας με την δική του ξεχωριστή ιστορία. Υπάρχει το κόστος για τις επιχειρήσεις όταν τα πράγματα πάνε λάθος, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται το κόστος της μειωμένης παραγωγικότητας. Και υπάρχει το κόστος για τις κυβερνήσεις, καθώς τα ατυχήματα και οι παθήσεις επιβαρύνουν τα υγειονομικά συστήματα. Συνέντευξη με τον J. Takala Εκτίμηση κινδύνου Σελ. 1 από 5
Όμως η κατάλληλη εκτίμηση κινδύνου φέρνει επιχειρηματικά οφέλη. Οι επιχειρήσεις μπορούν να μειώσουν το κόστος που προκαλούν τα ατυχήματα και οι παθήσεις, να περιορίσουν τα ποσοστά των αδειών ασθενείας και των ασφαλιστικών αξιώσεων και να περιορίσουν τη συχνότητα εναλλαγής προσωπικού. σας; Γιατί επιλέξατε την εκτίμηση κινδύνου ως θέμα της εκστρατείας JT: Τα δεδομένα και οι στατιστικές σχετικά με τα ατυχήματα και τις παθήσεις στην εργασία δείχνουν ότι απαιτούνται επειγόντως βελτιώσεις. Κάθε τρεισήμισι λεπτά, ένας άνθρωπος στην ΕΕ πεθαίνει από αιτίες που σχετίζονται με την εργασία. Αυτό σημαίνει 167.000 θανάτους το χρόνο από ατυχήματα που σχετίζονται με την εργασία και από επαγγελματικές παθήσεις. Κάθε τεσσεράμισι λεπτά, ένας εργαζόμενος στην ΕΕ πέφτει θύμα ατυχήματος που τον αναγκάζει να παραμείνει στο σπίτι του για τουλάχιστον τρεις εργάσιμες ημέρες. Μιλούμε για πάνω από 7 εκατομμύρια κάθε χρόνο. Απαιτούνται βελτιώσεις ιδιαίτερα σε τρεις τομείς: Ο διαθέσιμες στατιστικές σε επίπεδο κρατών μελών δείχνουν ότι ένας πολύ σημαντικός αριθμός επιχειρήσεων δεν πραγματοποιεί εκτίμηση κινδύνου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις ΜΜΕ, οι οποίες αποτελούν και την πλειονότητα των επιχειρήσεων. Είναι πολύ σημαντικό επίσης να βελτιωθεί η ποιότητα των εκτιμήσεων. Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι σχετικοί κίνδυνοι, όχι μόνο οι προφανείς, πρέπει να παρακολουθούνται όλα τα προληπτικά μέτρα και πρέπει να γίνεται τακτική αναθεώρηση της εκτίμησης. Τέλος, είναι απαραίτητη η ανταλλαγή πόρων (όπως είναι τα εργαλεία εκτίμησης κινδύνων) και εμπειρίας που σχετίζονται με την καλή πρακτική. Στόχος της εκστρατείας είναι να παράσχει σε εργοδότες και εργαζόμενους την καθοδήγηση, τις πληροφορίες και τους πόρους που χρειάζονται για να πραγματοποιούν σωστές εκτιμήσεις κινδύνων και να διατηρούν το χώρο εργασίας ασφαλή. Η εκτίμηση κινδύνου δεν επιβάλλει απλώς μεγαλύτερα έξοδα στις επιχειρήσεις; JT: Η εκτίμηση κινδύνου δεν είναι απλώς μια υποχρέωση ή μια επιβάρυνση. Όχι μόνο προστατεύει τους εργαζόμενους αλλά επιφέρει και οικονομικά οφέλη. Τα ατυχήματα και οι παθήσεις στην εργασία κοστίζουν στις επιχειρήσεις και στις κυβερνήσεις. Όταν τα πράγματα πάνε λάθος στην εργασία, η παραγωγικότητα της επιχείρησης επηρεάζεται και τα υγειονομικά συστήματα επιβαρύνονται. Η δημιουργία ασφαλών εργασιακών συνθηκών επιτρέπει στις εταιρείες να περιορίζουν τις δαπάνες που οφείλονται σε εργασιακά ατυχήματα και παθήσεις. Η κατάλληλη εκτίμηση κινδύνου μειώνει την συχνότητα των αναρρωτικών αδειών και τα Συνέντευξη με τον J. Takala Εκτίμηση κινδύνου Σελ. 2 από 5
ασφαλιστικά έξοδα μειώνονται καθώς εγείρονται λιγότερες αξιώσεις. Εργαζόμενοι με υψηλότερα κίνητρα είναι πιο παραγωγικοί και αποτελεσματικοί και η συχνότητα εναλλαγής του προσωπικού μειώνεται. Όλα αυτά βοηθούν τις επιχειρήσεις να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Καλή ασφάλεια και υγεία σημαίνει καλή επιχειρηματική δραστηριότητα και γι' αυτό αξίζει να επενδύουμε στην κατάλληλη εκτίμηση κινδύνου. Ποιος είναι υπεύθυνος για την εκτίμηση κινδύνου; JT: Βάσει του νόμου, υπεύθυνοι για την εκτίμηση κινδύνου είναι οι εργοδότες. Αλλά σε τελική ανάλυση, η εκτίμηση κινδύνου αφορά τους πάντες στο χώρο εργασίας, όχι μόνο τους εργοδότες και τους εμπειρογνώμονες. Ο καθένας μπορεί να συνεισφέρει κάτι πολύτιμο, και ο καθένας έχει συμφέρον στην πρόληψη των ατυχημάτων και των ασθενειών. Οι καλύτερες εκτιμήσεις κινδύνων βασίζονται στη συνεργασία εργοδοτών και εργαζομένων, με τους εργαζόμενους να συμμετέχουν ενεργά και να ζητείται συχνά η γνώμη τους κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Γιατί να ασχοληθούν οι εργοδότες με την εκτίμηση κινδύνου; JT: Εκτός από την ηθική ευθύνη που έχουν να διαφυλάσσουν την ασφάλεια τους, οι εργοδότες στην ΕΕ έχουν και τη νομική υποχρέωση να προστατεύουν τους εργαζομένους τους. Η οδηγία-πλαίσιο 89/391, η οποία έχει μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία όλων των κρατών μελών της ΕΕ, επιβάλλει στους εργοδότες την νόμιμη υποχρέωση να διαχειρίζονται την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία στους χώρους εργασίας τους. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ακόμα πιο αυστηρές απαιτήσεις για την προστασία των εργαζομένων από τους εργοδότες. Ως μέρος αυτής της διαδικασίας, οι εργοδότες υποχρεούνται από το νόμο να διεξαγάγουν αποτελεσματικές εκτιμήσεις κινδύνων, στα πλαίσια μιας διαρκούς διαδικασίας διαχείρισης κινδύνων. Μήπως είναι υπερβολική η απαίτηση από τις επιχειρήσεις και μάλιστα τις ΜΜΕ να υφίστανται αυτή την περίπλοκη διαδικασία; JT: Η εκτίμηση κινδύνου μπορεί να αποτελέσει πρόκληση, ιδιαίτερα για τις μικρές επιχειρήσεις. Αλλά δεν είναι ανάγκη να συμβαίνει αυτό. Η εκτίμηση κινδύνου δεν είναι απαραίτητα μια περίπλοκη και γραφειοκρατική πρακτική ούτε περιορίζεται μόνο στους ειδικούς. Συχνά το μόνο που χρειάζεται είναι μια απλή, σταδιακή διαδικασία, και υπάρχουν πολλοί πόροι και παραδείγματα καλής πρακτικής που μπορούν να την διευκολύνουν. Οι κατευθυντήριες αρχές που πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά τη διάρκεια της εκτίμησης κινδύνων μπορούν να χωριστούν σε πέντε βήματα: Βήμα 1 Βήμα 2 Βήμα 3 Βήμα 4 Βήμα 5 Προσδιορισμός των πηγών κινδύνου και των ατόμων που απειλούνται από αυτές Εκτίμηση των κινδύνων και καθορισμός προτεραιοτήτων Λήψη αποφάσεων σχετικά με προληπτική δράση Ανάληψη δράσης Παρακολούθηση και αναθεώρηση Συνέντευξη με τον J. Takala Εκτίμηση κινδύνου Σελ. 3 από 5
Ο EU-OSHA προωθεί αυτή την βαθμιαία προσέγγιση, αλλά υπάρχουν και άλλες μέθοδοι οι οποίες λειτουργούν εξίσου καλά, ιδιαίτερα για πιο πολύπλοκους κινδύνους και συνθήκες. Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω ότι η εκτίμηση κινδύνου μπορεί να γίνει από τους ίδιους τους εργοδότες, από εργαζόμενους που έχει ορίσει ο εργοδότης ή από εξωτερικούς εκτιμητές ή υπηρεσίες. Πολλές επιχειρήσεις επιλέγουν να διεξαγάγουν οι ίδιες την εκτίμηση κινδύνου, και η εκστρατεία τις βοηθά σε αυτό. Όταν οι εκτιμήσεις πραγματοποιούνται από ειδικούς, είναι σημαντικό να διαθέτουν πλήρη ενημέρωση σχετικά με το συγκεκριμένο χώρο εργασίας που θα αξιολογήσουν και να συμμετέχουν στην εκτίμηση και οι εργαζόμενοι. Σε τελική ανάλυση όμως, υπεύθυνος για την εκτίμηση είναι ο εργοδότης Πώς γνωρίζουν οι επιχειρήσεις τι πρέπει να κάνουν για τα όσα έδειξε η εκτίμηση κινδύνου; JT: Όταν παίρνουν την απόφαση για το ποια στρατηγική θα εξαλείψει ή θα θέσει υπό έλεγχο τους κινδύνους που εντόπισε η εκτίμηση κινδύνου, οι εργοδότες πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις γενικές αρχές πρόληψης, δηλαδή, πρέπει να αποφεύγουν τον κίνδυνο ή να τον καταπολεμούν στην ρίζα του, να αντικαθιστούν ό, τι είναι επικίνδυνο με κάτι ασφαλές ή τουλάχιστον λιγότερο επικίνδυνο, να προσαρμόζουν την εργασία στο άτομο που την εκτελεί, κλπ. Οι εργοδότες μπορούν να βρουν χρήσιμες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον έλεγχο του κινδύνου στις προδιαγραφές των προϊόντων, στα εθνικά πρότυπα και στις πληροφορίες που δημοσιεύονται από τις εθνικές αρχές. Τι προσφέρει η εκστρατεία σε εκείνες τις επιχειρήσεις που μπορεί να ενδιαφέρονται; JT: Πλήθος μέσων και υλικών που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καμπάνια είναι διαθέσιμα στο δικτυακό τόπο της εκστρατείας, στις 22 γλώσσες της ΕΕ. Το υλικό αυτό περιλαμβάνει ενημερωτικές αφίσες και φυλλάδια, πληροφοριακά δελτία, παραδείγματα καλής πρακτικής, κουίζ, κινούμενα σχέδια με τον Napo, έναν ήρωα κινουμένων σχεδίων που απευθύνεται στο ευρύ κοινό, ένα περιοδικό με τεχνικές πληροφορίες, και συμβουλές σχετικά με την οργάνωση και τη διαχείριση δραστηριοτήτων. Στον δικτυακό τόπο παρέχεται επίσης πρόσβαση σε εργαλεία εκτίμησης κινδύνου, όπως για παράδειγμα καταλόγους ελέγχου ανά τομέα και ανά πηγή κινδύνου, τα οποία μπορούν να σας βοηθήσουν με τις πρακτικές πλευρές των εκτιμήσεων κινδύνου. Πώς μπορούν να συμμετάσχουν στην εκστρατεία οι επιχειρήσεις; JT: Ξεκινώντας με την Εκστρατεία για την Εκτίμηση Κινδύνου (2008-2009), περνούμε για πρώτη φορά από μονοετή σε διετή κύκλο εκστρατείας. Μεταξύ άλλων, αυτό μας δίνει περισσότερο χρόνο να βρούμε εταίρους που επιθυμούν να συμμετάσχουν ενεργά στην εκστρατεία. Σε αυτά τα δυο χρόνια, θα οργανώνοσουμε πολλές εκδηλώσεις από κοινού με τις χώρες που ασκούν την προεδρία της ΕΕ και με Συνέντευξη με τον J. Takala Εκτίμηση κινδύνου Σελ. 4 από 5
τους εστιακούς πόλους που συνήθως είναι οι εθνικές αρχές επαγγελματικής ασφάλειας και υγείας σε κάθε κράτος μέλος. Ιδιαίτερη προσπάθεια καταβάλλεται κατά τη διάρκεια της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία, η οποία πραγματοποιείται την 43η εβδομάδα κάθε έτους (για αυτή την εκστρατεία 20-26 Οκτωβρίου 2008 και 19-25 Οκτωβρίου 2009). Ιδιώτες και εταιρίες όλων των μεγεθών μπορούν να συμμετάσχουν σε αυτές τις εκδηλώσεις, καθώς και να οργανώσουν τις δικές τους. Μπορούν να συμμετάσχουν σε επιδείξεις ασφάλειας, σε εκπαιδευτικές ημερίδες, σεμινάρια και εργαστήρια, διαγωνισμούς αφίσας, συνεργασίες μεταξύ επιχειρήσεων και εκπαιδευτικών κέντρων, προγράμματα «καλής γειτονίας» μεταξύ μεγάλων και μικρών εργοδοτών, δραστηριότητες εντοπισμού κινδύνων και ημέρες επιθεώρησης. Στην εκστρατεία απονέμονται επίσης Βραβεία Καλής Πρακτικής, τα οποία επιβραβεύουν εταιρείες και οργανισμούς που συνέβαλαν σημαντικά στην προώθηση της εκτίμησης κινδύνου στο χώρο εργασίας. Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ο Οργανισμός έχει δημιουργήσει πλήθος διαύλων και ενεργειών που αποσκοπούν στην προβολή των συμμετεχόντων στην εκστρατεία. Υπάρχουν δύο επίπεδα συμμετοχής και αναγνώρισης: Οποιοσδήποτε συμμετέχει ενεργά σε κάποια από τις δραστηριότητες της εκστρατείας μας μπορεί να τηλεφορτώσει ένα Πιστοποιητικό Συμμετοχής από το δικτυακό μας τόπο. Το μόνο που χρειάζετε να κάνετε είναι να μας ενημερώσετε για το τι κάνατε ή πού δραστηριοποιηθήκατε. Η Πρόταση Εταιρικής Σχέσης πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα και σας παρέχει τη δυνατότητα να επωφεληθείτε από ένα ευρύ φάσμα προώθησης και προβολής στην κοινότητα ΕΑΥ, στον ευρωπαϊκό χώρο και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης μέσω της υψηλής προβολής της εκστρατείας για Ασφαλείς και Υγιείς Χώρους Εργασίας. Η πρόταση, ωστόσο, απευθύνεται αποκλειστικά στους οργανισμούς που επιθυμούν να γίνουν επίσημοι εταίροι της εκστρατείας συμμετέχοντας ουσιαστικά και πολλαπλασιάζοντας τις προσπάθειές τους μέσω των μελών του δικτύου τους. Εάν επιθυμείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με το πώς να γίνετε επίσημος εταίρος της εκστρατείας, επισκεφθείτε τον δικτυακό μας τόπο. http://hw.osha.europa.eu Συνέντευξη με τον J. Takala Εκτίμηση κινδύνου Σελ. 5 από 5