ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΘΙΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΘΙΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια: Χατζησαββίδου Αικατερίνη ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2008

ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΜΕ ΚΑΘΙΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της μεταπτυχιακής φοιτήτριας Χατζησαββίδου Αικατερίνης Μεταπτυχιακή διατριβή που υποβάλλεται στο καθηγητικό σώμα για τη μερική εκπλήρωση των υποχρεώσεων για την απόκτηση του μεταπτυχιακού τίτλου του Διατμηματικού Μεταπτυχιακού Προγράμματος στην «Άσκηση και Υγεία» του Τμήματος Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης Θεσσαλονίκη 2008 Εγκεκριμένο από το Καθηγητικό Σώμα: 1 ος Επιβλέπων: Μανδρούκας Κωνσταντίνος 2 ος Επιβλέπων: Χριστούλας Κοσμάς 3 ος Επιβλέπων: Μεταξάς Ι. Θωμάς 2

Περιεχόμενα Εισαγωγή...4 Ο όμιλος του Ο.Τ.Ε....8 Υποδομή.8 Τα τηλεφωνικά κέντρα...9 Κίνδυνοι...10 Μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων...11 Κατάλληλες συνθήκες φωτισμού. 11 Βασικά μέτρα μείωσης του κινδύνου ακοής 11 Μικροκλίμα..11 Φωτισμός..12 Προβλήματα στα μάτια 13 Προβλήματα στη φωνή 13 Μέτρα μείωσης των κινδύνων της φωνής 13 Ρύθμιση εδράνων.14 Κατάλληλα σχεδιαζόμενο κάθισμα..15 Οι ανθρωπομετρικές διαστάσεις..15 Γραφεία -θέσεις εργασίας....17 Διάβασμα- γράψιμο..17 Οθόνη...17 Πληκτρολόγιο.. 18 Ποντίκι.18 Μυοσκελετικές παθήσεις που σχετίζονται με την εργασία. 19 Ένταση- ρυθμός εργασίας....19 Μεθοδολογία....23 Δείγμα... 23 Μετρήσεις....24 Αποτελέσματα..24 Συμπεράσματα.. 26 Βιβλιογραφία....27 3

Εισαγωγή Ο όρος εργονομία υιοθετήθηκε επίσημα το 1950 από μια διεπιστημονική ομάδα ειδικών με κοινό ενδιαφέρον τη μελέτη των προβλημάτων της ανθρώπινης εργασίας. Χρησιμοποιήθηκε η ελληνική λέξη εργονομία, που αποτελείται από τις λέξεις έργο και νόμος, για να ορισθεί η γνωστική περιοχή που μελετά τους νόμους που διέπουν την παραγωγή έργου στον άνθρωπο (Oborne D.J.) 1. Σύμφωνα δε με μία άλλη εκδοχή, η λέξη νόμος είναι ομόριζη και της λέξεως νέμω, δηλαδή διανέμω. Με αυτή την έννοια του δεύτερου συνθετικού, εργονομία σημαίνει και κατανομή της εργασίας (Singleton W.T.) 2. Η εργονομία, ως επιστήμη, εξελίχθηκε σταδιακά σε ιστορική αναγκαιότητα, εξαιτίας των αλλαγών που έχουν επέλθει στην διάρθρωση και οργάνωση της ανθρώπινης εργασίας. Σύμφωνα με κάποιους μελετητές, είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης της διαδικασίας παραγωγής από τότε που ξεκίνησε η βιομηχανική ανάπτυξη. Μιας ανάπτυξης που δεν έλαβε υπόψη τις ιδιαιτερότητες του ανθρώπινου παράγοντα ή όταν το έκανε ήταν πρωτίστως με στόχο την προαγωγή της παραγωγικότητας (Singleton W.T.) 2. Στην Ευρώπη, η εργονομία ξεκίνησε με εφαρμογές στο χώρο της βιομηχανίας στη δεκαετία του 1950, όπου αξιοποιώντας πληροφορίες και γνώσεις από την εργοφυσιολογία, την εμβιομηχανική, την ανθρωπομετρία και τη ψυχολογία, επιδίωξε αφενός τη προαγωγή της παραγωγικότητας και αφετέρου τη βελτίωση των εργασιακών συνθηκών. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, η σημασία της εργονομικής προσέγγισης για την υγεία, την ασφάλεια και την άνεση των εργαζομένων, είχε καθοριστική σημασία για την εξέλιξη και την καταξίωσή της ως εφαρμοσμένη επιστήμη (Helander M.) 3. Ο σύγχρονος όρος της εργονομίας, υποδηλώνει τόσο ένα συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο, όσο και συγκεκριμένες πρακτικές εφαρμογές αλλά και ένα επάγγελμα. Ως γνωστικό αντικείμενο, λαμβάνει υπ όψιν της τα στοιχεία και τις βασικές αρχές που αφορουν τα χαρακτηριστικά, τις ικανότητες και τους περιορισμούς του ανθρώπου κατά την αλληλεπίδρασή του με τις μηχανές, την εργασία και το περιβάλλον του. Για τη μελέτη των παραπάνω, η εργονομία αξιοποιεί γνώσεις από διάφορες επιστήμες όπως είναι η ανατομία, η ανθρωπομετρία, η εφαρμοσμένη φυσιολογία, η περιβαλλοντική ιατρική, η ψυχολογία, η κοινωνιολογία και η τοξικολογία, καθώς και 4

από τεχνικούς τομείς, όπως είναι η μελέτη της βιομηχανίας και η επιχειρησιακή έρευνα. Οι πρακτικές εφαρμογές της εργονομίας αναφέρονται στη σύλληψη του σχεδιασμού των μηχανικών συστημάτων, στον καθορισμό των μεθόδων εργασίας και των συνθηκών περιβάλλοντος, με σκοπό την ασφάλεια, την άνεση και την παραγωγικότητα των ανθρώπων - χειριστών των μηχανημάτων. Ως επάγγελμα, η εργονομία περιλαμβάνει μια σειρά από επιστήμονες και τεχνικούς διαφόρων ειδικοτήτων που ασχολούνται / μελετούν τον άνθρωπο στην εργασία του (Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, Πάπυρος, 1997) 4. Σκοπός της εργονομίας είναι να διασφαλισθεί ότι το εργασιακό περιβάλλον είναι εναρμονισμένο με τα εργασιακά καθήκοντα του εργαζόμενου. Όσο ευνόητο και να ακούγεται αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο να πραγματοποιηθεί για πολλούς λόγους. Συνοψίζοντας, σκοπός της εργονομίας είναι η βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος, των εργασιακών συνθηκών και της εκτέλεσης των εργασιακών καθηκόντων. Δηλαδή είναι ο σχεδιασμός ή επανασχεδιασμός των στοιχείων που διαμορφώνουν ένα εργασιακό / παραγωγικό σύστημα, ώστε οι συνθήκες εργασίας να βελτιστοποιούνται με την προσαρμογή τους στα βιολογικά, φυσιολογικά, ψυχολογικά και κοινωνιολογικά χαρακτηριστικά του ανθρώπου. (Μαρμαράς Ν.) 5. Ένας από τους κύριους λόγους που κατάστησαν την εργονομία αναγκαία ήταν οι συνέπειες στην υγεία των εργαζομένων από την μη προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο. Οι συνέπειες αυτές εμφανίστηκαν με την μορφή διαφόρων παθήσεων, κυρίως μυοσκελετικών, σε όλες σχεδόν τις αναπτυξιακές χώρες μετά την βιομηχανική επανάσταση. Πρόκειται για παθήσεις που καλύπτουν ευρύ φάσμα ασθενειών και αφορούν το σκελετό, τις αρθρώσεις, τους μυς και το μέρος εκείνο του νευρικού συστήματος που ελέγχει το μυϊκό σύστημα. (Andersson G.B.J.) 6. Ο άνθρωπος είναι ευέλικτος και προσαρμόσιμος, αλλά υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές σε ατομικό επίπεδο. Με δεδομένη αυτή την πολυπλοκότητα, η λύση που προτείνεται είναι να δημιουργηθεί μια ευπροσάρμοστη κατάσταση στα πλαίσια της οποίας ο άνθρωπος να μπορεί να βελτιστοποιήσει τον τρόπο εκτέλεσης των εργασιακών του καθηκόντων. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός είναι απαραίτητο να υιοθετηθεί μια συστηματική προσέγγιση βάσει της οποίας θα τεθούν επί μέρους 5

στόχοι οι οποίοι να είναι μετρήσιμοι, ώστε να είναι εφικτός και ο έλεγχος επίτευξής τους. Οι στόχοι αυτοί θα μπορούσαν να είναι: Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΚΑΙ Η ΥΓΕΙΑ Οι στόχοι της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων είναι αδιαμφισβήτητοι. Η δυσκολία εδώ έγκειται στο γεγονός ότι οι στόχοι αυτοί δεν μπορούν να μετρηθούν άμεσα, η επίτευξη τους εκτιμάται περισσότερο από την απουσία τους παρά από την ύπαρξή τους. Όσον αφορά την υγεία, είναι απαραίτητο να γίνονται επιδημιολογικές μελέτες για να προσδιορίζονται και να καταμετρούνται οι παράγοντες κινδύνου. Η ασφάλεια μπορεί να μετρηθεί πιο άμεσα μέσω της καταγραφής του είδους και της συχνότητας των ατυχημάτων. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Στη βιομηχανία είναι εύκολο να μετρηθεί η παραγωγικότητα, ενώ η αποτελεσματικότητα είναι έννοια περισσότερο πολύπλευρη και δυσκολότερα μετρήσιμη. Για να έχει νόημα η μέτρηση της αποτελεσματικότητας θα πρέπει να προσδιοριστεί επακριβώς σε ένα σαφώς καθορισμένο πλαίσιο. ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΗΤΑ Σε συστήματα υψηλής τεχνολογίας (για παράδειγμα σε διυλιστήρια, ή σταθμούς παραγωγής ενέργειας), η κύρια μέτρηση αφορά την αξιοπιστία του συστήματος και όχι την παραγωγικότητα. Η ποιότητα σχετίζεται με την αξιοπιστία αλλά είναι δύσκολη η μέτρησή της. ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Αναγνωρίζοντας τη σημασία παραμέτρων όπως αυτές των προσωπικών πεποιθήσεων και αξιών στον άνθρωπο εργαζόμενο, πρέπει να καταβάλλεται προσπάθεια κατά τον σχεδιασμό και την οργάνωση της εργασίας, να διασφαλισθεί η ικανοποίηση από την εργασία. Οι σκέψεις, απόψεις και αντιλήψεις των ανθρώπων που εκτελούν την εργασία αποτελούν σημαντικά στοιχεία που θα πρέπει να ληφθούν υπ όψιν κατά την οργάνωση της εργασίας. 6

Η ικανοποίηση από την εργασία μπορεί εν μέρει να μετρηθεί με βάση παραμέτρους, όπως για παράδειγμα η αυτονομία του εργαζόμενου κατά την εκτέλεση της εργασίας. Όταν η αρχή της προσωπικής εξέλιξης του εργαζόμενου, ενσωματωθεί επιτυχώς στην οργάνωση της εργασίας, μπορεί να βελτιώσει όλες τις πλευρές της επίδοσης του ανθρώπου. Με δεδομένο ότι ο ανθρώπινος παράγοντας έχει πρωταρχική σημασία σε κάθε εργασιακή δραστηριότητα, είναι καθοριστικό να λαμβάνονται συστηματικά υπ όψιν οι ανάγκες, οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του (Helander M.) 7. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η συγκεκριμένη εργασία έχει σαν στόχο να μελετήσει τις συνθήκες εργασίες καθώς και τους πιθανούς κινδύνους τραυματισμού, υπαλλήλων με καθιστική εργασία. Συγκεκριμένα, έγινε μια προσπάθεια καταγραφής και εν συνεχεία μελέτης των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων στις δυο (2) Αίθουσες Πληροφοριών (11888) του Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών της Ελλάδος (Ο.Τ.Ε. Α.Ε.), που βρίσκονται στο Κεντρικό Κτίριό του (οδός Καρόλου Ντήλ και Ερμού γωνία ) στην Θεσσαλονίκη (στον 1 Ο και στον 3 ο Όροφο). 7

Ο όμιλος του Ο.Τ.Ε. Ο Οργανισμός Τηλεπικοινωνιών της Ελλάδος (Ο.Τ.Ε. A.Ε.) ιδρύθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1949 με τον Νόμο 1049/49 και είναι ο μεγαλύτερος τηλεπικοινωνιακός πάροχος στην Ελλάδα, ενώ μαζί με τις θυγατρικές του αποτελεί σήμερα έναν από τους κορυφαίους τηλεπικοινωνιακούς Ομίλους. Με ένα πλήθος προϊόντων και υπηρεσιών στη σταθερή και κινητή τηλεφωνία, υπηρεσίες Internet και δεδομένων, ο Ο.Τ.Ε. παρέχει, τόσο σε εταιρικούς όσο και σε οικιακούς χρήστες, τη δυνατότητα να επικοινωνούν διεθνώς μέσω της εκτεταμένης τεχνολογικής υποδομής του ενώ παράλληλα, με τις επενδύσεις του στη ΝΑ Ευρώπη, απευθύνεται σε μία εν δυνάμει συνδρομητική βάση 60 εκατ. κατοίκων. Υποδομή Με σύγχρονο αστικό και υπεραστικό δίκτυο, ψηφιακό στο 100%, περισσότερα από 20.000 χιλιόμετρα οπτικές ίνες, πολυάριθμες δορυφορικές, υποβρύχιες και επίγειες διεθνείς ζεύξεις με όλα τα σημεία της υδρογείου και προϊόντα βάσει διεθνών προτύπων, εξασφαλίζεται η δυνατότητα σύγχρονης και ποιοτικής επικοινωνίας για όλους τους Έλληνες, ακόμα και στα πιο μακρινά και δυσπρόσιτα σημεία της ελληνικής υπαίθρου. 8

Τα τηλεφωνικά κέντρα Η βιομηχανία των τηλεφωνικών κέντρων επεκτείνεται με γρήγορους ρυθμούς σε ολόκληρο τον κόσμο και απασχολεί μεγάλο αριθμό εργαζομένων, σε μερικές χώρες πάνω από το 1,5% του συνολικού εργατικού δυναμικού. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα τα τηλεφωνικά κέντρα απασχολούν πάνω από 3.000 εργαζόμενους (Les centres d appels telephoniques, Travail & Securite, Avril 2003, N 628, fiche pratique de securite) 9. Τηλεφωνικά κέντρα λειτουργούν σε πολλούς κλάδους, όπως οι τηλεπωλήσεις (telemarketing), οι υπηρεσίες υγείας και έκτατης ανάγκης, οι τράπεζες, οι ασφάλειες κ.τ.λ. Στην Ελλάδα, ο κλάδος τηλεπικοινωνιών απασχολεί το μεγαλύτερο ποσοστό (90%) αυτών των εργαζομένων, με τον Ο.Τ.Ε. να έχει τα μεγαλύτερα και πολυάριθμα τηλεφωνικά κέντρα. Τα τηλεφωνικά κέντρα στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών είναι οι χώροι όπου οι εργαζόμενοι επικοινωνούν με τους πελάτες μέσω του τηλεφώνου. Χρησιμοποιούν δε ηλεκτρονικούς υπολογιστές για την παροχή πληροφοριών και την εισαγωγή δεδομένων. Το προφίλ των εργαζομένων στα τηλεφωνικά κέντρα είναι άτομα νεαρής ηλικίας, ενώ το μεγαλύτερο από το ποσοστό αυτό είναι γυναίκες. Συνήθως, στα τηλεφωνικά κέντρα υπάρχει μεγάλη εναλλαγή των εργαζομένων και γι αυτό επικρατεί η άτυπη μορφή εργασίας, οι συμβάσεις περιορισμένου χρόνου και η μερική απασχόληση. Μετά τη ραγδαία αύξηση των τηλεφωνικών κέντρων, διάφορες μελέτες κατέγραψαν προβλήματα υγείας στους εργαζομένους στον κλάδο αυτό. 9

Κίνδυνοι Οι κίνδυνοι για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζόμενων στους χώρους των τηλεφωνικών κέντρων είναι σοβαροί και διάφοροι: όπως καταπόνηση των ματιών, υπέρμετρη καταπόνηση του φωνητικού οργάνου, βαρηκοΐα από έκθεση σε υψηλά επίπεδα θορύβου, κίνδυνοι που οδηγούν σε μυοσκελετικές παθήσεις, κίνδυνοι εμφάνισης ασθενειών που σχετίζονται με έντονο «στρες» εξαιτίας του έντονου ρυθμού της εργασίας και της ηλεκτρονικής παρακολούθησης της απόδοσης. Ο συνδυασμός των παραπάνω κινδύνων επιδεινώνει τα τυχόν υπάρχοντα προβλήματα υγείας ενώ είναι δυνατόν να προκαλέσει σοβαρές διαταραχές στη συμπεριφορά του ατόμου (Βασίλης Μακρόπουλος, Πρόεδρος Δ.Σ. του Ε.Λ.Ι.Ν.Υ.Α.Ε., Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας) 8. Οι εργαζόμενοι στα τηλεφωνικά κέντρα φορούν ακουστικά ώστε να μπορούν να ακούν και να μιλούν σε αυτούς που καλούν. Το πρόβλημα θορύβου προκύπτει από το θόρυβο υποβάθρου (θόρυβος από ομιλίες εργαζομένων ή άλλες πηγές), που υπάρχει στο χώρο της εργασίας αλλά και από τα ακουστικά τα οποία ο κάθε εργαζόμενος χρησιμοποιεί. Όσο μεγαλύτερος είναι ο θόρυβος υποβάθρου τόσο αναγκάζεται ο εργαζόμενος να αυξήσει την ένταση του ήχου στα ακουστικά για να ακούει. Πολλές φορές οι εργαζόμενοι αναγκάζονται να αυξήσουν την ένταση σε επίπεδα πάνω από 85 db(a). Για να υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας, πρέπει να υπάρχει μια διαφορά μεταξύ του θορύβου υποβάθρου και του θορύβου στο ακουστικό, της τάξεως περίπου των 30 db(a), ανάλογα με τον τύπο του ακουστικού. Κατά συνέπεια, αν υποθέσουμε ότι ο θόρυβος υποβάθρου σε ένα τηλεφωνικό κέντρο είναι 65 db(a), ο εργαζόμενος για να ακούσει μπορεί να χρειαστεί να ανεβάσει την ένταση των ακουστικών σχεδόν στα 95 db(a). Ο θόρυβος υποβάθρου πρέπει να παραμείνει σε χαμηλά επίπεδα. Στην Ελλάδα η νομοθεσία για τις Οθόνες Οπτικής Απεικόνισης (Ο.Ο.Α.) ορίζει ως μέγιστη τιμή εκπομπής θορύβου από τον εξοπλισμό, τα 50 db(a). Η διεθνής επιστημονική εμπειρία ορίζει ως μέγιστη ένταση θορύβου σε χώρους γραφείων και χώρους που απαιτούν συγκέντρωση, τα 55 db(a) 10

Μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων Κατάλληλες συνθήκες φωτισμού: Φυσικός φωτισμός Πρέπει να τηρούνται οι ανάλογες αντιθέσεις φωτεινότητας μεταξύ της οθόνης και των γύρω επιφανειών Πρέπει να χρησιμοποιούνται πηγές τεχνικού φωτισμού που να στέλνουν διάχυτες δέσμες φωτός στον χώρο Η ένταση φωτισμού στον χώρο πρέπει να είναι μέτρια (γύρω στα 500 lux) Επαρκής χώρος εργασίας Κατάλληλη οργάνωση εργασίας Επαρκή διαλείμματα Μη υπερβολικός ρυθμός και διάρκεια εργασίας Αποφυγή της μονότονης εργασίας Εναλλαγή της θέσης (δραστηριότητας) εργασίας Βασικά μέτρα μείωσης του κινδύνου για την ακοή θα μπορούσαν να είναι: περιορισμός του θορύβου με κάσκα έλεγχος έντασης του ήχου στις κάσκες ώστε τα επίπεδα θορύβου να είναι εντός των ορίων απορροφητές θορύβου π.χ. στις οροφές, τους τάπητες και τις καρέκλες, για να απορροφούν το θόρυβο και να αποτρέπουν τις αντηχήσεις (τα μέτρα αυτά συμβάλλουν στη μείωση του θορύβου υποβάθρου) ακουόγραμμα, για τον έλεγχο της ακοής. Μικροκλίμα Τα τηλεφωνικά κέντρα μπορεί να έχουν πρόβλημα χαμηλής υγρασίας, δεδομένου ότι στους χώρους αυτούς είναι συγκεντρωμένοι πολλοί υπολογιστές που εκπέμπουν θερμότητα 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα. Η συνεχής λειτουργία των Η/Υ έχει ως συνέπεια την ξηρότητα της ατμόσφαιρας. Ο καλός εξαερισμός είναι απαραίτητος λόγω της συνύπαρξης πολλών ανθρώπων στο χώρο. Η νομοθεσία για τις οθόνες οπτικής απεικόνισης προτείνει τιμή της σχετικής υγρασίας μεταξύ 50-70%, για την αποφυγή δημιουργίας ηλεκτροστατικών πεδίων μπροστά στην οθόνη. Επιπλέον προτείνει ταχύτητα αέρα >0,1 m/sec για θερμοκρασία 11

20 o C και > 0.3 m/sec για θερμοκρασία 26 o C. Τέλος, συνιστάται η θερμοκρασία του χώρου να είναι 20-26 o C. Γενικά προτείνεται η θερμοκρασία του αέρα των χώρων να κυμαίνεται το χειμώνα από 18-22 o C και 23-26 o C το καλοκαίρι. Στο Προεδρικό Διάταγμα 16/1996, προβλέπονται συγκεκριμένες απαιτήσεις για τον εξαερισμό κλειστών χώρων εργασίας (για κυρίως καθιστική εργασία προτείνονται ενδεικτικά 20-40 m 3 νωπού αέρα, ανά ώρα και εργαζόμενο). Φωτισμός Ο φωτισμός είναι μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους σε γραφεία με οθόνες οπτικής απεικόνισης, όπως είναι τα σύγχρονα τηλεφωνικά κέντρα. Ο ακατάλληλος φωτισμός είναι πηγή ενοχλήσεων και μπορεί να οδηγήσει στην οπτική κόπωση των εργαζομένων. Τα βασικότερα προβλήματα είναι η ανεπάρκεια του φωτισμού ή η υπερβολική έντασή του, η ακαταλληλότητα των φωτιστικών σωμάτων και η δημιουργία θάμβωσης στους εργαζομένους. Άμεση θάμβωση συμβαίνει όταν ένα φως είναι μέσα στο οπτικό πεδίο του εργαζόμενου και τον τυφλώνει και έμμεση όταν το φως αντανακλά μέσα στην οθόνη. Από τη νομοθεσία για Ο.Ο.Α. (ΠΔ 398/1994, Παράρτημα 1 & Παράρτημα 2) προτείνεται καταρχήν ο φωτισμός να είναι φυσικός Προτείνονται επίπεδα φωτισμού 500-700 Lux για ανοιχτόχρωμη οθόνη, ενώ είναι δυνατό να επιτευχθούν ακόμα και 1000 Lux. Για σκουρόχρωμη οθόνη τα επίπεδα φωτισμού πρέπει να είναι > 300 Lux. Η τοποθέτηση των οθονών οπτικής απεικόνισης πρέπει να είναι παράλληλη ως προς τις πηγές φωτισμού και τα παράθυρα για την αποφυγή έμμεσης θάμβωσης από αντανακλάσεις. Ο φυσικός φωτισμός είναι προτιμότερος. Αν υπάρχουν αντανακλάσεις στις οθόνες, θα πρέπει να τοποθετούνται περσίδες στα παράθυρα. Προβλήματα στα μάτια Η κούραση και η καταπόνηση των ματιών οφείλεται στις πολλές ώρες εργασίας στην οθόνη ή το υπερβολικά έντονο φως στον εργασιακό χώρο. Η ξηρότητα στα μάτια προκαλείται από τη χαμηλή υγρασία λόγω της θερμότητας από τους υπολογιστές και το γεγονός ότι οι άνθρωπου ανοιγοκλείνουν τα μάτια λιγότερο όταν δουλεύουν στον ηλεκτρονικό υπολογιστή. 12

Για τον έλεγχο των κινδύνων των ματιών προτείνεται: διαλείμματα ώστε να ξεκουράζονται τα μάτια αποφυγή μεγάλης φωτεινότητας στον εργασιακό χώρο εξασφάλιση της υγρασίας σε ένα καλό επίπεδο Προβλήματα στη φωνή Οι εργαζόμενοι στα τηλεφωνικά κέντρα μιλούν στο τηλέφωνο το μεγαλύτερο μέρος της εργασιακής τους ημέρας. Η καταπόνηση αυτή της φωνής τους μπορεί να προκαλέσει προβλήματα όπως δυσφωνία, η οποία μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη. Αυτή η μορφή της δυσφωνίας εκδηλώνεται ως μερική ή ολική ανικανότητα για ομιλία, χωρίς να παρατηρείται κάποια βλάβη στα όργανα του μηχανισμού της φωνής. Η δυσφωνία, ως αποτέλεσμα της υπερβολικής χρήσης της ομιλίας και κόπωσης, συντελείται επειδή δεν τηρούνται οι κανόνες..θεωρείται παροδικό φαινόμενο, αλλά επιβάλλεται η ολική ή κατά διαστήματα αποχή από κάθε δραστηριότητα ομιλίας. Τα προβλήματα που παρουσιάζονται στη φωνή, (δυσφωνία) μπορεί να συνοδεύονται και από απώλεια της φωνής, βήχα και πόνο. Μέτρα μείωσης των κινδύνων της φωνής: Μείωση του χρόνου των τυποποιημένων απαντήσεων, ώστε να δίνεται η ευκαιρία στον εργαζόμενο να κάνει μικροδιαλείμματα στη χρήση της φωνής του. Ύπαρξη πόσιμου νερού στο χώρο εργασίας και αποφυγή συχνής χρήσης καφεϊνούχων ποτών. Έκταση του λαιμού και των ώμων για τη μείωση της πίεσης. Η ρυθμιζόμενη βάση στήριξης του υπολογιστή μπορεί να βοηθήσει σε αυτό. Μείωση του θορύβου ώστε να μην υποχρεώνεται ο εργαζόμενος να μιλά πιο δυνατά για να υπερβεί το θόρυβο υποβάθρου και να γίνει κατανοητός. Εκπαίδευση για σωστή τοποθέτηση του μικροφώνου στο στόμα ώστε ο εργαζόμενος να αποφεύγει να μιλάει πιο δυνατά για να ακουστεί. Κατάλληλα επίπεδα υγρασίας (σε περιβάλλον υγρασίας >40 % η φωνή ακούγεται παραμορφωμένη, εκνευρισμένη και με έλλειψη ηχηρότητας ενώ συνυπάρχει πόνος στο λαιμό). 13

Διατήρηση καθαρής ατμόσφαιρας στο εργασιακό περιβάλλον. Ο καπνός τσιγάρων ή άλλες τοξικές ουσίες στην ατμόσφαιρα προκαλούν ερεθισμό στο λαιμό και τη μύτη, βήχα και ελάττωση της έντασης της φωνής. Παραχώρηση άδειας στους εργαζομένους με λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού, γιατί το συνάχι αυξάνει την καταπόνηση της φωνής. Ρύθμιση εδράνων Τα γραφεία πρέπει να διαχωρίζονται μεταξύ τους με πετάσματα για ηχοαπορρόφηση. Πολύ ψηλά πετάσματα μπορεί να οδηγήσουν σε απομόνωση των εργαζομένων. Τα πετάσματα πρέπει να έχουν ανώτερο ύψος μέχρι αυτό του ματιού, όταν ο εργαζόμενος είναι όρθιος ώστε, όταν χρειάζεται, να υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας με άλλους συναδέλφους. Κάθε εργαζόμενος πρέπει να έχει αρκετό χώρο ώστε να μπει και να βγει στη θέση εργασίας του, αλλά και να εργαστεί με άνεση. Σύμφωνα με το Κτιριοδομικό Κανονισμό, (Άρθρο 4, παρ 8), σε χώρους γραφείων, ο ελάχιστος χώρος εργασίας ανά άτομο πρέπει να είναι μικτού εμβαδού 9 m 2. Στο Προεδρικό Διάταγμα 16/1996 ως ελάχιστος χώρος εργασίας αναφέρονται τα 12 m 3, για ως επί το πλείστον καθιστική απασχόληση. Δεν λαμβάνεται υπ όψιν στον κυβισμό το ύψος άνω των 4 m. Πρέπει να υπάρχουν ντουλάπες για την αποθήκευση προσωπικών ειδών, ακουστικών και άλλων αντικειμένων εργασίας των εργαζομένων. 14

Κατάλληλα σχεδιαζόμενο κάθισμα Ο κορμός όρθιος Οι βραχίονες κάθετοι Καμπύλη η πλάτη του καθίσματος να υποστηρίζει την εσωτερική κυρτότητα της οσφυικης χώρας Οι μηροί οριζόντιοι και να ακουμπούν στο κάθισμα Να υπάρχει προσαρμοστής του ύψους του καθίσματος Να υπάρχει καμπύλη στην άκρη του καθίσματος. Οι κνήμες θα πρέπει να είναι κάθετες. Τα πέλματα να ακουμπούν στο έδαφος Οι ανθρωπομετρικές διαστάσεις Να προσφέρει σταθερότητα/να επιτρέπει στον καθήμενο να αλλάζει στάση Η πλάτη του καθίσματος να στηρίζει την οσφυϊκή χώρα Τα κινητά καθίσματα θα πρέπει να έχουν 5 βραχίονες για καλύτερη στατικότητα. 15

Ύψος: Το ύψος του καθίσματος θα πρέπει να είναι ρυθμιζόμενο σωστά ώστε το βάρος του σώματος να διανέμεται στους γλουτούς και όχι στους μηρούς. Οι μηροί θα πρέπει να είναι παράλληλοι, οι κνήμες των ποδιών κάθετες και τα πέλματα να εφάπτονται στο έδαφος. Επιτρεπτό ύψος καθίσματος 43-50 εκ. από το έδαφος. Πλάτος καθίσματος: Οι διαστάσεις της πλάτης του καθίσματος ορίζονται από το εύρος των γοφών. Επιτρεπτό πλάτος καθίσματος 42-46 εκ. Βάθος καθίσματος: Αν το βάθος του καθίσματος είναι μεγαλύτερο από το μήκος των μηρών, η μπροστινή γωνία θα προκαλέσει κύρτωση στην οσφυϊκή χώρα. Επιτρεπτό βάθος καθίσματος 35-42 εκ. Γωνία καθίσματος: Λιγότερο από 3 μοίρες και αφορά την γωνία του κάτω και κύριους μέρους του καθίσματος με τον οριζόντιο άξονα. Ύψος και εύρος πλάτος καθίσματος: Το σχήμα και η γωνία της πλάτης του καθίσματος είναι πολύ σημαντικά αφού από αυτά εξαρτάτε το αν θα κουραστεί ή όχι η σπονδυλική στήλη. Επιτρεπτό ύψος 48-63εκ, πλάτος 35-48εκ. Ηωνία πλάτης ως προς την βάση του καθίσματος πρέπει να είναι 103-115 μοίρες. 16

Γραφεία-θέσεις εργασίας Για το σχεδιασμό των γραφείων και των θέσεων εργασίας θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω παράγοντες: Θα πρέπει να είναι σχεδιασμένα με βάση το πληθυσμό που τα χρησιμοποιεί Η θέση θα πρέπει να είναι σχεδιασμένη ώστε ο καθήμενος να έχει την δυνατότητα ακοής όρασης, κίνησης Να λαμβάνονται υπόψη τα ανθρωπομετρικά δεδομένα Την φύση της εργασίας (γράψιμο, διάβασμα, σχεδίαση) Έχοντας υπόψη τα παραπάνω το εμβαδόν μια θέσεως εργασίας θα πρέπει να είναι 160x90= 1,44m2 και το ύψος του γραφείου να είναι μεταξύ 70-7 8 εκ. Διάβασμα-γράψιμο Η ανάπτυξη της πληροφορικής και η διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών επέφεραν αλλαγές στις παραδοσιακές θέσεις εργασίας. Για τον άνδρα το ύψος γραφείου πρέπει να είναι 74-78 εκ., ενώ για την γυναίκα 70-74 εκ.. Τα εργονομικά χαρακτηριστικά της σχέσης άνθρωπος και περιβάλλον (Η/Υ) αναλύονται παρακάτω. Οθόνη Η οθόνη πρέπει να είναι σταθερή να μην τρεμοπαίζει ή να εμφανίζει άλλη μορφή αστάθειας Η οθόνη πρέπει να απέχει από το παράθυρο και να τοποθετείται παράλληλα με αυτό Η απόσταση της οθόνης πρέπει να είναι μεταξύ 45-70 εκ. για την απόσταση αυτή ο μέγεθος των γραμμάτων πρέπει να είναι 4mm Η οθόνη πρέπει να μπορεί εύκολα να περιστρέφετε και να ρυθμίζετε η κλίση της σύμφωνα με τις ανάγκες του χρήστη. Το μέγεθος της οθόνης να είναι 15 ίντσες και ανάλυση 800x600pixels για 15 ιντσών και 1024x768pixels για 17 ιντσών με συχνότητα ανανέωσης 73hz. Η Φωτεινότητα και η λαμπρότητα να μπορούν να ρυθμίζονται ώστε να προσαρμόζονται στις συνθήκες του χρήστη 35/cdm2 Stilb = μονάδα μέτρηση λαμπρότητας Η επιφάνεια της οθόνης πρέπει να έχει κλίσει 85-105 μοίρες σε σχέση με τον οριζόντιο επίπεδο για να αποφεύγονται αντανακλάσεις 17

Πληκτρολόγιο Η κλίση του πληκτρολογίου να είναι ρυθμιζόμενη ώστε να προσαρμόζετε στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά. Το ύψος να είναι 3-3,5εκ. Η επιφάνεια του πληκτρολογίου να είναι θαμπή ώστε να αποφεύγονται αντανακλάσεις και κοίλη ώστε να διευκολύνετε η επαφή με τα δάχτυλα. Εξαίρεση αποτελεί το πλήκτρο του διαστήματος (Spacebar) του οποίου η επιφάνεια πρέπει να είναι κυρτή ή επίπεδη. Το σχήμα των πλήκτρων πρέπει να είναι τετράγωνο ή παραλληλόγραμμο με πλευρές 105 χιλιοστά.. Το προτεινόμενο εμβαδόν να είναι 110mm2 για αλφαβητικά και αριθμητικά πλήκτρα και 64mm2 για τις άλλες κατηγορίες. Τα πλήκτρα πρέπει να έχουν ανάδραση ώστε να δίνουν την ένδειξη λειτουργίας στους χρήστες μέσο της αφής Οι χαρακτήρες των πλήκτρων (γράμματα, αριθμοί, σύμβολα) πρέπει να έχουν ύψος 2.6 χιλιοστά. Το πληκτρολόγιο πρέπει να είναι κινητό και ανεξάρτητο από το υπόλοιπο μέρος του ηλεκτρονικού υπολογιστή ώστε ο χρήστη να μπορεί να το προσαρμόζει στια ανάγκες του Ποντίκι Να είναι ελαφρύ για να διευκολύνετε οι κινήσεις Το πάνω μέρος της συσκευής να είναι κατάλληλο διαμορφωμένο ώστε να διευκολύνετε η επαφή με το εσωτερικό της παλάμης Προτείνεται η χρήση κατάλληλου καλύμματος μεταξύ συσκευής ποντικιού και επίπλου για την αποφυγή μικροσκουπιδιών 18

Μυοσκελετικές παθήσεις που σχετίζονται με την εργασία Οι μυοσκελετικές παθήσεις (ΜΣΠ) έχουν αναγνωριστεί ως ο κυρίαρχος κίνδυνος που σχετίζεται με την εργασία με Οθόνες Οπτικής Απεικόνισης (Ο.Ο.Α.). Συγκρινόμενη με άλλες εργασίες γραφείου με Η/Υ, η εργασία στα τηλεφωνική κέντρα έχει υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης ΜΣΠ στους εργαζόμενους, γιατί η εργασία στην οθόνη είναι πιο εντατική και χωρίς ουσιαστική δυνατότητα διαλείμματος ή αλλαγής δραστηριότητας. Είναι σημαντική η εκπαίδευση για τη σωστή χρήση του εξοπλισμού εργασίας καθώς οι εργαζόμενοι δεν έχουν σταθερή θέση εργασίας και πρέπει να θυμούνται να προσαρμόζουν τον εξοπλισμό εργασίας τους κάθε μέρα. Η νομοθεσία για Ο.Ο.Α. προβλέπει ιατρικές εξετάσεις του μυοσκελετικού συστήματος των εργαζομένων. Ένταση- ρυθμός εργασίας Το μεγαλύτερο οργανωτικό πρόβλημα στα τηλεφωνικά κέντρα είναι ο πολύ έντονος ρυθμός εργασίας. Ο χρόνος ανάπαυσης είναι συνήθως λίγα δευτερόλεπτα της ώρα της δουλειάς. Ειδικά τις ώρες αιχμής (συνήθως 09:00-13:00) οι εργαζόμενοι δεν έχουν την δυνατότητα να σηκωθούν καθόλου από τη θέση εργασίας τους. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της νομοθεσίας για εργασία με Ο.Ο.Α. προβλέπεται διάλειμμα 15 λεπτών κάθε 2 ώρες. Επειδή συνήθως τα τηλεφωνικά κέντρα λειτουργούν σε 24ωρη βάση, οι εργαζόμενοι έχουν και νυχτερινή εργασία. Στην ένταση εξαιτίας του φόρτου εργασίας προστίθεται και εκείνη για την επίτευξη στόχων που πολλές φορές θέτει η εταιρεία. Έχουν, για παράδειγμα, προσδιοριστεί πρότυποι χρόνοι για κάθε ενέργεια π.χ. απάντηση σε κλήση 2 sec, μέγιστη διάρκεια κλήσης 2 min. Σύμφωνα με μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Αγγλία (Trade Unions and Call Centre Survey, Philip Taylor and Peter Bain for Finance Sector Unions, 2000) 10, η μεγαλύτερη αιτία (40%) δυσαρέσκειας για τους εργαζομένους σε τηλεφωνική κέντρα ήταν οι στόχοι που ήταν δύσκολο ή αδύνατο να επιτευχθούν. Οι στόχοι αυτού δεν επιτρέπουν παραπάνω χρόνο στο χειρισμό μιας δύσκολης κλήσης και δεν λαμβάνουν υπ όψιν τους τη διακοπή του συστήματος ή άλλα λειτουργικά προβλήματα. 19

Στην ίδια έρευνα, από όλους τους κλάδους τηλεφωνικών κέντρων που εξετάστηκαν, ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών ήταν εκείνος όπου οι εργαζόμενοι ανέφεραν περισσότερο στρες και χαμηλότερη ψυχική ευεξία σε σχέση με την εργασία τους, ενώ η ικανοποίηση από αυτή ήταν η χαμηλότερη. Στα τηλεφωνικά κέντρα όπου δίνονται σαφείς οδηγίες και υπάρχουν πρωτόκολλα ομιλίας προς τους πελάτες, οι εργαζόμενοι ανέφεραν χαμηλότερη ψυχική ευεξία. 20

Ο.Τ.Ε. Υγεία και ασφάλεια της εργασίας στα τηλεφωνικά κέντρα του Σκοπός της συγκεκριμένης έρευνας, ήταν να γίνει καταγραφή των συνθηκών εργασίας υπαλλήλων με καθιστική εργασία και συγκεκριμένα επιλέχτηκε η εργασία στα τηλεφωνικά κέντρα του Ομίλου του Ο.Τ.Ε.. Η έρευνα έγινε στο κεντρικό κτίριο του Ο.Τ.Ε. της Βορείου Ελλάδος, το οποίο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης της Θεσσαλονίκης. Στο κτίριο αυτό, υπάρχουν δύο αίθουσες οι οποίες χρησιμοποιούνται από το τμήμα "11888 του Ο.Τ.Ε.", της εξυπηρέτησης δηλαδή του τηλεφωνικού καταλόγου του οργανισμού. Η διάρκεια της έρευνας ήταν δέκα ημέρες, στις αρχές του μήνα Ιουνίου το έτος του 2007. Η πρώτη αίθουσα βρίσκεται στον 1 ο όροφο και έχει 28 θέσεις τηλεφωνητών, ενώ η δεύτερη στον 3 ο και έχει 90. Ως προς την διαρρύθμιση των αιθουσών, αυτές είναι ίδιες. Τα έδρανα των εργαζομένων είναι χωρισμένα σε τετράδες με σταυρωειδή μορφή, ώστε ο κάθε ένας εργαζόμενος να έχει τον δικό του χώρο και φυσικά τον δικό του Ηλεκτρονικό Υπολογιστή. Υπάρχουν τοποθετημένα πλαστικά τζάμια μπροστά από τον κάθε εργαζόμενο, τα οποία εξυπηρετούν στον διαχωρισμό των εδράνων, καθώς και ως μονωτικά για την απομόνωση του ήχου. Η θέση εργασίας με τις διαστάσεις και τη διαρρύθμιση της αίθουσας, εξασφαλίζει επαρκή χώρο για τυχόν αλλαγές στη στάση και τις κινήσεις της εργασίας. Η διαρρύθμιση του χώρου είναι τέτοια ώστε δεν επιτρέπει θάμπωμα και ενοχλητικές ανακλάσεις του φωτός επάνω στην οθόνη ενώ τα παράθυρα έχουν περσίδες. 21

Ο κάθε εργαζόμενος έχει μπροστά του την οθόνη και το πληκτρολόγιο του Η/Υ, καθώς και μια συσκευή απάντησης των τηλεφωνικών κλήσεων. Ο εργαζόμενος φοράει μια συσκευή ακουστικών και μικροφώνου, η οποία επιτρέπει την συνομιλία με τον πελάτη. Τα έδρανα των εργαζομένων έχουν μεγάλο μήκος αλλά και πλάτος, επιτρέποντας στον εργαζόμενο να στηρίζει τα χέρια και τους βραχίονές του αλλά και να ελέγχει την απόσταση της οθόνης και του πληκτρολογίου του Η/Υ από το σώμα του. Οι καρέκλες στις οποίες κάθονται οι εργαζόμενοι είναι εργονομικές, καθώς έχουν την δυνατότητα να ρυθμιστούν ως προς το ύψος αλλά και την κλίση της πλάτη τους. Σε ένα υψηλό σημείο το τοίχου, το οποίο είναι ορατό από όλες τις θέσεις, υπάρχει ένας φωτεινός πίνακας ο οποίος δείχνει τις τηλεφωνικές κλήσεις οι οποίες είναι σε αναμονή, καθώς και τον χρόνο αναμονής του πελάτη. Και οι δύο αίθουσες, είναι αρκετά φωτεινές καθώς εκτός από τον τεχνητό φωτισμό, περιμετρικά τους έχουν αρκετά παράθυρα. Οι αίθουσες είναι κλιματιζόμενες και εξαεριζόμενες. Η κάθε μία αίθουσα έχει έναν υπεύθυνο, ο οποίος ελέγχει τους εργαζόμενους και κινείται μεταξύ των εδράνων καθώς και έναν βοηθό στον οποίο μπορούν να απευθυνθούν οι εργαζόμενοι για τυχόν απορίες τους. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι υπάρχει ένας ειδικός υπάλληλος, ο οποίος έχει την δυνατότητα σε τακτά χρονικά διαστήματα να ακούσει τις συνομιλίες των εργαζομένων με τους πελάτες, ώστε να ελέγχει εάν οι εργαζόμενοι είναι ευγενικοί με τους πελάτες και αν τους εξυπηρετούν γρήγορα. Εκτός από τις δύο αίθουσες εργασίας, υπάρχει ειδικός χώρος, ο ονομαζόμενος "αίθουσα ρεπό, των τηλεφωνικών κέντρων εξυπηρέτησης, Γραφείο 308" στον οποίο μπορούν να αναπαυθούν οι εργαζόμενοι. Ο χώρος αυτός, είναι αεριζόμενος καθώς έχει δύο παράθυρα, υπάρχει θέρμανση και κλιματισμός και είναι χώρος καπνιστών. Επίσης, στον χώρο βρίσκονται δύο τηλεφωνικές συσκευές, τις οποίες μπορούν να χρησιμοποιούν οι εργαζόμενοι. 22

Μεθοδολογία Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε ήταν να δοθεί ένα ερωτηματολόγιο στους εργαζόμενους που εξέταζε την ηλικία, το φύλο και τα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά των εργαζομένων. Περιείχε επίσης, κάποιες ερωτήσεις όσον αφορά τον χρόνο απασχόλησης τους, εάν γυμνάζονται και αν έχουν παρατηρήσει κάποια μυοσκελετικά προβλήματα / ενοχλήσεις στο σώμα τους. Δείγμα Το δείγμα, το οποίο επιλέχτηκε τυχαία, αποτέλεσαν 10 νεαρά άτομα, πέντε άνδρες και πέντε γυναίκες, με μέσο όρο ηλικίας για τους άνδρες 22,4 έτη και για τις γυναίκες 20,4 έτη. Ο μέσος όρος του ύψους και του βάρους για τους άνδρες ήταν 1,81cm και 85,2 kg και για τις γυναίκες 1,72 cm και 63,9 kg, αντίστοιχα. 23

Μετρήσεις Έγιναν κάποιες μετρήσεις στο χώρο που αφορούσαν την θερμοκρασία του περιβάλλοντος, την υγρασία, τον φωτισμό, αλλά και τον θόρυβο. Όλες αυτές οι μετρήσεις έγιναν με το Πολύμετρο TCool, τύπου DT-21. Η θερμοκρασία χώρου και στις δύο αίθουσες κυμαίνονταν από 22 έως 24 ο C, ενώ η υγρασία ήταν 60 %. Ο φωτισμός ήταν 300 Lux, ενώ ο θόρυβος δεν ξεπερνούσε τα 45 db (A). Αποτελέσματα Από την εξέταση των δεδομένων, σύμφωνα με τις απαντήσεις των εργαζομένων, αυτοί εργάζονταν ως τηλεφωνητές σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Ο πιο νέος στη δουλεία εργάζονταν μόλις 7 ημέρες, ενώ ο πιο παλιός 8 μήνες. Όλοι οι εξεταζόμενοι έχουν πρωινό ωράριο εργασίας το οποίο συνήθως ξεκινά στις 7:30 το πρωί. Η διάρκεια της εργασίας τους είναι 3 ώρες και 30 λεπτά. Το διάλειμμά τους διαρκεί 5 λεπτά για κάθε 2 ώρες εργασίας. Το 80 % του δείγματος, δεν παρουσιάζει ενόχληση στα μάτια κατά την διάρκεια της εργασίας. Το 60 % νιώθει ενόχληση στα αυτιά του. Το 20 % δήλωσε ότι νιώθει πόνο στα άνω άκρα του σώματός του κατά την διάρκεια της εργασίας του. Κανένας εργαζόμενος δεν νιώθει κάποια ενόχληση στα κάτω άκρα. Ένα 40 % νιώθει ενόχληση στην οσφυϊκή μοίρα και άλλο ένα 30 % στην πλάτη και μόλις ένα 20 % νιώθει πόνο στον αυχένα. Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να σημειωθεί, πως οι πόνοι 24

αυτοί, μετά από το τέλος της εργασίας υποχωρούν. Το 60 % του δείγματος, αναφέρει πως κατά την διάρκεια της εργασίας τους υπάρχει έντονος θόρυβος ο οποίος τους ενοχλεί. Το φαινόμενο αυτό, όμως, παρατηρείται κυρίως στις ώρες αιχμής, οι οποίες είναι 09:00-13:00. Το υπόλοιπο 40 % δεν βρίσκει τον συγκεκριμένο θόρυβο ενοχλητικό (Πίνακας 1). Όλο το δείγμα, και τα δέκα άτομα δηλαδή, υποστηρίζει πως ο φωτισμός αλλά και η θέρμανση είναι αρκετή καθώς και πως ο κλιματισμός λειτουργεί σωστά. Ένα μόλις 20 %, παρουσιάζει πονοκεφάλους και αδιαθεσία κατά την διάρκεια της εργασίας και υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στο άγχος, την πνευματική κούραση καθώς και στην απώλεια του ύπνου. Το 20 % του δείγματος, στις προτάσεις που νομίζει ότι θα συμβάλλει στη βελτίωση των συνθηκών της εργασίας δήλωσε ότι χρειάζεται στηρίγματα για την οσφυϊκή μοίρα καθώς και για τα άνω και κάτω άκρα. Ενώ, άλλο ένα 20 %, θεωρεί ότι πρέπει να γίνεται καλύτερη εξαέρωση του χώρου εργασίας. Τέλος το 90 % δήλωσε πως πρέπει να γίνονται πιο συχνά διαλείμματα. Σύμφωνα με τα δεδομένα, το 60 % των εργαζομένων γυμνάζεται (2/5 γυναίκες και 4/5 άνδρες). 25

Πίνακας 1 Προβλήματα στην όραση και την ακοή καθώς και μυοσκελετικά και προβλήματα Άτομα Μάτια Αυτιά Χέρια Πόδια Μέση Πλάτη Αυχένα 1 2 1 2 2 2 1 2 2 2 1 2 2 2 1 2 3 2 2 2 2 2 2 2 4 2 1 1 2 1 2 1 5 2 1 2 2 1 1 2 6 1 1 1 2 2 2 2 7 2 2 2 2 1 2 2 8 2 2 2 2 2 2 2 9 2 1 2 2 2 2 2 10 1 2 2 2 1 2 1 Σύνολο 2-80 % 1-60% 2-80% 2-100% 2-60% 2-70% 2-80% 1- ΝΑΙ 2-ΌΧΙ 26

Συμπεράσματα Από τα δεδομένα που συλλέχθηκαν με την συγκεκριμένη έρευνα, που έγινε στα κέντρα εξυπηρέτησης τηλεφωνικού καταλόγου από την υπηρεσία του Ο.Τ.Ε., μπορούμε να συμπεράνουμε πως οι χώροι εργασίας είναι κατάλληλα διαμορφωμένοι και διαρρυθμισμένοι για την καλύτερη δυνατή εργασία των υπαλλήλων. Το κλίμα που επικρατεί στους χώρους εργασίας, όσον αφορά την θερμοκρασία, την υγρασία, τον φωτισμό, τον εξαερισμό και τον κλιματισμό, κυμαίνεται εντός των ευρωπαϊκών προδιαγραφών εργασίας. Ως προς την εξέταση των μυοσκελετικών προβλημάτων / ενοχλήσεων των εργαζομένων, αυτά δεν είναι πολλά και έντονα, καθώς δεν παρατηρούνται μετά από το τέλος της εργασίας. Αυτό ίσως να οφείλεται στην ημι-απασχόληση των εργαζομένων, το λίγο χρονικό διάστημα εργασίας στην συγκεκριμένη υπηρεσία, την ηλικία τους, την σωστή στάση που παίρνουν κατά την διάρκεια της εργασίας τους ή ακόμη και στον κατάλληλο εργονομικά εξοπλισμό που χρησιμοποιεί ο οργανισμός. 27

Βιβλιογραφία: 1. Oborne D.J., Ergonomics at work, John Wiley & Sons Ltd, 1982 2. Singleton W.T., The Nature and Aims of Ergonomics. In: Encyclopaedia of Occupational Health and Safety, 4 th ed. Stellman J.M., Vol I, International Labour Office, Geneva, 1998 3. Helander M., The Human Factors Profession, In: Handbook of Human Factors and ergonomics, 2 nd Ed., Gabriel Salvendy, John Wiley & Sons, Inc., 1997 4. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, Πάπυρος, 1997 5.Εισαγωγή στην Εργονομία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών, Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης και Επιχειρησιακής Έρευνας. Αθήνα 2002 6. Andersson G.B.J., Fine L.J., Silverstein BA., Musculoskeletal Disorders. In: Occupational Health, recognizing and preventing Work-related disease, Third edition, Levy B., and Wegman D.H., 1995 7. Helander M., The Human Factors Profession, In: Handbook of Human Factors and ergonomics, 2 nd Ed., Gabriel Salvendy, John Wiley & Sons, Inc., 1997 8. Βασίλης Μακρόπουλος, Πρόεδρος Δ.Σ. του ΕΛΙΝΥΑΕ, Καθηγητής Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας 9. Les centres d appels telephoniques, Travail & Securite, Avril 2003, N 628, fiche pratique de securite 10. Trade Unions and Call Centre Survey, Philip Taylor and Peter Bain for Finance Sector Unions, 2000 11. www.ote.gr 12. Θεώνη Κουκουλάκη, Κωνσταντίνα Λώμη, Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της εργασίας,εκδ. Λιβάνη Α.Ε., 2007